| مترجم = محمد بن ابی عبدالله -مشهور- به حاجی (۷۳۲ق)
| مشخصات نشر = نسخه خطی مدرسه خیراتخان مشهد
|نسخه الکترونیکی=
}}
}}
{{دیگر کاربردها|ابن طاووس}}
'''سید علی بن موسی بن جعفر بن طاووس''' مشهور به '''سید ابن طاووس''' ([[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹]]-[[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴]]ق)، از عالمان [[شیعه]] در قرن هفتم هجری، صاحب کتاب [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لُهوف]] ([[مقتل]] [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]) و [[نقابت|نقیب]] شیعیان در زمان حکومت مغول بر [[بغداد]]. برخی به او به سبب [[تقوا]]، [[مراقبه]] فراوان و حالات [[عرفان]]ی «جمال العارفین» گفته‌اند.
گرایش ابن‌طاووس بیش از هر موضوعی به مسائل اخلاقی و معنوی و بخصوص [[دعا]] و [[زیارت|زیارت]] بود و مجموعه آثاری با عنوان "تتمات مصباح المتهجد" به رشته تحریر در آورد که تکمیل [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]، اثر [[شیخ طوسی]] در موضوع دعاست. [[علامه حلی]] و شیخ [[یوسف سدیدالدین]] (پدر علامه حلی) از شاگردان علی بودند. کتابخانه‌ی سید بن طاووس که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب داشته است یک مجموعه شخصی قابل توجه است.
'''قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام''' یا '''قواعد الاحکام''' تألیف [[علامه حلی]] (۷۲۶ق) است که در زمینه بیان مسائل فقهی به رشته تحریر در آمد. مسئله محور بودن، دقت در دسته‌بندی مسائل شرعی، بیان ساده و روان، توجه نمودن به تمام [[ابواب فقه]] از جمله خصوصیات این کتاب به شمار می‌آید.
==زندگی‌نامه==
قواعدالاحکام به تقاضای [[محمد بن حسن حلی|فخر المحققین]] (۷۷۱ق) فرزند علامۀ حلی نگاشته شد. در پایان کتاب نیز وصیت کامل و مهمی از مؤلف برای فرزندش وجود دارد. این کتاب در زمان [[صفویان|حکومت صفویه]] مبنای قانون ادارۀ کشور بر اساس احکام اسلامی بوده است. شروح و حواشی متعددی توسط علماء و بزرگان بر این کتاب نگاشته شده است. همچنین داشتن یک دوره کامل ترجمه فارسی از جمله خصوصیات این کتاب به شمار می‌رود.
ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس ملقب به رضی‌الدین، از [[آل طاووس|خاندان طاووس]] بود؛ از این رو به '''سید ابن طاووس''' مشهور است.<ref> قمی، الکنی و الألقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن طاووس [[پنج شنبه (روز)|پنج شنبه]] [[۱۵ محرم]] سال [[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹ق]] در شهر [[حله (شهر)|حلّه]]، سرزمین [[عراق]] متولد شد.<ref> کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> او را ذوالحسبین (کسی که دو نسب شریف دارد) نیز خوانده‌اند؛ زیرا جد اعلای او [[داود بن حسن مثنی]]، نوه پسری [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و نوه دختری [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] است و از سادات حسنی ـ حسینی به حساب می‌آید.<ref>سید بن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۴۱</ref>
==معرفی و جایگاه==
قواعدالاحکام کتابی است فقهی، که تمام ابواب فقه از [[طهارت]] تا [[دیه انسان|دیات]] را در خود جای داده است. این کتاب به گفته [[آقابزرگ تهرانی]] از باارزش‌ترین کتب فقهی بعد از [[شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام (کتاب)|کتاب شرائع الاسلام]] اثر [[محقق حلی]] (م۶۷۶ق) به شمار می‌رود.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۷.</ref> علامه حلی این کتاب را در مدت ده سال تألیف کرد و آن را محور تدریس خود در [[حوزه علمیه بغداد]] قرار داد.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۴۰۴.</ref> قواعدالاحکام در ادوار مختلف مورد توجه علماء و بزرگان [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] بوده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۷.</ref> [[محقق کرکی]] این کتاب را در تألیف و نحوه نگارش کتابی بی‌بدیل دانسته است.<ref>علامه حلی، قواعدالاحکام، ج۱، ص۴.</ref> همچنین به نقل منابع تاریخی، قواعدالاحکام توسط [[اسماعیل اول صفوی|شاه اسماعیل]] به‌عنوان قانون حل و فصل مسائل حکومتی و دینی در عصر صفویه برگزیده شده است.<ref>صداقت،«روحانیت و تعامل با حکومت در حقوق اساسی عصر صفویه»،ص۱۰.</ref>
پدرش، [[موسی بن جعفر بن طاوس|موسی بن جعفر]]، از راویان [[حدیث]] است که روایات خود را در ورقه‌هایی نوشته بود و بعد از او، فرزندش آنها را جمع‌آوری نمود و با نام [[فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر]] منتشر نمود. مادر او دختر [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابی فراس]]، از علمای امامیه بود.<ref> روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۲۵.</ref> همچنین مادر پدرش از نسل [[شیخ طوسی]] بود، سید بن طاووس، هنگام اشاره به ابن ابی‌فراس و شیخ طوسی، آنان را پدربزرگ خود می‌نامید.<ref>شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.</ref> برادرش [[سید احمد بن طاووس حلی|احمد بن طاووس]] نیز از علمای دوران بود و پس از وفات سید بن طاووس، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده گرفت.<ref>عزاوی، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۶.</ref>
کتاب قواعد الاحکام از کتب معتبر و معروف فقهی [[امامیه]] است که یک دوره فقه کامل از طهارت تا دیات است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۷.</ref>
ابن طاووس تحصیلات خود را در حله آغاز نمود و پس از چندی از [[حله (شهر)|حله]] به [[کاظمین]] هجرت کرد.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۳۹.</ref> او سپس با دختر وزیر ناصر بن مهدی ازدواج نمود و آن گونه که خود می‌گوید به سبب این ازدواج مدتی طولانی در [[بغداد]] سکونت گزید.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۶.</ref> طبق گزارشی او ۱۵ سال در بغداد اقامت داشته است.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۳۸</ref> که برخی آن را از حدود سال ۶۲۵ هجری تا سال ۶۴۰ هجری دانسته‌اند.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۶۳۹.</ref> پس از آن به حله بازگشت<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۷.</ref> و فرزند او محمد‌مصطفی در آنجا به دنیا آمد<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> چند سال بعد به همراه خانواده خود به شهر [[نجف]] و پس از آن به [[کربلا]] هجرت کرد و در هر کدام سه سال اقامت نمود.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> فرزند او با نام علی در سال ۶۴۷ در نجف به دنیا آمد<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۴۴.</ref> و کتاب [[فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم (کتاب)|فرج المهموم]] را در سال ۶۵۰ در [[کربلا]] به اتمام رساند.<ref>سید بن طاووس، فرج المهموم، دارالذخائر٬ ص۲۶۰.</ref> ابن‌طاووس در سال ۶۵۲ق بار دیگر به بغداد بازگشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۹.</ref> و در سال ۶۶۱ق سرپرستی و نقابت علویان را از طرف هولاکو خان مغول به عهده گرفت و تا زمان وفات خود این منصب را بر عهده داشت<ref>سید بن طاووس، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، ۱۳۶۸ش، ص۵</ref> او در روز دوشنبه [[۵ ذی‌القعده]]، [[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]] در [[بغداد]] درگذشت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۳۰</ref>
==مولف==
{{اصلی|علامه حلی|فهرست آثار علامه حلی}}
ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر معروف به علامه حلی از علماء [[قرن هشتم قمری]] به شمار می‌رود که به اذعان بسیاری از علما در معقول و منقول صاحب نظر بوده و آثار علمی متعددی از خود به جای گذاشته است که از جمله آنها می‌توان به [[المختلف]] و [[التذكرة]] و [[منتهى المطلب]] اشاره کرد.<ref>امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۵، ص۳۹۷.</ref> در فضل و کمال و رعایت آداب اخلاقی نیز کسی را همتای او ندانسته‌اند.<ref>موسوی خوانساری، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، ج۲، ص۲۷۰.</ref>
مقبره‌ای در [[حله (شهر)|حله]] منسوب به سید بن طاووس است<ref>[http://www.mzarat.net/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%84%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%AD%D9%8A_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%D8%A9/ موقع الأمانة العامة للمزارات الشیعیة التابع لدیوان الوقف الشیعی]؛ [https://www.facebook.com/pg/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D8%A9-%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%8A%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D9%86-%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B3-559969470694379/about/?ref=page_internal موقع الأمانة العامة لمزار السید بن طاووس علی الفیس بوک]</ref> اما ابن فوطی (م ۷۲۳ق) در کتاب حوادث جامعه گفته است که جنازه ابن طاووس پس از مرگ به نجف منتقل شد و در کنار مرقد امام علی(ع) دفن شد.<ref>ابن فوطی، الحوادث الجامعه، دارالکتب العلمیه،ص۲۵۵</ref> و سید ابن طاووس نیز در کتاب [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] نوشته است که برای خودش قبری در کنار مرقد [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] آماده کرده و بر آماده‌سازی آن نظارت کرده است.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۷۳-۷۴.</ref>
==ساختار و محتوا==
قواعد الاحکام مشتمل بر بیست و یک کتاب فقهی است که در سه جلد به رشته تحریر در آمده<ref>علامه حلی، قواعدالاحکام، ج۱، ص۱۷۴.</ref> و دربردارنده ۶۶۰۰ مسئله است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق،ج۱۴،ص۱۷</ref>
* جلد اول شامل کتاب‌های: [[طهارت]]، صلاة، [[زکات]]، صوم، [[حج]]؛
* جلد دوم شامل کتاب‌های: [[متاجر]]، [[دین]] و توابع آن، [[امانات]] و توابع آن، [[غصب]] و توابع آن، [[اجاره]] و توابع آن، [[وقف]] و [[عطایا]]؛
* جلد سوم شامل کتاب‌های: [[نکاح]]، [[فراق]]، [[عتق]] و توابع آن، [[سوگند|اَیمان]] و توابع آن، [[صید و ذبائح]]، [[فرائض]]، [[قضاء]]، [[حدود]] و دیات؛
در پایان کتاب نیز [[وصیت]] کامل و مهمی از مؤلف برای فرزندش، فخر المحققین وجود دارد.<ref>علامه حلی،قواعدالاحکام،ج۳،ص۷۱۴.</ref>
برخی احتمال داده‌اند که بارگاه با نام سید بن طاووس در [[حله]] متعلق به فرزند همنام او یعنی رضی‌الدین علی بن علی بن موسی باشد، که در نام، کنیه و لقب، با پدرش، اشتراک داشته است.<ref>نگاه کنید به: فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، سازمان حج و زیارت، ص۶۴.</ref>
==شروح و حواشی، ترجمه و نقد==
{{اصلی|فهرست شروح و حواشی قواعد الاحکام}}
[[آقابزرگ تهرانی]] در [[کتاب الذریعه]]، ۳۰ شرح برای کتاب قواعدالاحکام معرفی کرده است<ref>آقا بزرگ تهرانی،الذریعه،۱۴۰۳ق،ج،۱۴،ص ۱۷-۲۳.</ref> که مهمترین از آنها عبارتند از:
* [[إیضاح القواعد]] تألیف [[محمد بن حسن حلی|فخرالمحققین]] فرزند علامه حلی (م۷۷۱ق)
* شرح قواعد الأحکام تألیف [[جعفر کاشف‌الغطاء|کاشف الغطاء]] (م ۱۲۲۸ق)
* شرح قواعد الأحکام تألیف [[شهید ثانی]] (م۹۱۱ق)
* [[جامع المقاصد]] تألیف [[محقق کرکی]] (م ۹۴۰ق)
* [[کشف اللثام]] تألیف [[محمد بن حسن اصفهانی|فاضل هندی]] (م۱۱۳۷ق)
===ترجمه===
ترجمه فارسی قواعدالاحکام توسط محمد بن ابی عبدالله -مشهور- به حاجی (م۷۳۲ق)، شش سال بعد از رحلت علامه حلی به رشته تحریر در آمد. این کتاب در بردارنده یک دوره کامل ترجمه از کتاب قواعدالاحکام است.<ref>محمد بن محمد بن ابی عبدالله، ترجمه فارسی قواعدالاحکام، ۷۳۲ق، ص۱۸۸.</ref>
===نقد===
علی‌بن محمد قاشی (کاشی) حلّی، ملقب به نصیرالدین الأعتراضیه، رساله‌ای فقهی مشتمل بر بیست اعتراض در تعریف طهارت از کتاب قواعدالأحکام علامه حلّی نگاشته است که هم اکنون فقط بخش‌هایی از این رساله در بین کتاب‌های فقهی موجود است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۲۲.</ref>
* نسخه موجود در کتابخانه سید حسین صدر در کاظمیه - [[عراق]]: این نسخه توسط محمد بن اسماعیل هرقلی در سال (۷۰۶ق) نگاشته شد. این کتاب را نزد علامه قرائت کرد و مورد تأیید علامه قرار گرفت.
* نسخه موجود در کتابخانه مدینة العلم کاظمیه - عراق: این نسخه توسط محمد بن محسن ساروقی در سال (۷۱۳ق) نگاشته شد.
ابن‌طاووس تحصیل را در شهر [[حله (شهر)|حله]] آغاز و از پدر و جد خود، [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابی فراس]] علوم مقدماتی را آموخت. او در زندگی خودنوشت آورده که در تحصیل فقه در عرض یکسال آنچه را همدرسان او در چند سال پیش از آن تحصیل نموده بودند، فراگرفت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.</ref> علی به تعبیر خودش، پس از دو سال و نیم آموختن [[فقه]]، خود را از استاد بی‌نیاز دید.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.</ref> بعدها او مدتی در بغداد زندگی کرد و در آنجا نیز به تحصیل و تدریس پرداخت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳-۲۴.</ref>
* نسخه موجود در [[کتابخانه آیت‌الله حائری|کتابخانه فیضیه قم]] - ایران: این نسخه توسط محمد بن بنی نصر در سال (۷۱۷ق) نگاشته شد.<ref>علامه حلی، قواعدالاحکام،ج۱،ص۷۶.</ref>
===اساتید===
ابن‌طاووس در کتاب کشف المحجه از [[محمد بن جعفر بن نمای حلی|نجیب الدین محمد بن نمای حلی]] به عنوان استاد خود در فقه نام برده است.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۸.</ref> و محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل<ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۶۰-۴۶۶.</ref>، مستند به منابع، ده نفر را به عنوان مشایخ اجازه سید بن طاووس یا کسانی که از آنها نقل روایت نموده است، نام برده است. این ده نفر عبارتند از:
{{ستون-شروع|۳}}
# حسین بن احمد سوراوی
# علی بن یحیى بن علی خیاط
# أسعد بن عبدالقاهر شفروه
# نجیب الدین بن نما
# [[سید فخار بن معد موسوی]]
# محمد بن معد
# حسن بن دربی
# سالم بن محفوظ
# محمد بن عبداللّه ابن زهرة
# یحیى بن محمد سوراوی
{{پایان}}
==شاگردان==
برخی از شاگردان سید بن طاووس عبارتند از:<ref>آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، ۱۹۷۲م، ص۱۱۷.</ref>
{{ستون-شروع|3}}
#[[سدیدالدین حلی]] (پدر علامه حلی)
#[[علامه حلی]]
#[[حسن بن داوود حلی]]
#[[سید عبدالکریم بن احمد حلی|عبدالکریم بن احمد بن طاووس]]
#[[علی بن عیسی اربلی]]
{{پایان}}
==زندگی اجتماعی و سیاسی==
برخی از پژوهشگران بر این باورند که بر خلاف آنچه در ذهن بسیارى از متدینان و اهل است که سید بن طاووس شخصیت زاهد، عارف و فقیهى بوده که از زندگى و تأملات سیاسى به دور بوده است؛ تحقیقات نشان می‌دهد که سید بن طاووس انسان کاملى بوده که به سیاست و زندگى سیاسى نیز میاندیشیده است؛ حتى کتاب ویژهاى چون [[الاصطفاء فى تاریخ الملوک و الخلفاء]] را براى تربیت سیاسى فرزندانش نوشته است. <ref>مباحث سیاسى در کشف المحجّه سید بن طاووس (مقاله پژوهشی حوزه)http://ensani.ir/fa/article/63953 /</ref> وی در این کتاب به فرزندانش سفارش كرده است که آن را در دسترس هیچ كس قرار ندهند مگر این كه حسن ظن او را درباره خودشان و پدرشان احراز كنند؛ و تصريح كرده است كه اين كتاب امانتى است كه اميدوار است فرزندان و آيندگان و تبارشان از آن بهره گيرند. <ref>علوم سیاسی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج۲۵، ص۱۳.</ref>
===ارتباط با خلافت عباسی===
رضی الدین ابن طاووس در مدت زمان اقامت در [[بغداد]] با [[محمد بن علقمی|ابن علقمی]] وزیر مشهور عباسیان که شیعه مذهب بود٬ دوستی داشت و مورد احترام و توجه خلیفه المستنصر بالله عباسی نیز قرار داشت چنان که خلیفه خانه‌ای در بغداد به او داد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.</ref> در این دوران خلیفه عباسی٬ پیشنهادهایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب فتوا، نقابت سادات و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>
===ارتباط با مغولان===
ابن طاووس در [[سال ۶۵۲ هجری قمریی۶۵۲ق]] و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ق با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آنرا به درخواست نصیر الدین طوسی دریافت کرده بود. علی با اماننامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم عراق را با خود به حله برد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰.</ref> بنا به گزارشی وقتی هلاکو بغداد را تصرف نمود علمای مسلمان را در بغداد جمع کرد و از آنان پرسید که آیا پادشاه عادل بهتر است یا پادشاه مسلمان جائر، سید بن طاووس پادشاه عادل را بهتر از مسلمان جائر دانست.<ref>ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۲۳.</ref> برخی اين پاسخ را از اسباب توجه هلاکو به شيعه و علماى شيعه دانسته‌اند.<ref>بارانی، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، ص۸۸.</ref>
=== نقابت شیعیان ===
هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب [[نقابت]] [[سادات]] را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت٬ او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.</ref>
==فضایل اخلاقی و مقامات روحی ==
[[علامه حلّی]] (درگذشته ۷۲۶ق) سید ابن طاووس را به داشتن کراماتی وصف کرده است.<ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۳۹</ref>{{یادداشت|علامه می‌گوید: رضی‌الدین علی دارای کراماتی بود که برخی از آنها را خودش برایم بیان کرد و پاره‌ای از آنها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.(خاتمه مستدرک الوسائل، ج۲، ص۴۳۹)}} [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز از ابن طاووس با عناوینی مانند: سید نقیب، موثق، زاهد و جمال العارفین یاد کرده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۳</ref> [[شیخ عباس قمی|محدث قمی]] با اوصافی مانند: بزرگوار، باتقوا، زاهد، سعادمتند، پیشوای عارفان، چراغ شب‌زنده‌داران، صاحب کرامات، طاووس آل طاووس وی را ستوده است.<ref>قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۴۲.</ref>
از قول سید محمدحسن(معروف به سید محمدحسن الهی) ( برادر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]) نقل شده که روح بسياري از علما را (توسط یکی از شاگردانش) حاضر كرديم و سؤالاتی نموديم مگر روح دو نفر را كه نتوانستيم احضار كنيم، يكی روح مرحوم سید ابن طاووس و ديگری روح مرحوم [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] رضوانُ اللهِ عليهما؛ اين دو نفر گفته بودند: ما وقف خدمت [[امام علی علیه‌السلام |حضرت أميرالمؤمنين عليه السّلام]] هستيم، و ابداً مجالی برای پائين آمدن نداريم.<ref>طهرانی، سیدمحمدحسین، معادشناسی، ج۱، ص۱۸۶
</ref>
==تألیفات==
{{اصلی|فهرست آثار سید ابن طاووس}}
ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات [[دعا]] و [[زیارت|زیارت‌اند]].<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، صص۵۰-۱۱۱.</ref> آنچه باعث توجه به سید بن طاووس شده، آثاری است که با عنوان «تتمات مصباح المتهجد و مهمات في صلاح المتعبد» به رشته تحریر در آورده است. یعنی کتابی که در آن ادعیهای آمده است که به حال عبادت‌کنندگان مفید بوده، اما در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی ذکر نشده است.<ref>رجوع کنید: خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۸.</ref>
برخی از آثار او عبارتند از:<ref>احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۴؛ خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۹.</ref>
{{ستون|۲}}
# [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] در اعمال شبانه‌روز
# [[زهرة الربیع]] در اعمال هفته
# [[الدروع الواقیة]] در اعمال ماه‌ها
# [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|اقبال الاعمال]] در اعمال سال
# [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|اللهوف]] (وقایع ذکر شده در باره حادثه کربلا)<ref>.</ref>
# [[فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم (کتاب)|فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم]]
# [[محاسبة النفس (کتاب)|محاسبة النفس]].
{{پایان}}
==کتابخانه سید بن طاووس==
سید بن طاووس کتابخانه‌ای غنی داشته که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته است<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳۲.</ref> این مجموعه با توجه به از بین رفتن بسیاری از کتاب‌ها در حمله مغول و برجای ماندن آن، حائز اهمیت است.<ref>نیل‌ساز؛ فهیم، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، پاییز ۱۳۹۶، شماره ۱۱، ص ۶.</ref> [[اتان کلبرگ]] کتابی نوشته است با نام "كتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او" و در آن تلاش نموده است به کمک تأليفات برجاى مانده از او این کتابخانه را بازسازى كند<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳.</ref> او در این کتاب حدود ۶۷۰ عنوان از کتاب های موجود در این کتابخانه را فهرست نموده است.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹-۶۱۲.</ref>
==اندیشه ها==
*ابن طاووس بیشتر به مسائل معنوی علاقمند بود. به همین خاطر اکثر آثار وی درباره ادعیه و مناجات بوده است.<ref>جعفریان، «ادب دعا در شیعه»، ص۲۱۴.</ref>
*ابن طاووس کمتر به علم فقه پرداخت و از صدور فتوا پرهیز کرد. خود وی پرهیز از پاسخ‌گویی به سوالات فقهی را به دلیل اختلاف علمای شیعه درباره مسایل فقهی و ترس او از اظهارنظری می‌داند که خطا یا مبتنی بر هوا و هوس باشد. از او تنها دو کتاب فقهی به جا مانده است که به احکام نماز مربوط است.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۴۳.</ref>
*ابن طاووس درباره [[کلام اسلامی|علم کلام]] نظر مساعدی نداشت و به شدت با اندیشه [[معتزله]] مخالفت می‌کرد. به گفته ابن طاووس برای رسیدن به معرفت الهی نیازی به دشواری‌های حاصل از علم کلام نیست. او معرفت الهی را نتیجه هدایت و [[الهام]] الهی و امری فطری می‌داند و نه حاصل اندیشه عقلی و کلامی.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۵۲، ۶۰.</ref>
*برخی از نویسندگان بر اساس آنچه در نوشته‌های ابن طاووس آمده او را فردی انزواطلب معرفی کرده‌اند<ref>صادقی کاشانی، تاریخ نگاری ابن طاووس، ۱۳۹۴ش، ص۲۵.</ref>ابن طاووس در توصیه به فرزندش او را از آمیختن با مردم بر حذر می‌دارد و آن را باعث دوری از خدا برمی‌شمارد.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
*آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۹۷۲م.
* صداقت، قاسمعلی، [https://lib.eshia.ir/10244/93/10 «روحانیت و تعامل با حکومت در حقوق اساسی عصر صفویه»]، نشریه معرفت، ج۹۳، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۷۰ش.
*ابن الطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، ۱۴۱۸ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعدالاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، مؤسسه نشر اسلامی،۱۴۱۳ق
*بارانی، محمدرضا، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، معرفت، شماره ۴۰، بهار ۱۳۸۰.
* مدعو، محمد بن ابی عبدالله، ترجمه فارسی قواعدالاحکام، مشهد، نسخه خطی مدرسه خیراتخان، بی تا
*جعفریان، رسول، «ادب دعا در شیعه»، در مجله نامه مفید، شماره پنجم، ۱۳۷۵ش.
* موسوی خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ش
*خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
*خوش فر، محسن، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، حدیث اندیشه، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، ۱۳۶۸ش.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، مشهد، تاسوعا، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، قم، دارالذخائر، بی‌تا.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۶ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، آداب سفر در فرهنگ نیایش، تهران، نشر آفاق، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
*شهیدی گلپایگانی، سید محمد باقر، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق.
*صادقی کاشانی، مصطفی، تاریخ نگاری ابن طاووس، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام یا قواعد الاحکام تألیف علامه حلی (۷۲۶ق) است که در زمینه بیان مسائل فقهی به رشته تحریر در آمد. مسئله محور بودن، دقت در دسته‌بندی مسائل شرعی، بیان ساده و روان، توجه نمودن به تمام ابواب فقه از جمله خصوصیات این کتاب به شمار می‌آید.
قواعدالاحکام به تقاضای فخر المحققین (۷۷۱ق) فرزند علامۀ حلی نگاشته شد. در پایان کتاب نیز وصیت کامل و مهمی از مؤلف برای فرزندش وجود دارد. این کتاب در زمان حکومت صفویه مبنای قانون ادارۀ کشور بر اساس احکام اسلامی بوده است. شروح و حواشی متعددی توسط علماء و بزرگان بر این کتاب نگاشته شده است. همچنین داشتن یک دوره کامل ترجمه فارسی از جمله خصوصیات این کتاب به شمار می‌رود.
معرفی و جایگاه
قواعدالاحکام کتابی است فقهی، که تمام ابواب فقه از طهارت تا دیات را در خود جای داده است. این کتاب به گفته آقابزرگ تهرانی از باارزش‌ترین کتب فقهی بعد از کتاب شرائع الاسلام اثر محقق حلی (م۶۷۶ق) به شمار می‌رود.[۱] علامه حلی این کتاب را در مدت ده سال تألیف کرد و آن را محور تدریس خود در حوزه علمیه بغداد قرار داد.[۲] قواعدالاحکام در ادوار مختلف مورد توجه علماء و بزرگان حوزه‌های علمیه بوده است.[۳]محقق کرکی این کتاب را در تألیف و نحوه نگارش کتابی بی‌بدیل دانسته است.[۴] همچنین به نقل منابع تاریخی، قواعدالاحکام توسط شاه اسماعیل به‌عنوان قانون حل و فصل مسائل حکومتی و دینی در عصر صفویه برگزیده شده است.[۵]
کتاب قواعد الاحکام از کتب معتبر و معروف فقهی امامیه است که یک دوره فقه کامل از طهارت تا دیات است.[۶]
ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر معروف به علامه حلی از علماء قرن هشتم قمری به شمار می‌رود که به اذعان بسیاری از علما در معقول و منقول صاحب نظر بوده و آثار علمی متعددی از خود به جای گذاشته است که از جمله آنها می‌توان به المختلف و التذكرة و منتهى المطلب اشاره کرد.[۷] در فضل و کمال و رعایت آداب اخلاقی نیز کسی را همتای او ندانسته‌اند.[۸]
ساختار و محتوا
قواعد الاحکام مشتمل بر بیست و یک کتاب فقهی است که در سه جلد به رشته تحریر در آمده[۹] و دربردارنده ۶۶۰۰ مسئله است.[۱۰]
جلد اول شامل کتاب‌های: طهارت، صلاة، زکات، صوم، حج؛
ترجمه فارسی قواعدالاحکام توسط محمد بن ابی عبدالله -مشهور- به حاجی (م۷۳۲ق)، شش سال بعد از رحلت علامه حلی به رشته تحریر در آمد. این کتاب در بردارنده یک دوره کامل ترجمه از کتاب قواعدالاحکام است.[۱۳]
نقد
علی‌بن محمد قاشی (کاشی) حلّی، ملقب به نصیرالدین الأعتراضیه، رساله‌ای فقهی مشتمل بر بیست اعتراض در تعریف طهارت از کتاب قواعدالأحکام علامه حلّی نگاشته است که هم اکنون فقط بخش‌هایی از این رساله در بین کتاب‌های فقهی موجود است.[۱۴]
نسخه‌ها
نسخه موجود در کتابخانه سید حسین صدر در کاظمیه - عراق: این نسخه توسط محمد بن اسماعیل هرقلی در سال (۷۰۶ق) نگاشته شد. این کتاب را نزد علامه قرائت کرد و مورد تأیید علامه قرار گرفت.
نسخه موجود در دانشگاه تهران- ایران: این نسخه توسط علی بن محمد نیلی در سال (۷۰۹ق) نگاشته شده است.
نسخه موجود در کتابخانه مدینة العلم کاظمیه - عراق: این نسخه توسط محمد بن محسن ساروقی در سال (۷۱۳ق) نگاشته شد.
نسخه موجود در کتابخانه فیضیه قم - ایران: این نسخه توسط محمد بن بنی نصر در سال (۷۱۷ق) نگاشته شد.[۱۵]
