اسباب حجر (منابع مطالعاتی)
اسباب حجر بنابر قول مشهور فقهای امامیه عبارتند از: صغر، سفاهت، جنون، مرض متصل به موت، ورشکستگی و رقیت (بندگی). محجور کسی است که نمی‌تواند در اموال خود تصمیم بگیرد و در این امور نیازمند به نظارت و اذن ولی است. علت محجور بودن صغیر، مجنون و سفیه مصلحت خودشان، و سه گروه دیگر مصلحت دیگران است. منجز بودن تصرفات محجور در بعضی موارد مانند تصرفات مجانی، مورد اختلاف فقها است. در علل و اسباب حجر هم بین اهل سنت و فقهای امامیه در بعضی مصادیق اختلاف نظر وجود دارد. رشد تعلیم و تربیت از یک‌سو و بروز و ظهور بیماری‌های جدید مانند بیماری‌های روانی از سوی دیگر، فقه معاصر را بر آن داشت تا به بررسی بیشتر این موضوع بپردازد. چالشهایی که به دنبال آن هستیم این است که: با توجه به رشد آموزشی آیا سن رشد در صغیر همان سن بلوغ است؟ معیار در اطلاق سفاهت بر اشخاص چیست؟ در بیماری‌های نو ظهور آیا اطلاق حجر امکان دارد؟ و از همه مهمتر: با توجه به اینکه عناوین ذکر شده در اسباب حجر بر شخصیت حقیقی اطلاق می‌شود؛ در شخصیت‌های حقوقی مانند شرکتهای تجاری که عمده فعالیت اقتصادی را به عهده دارند، حکم چگونه است؟
کتاب‌ها
فارسی
- جامع الشتات (کتاب الدین کتاب الحجر و التفلیس کتاب الضمان کتاب الرهن و کتاب الصلح) جلد ۶، میرزای قمی، مترجم روشنعلی شکاری، ناشر موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ۱۴۰۰ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- وضعیت حجر بیماران روانی و اشخاص در حالت اغماء در فقه و نظام حقوقی ایران، زکیه فلاح، ناشر مهر کلام، تهران، ۱۴۰۰ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- حجر و احکام آن، ابراهیم احمدی، ناشر گنج علم، شیراز، ۱۳۹۹ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- درس‌نامه متون فقه (مباحث حقوقی شرح لمعه کتاب دین رهن حجر ضمان حواله کفالت صلح شرکت مضاربه ودیعه عاریه مزارعه مساقات اجاره وکالت شفعه)، محمد اسدی، ناشر مجد، تهران، ۱۳۹۹ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- ترجمه و شرح کامل تحریر الروضه فی شرح اللمعه فقه ۳ رشته الهیات (حجر حواله کفالت صلح شرکت مضاربه ودیعه عاریه مزارعه مساقات اجاره وکالت شفعه)، سید‌محمد صدری، ناشر خرد نگار، تهران، ۱۳۹۴ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- تحلیل فقهی حقوقی قانون امور حسبی و تاثیر آن در رویه قضایی قواعد عمومی و مسایل حجر (به همراه چند مقاله مرتبط)، عبدالله خدابخشی، ناشر خرسندی، تهران، ۱۳۹۱ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله (المضاربه الشرکه المزارعه المساقاه الدین و القرض الرهن الحجر الضمان الحواله و الکفاله)، محمد فاضل‌لنکرانی، ناشر مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، ۱۳۸۳ش.
- ترجمه و تبیین شرح اللمعة (دین رهن حجر ضمان حواله کفالت صلح شرکت مضاربه ودیعه عاریه مزارعه مساقات)، جلد ۷، زین‌الدین‌بن‌علی (شهیدثانی)، ترجمه علی شیروانی و محمدمسعود عباسی، ناشر دارالعلم، ۱۳۸۳ش.
- حقوق مدنی در طلاق متعه اولاد خانواده انفاق حجر و قیمومت، سید‌حسن امامی، ناشر اسلامیه، ۱۳۷۲ش.
عربی
- الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المتاجر و الرهن و الحجر و الضمان و الحواله و الکفاله و الصلح و الشرکه و المضاربه و الودیعه و العاریه و المزارعه)، جلد ۳، شهید ثانی، تحقیق مسلم قلی‌پور گیلانی، ناشر فقاهت، قم، ۱۳۹۶ش.
- الهادی الی احکام الرهن و مایلیه فی الشرائع، جلد ۲۸، سید علی‌محمد دستغیب شیرازی، ناشر فلاح، قم، ۱۳۹۵ش.لینک صفحات ابتدایی کتاب
- الجواهر الفخریه فی شرح الروضة البهیة (الدین الرهن الحجر الضمان الحواله الکفالة)، جلد ۸، قدرت الله وجدانی‌فخر، ناشر سماء، قم، ۱۳۸۳ش.
مقالات
فارسی
- ضابطه‌انگاری نفوذ تصرفات بیمار متصل به موت با رویکردی بر فقه اسلامی و حقوق ایران، علی‌اکبر فرح زادی و محمدامین ملکی و علی کشاورز، دو‌فصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۸ سال ۹، ۱۴۰۰ش.لینک مقاله
- مطالعــه تطبیقی اســباب معیارهــا و مبانی حجــر در حقوق خصوصی و کیفری، محمد رستمی و سیدرضا احسان پور، فصلنامه تعالی حقوق، شماره ۴ ، سال ۱۲، ۱۴۰۰ش.لینک مقاله
- اشتراکات و افتراقات حجر در مذاهب خمسه، فاطمه حسين پور مقدمی و عيوضی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۴ سال ۸، ۱۳۹۴ش.لینک مقاله
- قلمرو تصرفات مالی مریض مشرف به موت، حامد مفیدی‌فر و محمدرضا ضمیری، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۱۸ سال ۵، ۱۳۹۳ش.لینک مقاله
- بررسی تطبیقی اقرار مفلس به عین و دین در فقه امامیه و حقوق ایران، محمدجعفر صادق پور و مهدی سعیدی، دو‌فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، شماره ۲ دوره ۳، ۱۳۹۳ش.لینک مقاله
- بررسی احکام حجر و ورشکستگی در فقه و حقوق اسلامی، سید مصطفی محقق داماد و مریم اسلامی، فصلنامه نامه الهیات، شماره ۱۰، ۱۳۸۹ش.لینک چکیده
- بررسی تطبیقی قیمومیت محجورین در فقه فریقین و قانون ایران، محمدعلی داوریار و غفار علی زاده، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۲۶ دوره ۷، ۱۳۸۹ش.لینک چکیده
- تصرفات بیمار در حقوق اسلامی و حقوق ایران، روشنعلی شکاری، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره ۲۳ سال ۷، ۱۳۸۷ش.لینک چکیده
عربی
- الحجر للسفه والتبذير، شريف كامل مسلم الشوابكة، مجلة الميزان للدراسات الإسلامية والقانونية، الاردن، ۲۰۲۲م.لینک چکیده
- الحجر على المفلس دراسة فقهية، نورة عايض طلق العتيبي، مجلة البحوث والدراسات الشرعية، مصر، ۲۰۲۰م.لینک چکیده
- الحجر وأثره فی التشريع الإسلامی، عمر علی ابوبکر و مصطفی ابوبکر مصطفی، مجلة الراسخون، مالزی، شماره ۱، ۲۰۱۵م.لینک چکیده
- أسباب الحجر المبطلة للتصرفات المالية في المذهب المالكي، سلمان نصر، مجلة الإحياء، الجزائر، شماره ۹، ۲۰۰۵م.
- قضية الحجر بين الأحوال الشخصية و الأحكام الشرعية، عبدالمجید سالم، دارالفتوی، مجلد ۱۴ شماره ۶، لبنان، ۱۹۸۵م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- آثارفقهی و حقوقی اثبات بیماری های روانی بر عقود و قراردادها از منظر فقه مذاهب اسلامی، زهرا عرب، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا (س)،۱۴۰۰ش.لینک چکیده
- بررسی آثار و احکام منجزات تبرعی مریض در فقه امامیه و حقوق موضوعه، جمیله تبرزد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی علامه فیض کاشانی، ۱۳۹۹ش.لینک چکیده
- تصرفات بیمار در مرض منجر به موت در فقه امامیه و حقوق ایران، رقیه سیدمرتضایی، کارشناسی ارشد، گروه حقوق، موسسه آموزش عالی طلوع مهر، قم، ۱۳۹۸ش.لینک چکیده
- نفوذ یا عدم نفوذ شخص اعدامی در تصرفات خود در فقه عامه و حقوق موضوعه، نوربی بی آدینی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور یزد، ۱۳۹۷ش.لینک چکیده
- احکام و مبانی فقهی حجر سفیه با رویکردی بر جواهر الکلام و الفقه علی المذاهب الاربعه، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)،۱۳۹۶ش..لینک چکیده
- بررسی فقهی و حقوقی اداره اموال محجورین، فاطمه سیری، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، ۱۳۹۶ش.لینک چکیده
- بررسی معاملات مریض درحقوق ایران و اسلام، ارسلان عیوضی، کارشناسی ارشد، پردیس بین‌المللی ارس، دانشگاه تبریز،۱۳۹۶ش.لینک چکیده
- مبانی فقهی حقوقی مصادیق مستحدثه اسباب حجر، زینب زارع، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله حائری، میبد، ۱۳۹۵ش.لینک چکیده
- بررسی تطبیقی عزل ونصب قیم از دیدگاه مذاهب پنج‌گانه اسلامی، محدثه آبیار، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام ، ۱۳۹۵ش.لینک چکیده
- بررسی فقهی حقوقی اسباب حجر، سمیرا عبدی‌یگانه، کارشناسی ارشد، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، ۱۳۹۵ش.
- بررسی فقهی حقوقی اسباب حجر با رویکردی بر کتاب جامع‌المقاصد محقق کرکی، معصومه فعله‌گری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ۱۳۹۴ش.لینک چکیده
- حجر بیمار در فقه مذاهب خمسه و حقوق ایران، نگین فریدون فر، کارشناسی ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۴ش.لینک چکیده
- اسباب حجر و حقوق محجورین در اسلام، جواد خسروانی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، پردیس تحصیلات تکمیلی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، ۱۳۹۴ش.
- احکام فقهی و حقوقی مترتب بر مرض منجر به موت، حامد مفیدی فر، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم و معارف اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش.لینک چکیده
- وضعیت اعمال حقوقی بیماران دارای بیماری متصل به مرگ، در فقه و قانون ایران، محمد مهدی محمدی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۴ش.لینک چکیده
- مطالعه تطبیقی اسباب حجر در حقوق ایران و فقه عامه، زهره کرمی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۳ش.لینک چکیده
- بررسی فقهی و حقوقی اسباب حجر، اسفندیار درویشی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیة الله آملی، آمل، ۱۳۹۳ش.
- بررسی تصرفات بیمار در فقه وحقوق ایران، محسن نوری شیرازی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۲ش.لینک چکیده
- ترجمه و تحقیق کتاب الحجر از جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، مسلم حیدری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۰ش.لینک چکیده
- بررسی فقهی و حقوقی منجزات مریض، مهدی حسینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، ۱۳۸۷ش.لینک چکیده
- ترجمه و تحقیق بخش حجر از کتاب ارشادالاذهان، حمیده السادات مرتضی نیا، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۹ش.
- حجر در فقه ش‍ی‍ع‍ه و ق‍وان‍ی‍ن موضوعه ایران، عباس باقری جامخانه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، ۱۳۷۸ش.لینک چکیده
- تحقیق و بررسی پیرامون حجر و قیمومت از دیدگاه فقه اسلامی و تطبیق آن با قانون مدنی، مهناز عباسپور، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۹ش.
- بررسی اسباب حجر از دیدگاه فقه اسلامی، اسفندیار بیگی حسن، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
- حدود حجر صغیر در حقوق ایران در مقایسه با مذاهب اسلامی، محمدعلی مرادی بنی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
- ترجمه وتحقیق مبحث حجر از کتاب فقه الامام جعفر الصادق، زیبا زعفری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۲ش.
- حجر سفیه در حقوق اسلام وایران، علی حکیم‌پور، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۱ش.
عربی
- شرح الحضيري على مختصر خليل لمؤلفه على بن أبي بكر بن محمد الحضيري من بداية باب ينعقد البيع إلى نهاية فصل أسباب الحجر دراسة و تحقيق، محمد عبدالسلام الدعبوش، کارشناسی ارشد، جامعة المرقب، لیبی، ۲۰۰۸م.
سایر
- درس خارج فقه آیت الله جعفر سبحانی، ۰۵\۱۲\۱۳۹۷ش.لینک متن و ۰۶\۱۲\۱۳۹۷ش.لینک متن و ۰۸\۱۲\۱۳۹۷ش.لینک متن و ۱۲\۱۲\۱۳۹۷ش.لینک متن
- درس خارج فقه احمد عابدی، از تاریخ ۲۷\۷\۱۴۰۰ تا ۱۸\۱۲\۱۴۰۰ش.لینک دسترسی به متون