معاملات سهام (منابع مطالعاتی)
معاملات سهام از نظر نوع عقد شرعی همان ماهیت بیع و خرید و فروش را داراست بنابراین از این جهت دغدغه فقه معاصر نبوده است. ولکن مسائل پیرامون آن از جمله ماهیت خود سهام مورد برسی پژوهشگران واقع شده است. اینکه سهام از اموال است یا تعهدات؟ حقیقت نقل و انتقالش به چه نحو است؟ آیا سهام سند بخشی از دارایی شرکت‌هاست یا شخصیت حقوقی اعتباری پیدا میکند؟ همچنین بحثهای ضمنی مانند خیارات و کیفیت رد مال و دریافت سود سهام و سایر موارد نیز مورد توجه قرار گرفته است.
فقهای عظام اصل معاملات خرید و فروش سهام را صحیح می‌دانند.
در این صفحه منابع مطالعاتی مربوط به سهام و ماهیت و آثار آن را گردآوری کرده‌ایم.
کتاب‌ها
فارسی
- بورس‌بازی در نگاه شریعت، محمد توحیدی و سید عباس موسویان و رضا عبداللهی بجندی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- مجموعه مقالات فقهی بازار سرمایه و بورس، شیرین منوچهریان، تهران، انتشارات در مسیر آفتاب، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی توثیق سهام در فقه مقارن و حقوق موضوعه، محسن‌رضا مصدق‌خواه و عبدالرحمان قاسمی‌گلوردی، تهران، انتشارات جباری، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- توثیق سهام، رحمت دشتی و لعیا جنیدی، تهران، انتشارات اندیشه عصر، ۱۳۹۱ش.
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات بورس اوراق بهادار در ایران، ناصر بیرامی فارفار و حمیده زرعی، مرند، انتشارات گلزار ادب، ۱۳۹۷ش.
- خیارات در معاملات سهام، رضا میرزاخانی، تهران، انتشارات سخنوران، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
- بانکداری اسلامی: بررسی احکام شرعی سهام اوراق و قراردادهای گونه‌گون رایج در بازارهای بورس، محمد اسحاق فیاض، مترجم موسی دانش، مشهد، انتشارات بنیاد پژوهشهای اسلامی، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
عربی
- حكم الشرع في البورصة، فتحي سليم وزياد غزال، اردن، عمان، دار الوضاح للنشر والتوزيع، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- عمليات البورصة في ميزان الفقه الإسلامي : دراسة مقارنة، السيد رمضان عبد الله الصاوي، امارات متحده عربی، دبی، كلية الإمام مالك للشريعة والقانون، ۲۰۱۵م.
- أسواق الأوراق المالية (البورصة) في ميزان الفقه الإسلامي، عصام أبو النصر، مصر، قاهره، دار النشر للجامعات، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
- التنظيم التشريعى لعروض الشراء الإجبارى بقصد الاستحواذ على الشركات المقيدة بالبورصة وفقا لأحكام قانون سوق رأس المال المصري، هانى سرى الدين، مصر، قاهره، دار النهضة العربية للنشر والتوزيع، ۲۰۱۳م.
- جرائم البورصة النظامية وأحكامها الفقهية، احمد بن محمد الخلیل، بیجا، ۲۰۱۱م. از اینجا ببینید
- بورصة الأوراق المالية من منظور إسلامي (دراسة تحليلية نقدية)، شعبان محمد إسلام البرواري، لبنان، بیروت، دار الفكر المعاصر، ۲۰۱۰م.
- اسواق الاوراق المالية (البورصة)، عصام حسين، اردن، عمان، دار أسامة للنشر والتوزيع، ۲۰۱۰م.
- أحكام الأسواق المالية (الأسهم والسندات) في الفقه الإسلامي، محمد صبري هارون، اردن، عمان، دار النفائس للنشر والتوزيع، ۲۰۰۹م.
- سوق الأوراق المالية وأدواتها (البورصة)، نضال الشعار، فلسطين، قدس، دار الجندي للنشر، ۲۰۰۶م.
- معاملات البورصة بين النظم الوضعية والأحكام الشرعية، احمد محمد لطفي، مصر، اسکندریه، دار الفكر الجامعي، ۲۰۰۶م.
- أسواق الأوراق المالية (البورصة) في ميزان الفقه الإسلامي، عصام أبو النصر، مصر، قاهره، جامعة الأزهر، ۲۰۰۶م. از اینجا ببینید
- أحكام التعامل في الأسواق المالية المعاصرة، مبارك بن سليمان بن محمد آل سليمان، بیجا، كنوز إشبيليا، ۲۰۰۵م.
- بورصة الأوراق المالية من منظور اسلامي، شعبان محمد البرواري، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۰۲م.
- معاملات البورصة في الشريعة الاسلامية، محمد الشحات الجندي، مصر، قاهره، دار النهضة العربية للنشر والتوزيع، ۱۹۹۸م.
- اسواق الاوراق المالیه ودورها فی تمویل التنمیه الاقتصادیه ودراسة مقارنة بین النظم الوضعیه وأحکام الشریعه الاسلامیه، سمیر عبدالحمید رضوان، مصر، قاهره، المعهد العالمی للفکر الاسلامی، ۱۹۹۷م.
- أحكام البنوك والأسهم والسندات والأسواق المالية (البورصة)، محمد اسحاق فیاض، قم، انتشارات امیر، ۱۹۳۴م. از اینجا ببینید
- البورصة : بورصة الاوراق والتعاملات المالية، الشيخ عبدالرزاق عفيفي. از اینجا ببینید
سایر زبانها
- کیپیتل مارکیت اور اسلام، سید عباس موسویان، مترجم سید احتشام رضا نقوی، اردو، قم، انتشارات مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- تأملی فقهی و حقوقی در عین‌انگاری سهام شرکتهای تجاری، سید عبدالمطلب احمدزاده بزاز و مرتضی محمدی و محمدرضا مرواریدی، دوفصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۲۲، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی قرادادهای مختلف در بورس اوراق بهادار، مسعود مارامائی و محمد محسنی دهکلانی، کنفرانس بین‌المللی فقه حقوق روانشناسی و علوم تربیتی در ایران و جهان اسلام، ۱۳۹۹ش.
- واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار بر اساس موازین شریعت اسلام، محمد توحیدی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۷۸، ش۱۳۹۹. از اینجا ببینید
- بررسی جایگاه بورس و معاملات بورسی در مطالعات اسلامی با مداقه در سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی، محمدرسول نجفی، فصلنامه رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- بررسی و تحلیل فقهی بورس بازی مبتنی بر دستکاری قیمت در بازار اوراق بهادار، محمد توحیدی و سید عباس موسویان، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۴۴، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
- جریان خیارات در معاملات سهام، سید عباس موسویان و رضا میرزاخانی، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۳۹، ۱۳۹۶ش. از اینجا ببینید
- بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی، سید عباس موسویان و محمد علیزاده اصل، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۵۹، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- باز‌پژوهی فقهی حقوقی ماهیت اوراق سهام و قرارداد واگذاری آن، نصرالله جعفری خسروآبادی و سید مرتضی شهیدی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی معاملات بازار بورس با عقود اسلامی، سید سجاد علم الهدی و مهناز اکبری، دوفصلنامه اقتصاد تطبیقی، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- تحلیل سهام عادی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در جایگاه مبیع در عقد بیع براساس فقه امامیه، سید عباس موسویان و حسین حسن‌زاده سروستانی و هاشم نیکو مرام، دوفصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مالی، ش۱، ۱۳۹۳ش. از اینجا ببینید
- خرید اعتباری سهام در بانکداری و بازار سرمایه اسلامی، سید عباس موسویان و میثم فدایی واحد و مهدی علی حسینی، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، ش۴۹، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
- رد مال در معاملات فضولی اوراق بهادار و آثار آن، محدثه فریدون و مهدی امینی، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۲۳، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
- ماهيت حقوقی سهام پذيرفته شده در بورس، مجید غمامي مجيد و مریم ابراهيمي، دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبيقی، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی اقتصادی بورس بازی، محمد امین علینقی لنگری، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی فروش استقراضی سهام ( Short Selling ) با عقده‌های اسلامی، محمد طالبی و سید عباس موسویان و حامد سلطانی نژاد، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۳۷، ۱۳۸۶ش. از اینجا ببینید
- بورس‌بازی از دیدگاه فقه اسلامی، رضا تهرانی و علیرضا قدرتی و فصلنامه جامعه حسابداران رسمی ایران، شماره ۱۰، ۱۳۸۵م. از اینجا ببینید
- معاملات بازار بورس فلزات و محصولات کشاورزی در آیینه و فقه اسلامی، مجید رضایی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲۰، ۱۳۸۴ش. از اینجا ببینید
- بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام، علی صالح آبادی، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره ۲۰، ۱۳۸۲ش. از اینجا ببینید
عربی
- سوق الأوراق المالية في ميزان الفقه الإسلامي، غياد كريمة و زرزار العیاشي، المجلة العربية للدراسات الإسلامية و الشرعية، مجلد ۴، شماره ۱۳، ۲۰۲۰م. از اینجا ببینید
- إفشاء المعلومات الداخلية في بورصة الأوراق المالية: دراسة فقهية مقارنة، ولید البتاجي السید، مجلة كلية الشريعة والقانون بتفهنا الأشراف، جلد ۲۱، شماره ۵، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- الضوابط الشرعية للمنافسة في البورصة، سلطانة كباهم، مجلة الاجتهاد القضائي، شماره ۱۱، ۲۰۱۶م. از اینجا ببینید
- تصرفات العميل و الوسيط الناشئة عن تعاقدهما في البورصة، العايد عبدالرحمن بن عايد بن خالد، مجلة البحوث الإسلامية، شماره ۱۱۰، ۲۰۱۶م.
- التقنيات الأساسية في سوق الأوراق المالي، عزوز سارة، مجلة الاجتهاد القضائي، ش۱۱، ۲۰۱۶م.
- سوق الأوراق المالية في ميزان الفقه الإسلامي، الأسود الطاهر خليفة عبدالسلام، المجلة العربية للعلوم الاجتماعية، ش۱۰، ج۲، ۲۰۱۶م.
- الركائز الشرعية لقيام سوق أوراق مالية إسلامية، محمد عدنان بن الضيف، مجلة الاجتهاد القضائي، شماره ۱۱، ۲۰۱۶م.
- عمليات البورصة في ميزان الفقه الإسلامي: دراسة مقارنة، السيد رمضان عبدالله الصاوي، مجلة المعيار، شماره ۴، ۲۰۱۵م.
- المضاربة الإسلامية و المضاربة الربوية في البورصة و أثرهما الاقتصادي، يونس صوالحي و محمد صبري بن هارون فلاق محمد، عربستان سعودی، مجلة العدل، شماره ۶۵، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
- مدى مشروعية أعمال البورصة: دراسة فقهية مقارنة، مصطفى عبدالجواد أحمد رشوان، مجلة كلية أصول الدين و الدعوة بأسيوط، شماره ۳۲، ۲۰۱۴م.
- سوق الاوراق المالية في ميزان الفقه الاسلامي، زرزار العياشي، مجلة الفقه و القانون، شماره ۱۸، ۲۰۱۴م.
- الأسواق المالية المعاصرة : دراسة فقهية، أحمد محمد أحمد السعد، دليل الباحثين إلى الاقتصاد الإسلامي و المصارف الإسلامية في الأردن : دراسة تحليلية ببليوغرافية، المعهد العالمي للفكر الإسلامي، ۲۰۱۳م.
- التلاعب في الأسواق المالية : دراسة فقهية، عبد الله بن محمد العمراني، مجلة الجمعية الفقهية السعودية، شماره ۱۷، ۲۰۱۳م.
- باب الاقتصاد الإسلامى: حكم أعمال البورصة فى الفقة الاسلامى، علي أحمد السالوس، التوحيد، شماره ۵۰۰، ۲۰۱۳م.
- إيجاد سوق أوراق مالية إسلامية كمنهج لمعالجة الأزمات المالية الحلقة، عديلة خنوسة، مجلة الاقتصاد الإسلامي العالمية، شماره ۱۸، ۲۰۱۳م
- صور النجش و آثاره في سوق الأوراق المالية، الحربي مبارك جزاء، مجلة جامعة الشارقة للعلوم الشرعية و القانونية، شماره ۲، ج۸، ۲۰۱۱م.
- الغرر و أثره على العمليات العاجلة و الأجلة في بورصة الأوراق المالية، على جمال محمد يوسف، المصدر، شماره ۲۲، ج۵، ۲۰۱۰م.
- البورصات و سوق الأوراق المالية في ميزان الفقه الإسلامي، محمد أحمد حلمي، مجلة كلية الشريعة و القانون بطنطا، شماره ۲۴، ۲۰۰۹م.
- أسواق الأوراق المالية البورصة في ميزان الفقه الإسلامي، عصام عبدالهادي أحمد أبو النصر، حصاد الفكر، شماره ۲۰۱، ۲۰۰۹م.
- جرائم البورصة النظامية و أحكامها الفقهية، أحمد بن محمد الخليل، مجلة العلوم الشرعية، شماره ۷، ۲۰۰۸م. از اینجا ببینید
- فقه البورصة بن الجائز و المطلوب: رؤية منهجية للحالة الإسلامية بأوروبا، محمد النوري، المجلة العلمية للمجلس الأوروبي للإفتاء و البحوث، شماره ۶، ۲۰۰۵م. از اینجا ببینید
- نموذج مقترح للمعاملات الإسلامية في بورصة الأوراق المالية، طنطاوي محمود سعد عبدالحميد، مجلة البحوث الإدارية، شماره ۴، ج۲۲، ۲۰۰۴م.
- الاختيارات في أسواق الأوراق المالية: نظرة شرعية، القصار عبدالعزيز خليفة، مجلة الشريعة و الدراسات الإسلامية، شماره ۵۳، ج۱۸، ۲۰۰۳م.
- فقه البورصة، عبدالله بن الشيخ المحفوظ بن بية، المجلة العلمية للمجلس الأوروبي للإفتاء و البحوث، شماره ۱، ۲۰۰۲م.
- من صور البورصة : ( القسم الاول )، السعودية، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمية و الإفتاء مجلة البحوث الإسلامية، شماره ۴۶، ۱۹۹۶م.
- من صور البورصة : ( القسم الثاني )، السعودية، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمية و الإفتاء مجلة البحوث الإسلامية، شماره ۴۷ِ، ۱۹۹۶م. از اینجا ببینید
- من صور البورصة : ( القسم الثالث والأخير )، السعودية، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الإفتاء، اللجنة الدائمة للبحوث العلمية و الإفتاء مجلة البحوث الإسلامية، شماره ۴۸، ۱۹۹۶م. از اینجا ببینید
- رأي التشريع الاسلامي في مسائل البورصة، سليمان أحمد يوسف، البنوك الإسلامية، شماره ۵۲، ۱۹۸۷م.
- فقه البورصة بين الجائز و المطلوب: رؤية منهجية للحالة الإسلامية بأوروبا، محمد النوري، بیجا، بیتا. از اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی معاملات فرابورس در ایران از منظر فقه امامیه، مجتبی میرشکار، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید
- بررسی حقوقی تضمینات معاملات بورس، مرضیه صفدری، دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران پردیس فارابی، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی اجاره سهام، فاطمه خطیبی راد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اداری و اقتصادی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- سهام های مالی در بورس (مطالعه فقهی)، جاسم محمد نغده، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی حقوقی فروش استقراضی سهام و کارکرد آن با بورس های توسعه یافته، نبی دهقان، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، ۱۳۹۶ش. از اینجا ببینید
- اعتبار معاملات سهام شرکتهای بورسی بدون رعایت تشریفات در فقه و حقوق ایران، سید سجاد موسوی‌فر، کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۶ش. از اینجا ببینید
- مبانی فقهی فروش استقراضی سهام، محمد جلالی، کارشناسی ارشد، پردیس تهران، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات اوراق بهادار در بازار بورس ایران، خدیجه شیخ بگلو، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات بازار بورس، فریبا غنوی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده تحصیلات تکمیلی، ۱۳۹۴ش.
- مطالعه تطبیقی سفته بازی با قمار در بازار سهام و بازار معاملات آتی (مورد مطالعه قراردادهای آتی‌های ایران)، ناریمان ازغیر، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، ۱۳۹۳ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی سهام در شرکتهای سهامی، ناهید مبشری‌ریزی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی٬ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش.
- بررسی ابعاد فقهی - حقوقی وثیقه‌ی سهام در بورس، قاسم شریفیان رنانی، کارشناسی ارشد، دانشکده تحصیلات تکمیلی، موسسه آموزش عالی کار قزوین، ۱۳۹۲ش.
- تاثیر بورس‌بازی بر معاملات بازار بورس در فقه امامیه و حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه، میثم نظری علوم، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۸ش.
- معاملات مبتنی بر بوررس‌بازی از دیدگاه فقه اسلامی (مطالعه موردی بورس اوراق بهادر تهران)، علیرضا قدرتی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۵ش.
عربی
- الفروق الفقهية في المعاملات المالية المعاصرة، وأثرها في الأحكام : دراسة فقهية مقارنة، يحيى عايد عبدالله الرشيدي، دکتری، مصر، جامعة المنيا، كلية دار العلوم الشريعة الإسلامية، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- أحكام التعامل في الأسواق المالية المعاصرة، مبارك بن سليمان آل سليمان، دکتری، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية, كلية الشريعة.۲۰۱۵م.
- القواعد الفقهية الضابطة لسوق الأوراق المالية: دراسة مقارنة، عبدالله حمزة الطيب خوجلي، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۰۸م.
- البورصة من منظور إسلامي، عبدالفتاح محمد صلاح، کارشناسی ارشد، جامعة الازهر، ۲۰۰۸م. از اینجا ببینید
- البورصة المعاصرة دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و القانون الالباكستاني، راجه محمد حنيف بن حافظ محمد بشير، پاکستان، اسلام آباد، الجامعة الإسلامية العالمية، ۲۰۰۵م. از اینجا ببینید
- معاملات البورصة بين الشريعة و القانون: دراسة مقارنة، العكادي عبدالهادي حسين عوض الله، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۰۰م.