|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[حفظ نظام سیاسی]] یا حفظ نظام اسلامی در فقه ذیل قاعده عام حفظ نظام اجتماعی قرار می‌گیرد و افزون بر ادله ویژه‌ای که خود دارد، ادله حفظ نظام اجتماعی نیز شامل آن می‌شود. در متون فقهی پرسش‌های در زمینه حفظ نظام سیاسی طرح شده است از جمله اینکه: چه ارتباط و نسبتی میان حفظ نظام حکومتی یا سیاسی با مفهوم عام حفظ نظام اجتماعی وجود دارد؟ مبانی وجوب حفظ نظام سیاسی واجب چیست؟ آیا وجوب حفظ نظام سیاسی مبتنی بر مشروعیت نظام سیاسی است؟ نسبت حفظ نظام سیاسی با حوزه‌های دیگر مانند حفظ حریم خصوصی افراد چگونه است؟ در ارتباط با واجبات شرعی و فرعیات دینی آیا تقدم با حفظ نظام است یا واجبات شرعی؟ ثمرات حفظ نظام سیاسی برای نظام عام اجتماعی چیست؟
| |
|
| |
|
| عده‌ای از فقها مانند [[سید روح‌الله موسوی خمینی|امام خمینی]] با توسعه مفهومی واژه نظام، آن را به نظام و حاکمیت سیاسی تعبیر می‌کردند و به عنوان یک واجب، قائل به وجوب حفظ آن می‌شدند و گاه حتی حفظ نظام سیاسی را به دلیل اینکه حفظ نظام اسلامی منوط به آن است، بر دیگر واجبات شرعی نیز مقدم می‌کردند و از مهم‌ترین تکالیف می‌دانستند. در مقابل برخی از فقیهان چون نظام سیاسی را به عنوان ابزاری در جهت اجرای احکام اسلامی می‌دیدند؛ به همین دلیل به عنوان مقدمه واجب، قائل به وجوب حفظ آن می‌شوند؛ ولی آن را مقدم بر سایر واجبات شرعی نمی‌دانستند.
| |
|
| |
| درباره ارتباط میان مشروعیت نظام سیاسی با حفظ آن، برخی پژوهشگران فقهی معتقدند چون در شرایطی ممکن است به هر دلیلی تأسیس نظام سیاسی جامع شرایط شرعی ممکن نباشد، با توجه به کارکردهای دیگر نظام سیاسی و در راستای قاعده کلی در باب امور حسبه در فرض عدم دسترسی به فقیه، در محدوده اموری که متعین در فقیه نیست، حفظ نظام سیاسی حتی اگر مشروع نباشد، واجب خواهد بود. در مقابل عده‌ای از پژوهشگران رابطه مستقیم میان وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن متصور شده‌اند.
| |
|
| |
| == کتاب‌ها ==
| |
| ===فارسی===
| |
| # نقش مصلحت در حفظ نظام در فقه سیاسی، مصطفی رضائی، تهران، فروغ فردا، ۱۴۰۰ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/14001216114.pdf صفحات ابتدائی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # میان‌کنش حفظ نظام و حریم خصوصی (با نیم‌نگاهی به فقه جعفری و شافعی)، مینو خاکی، تهران، اندیشه عصر، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/14001217138.pdf صفحات ابتدائی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # قاعده حفظ نظام و حرمت اخلال به آن در فقه امامیه، حمیدرضا حاجی‌زاده و اشرف پاک‌نیت و نرگس رشیدی راوندی، تبریز، نشر عاصم، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400325018.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # کاربست مصلحت برای حفظ نظام اسلامی پژوهشی پیرامون کاربست قاعده حسن و قبح عقلی و تبعیت احکام شرع از مصالح، مهدی شوشتری و هادی خشنودی، قم، مصباح اندیشه، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400a15021.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # قاعده حفظ نظام، محسن ملک افضلی اردکانی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۹ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97411144.pdf صفحات ابتدائی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # امام خمینی (ره) و مسئله «حفظ نظام» چالش عملی حفظ نظام اسلامی با موازین دینی، رحیم کازرونی سعدی، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۶ش.
| |
|
| |
| == مقاله‌ها ==
| |
| ===فارسی===
| |
| # تأملی بر ادله حفظ نظام اسلامی با رویکردی بر روایات، علی رشیدی و محمد جعفری هرندی، [[فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای فقه]]، شماره ۸، ۱۴۰۱ش. [https://mrfeghh.ctb.iau.ir/article_692672_67854f1f734526f9f6e32da259c5a1f2.pdf لینک مقاله]
| |
| # راهبردهای فقه سیاسی برای حفظ و استمرار جوامع شیعی (از دیدگاه امام خمینی(ره))، احمد رهدار و محمدصابر صادقی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۶۸، ۱۴۰۱ش. [https://enghelab.maaref.ac.ir/article-1-1810-fa.html لینک دسترسی]
| |
| # تبیین قاعده حفظ نظام سیاسی و تعیین مبانی کاربست آن در حمایت از استقلال اقتصادی از منظر امام(ره)، ناصر قاسمی و مرتضی آموزگار، [[فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی]]، شماره ۳۷، ۱۴۰۰ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/127485/131 لینک مقاله]
| |
| # ساحت‌های تأثیر قاعده فقهی حفظ نظام بر حق حریم خصوصی، امیر کشتگر و حسین جاور، [[فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی]]، شماره ۲۰، ۱۴۰۰ش.[http://ensani.ir/file/download/article/1631946953-98400-20-5.pdf لینک مقاله]
| |
| # بایسته‌های «حفظ نظام» در اندیشه سیاسی آیت الله خامنه‌ای، سید ابراهیم سرپرست سادات، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره ۵۴، ۱۴۰۰ش. [http://www.rahyaftjournal.ir/article_134217_b1062b52c3e0ddce962aa44320f445dd.pdf لینک مقاله]
| |
| # صدور حکم حکومتی به منظور حفظ نظم و نظام جامعه اسلامی از دیدگاه فریقین، زینب موسوی سادات و نسرین کریمی و سید محمد شفیعی مازندرانی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۴۶، ۱۴۰۰ش. [https://aqojap.qom.iau.ir/article_684942_3dcfae97b62570e977038dcb871311fc.pdf لینک مقاله]
| |
| # امکان‌سنجی استخدام انگاره بهتان برای حفظ نظام از منظر حضرت امام خمینی (ره)، سید احسان رفیعی علوی و میلاد مرادی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۱۰۱، ۱۴۰۰ش. [http://mag.rcipt.ir/article_142538_795eeb6b1569a68e5873e9a6ec06a16c.pdf لینک مقاله]
| |
| # چگونگی صیانت از نظام اسلامی از دیدگاه مذاهب خمسه، محمدرضا مهدلو ترکمانی و حسن اسدی و اکبر احمدی، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱۵، ۱۴۰۰ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-1453-fa.pdf لینک مقاله]
| |
| # صدور حکم حکومتی به منظور حفظ نظم و نظام جامعه اسلامی از دیدگاه فریقین،زینب موسوی سادات و نسرین کریمی و سید محمد شفیعی مازندرانی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۴۶، ۱۴۰۰ش. [https://aqojap.qom.iau.ir/article_684942_3dcfae97b62570e977038dcb871311fc.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی و نقد نظریه «وجوب حفظ نظام‌های سیاسی نامشروع» با تأکید بر اندیشه‌های امام خمینی و مقام معظم رهبری، حسین عندلیب، [[فصلنامه حکومت اسلامی]]، شماره ۹۸، ۱۳۹۹ش. [http://mag.rcipt.ir/article_133659_6282a017b358e4ad2580626f505a6030.pdf لینک مقاله]
| |
| # نفی تلازم وجوب حفظ نظام سیاسی با مشروعیت آن، [[سید ضیاء مرتضوی]]، [[فصلنامه فقه]]، شماره ۱۰۱، ۱۳۹۹ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_68887_9a70412ff8f9aa6698ec9d139eb20656.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی فقهی تطبیق عنوان ثانوی حفظ نظام بر مسئولیت‌های اجتماعی زنان، با تأکید بر دیدگاه امام خمینی (ره)، محمدعلی قادری، ماهنامه دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، شماره ۳۴، ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1624257982-10144-34-5.pdf لینک مقاله]
| |
| # از حفظ حکومت تا حفظ نظام، رحیم نوبهار، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره ۶۳، ۱۳۹۸ش. [https://qjpl.atu.ac.ir/article_10438_3433f15ff398464d8fd04a1e99acd1e8.pdf لینک مقاله]
| |
| # قاعده حفظ نظام و پیوند آن با حفظ نظام سیاسی؛ با تاکید بر نگاه فقهی امام‌خمینی، سید ضیاء مرتضوی، [[فصلنامه علوم سیاسی]]، شماره ۸۶، ۱۳۹۸ش. [http://psq.bou.ac.ir/article_67719_e37f8ec4bf3f9ff2b18558683066b101.pdf لینک مقاله]
| |
| # قاعده وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال در آن در نسبت با نهضت امام خمینی، عبدالرضا محمدحسین‌زاده، فصلنامه پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره ۳۰، ۱۳۹۸ش. [http://www.roir.ir/article_104613.html لینک دسترسی به مقاله]
| |
| # بررسی مفهوم حفظ نظام از سلسله گزارش‌های پژوهشی آشنایی با حقوق عمومی، جواد محمدی، پژوهشکده شورای نگهبان، ۱۳۹۶ش. [https://ccri.ac.ir/files/fa/news_files/237399.pdf لینک مقاله]
| |
| # کاربرد قاعده حفظ نظام در اندیشه فقهی سیاسی امام خمینی (ره)، ناصر جمال‌زاده و مجتبی باباخانی، دوفصلنامه دانش سیاسی، شماره ۲۵، ۱۳۹۶ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1543057752-9766-25-1.pdf لینک مقاله]
| |
| # میان‌کنش قاعده حفظ نظام و حریم خصوصی افراد، مهدی درگاهی، فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی-امنیتی، شماره ۱۹، ۱۳۹۵ش. [https://jpas.ihu.ac.ir/article_201047_469b8aee73b213494fec41683c4d2757.pdf لینک مقاله]
| |
| # حفظ نظام، واجبی مطلق یا مشروط؛ با رویکردی به اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، محسن ملک افضلی اردکانی، [[فصلنامه سیاست متعالیه]]، شماره ۱۲، ۱۳۹۵ش. [http://sm.psas.ir/article_25500_45ba5a96e16d00d22275ca4d7953c6a0.pdf لینک مقاله]
| |
| # مبانی فقهی حفظ نظام در اندیشه سیاسی امام خمینی، محسن ولایتی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره ۴۲، ۱۳۹۴ش. [https://enghelab.maaref.ac.ir/article-1-254-fa.html لینک دسترسی]
| |
| # فقه و تزاحم خواست اکثریت و اقلیت در لایه های بنیادین، نصرالله سخاوتی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۷۷، ۱۳۹۴ش. [http://mag.rcipt.ir/article_95480_8684bd9d4badd014520d2ddbc862d5fd.pdf لینک مقاله]
| |
| # ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه، محمدجواد باقی‌زاده و عبدالله امیدی‌فر، [[فصلنامه شیعه‌شناسی]]، شماره ۴۷، ۱۳۹۳ش. [http://www.shiitestudies.com/article_18713_df58881b27d8482ae4bfb7863a16ddc7.pdf لینک مقاله]
| |
| # وجوب حفظ نظام اسلامی در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، غلامحسین الهام و سید یحیی موسوی، [[فصلنامه مجلس و راهبرد]]، شماره ۶۹، ۱۳۹۱ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1594609191-9428-69-4.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی قاعده «حفظ نظام» و ابعاد آن در نظام حقوقی- سیاسی جمهوری اسلامی‌ایران، اصغر افتخاری و محمد صادقی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره ۴۲، شماره ۴، ۱۳۹۱ش. [https://jlq.ut.ac.ir/article_31992_1a36b06921020154c9c073498dbf56dd.pdf لینک مقاله]
| |
| # مفهوم نظام و کاربرد آن در فقه و اصول، محسن ملک افضلی اردکانی و محمدحسن حائری و محمدتقی فخلعی و محمدجواد ارسطا، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۸۸، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_26802_079862c25bfc9c13518e73d7871e1642.pdf لینک مقاله]
| |
| # آثار قاعده حفظ نظام، محسن ملک افضلی اردکانی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۵۸، ۱۳۸۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419191307-8036-46.pdf لینک مقاله]
| |
| # حق تمرد و وجوب حفظ نظام از منظر اهل بیت و اهل سنّت، مصطفی جعفرپیشه، فصلنامه طلوع، شماره ۳۳، ۱۳۸۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120413183550-5187-11.pdf لینک مقاله]
| |
| # حفظ نظام، محمدحسین ممهوری، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۲۰ و ۲۱، ۱۳۸۰ش. [http://www.rcipt.ir/pdfmagazines/020/05.pdf لینک قسمت اول مقاله]؛ [https://library.tebyan.net/fa/Viewer/Text/67112/1 لینک قسمت دوم مقاله]
| |
|
| |
| == پایان‌نامه‌ها ==
| |
| ===فارسی===
| |
| # بررسی تطبیقی اختلال نظام در قواعد فقهی شیعه و حفظ نظام در مقاصد الشریعه اهل سنت و حقوق موضوعه ایران، فاطمه سیفی کناری، کارشناسی ارشد، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۴۰۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2f86ceb66ebeb9a159d394917de2b8f9 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # میان‌کنش حفظ نظام و حریم خصوصی از منظر فقه جعفری و شافعی، مینو خاکی، رساله دکتری، دانشکده مذاهب، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۴۰۰ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/80ccb7cdc3fd8f08f43e792c5989f8e1 صفحه رساله در سامانه گنج]
| |
| # بررسی انتقادی استخدام انگاره بهتان برای حفظ نظام با تاکید بر فقه سیاسی امام خمینی(ره)، میلاد مرادی، کارشناسی ارشد، دانشکده تاریخ و مطالعات سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/4573a030b462d1b0d23b2fc65af313cb صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # استلزامات قاعده وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال در آن بر اساس اندیشه امام خمینی(ره)، فاطمه مؤذنی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8747bf3139cef957c6f69fd5567bf14c صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # مبانی فقهی حقوقی حفظ نظام حکومتی و گستره آن، محمد فرهمندنژاد، کارشناس ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3e23b498a476c4ccb25064b4c3f9a5f6 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # مبانی کلامی و کارکردهای اصل حفظ نظام با محوریت اندیشه های امام خمینی، محمد خانی، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه تهران، پردیس فارابی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d67064c288b5ff5ab9ffea5850ed99f8 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # بررسی قاعده حفظ نظام، فاطمه میرکی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5b69252d0a65257031cdd354de3cc5c0 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # وجوب حفظ نظام اسلامی و آثار فقهی مترتب بر آن، علی صادقیان رنانی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/440b52bc02c64ea0d6dee167fdecfe67 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # نظریه «حفظ نظام» در اندیشه و عمل امام خمینی(ره)، رحیم کازرونی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2b17b4fdba8158c707e6e347d930726a صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # قاعده حفظ نظام و آثار آن (با تأکید بر نظام سیاسی اسلام)، محسن ملک افضلی اردکانی، رساله دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8478400de1bf93780bf0acc5df8195b6 صفحه رساله در سامانه گنج]
| |
| # حفظ نظام و حدود و شرایط آن در اندیشه سیاسی امام خمینی، علیرضا محمدی، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d334c5c25f3a2c0dbeb4ec5a0725e0f3 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
|
| |
| ==سایر منابع==
| |
| # علی(ع) و تزاحم حفظ نظام سیاسی با حفظ مصالح و حقوق عمومی، سید ضیاء مرتضوی، یادداشت در روزنامه جمهوری اسلامی، مندرج در سایت اندیشه ما، تاریخ درج ۱۱ مهر ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش. [https://andishehma.com/ali-va-tazahom-hefz-nezam-siyasi/ لینک یادداشت]
| |
| # حفظ نظام از مفاهیم مهم در فقه امامیه است، داوود مهدوی‌زادگان، نشست علمی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مندرج در سایت مهر نیوز، تاریخ درج ۱۳ خرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش. [https://www.mehrnews.com/news/4633020 لینک نشست]
| |
| # ملاحظاتی پیرامون حفظ نظام، [[سید ضیاء مرتضوی]]، سخنرانی در موسسه مفتاح کرامت، تاریخ درج ۲۰ آبان ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید ۲۰ فروردین ۱۴۰۲ش. [https://mobahesat.ir/9290 لینک سخنرانی]
| |
| # قاعده حفظ نظام، [[رحیم نوبهار]]، یادداشت اینترنتی، مندرج در سایت نویسنده، تاریخ بازدید ۲۲ فروردین ۱۴۰۲ش. [https://www.rnobahar.ir/fa/?p=385 لینک یادداشت]
| |