کاربر:Ma.sultanmoradi/صفحه تمرین

علی‌رغم اینکه فقها از دیرباز بخشی از مباحث مربوط به فلسفه فقه را تحت عنوان رئوس ثمانیه، مورد توجه قرار می‌دادند، لیکن هنوز فلسفه فقه به عنوان علمی معین و دارای ساختار روشن و قضایای منسجم که همگی ناظر به یک موضوع بوده و هدف خاصی را دنبال کنند، طراحی نشده است (ص ۲۴).

برخی پرسش‌ها

آیا در قلمرو دین منطقة الفراغ وجود دارد؟ همه افعال معصومان وجه شرعی دارد و می‌تواند مستند احکام فقهی باشد؟ کاربرد عقل و مصلحت، بنای عقلا، قاعده عدل و انصاف و... در استنباط فقهی چیست؟ آیا فقه غایتی دارد و این غایات دست‌یافتنی هستند؟ آیا فقه فقط سعادت اخروی را مد نظر قرارر داده است یا سعادت دنیوی را نیز مد نظر داشته است؟ آیا فقه ظرفیت نظام‌سازی را دارد یا خیر؟ احکام فقه ثابتند یا متغیر؟ زمان و مکان در اجتهاد و استباط حکم شرعی مؤثر است؟ تحولات فقه چیست و چه خاستگاهی دارد؟ آیا روش اجتهاد سنتی پاسخگوی نیازهای فعلی جامعه است؟ ساختار فقه چیست؟ شیوه فهم متون و نصوص دینی و فقهی چیست؟ مخاطب احکام دینی چه ویژگی‌هایی دارد؟ آیا موضوع‌شاسی فقهی نیز در دستور کار فقه است؟ آیا تمسک به روح شریعت، مذاق شریعت یا مقاصد الشریعه به لحاظ شرعی ممکن است؟ حکم حکومتی چیست و وظیفه مقلدان سایر مراجع نسبت به آن چیست؟ مووع فقه افعال انسان مکلف است یا افعال انسان محق؟ حکم فقهی مفهومی اعتباری است یا واقعی؟ احکام فقهی با حقوق فطری، طبیعی و حقوق بشر سازگار است؟ عوامل پویایی یا ایستایی فقه کدامند؟ وجوه تمایز فرقه‌ها و مکاتب فقهی کدامند و چگونه پدید می‌آید؟ (ص ۲۵ - ۲۷).

مقالات جلد اول

فلسفه فقه

این مقاله به قلم رسول نادری در سه گفتار تدوین شده است: (۱) وصفی و گزارشی یا دستوری بودن فلسفه فقه (۲) بررسی رابطه فلسفه فقه با علم اصول فقه (۳) بررسی مسائل اصلی فلسفه فقه.

چیستی فلسفه فقه

این مقاله را جابر توحیدی اقدم و عبدالرحیم سلمای بهبهانی نوشته‌اند. هدف این مقاله ارائه فهرستی از تعریف‌هایی است که تا کنون درباره فلسفه فقه ارائه شده است. در این مقاله هست تعریف ارائه میشود.

فلسفه فقه

این مقاله را ابوالقاسم علیدوست نوشته‌ است. نویسنده تعریف‌هایی که مقاله پیشین فهرست کرده بودند را نقد می‌کند و در نهایت خود پیشنهاد دیگری ارائه می‌کند.

گفتمان فلسفه فقه

عبدالحسین خسروپناه در مقاله گفتمان فلسفه فقه، ابتدا فقه را از جهت موضوع، محمول گستره و ارتباط مبانی آن با معرفت‌شناسی بررسی می‌کند. سپس برخی از مسائلی را که از جمله چالش‌های فلسفه فقه می‌داند برمیشمارد. برای مثال ثابت و متغیر بود، جامعه ساز بودن، طراح و برنامه ریز نبودن فقه، دنیایی و ظهربین بودن فقه، مصرف کننده بودن فقه و...

جایگاه تساهل و تسامح در قوانین حقوقی اجتماعی اسلام

نویسنده این مقاله طاهر اسداللهی است.

عرفی و عقلایی بودن زبان دین در حوزه تشریع و تقنین

محمدجواد سلمان‌پور مسئله حجیت ظواهر و اعتبار فهم فقهی از کتاب و سنت را بررسی کرده است. به عقیده او هرمنوتیک برخی پیش‌فرضهای حجیت ظواهر را بی‌اعتبار کرده است.

بررسی ساختار فقه

این مقاله را حسین حسن‌زاده نوشته است. نویسنده در نمونه از ساختارهای ارائه شده در تاریخ فقه (توسط سلار، ابوصلاح حلبی، ابن براج، محقق حلی، شهید اول، حسین عاملی، فیض کاشانی، سید محمدباقر صدر، عبدالکریم بی‌آزار شیرازی و علی مشکینی) را فهرست کرده است. سپس ساختار فقهی آثار اهل ست را برررسی نموده و در پایان ساختار پیشنهادی خود را ارائه کرده است.

عوامل پویایی فقه

سیدعلی سادات‌فخر، تلاش کرده تا عواملی را بربشمارد که باعث می‌شوند فقه قدرت حل مشکلات اجتماعی و سیاسی را داشته باشد.

نقد نظریه حداقلی در قلمرو فقه

علی ربانی گلپایگانی در این مقاله به ادعای عدم توانایی فقه در پاسخگویی به تمام نیازهای بشر پاسخ دهد. بر اساس نظریه دین حداقلی، شرایع الهی به بیان حداقل‌ها اکتفا کرده‌اند و حداکثرها را به عقل بشر واگذار کرده‌اند. ربانی گلپایگانی معتقد است که فقه اسلامی حداکثری است و در مسائلی همچون روابط اجتماعی جامعیت و پویایی دارد. عقل و دانش بشری نیز صرفاً ابزرا تعیین و تخشخیص موضوعات احکام و همچنین یافتن راهارهای مناسب برای استنباط احکام دینی هستند.

مذاق شریعت

مقاله مذاق شریعت، نوشته محمود حکمت‌نیابرگرفته از رساله ایشان با عنوان «فقه و حقوق خانواده و فلسفه آن» است. او در این مقاله از چیستی مذاق شریعت را بحث می‌کند و نمونه‌هایی از استناد به مذاق شریعت را برمی‌شمرد. سپس برخی شیوه‎‌های دستیابی به مذاق شریعت ( اولویت‌بندی احکام، مجموع احکام، آثار احکام، روش عقلی، صفات شارع و...) بررسی می‌کند و پس از آن اعتبار مذاق شریعت و راههای به دست آوردن آن را می‌سنجد.

استناد فقهی به مذاق شریعت در بوته نقد

این مقاله را محمدعشایری و ابوالقاسم علیدوست نوشته‌اند. نویسندگان سعی می‌کنند در این مقاله با بررسی مثالهایی از استناد به مذاق شریعت، آسیبهای مربوط به این روش را نشان دهند. ایشان استناد به مذاق شریعت را به دو نوع استقلالی (مبیّن اراده شارع) و ابزاری (مفسر مقصود شارع) تقسیم می‌کنند.

ثبات شریعت و مدیریت دگرگونی‌های اجتماعی و اقتصادی

سیدحسن میر معزی این مقاله را نوشته است. نویسنده با فرض جامعیت فقه و ثبات احکام فقهی به این مسئله پرداخته است که فقها چگونه فقه را با دگرگونی‌های اجتماعی سازگار کرده‌اند.

منابع فقه

سیف‌الله صرامی نویسنده ان مقاله است. او در این مقاله منابع فقه را ادیدگاه قرآن بررسی می‌کند. به اعتقاد او، از نظر قرآن، اولین مبع فقه خود قرآن است. سنت نیز دومین منیع فقه است که شامل قول و فعل و تقریر معصومان می‌شود. منبع سوم نیز خبر واحد است. از نظر قرآن، عقل نیز تحت شرایطی می‌توان منبع تشخیص احکام باشد.

درآمدی بر منابع کلامی استنباط از قرآن

این مقاله را احمد مبلغی نوشته است. نویسنده، این مقاله را در دو بخش نگاشته. بخش نخست مبانی کلامی منبع بودن قرآن و قلمرو آیات الاحکام و مبانی کلای روش استنباط ار قرآن را بررسی می‌کند. در بخش دوم نیز

تبیعت یا عدم تبیعت احکام از مصالح و مفاسد واقعی

نویسنده این مقاله ابوالقاسم علیدوست است. نویسنده با شرح سه دیدگاه در پاسخ به مسئله تبعیت یا عدم تبیعت احکام از مصالح و مفاسد (تبیعت مطلق، تبیعت نسبی، عدم تبیعت) اعلام میکند که هرچند با دلایل متقن بر ما آشکار است که افعال الهی - چه در مقام تکوین و چه در مقام تشریع- همگی هدفمند هستند؛ این به معنای ضرورت یا وضوح تبیعت احکام از مصالح و مفاسد واقعی و موجود در متعلق احکام نیست.

امکان فهم مصالح و مفاسد مورد نظر شارع

نویسنده این مقاله نیز ابوالقاسم علیدوست است. ایشان در این مقاله تبیعت احکام شرع از مصالح و مفاسد واقعی را فرض می‌گیرند و به سراغ این پرسش می‌رود که آیا عقل امکان کشف این مصالح و مفاسد را دارد یا خیر.

نقش سنت در حجیت فهم ظواهر

سید عبدالحمید ابطحی در این مقاله سنجنش مفهوم ظاهر قرآن است.از نظر نویسنده، حجیت ظواهر آیات به معنای استقلال آنها نیست و بایستی آنها در پیوند با روایات بررسی کرد تا مطمئن شد که مخصص یا مقیدی ندارد.

سنت‌پژوهی

این مقاله را علی‌اکبر رشاد نوشته است. ماهیت‌شناسی سنت، روش‌شناسی احراز صدور سنت، ترسیم اطلس جامع احادیث و تحلیل اقسم سنت، بازکاوی علمی ادعیه و مناجاتها از مسائلی است که در این مقاله بررسی شده‌اند.

اصل اولی در گفتار و رفتار معصومان

نویسنده این مقاله حسنعلی علی‌اکبریان است. او در این مقاله اسندلال میکند که اگر فعل معصوم در مقام تبیین دین باشد مستند احکام ثابت فقه خواهد بود؛ اما اگر فعلی که از معصوم صادر شده است در مقام دیگری - همچون مقام حکومت، قضاوت یا شئون شخصی - باشد حکمی موقت و متغیر است.