|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| مراتب نفس "مراتب نفس" اصطلاحی اخلاقی است که در آن حالات اصلی نفس انسان به ترتیب بیان می‌شود
| |
| ==مراتب اخلاقی نفس==
| |
| ===نفس اماره===
| |
| پایین‌ترین مرحله از نفس است که در آن وجدا اخلاقی خاموش است. وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا ما رَحِمَ رَبِّی...»؛ من هرگز نفس خود را تبرئه نمی کنم چرا که نفس سرکش همواره انسان را به بدی ها فرمان می دهد
| |
| ===نفس لوامه===
| |
| همان وجدان اخلاقی بیدار است. «وَ لا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» سوگند به نفس لوّامه
| |
| ===نفس مطمئنه===
| |
|
| |
|
| == ارتباط مراتب اخلاقی، عرفانی و فلسفی ==
| |
| برخی عارفان و مفسران سعی کرده‌اند تا میان مراتب فلسفی نفس و مراتب اخلاقی و عرفانی ارتباط برقرار کنند. برای مثال، میرزا ابوالقاسم شیرازی (مشهور به میرزا بابا) معتقد بود که در انسان دوقوه به نام قوۀ علمی (شناخت) و قوۀ عملی (اراده) وجود دارد. قوۀ عملی در مرتبۀ فلسفی نامی دارد
| |
|
| |
| * نفوس نباتی «میل»
| |
| * در نفوس حیوانی «شهوت»
| |
| * در نفس انسانی، مراتبی وجود دارد و هر مرتبه از مرحلۀ قبل خود فعلیت بیشتری دارد.
| |
| ** نفس اماره، کمترین فعلیت را دارد، ادراکش توهم محض است. قوۀ عملی‌اش نیز «هوا» نام دارد که انسان را به خواست‌های حیوانی سوق می‌دهد.
| |
| ** نفس لوّامه، به وسلیۀ نور الهی فعلیت بیشتری یافته است، قوۀ عملی‌اش «تفکر» است که او را به مبدأ و معادش آگاه می‌سازد و قوۀ عملی‌اش «اسلام» نامیده می‌شود که باعث تهذیت، توبه و انابۀ انسان است.
| |
| ** نفس ملهمه، که قوۀ علمی‌اش «الهام» نامیده می‌شود که او را به معرفت افعال و صفات الهی می‌رساند. «استقامت» است که باعث توکّل، تسلیم و رضایت به قضای الهی می‌شود.
| |
| ** نفس مطمئنه که قوۀ علمی‌اش ادراک توحید است و قوۀ عملی‌اش نیز به مانند نفس لوامه همان استقامت است.
| |
| ** مرحلۀ بالاتر از نفس قلب است که قوۀ علمی‌اش «عبودیت» نام دارد باحث احسان و الفت می‌شود.
| |
| * عقل مرتبۀ بالاتر از قلب است که قوۀ عملی‌اش «همت» نامیده می‌شود.
| |
| * در روح «عشق»
| |