فلسفه فقه: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح ارقام |
←مسائل اساسی: اصلاح ارقام |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
===ماهیت احکام فقهی=== | ===ماهیت احکام فقهی=== | ||
===قلمرو فقه=== | ===قلمرو فقه=== | ||
#آیا فقه فقط شامل افعال است یا به وضعیت‌ها نیز می‌پرازد.<ref>عابدی و دیگران، «اقتراح؛ فلسفه فقه در نظرخواهی از دانشوران»، ص: ۴۳.</ref> | |||
#افعالی که در فقه از آنها می‌توان بحث نمود، فقط شامل اعمال ظاهری (جوارحی) می‌شود یا شامل اعمال باطنی (جوانحی) نیز می‌شوند یا خیر.<ref>عابدی و دیگران، «اقتراح؛ فلسفه فقه در نظرخواهی از دانشوران»، ص: ۴۳.</ref> | |||
===رابطه فقه با علوم دیگر=== | ===رابطه فقه با علوم دیگر=== | ||
==نسبت فلسفه فقه به علوم اسلامی== | ==نسبت فلسفه فقه به علوم اسلامی== | ||
عموم تعریف‌های فلسفه فقه منکر رابطه فقه با علوم دیگر نیستند.<ref>توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۵. </ref>بر اساس مسائلی که ذیل عنوان فلسفه فقه جمع‌آوری شد، می‌توان دید که این دانش در مسائل خود با بسیاری از دانش‌هایی که عموماً «علوم اسلامی» خوانده می‌شوند اشتراک دارد. برای مثال مسله وثاقت متون، قداست متن دینی و دلیل اعتبار و حجیت منابع فقه از مشائل مشترک آن با علم کلام و همچنین مسئله ماهیت حکم شرعی، تغییرپذیری یا ثبات احکام شرعی و شیوه‌های تفسیر نصوص از جمله مسائل مشترک این دانش با اصول فقه است. <ref>توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۶. </ref> | عموم تعریف‌های فلسفه فقه منکر رابطه فقه با علوم دیگر نیستند.<ref>توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۵. </ref>بر اساس مسائلی که ذیل عنوان فلسفه فقه جمع‌آوری شد، می‌توان دید که این دانش در مسائل خود با بسیاری از دانش‌هایی که عموماً «علوم اسلامی» خوانده می‌شوند اشتراک دارد. برای مثال مسله وثاقت متون، قداست متن دینی و دلیل اعتبار و حجیت منابع فقه از مشائل مشترک آن با علم کلام و همچنین مسئله ماهیت حکم شرعی، تغییرپذیری یا ثبات احکام شرعی و شیوه‌های تفسیر نصوص از جمله مسائل مشترک این دانش با اصول فقه است. <ref>توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۶. </ref> | ||
نسخهٔ ۲۸ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۲۱
صفحه پودمان:Message box/ambox.css محتوایی ندارد.
 | توجه! این مقاله در حال نگارش است و ممکن است مطالب آن تغییر کند. پس از نهایی شدنِ مقاله، این برچسب برداشته می‌شود. |
چیستی فلسفۀ فقه
دو دهه پایانی قرن چهاردهم شمسی، بخش بزرگی از پژوهش‌ها ذیل عنوان «فلسفه فقه» صرف پرسش از چیستی فلسفه فقه شده است. پژوهش‌گران عموماً این پرسش را ذیل دو شاخۀ توضیح اصطلاح «فلسفه فقه» و تعریف ماهیت آن بررسی کرده‌اند. برخی محققان، این رشته از دانش را شاخه‌ای تحقق‌نیافته، در شرف تکوین و فاقد هویت متمایز برشمرده‌اند و پرسش از چیستی آن را پرسش از حقیقت چیزی پیش از تحقق آن دانسته‌اند.[۱] [۲]
توضیح اصطلاح
تعریف ماهوی
- دانش درجه دوم به فقه.[۳]
- مجموعه مباحثی عقلی که جزو علم فقه نیستند؛ اما بایستی پیش از ورود به فقه آنها را برهانی ساخت. [۴]
- مجموعه گزاره‌هایی که دربارۀ مبادی تصوری و تصدیقی، غایات و تقسیمات و تفریقات فقه‌اند، و مسائلی نظیر اینکه جزو مسائل فقهی و اصولی و کلامی و حدیثی و اخلاقی نسیتند.[۵]
- دانشی که از پیش‌فرض‌های فقه و اجتهاد فقهی بحث می‌کند و به حل دو سنخ از مسائل کمک می‌کند: الف. مسائلی که به کلیت و تمامیت فقه مربوطند و مجموع فقه به صورت یک دانشبا آن روبرو است مانند اهداف فقه، قلمرو فقه و... ب. مسائلی که به فقه و فقیه نظر دارند و به چگونگی عمل اجتهاد برمی‌گردند، مانند عوامل مؤثر در اجتهاد و معرفت‌شناسی اجتهاد.[۶]
- عنوان "فلسفه فقه" عنوانی ابزاری است و ماهیتی اشاره‌گر (مشیر) به مسائلی دارد كه در نظام استنباط حکم فقهی نياز است و در هيچ دانشي به آن ها پرداخته نشده است. [۷]
- علم ناظر بر فقه برای شناخت کلیت آن به صورت دانش موجود در جهان بدون این که این شناختِ کلیت، در داخل فقه مدخل داشته باشد. [۸]
مسائل اساسی
مسائل فلسفه فقه را چنین برشمرده‌اند: تعریف، جایگاه، غایت، تاریخ تطور، قلمرو، ساختار و روش‌شناسی فقه و مراحل حکم فقهی و ماهیت، ارکان و انواع حکم فقهی، ثبت یا تغییر حکم فقهی، انواع استدلال فقهی، تعریف اجتهاد، رابطه مصالح و مفاسد با حکم فقهی، حجیت منابع تشریع و شیوه‌های تفسیر نصوص برشمرده‌اند.[۹]
تعریف فقه
غایت و اهداف فقه
ساختار فقه و تقسیم‌بندی آن
روش‌شناسی فقه
ماهیت احکام فقهی
قلمرو فقه
- آیا فقه فقط شامل افعال است یا به وضعیت‌ها نیز می‌پرازد.[۱۰]
- افعالی که در فقه از آنها می‌توان بحث نمود، فقط شامل اعمال ظاهری (جوارحی) می‌شود یا شامل اعمال باطنی (جوانحی) نیز می‌شوند یا خیر.[۱۱]
رابطه فقه با علوم دیگر
نسبت فلسفه فقه به علوم اسلامی
عموم تعریف‌های فلسفه فقه منکر رابطه فقه با علوم دیگر نیستند.[۱۲]بر اساس مسائلی که ذیل عنوان فلسفه فقه جمع‌آوری شد، می‌توان دید که این دانش در مسائل خود با بسیاری از دانش‌هایی که عموماً «علوم اسلامی» خوانده می‌شوند اشتراک دارد. برای مثال مسله وثاقت متون، قداست متن دینی و دلیل اعتبار و حجیت منابع فقه از مشائل مشترک آن با علم کلام و همچنین مسئله ماهیت حکم شرعی، تغییرپذیری یا ثبات احکام شرعی و شیوه‌های تفسیر نصوص از جمله مسائل مشترک این دانش با اصول فقه است. [۱۳]
رابطه با اصول فقه
برخی از مسائل و مفاهیمی که در فلسفه فقه از آنها بحث می‌شود با اصول فقه مشترکند؛ تا جایی که برخی بر این باورند که تمامی مسائل ادعایی فلسفه فقه در علم اصول فقه یررسی می‌شوند.[۱۴] در مقابل، دیگران بر این باورند که پرسش‌هایی درباره فقه و مسائل آن وجود دارد که در هیچ یک دیگر از علوم اسلامی بررسی نمی‌شوند. برای مثال، این پرسش که آیا احکام وضعی مستقل از احکام تکلیفی ممکنند یا خیر نه مسئله اصول فقه است، نه کلام اسلامی و نه علوم دیگر.[۱۵]
رابطه با کلام اسلامی
پیشینه
محققان
تأثیر بر فقه
نتیجه‌های مختلف حاصل آمده از فلسفۀ فقه، مبانی متفاوتی را فراهم می‌آورند به شکل آگاهانه یا ناآگاهانه می‌توانند آغازگاه روند اجتهاد فقیه باشند.
تأثیر بر فتاوا
تأثیر بر پژوهش‌های فقهی
پیوندها
- ↑ توحیدی، بهبهانی، (۱۳۸۳)، ص: ۵ و ۸.
- ↑ علیدوست، (۱۳۹۸).
- ↑ آهنگران، نجفی، (۱۳۸۰)، ص: ۵۵۴.
- ↑ محقق داماد، (۱۳۷۳)، ج: ۱۲، ص ۲ و ۳.
- ↑ موسوی گرگانی، (۱۳۷۷-۱۳۷۶)، ج: ۱۳ و ۱۴، ص ۴۱۲.
- ↑ مهریزی، (۱۳۷۶) ۷۴۷-۷۴۸.
- ↑ علیدوست (۱۳۹۸)، بخش اول.
- ↑ عابدی شاهرودی (۱۳۷۶)، ص ۱۳.
- ↑ توحیدی، بهبهانی، (۱۳۸۳)، ص: ۹.
- ↑ عابدی و دیگران، «اقتراح؛ فلسفه فقه در نظرخواهی از دانشوران»، ص: ۴۳.
- ↑ عابدی و دیگران، «اقتراح؛ فلسفه فقه در نظرخواهی از دانشوران»، ص: ۴۳.
- ↑ توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۵.
- ↑ توحیدی (۱۳۸۳)، ص ۱۶.
- ↑ توحیدی (۱۳۸۳)، ص؟؟.
- ↑ عابدی شاهرودی، ملکیان، محقق داماد، آملی لاریجانی، (۱۳۷۶)، ص۵.