قرارداد آتی (منابع مطالعاتی)

آخرین ویرایش: ۱۴۰۱/۸/۸

---

همه منابع مطالعاتی

قرارداد آتی توافقی است که طی آن مقدار دارایی مشخص از یک کالا در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص، خرید یا فروش می‌شود. ماهیت این قرارداد تعهد است و خریدار متعهد می‌شود در تاریخ تعیین شده مبلغ مشخصی را پرداخت نماید و فروشنده نیز کالای مورد نظر را تحویل دهد. در قرارداد آتی کالا و پول تا قبل از سررسید رد و بدل نمی‌شوند بلکه طرفین به عنوان وجه ضمان مبلغی را نزد فرد یا نهادی قرار می‌دهند و از همین جهت مورد بحث چالش فقهی قرار گرفته است. ارکان این قرارداد: ۱.مقدار دارایی مشخص ۲.زمان مشخص ۳.عدم رد و بدل شدن مبلغ ۴.تعهد خریدار و فروشنده به پرداخت وجه و کالا در زمان مشخص

این قرارداد به صورت خصوصی و بین دو نفر قابل اجرا است؛ ولی برای اینکه این قرارداد نظام‌مند شود و التزام به تعهدات وجود داشته باشد، بازارهای کلان مالی متصدی اجرای این معاملات شده‌اند. بازارهای مالی در کنار معاملات اصلی، ابزار‌های مشتقه معاملاتی مانند قرارداد آتی را طراحی کرده‌اند و فعالان بازار از این ابزارهای معاملاتی استفاده می‌کنند. حقیقت و ماهیت اصلی معاملات آتی همان توافق با توضیحات مذکور است و اما شرایط آن در بازارهای مختلف مثل بورس و فارکس و ارزهای دیجیتال با هم تفاوت دارد.

ناصر مکارم شیرازی از مراجع معاصر معاملات آتی را باطل دانسته؛ ولی علی عندلیبی و سید عباس موسویان از پژوهشگران فقهی معاصر قائل به مشروعیت این نوع قرارداد شده‌اند. در این صفحه کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌هایی جمع‌آوری شده که از منظر فقه معاصر به بررسی قرارداد آتی پرداخته‌اند.

کتاب‌ها

فارسی

1. فقه بورس و اوراق بهادار: مشروعیت سازمان بورس به عنوان شخص حقوقی قراردادهای آتی - قراردادهای اختیار معامله تقریرات درس آیت‌الله علی عندلیبی، مقرر علی ظهیری، قم، مؤسسه انتشارات حوزه‌های علمیه، ‫۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
2. اوراق سلف نفتی، هادی رحمانی، تهران، انتشارات میزان، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
3. بررسی اوراق سلف از جهت مدت‌دار بودن قیمت و فروش پیش از سررسید، ایمان کاوسی مجد، قم، انتشارات دارالفکر، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
4. نگاهی حقوقی و فقه امامیه بر بیع مال آینده، سیدعلیرضا پورمرادی و میثم پاریاب، تهران، انتشارات نوروزی، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
5. بیع مال آینده در حقوق ایران، نادر پدرام، تهران، انتشارات گنجور‏‫، ۱۴۰۰ش. ‬
6. تحلیل فقهی و حقوقی معاملات سلف در بورس (عملی - کاربردی)، خدیجه رضائی، تهران، انتشارات مهر کلام‏‫، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
7. فقه مسائل نوپدید: قرارداد آتی و اختیار معامله، مرتضی ترابی، قم، انتشارات توحید قم‏‫، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
8. جستاری بر ابعاد فقهی و مالی قراردادهای آتی در بازار نفت، سیدمهدی پاکذات و مرتضی مرتضوی کاخکی‏‫، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه امام حسین‏‫، ۱۳۹۸ش. ‬صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
9. بیع مال غیرموجود، عادل خوشنوا، تهران، انتشارات ندای کارآفرین، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
10. اثبات صحت معاملات کالی به کالی، شیرین دهقانی‌اناری، کرج، انتشارات چکامهٔ باران، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
11. بیع سلف تقریرات درس خارج فقه حضرت استاد آیت‌الله جوادی آملی (دامه برکاته)، مقرر داوود دوانقی، تهران، انتشارات هنر رسانه اردیبهشت، ۱۳۹۶ش.
12. مطالعهٔ تطبیقی قراردادهای آتی، اختیار معامله و ابزارهای مشتقه در فقه و حقوق، مژگان نوع‌پرور، تهران، انتشارات مخدومی، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
13. ماهیت و آثار حقوقی وثیقه دارایی‌های آتی، شب‌بو محمدی، علیرضا صفری، مریم شجاعی، ژاله کلابی، انتشارات نایاب، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
14. فارکس آتی بررسی مالی و فقهی، عبدالمجید محمدی و پیمان اکبری و اکبر ویسمرادی و محسن آقایی، کرمانشاه، انتشارات سارینا پژوه، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
15. بازار مشتقه ارز: قراردادهای ارزی: آتی، سلف، اختیار معامله و سواپ (معاوضه)، احمد یزدان‌پناه، تهران، نگاه دانش، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
16. عقد بیع آینده، محمدعلی محجوب، شیراز، انتشارات میتراس، ‏‫۱۳۹۵ش. ‬
17. سلف و اوراق سلف: بررسی فقهی اقتصادی (به انضمام مباحث اوراق سلف نفتی)، حامد تاجمیر ریاحی و فرزانه اشعریون قمی‌زاده، تهران، انتشارات بورس (وابسته به شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس)، ۱۳۹۴م. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
18. ماهیت حقوقی قراردادهای ناظر به آینده در حقوق ایران و فقه اسلامی، یحیی آقایی جنت مکان، تهران، انتشارات صداقت‏‫، ۱۳۹۴ش.
19. مروری بر مشتقات و بازارهای آتی، داریوش رفیعی، تهران، انتشارات ترمه، ‏‫۱۳۹۳ش. ‬ صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
20. ابزارهای مشتقه: بررسی فقهی و اقتصادی، غلامعلی معصومی‌نیا، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید
21. بررسی مبانی فقهی قراردادهای آتی، ریحانه حسن پور، ایلام، انتشارات جوهر حیات، ۱۳۷۰ش.

عربی

1. أساسیات عقود المشتقات (العقود الآجلة والمستقبلیة وعقود الخیار والمبادلة)، منیر ابراهیم هندی، مصر، اسکندریه، المکتب العربی الحدیث، ۲۰۱۶م.
2. الخیارات و المستقبلیات و المشتقات المالیة الأخری، عبد الکریم قندوز، لندن، ۲۰۱۷م. از اینجا ببینید
3. عقود المشتقات المالیة، هاشم السعدنی خلیفة بدوی، مصر، اسکندریه، دار الفکر الجامعی، ۲۰۱۳م. از اینجا ببینید
4. معاملات المالیة اصالة ومعاصرة، أبو عمر دبیان بن محمد الدبیان، عربستان سعودی، مکتبة الملک فهد الوطنیة، ۲۰۱۰م. از اینجا ببینید
5. العقود المستقبلیة و حکمها الفقهی، مبارک بن سلیمان آل فواز، عربستان سعودی، الأسواق المالیة من منظور إسلامی، جامعة الملک عبد العزیز معهد الاقتصاد الإسلامی، ۲۰۱۰م.
6. بدوی، سید طه، عملیات بورصة الأوراق المالیة الفوریة والآجلة من الوجهة القانونیة، دار النهضة العربیة، ۲۰۰۱.

سایر زبانها

1. کیپیتل مارکیت اور اسلام، سید عباس موسویان، مترجم سید احتشام رضا نقوی، اردو، قم، انتشارات مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی را از اینجا ببینید

مقاله‌ها

فارسی

1. مطالعه تطبیقی مفهوم انتقال معدوم در بیع مال آینده در فقه امامیه، حقوق ایران فرانسه و انگلیس، محمد ریاحی و محمد جعفری فشارکی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۹، شماره ۱، ۱۴۰۱ش. از اینجا ببینید
2. تخلف انحلال قهری قراردادها از قصد متعاملین (با تأکید بر ضمان ناشی از وجه التزام قراردادهای آتی)، محمدرسول آهنگران و نوید امساکی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی شماره ۱، ۱۴۰۰ش. از اینجا ببینید
3. دلائل فقهی و حقوقی صحت معامله مال آینده، رضا شعبانی شهبندی و احمد امیر معزی و سید عسکری حسینی مقدم، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۴، شماره ۳، ۱۴۰۰ش. از اینجا ببینید
4. بررسی مشروعیت قرارداد آتی از دیدگاه آیت الله علی عندلیبی، علی ظهیری، دوفصلنامه پژوهش‌های فقهی تا اجتهاد، شماره ۸، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید
5. شیوه‌های بهبود قراردادهای آتی در بورس کالای ایران، مسعود طالبیان و سعید احمدی زاد، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۵۰، ۱۳۹۹ش. از اینجا ببینید
6. تحلیل حقوقی کارکرد و نقش اتاق پایاپای در معاملات مشتقه مالی، جواد حسین‌زاده و دانا معبدی، فصلنامه مطالعات حقوقی، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
7. نگاهی حقوقی به کارکرد، ماهیت و ساختار صندوق تضمین تسویه وجوه در بازار بورس و اوراق بهادار، سید علی حسینی و محمد صادق ذوقی و سید مرتضی شهیدی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
8. بررسی صحت یا بطلان قرارداد کشف پریمیوم در قالب عقد بیع، عبدالله امیدی فرد و علی خلف خانی، دوفصلنامه پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی، شماره۱، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
9. طراحی اوراق بهادار اسلامی قابل تفکیک و قابل تبدیل بر اساس فقه امامیه، محمد توحیدی و میثم کریمی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره ۱۹، شماره ۷۵، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
10. تسلیم کالا جهت معامله آتی و ضمان آن از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه، سید محمدصادق موسوی و مریم پور طلوعی، دوفصلنامه فقه و حقوق خصوصی، شماره ۲، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
11. قراردادهای آتی نفت، تعهد به بیع یا تعهد به انتقال روزانه وجه تضمین؟، مهدی صادقی شاهدانی و سید مهدی پاک ذات، فصلنامه مدیریت دارایی و تأمین مالی، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. لینک مقاله
12. مقایسه جوانب و ابعاد حقوقی قرارداد اختیار معامله با انواع ابزارهای مشتقه مالی، الهام شراعی، اولین همایش بزرگ مطالعات و پژوهش‌های علمی علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
13. کارایی قراردادهای آتی ارز، محمدرضا پاسبان و پرویز رحمتی و سارا غریبی، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شماره ۴، ۱۳۹۶. از اینجا ببینید
14. بررسی فقهی قرارداد آتی آب و هوا بر مبنای فقه امامیه، غلامعلی معصومی‌نیا و میثم فدایی واحد، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. از اینجا ببینید
15. بررسی فقهی و مالی قرارداد آتی شاخص سهام و ارائه مدل جایگزین، علی صالح آبادی و سبحان اسکینی و حامد تاجمیر ریاحی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۱، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
16. چارچوب قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شخص، سید عباس موسویان و رضا نجارزاده و مهران محمدی و علی صالح آبادی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
17. قراردادهای (مؤجّل) آتی در بورس اوراق بهادار، مرتضی چیت سازیان و مژگان نوع پرور، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
18. بررسی حقوقی فقهی قراردادهای آتی در بورس انرژی، علیرضا مشهدی زاده، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
19. واکاوی فقهی قراردادهای آتی خاص و یکسان، احسان علی اکبری بابوکانی و وحید مقدم رضا عباسپور، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
20. بیع مال آینده، محمدابراهیم داوودآبادی فراهانی و محمود قیوم زاده، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، شماره ۴، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
21. بررسی مبانی فقهی معاملات غیر نقدی، سید حسن امامیان، دوفصلنامه معارف فقه علوی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
22. بررسی بیع مال آینده در حقوق ایران، رجائی لک بتول و محمدرضا امیرمحمدی، کنفرانس جهانی روانشناسی و علوم تربیتی حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم، دوره ۳، ۱۳۹۵ش. از اینجا ببینید
23. بررسی فقهی قراردادهای آتی، سومین کنگره بین‌المللی فرهنگ و اندیشه دینی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش.
24. معامله به مال آینده، عباس کریمی و هادی شعبانی کندسری، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره ۹۰، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
25. بررسی فقهی قرارداد آتی احکام و آثار آن بر مبنای فقه امامیه، غلامعلی معصومی‌نیا و میثم فدایی واحد و سید حمیدرضا صائمین، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۵۸، ۱۳۹۴ش. از اینجا ببینید
26. اعتبار قراردادهای آتی از منظر فقه امامیه، علیرضا فارسی پور و حمید بهرامی احمدی و محمدرضا پورابراهیمی، فصلنامه بورس اوراق بهادار، شماره ۲۷، ۱۳۹۳ش. از اینجا ببینید
27. بررسی روایی قبض در معاملات آتی بورس، حسین ناصری مقدم و داریوش بخردیان و اردوان ارژنگ، فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۸، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببینید
28. بررسی حقوقی ساختار و اعتبار قرارداد آتی یکسان، جواد حسین‌زاده، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره ۸۰، ۱۳۹۱ش. از اینجا ببینید
29. مطالعه فقهی و حقوقی پیمان آتی، محمد روشن و مصطفی مظفری و قاسم علی جمالی و علیرضا باغبان، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۵۷، ۱۳۹۱ش. از اینجا ببینید
30. تطبیق قرارداد آتی با بیع کلی، حسین پاشازاده و حجت خباز خدائی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۸، ۱۳۹۰ش. از اینجا ببینید
31. مقایسه قراردادهای آتی با قراردادهای قماری در حقوق انگلیس و حقوق اسلامی، محمد عیسایی تفرشی و محمدمهدی حاجیان و سید مصطفی محقق داماد و کاظم یاوری، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، شماره ۲، ۱۳۹۰ش. از اینجا ببینید
32. قراردادهای آتی‌ها و اختیار معامله ارزی از دیدگاه فقهی و اقتصادی، احمد شعبانی و احمد بهاروندی، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱، ۱۳۸۹ش. از اینجا ببینید
33. بررسی قراردادهای تاخت (SWAPS) و آتی‌ها (FUTURES) بعنوان ابزارهای تأمین مالی جدید مطابق با عقود اسلامی و حقوق مدنی ایران، محسن صیقلی و حسین کنعانی مقدم، مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، ش۱، ۱۳۸۸ش. از اینجا ببینید
34. قرارداد آتی و چالشهای فقهی آن، سید محمد حسینی، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. از اینجا ببینید
35. تحلیل فقهی و اقتصادی قراردادهای آتی، مجید پیره و مصطفی زه‌تابیان، فصلنامه بورس، شماره ۸۲، ۱۳۸۸ش. از اینجا ببینید
36. جزییات بررسی فقهی معاملات آتی و اختیار، انسیه موسویان، ماهنامه بورس کالا، شماره ۲۶، ۱۳۸۸ش. از اینجا ببینید
37. بیع اشیاء آینده، پ‍ژمان پیروزی، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، دوره ۴، شماره ۲، ۱۳۸۷ش. از اینجا ببینید
38. قراردادهای آتی در بورس‌های کالایی، محمدرضا خدرلو، ماهنامه بورس کالا، شماره ۱۳ و ۱۴، ۱۳۸۷ش.
39. بررسی فقهی ابزارهای مشتقه، غلامعلی معصومی نیا، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره ۶، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید
40. انتقال مالکیت در بیع مال آینده، محمدرضا پیرهادی، فصلنامه عدالت آرا، شماره ۴ و ۵، ۱۳۸۵ش. از اینجا ببینید
41. معاملات بازار بورس فلزات و محصولات کشاورزی در آیینه فقه اسلامی، مجید رضایی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره ۲۰، ۱۳۸۴ش. از اینجا ببینید
42. امکان‌سنجی فقهی تأسیس بورس آتی نفت در جمهوری اسلامی ایران، حجت الله غنیمی فرد و محمد آرام بنیار، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، ش۲۵، ۱۳۸۴ش. از اینجا ببینید
43. اوراق اختیار معامله و قراردادهای آتی، جواد عین آبادی، ماهنامه تدبیر، شماره ۱۱۱، ۱۳۸۰ش. از اینجا ببینید

عربی

1. تعویم العملة وأثره فی الالتزامات والعقود الآجلة فی الفقه الإسلامی، یاسر حسن عبدالتواب، مجلة الزهراء، جامعة الأزهر کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالقاهرة، شماره ۳۱، ۲۰۲۱م. از اینجا ببینید
2. العقود المستقبلیة من منظور الشریعة الإسلامیة، عبدالله الصادق المیساوی، مجلة العلوم القانونیة و الشرعیة، شماره ۱۷۷ ۲۰۲۰م. از اینجا ببینید
3. البیع الآجل بالسعر المتغیر علی المؤشر وتطبیقاته فی ضوء الفقه الإسلامی، سلامة عبد الفتاح حلیبة، مالزی، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بکفر الشیخ، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
4. نظرة تحلیلیة فی العقود المستقبلیة، نصر أبو الفتوح فرید حسن، امارات متحده عربی، مجلة العلوم القانونیة، شماره ۹، جلد ۵، ۲۰۱۹م.
5. أثر البیع الآجل والإیجار المنتهی بالتملیک علی ربحیة القطاع المصرفی الإسلامی الأردنی دراسة تطبیقیة علی عینة من المصارف الإسلامیة الأردنیة، زاهر عبد الفتاح السلیحات، سفیان رضوان المناصیر، شماره ۲، جلد ۳۷، ۲۰۱۷م. از اینجا ببینید
6. أثر الغرر فی عقود المشتقات المالیة: تقدیر فقهی اقتصادی إسلامی، إبراهیم عبدالحلیم عبادة، عربستان صعودی، مجلة العلوم الشرعیة، ۲۰۱۶م.
7. الاستثمار فی عقود المشتقات المالیة من منظور إسلامی، یاسر عبدالکریم الحورانی، اردن، مؤتة للبحوث و الدراسات، شماره ۴، جلید ۳۰، ۲۰۱۵. از اینجا ببینید
8. التحلیل الفقهی والمقاصدی للمشتقات المالیة، عبد العظیم أبو زید، عربستان سعودی، مجلة جامعة الملک عبدالعزیز: الاقتصاد الإسلامی، شماره ۳، جلد ۲۷، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
9. التقدیر الشرعی للعقود المستقبلیة والدور التحویطی لها بعد تطویرها بما یتفق والشریعة الإسلامیة، نصبة مسعودة، مجلة الاقتصاد الإسلامی العالمیة، شماره ۱۴، ۲۰۱۳م. از اینجا ببینید
10. التکییف الفقهی للعقود العاجلة والآجلة فی سوق الأوراق المالیة البورصة والبدائل الشرعیة لها، نبیل محمد کریم المغایرة و محمد محمود علی الطوالبة، مجلة الصراط جامعة الجزائر کلیة العلوم الإسلامیة، شماره ۲۷، جلد ۱۵، ۲۰۱۳م.
11. الغرر وأثره علی العملیات العاجلة والآجلة فی بورصة الأوراق المالیة، علی جمال محمد یوسف، المصدر، شماره ۲۲، ۲۰۱۰م.
12. العقود الآجلة فی الاسواق المالیة المعاصرة وتکیفها الشرعی، سمیر جاب الله، مجلة المعیار، جامعة الأمیر عبد القادر للعلوم الإسلامیة کلیة أصول الدین، شماره ۱۸، ۲۰۰۹م.
13. المشتقات المالیة من منظور إسلامی کبدیل للمشتقات المالیة الوضعیة فی أسواق الأوراق المالیة الإسلامیة، قط سلیم و مفتاح صالح، الجزایر، مجلة فصلیة دراسات اقتصادیة، شماره ۲، ۲۰۰۸م. از اینجا ببینید
14. أسواق الأوراق المالیة والبورصات: العقود الآجلة (قضایا وتطبیقات) عرض للمناقشة، فداد العیاشی، مؤتمر اسواق الاوراق المالیة والبورصات آفاق وتحدیات، شماره ۵، ۲۰۰۶م.
15. مستقبلیات السلع من منظور إسلامی، کمال توفیق محمد الحطاب، مؤتمر اسواق الاوراق المالیة والبورصات - آفاق وتحدیات، جامعة الإمارات کلیة الشریعة والقانون وغرفة تجارة وصناعة دبی، جلد ۵، ۲۰۰۶م.
16. العقود المستقبلیة والمضاربات علی الاسعار فی ضوء الشریعة الاسلامیة والقانون، محمد عبدالمنعم حافظ، العدالة، شماره ۴۲، جلد ۱۲، ۱۹۸۵م.

پایان‌نامه‌ها

فارسی

1. جایگاه معاملات آتی بازار سهام در حقوق موضوعه ایران، مجتبی مزاجی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
2. بیع مال آینده در فقه اسلامی و حقوق موضوعه، جواد خاتونی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
3. بررسی فقهی - اقتصادی معاملات آتی در بازار سرمایه، حسن یعقوبی، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
4. بررسی حقوقی تضمینات معاملات بورس، مرضیه صفدری، دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
5. آسیب‌شناسی بازار مشتقات کالایی با تأکید بر قراردادهای اختیار معامله و آتی و ارایه راهکارها جهت ارتقاء آن، کارشناسی ارشد، محمد مرادپور، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
6. بررسی حقوقی - فقهی اوراق سلف نفتی در تأمین مالی پروژه‌های نفتی با مطالعه نهادهای مشابه خارجی، هادی رحمانی، دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
7. ماهیت و آثار حقوقی معامله اوراق سلف نفتی، حسین موسی‌خانی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
8. بررسی قراردادهای آتی از دیدگاه حقوق ایران و فقه امامیه، خدیجه اسدالله‌پور کریمی، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و علوم اداری، دانشگاه علامه محدث نوری، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
9. قراردادهای مشتقه و مقایسه آن با نهادهای مشابه در حقوق ایران، صغری چهره‌نژاد، دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
10. بیع مال آینده در فقه و حقوق ایران، شیده سیداردکانی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
11. امکان‌سنجی راه‌اندازی قراردادهای آتی و اختیار معامله شاخص در بورس اوراق بهادار تهران و بررسی پیامدهای اقتصادی آن، مهران محمدی، دکتری، دانشکده علوم اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
12. حقوق و تعهدات طرفین قراردادهای آتی در بورس کالای ایران، نگین صمدی قوشچی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
13. انتقال مالکیت در بیع مال آینده، سیده‌زهرا پورقاسم، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
14. ماهیت مالی و فقهی و امکان‌سنجی راه اندازی قراردادهای آتی نفت در بورس انرژی جمهوری اسلامی ایران، سید مهدی پاکذات، دکتری، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
15. ماهیت قراردادهای آتی سهام از منظر حقوقی و فقه امامیه، زهرا مرادی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
16. بیع مال آینده در حقوق ایران با نگاهی به فقه اسلامی، سیده فهیمه نعمتی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، مؤسسه آموزش عالی اشراق، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
17. بیع مال آینده با تأکید بر پیش فروش آپارتمان در حقوق ایران، افشانه عطار، کارشناسی ارشد، پژوهشکده علوم، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
18. قراردادهای (مؤجّل) آتی در بورس اوراق بهادار، مژگان نوع پرور هندخاله، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، دانشکده حقوق- علوم سیاسی و اقتصادی، ۱۳۹۴ش.
19. مطالعه تطبیقی سفته بازی با قمار در بازار سهام و بازار معاملات آتی (مورد مطالعه قراردادهای آتی‌های ایران)، ناریمان ازغیر، کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
20. بررسی فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله و مقایسه آن با قرارداد آتی، امیر فدای دین، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
21. بررسی فقهی قرارداد آتی، احکام و آثار متعلقه آن بر مبنای فقه امامیه، میثم فدایی واحد، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
22. بررسی جنبه‌های حقوقی قراردادهای آتی، شهرام صاحبی فرهاد، کارشناسی ارشد، شهرام صاحبی فرهاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
23. طراحی ابزار مشتقه با استفاده از بیع شرط، فرشاد آخوندزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی، دانشگاه علم و فرهنگ تهران، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
24. تحلیل فقهی و حقوقی قرارداد آتی نفت در بورس انرژی، سید محمد موسوی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، ۱۳۹۳ش.
25. بررسی فقهی حقوقی قراردادهای آتی در بورس، محمدروف ارضرومی، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۹۳ش.
26. ماهیت حقوقی و اعتبار قرارداهای آتی ارز، سارا غریبی، کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۹۳ش.
27. بررسی فقهی حقوقی ابزار مشتقه ترکیبی؛ اختیار معامله سوآپ نرخ ارز، آتی سوآپ نرخ ارز و سوآپ ارز غیرهمسان، محدثه زاهری، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
28. ماهیت و آثار قرارداد سلف موازی در حقوق ایران و فقه امامیه، محمدرضا کریمیان کاکلکی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
29. بررسی تطبیقی چالش‌های فقهی موجود در بازار آتی و اختیارات بر اساس آراء اندیشمندان اهل تشیع و تسنن، فاطمه محسنی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
30. بررسی فقهی و حقوقی قراردادهای آتی، روح‌اله سیاوشی، کارشناسی ارشد، پردیس تهران، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
31. طراحی مدل عملیاتی قرارداد آتی ارز در بازار سرمایه ایران (رویکرد مالی و فقهی)، محمد صفائی، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
32. بررسی فقهی و حقوقی بیع کالی به کالی و قراردادهای آتی، محمد صادق درویش متولی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، ۱۳۹۲ش.
33. ماهیت و آثار قرارداد سلف موازی در حقوق ایران و فقه امامیه، محمدرضا کریمیان کاکلکی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
34. بررسی فقهی قراردادهای آتی، محمد بای، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
35. بررسی فقهی بازار بورس با تأکید بر ابزارهای مشتقه، غلامعلی معصومی نیا، کارشناسی ارشد، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی معاونت پژوهش حوزه‌های علمیه، ۱۳۹۰ش.
36. تحلیل فقهی قراردادهای آتی دربورس اوراق بهادار، محسن آرین، کارشناسی ارشد، کتابخانه پردیس قم، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
37. تفکیک ثابت و متغیر در احکام معاملات؛ مطالعه موردی: قرارداد آتی‌ها و اختیار معامله در بازار سرمایه، سید مهدی پاکذات، کارشناسی ارشد، دانشکده امور اقتصادی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
38. مبانی و آثار موجل بودن دوجانبه تعهدات ناشی از بیع در فقه و حقوق ایران، فاطمه رزاق دوست پور فرد، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
39. بررسی روشهای پوشش ریسک داراییهای ارزی بانکها از منظر فقه امامیه و قانون بانکداری بدون ربا، احمد بهاروند، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ‭. ش۱۳۸۸
40. بررسی فقهی معاملات آتی، لوسی یامو زنگو ابراهیم، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی (ص) العالمیة، ۱۳۸۸ش.
41. بیع مال آینده در حقوق ایران، منصوره حسن‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۸۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
42. تحلیل فقهی اقتصادی مشتقات با تأکید بر قرارداد آتی‌ها و قرارداد اختیارات، محمد حسینی، دکتری، دانشگاه امام صادق (ع)، ‭. ش۱۳۸۶
43. قرارداد آتی‌ها در اقتصاد اسلامی، محمد نعمتی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
44. امکان‌سنجی تأسیس بورس مستقل آتی نفت در جمهوری اسلامی ایران، محمد آرام، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
45. امکان‌سنجی راه اندازی بازار آتی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (با تأکید بر مسائل شرعی و نیازمندیهای بازار سهام)، علی ص‍ال‍ح‌آب‍ادی، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۱ش.
46. امکان‌سنجی قراردادهای آتی در بورس فلزات ایران، مسعود محمودی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۱ش.
47. امکان‌سنجی طراحی قراردادهای آتی در نظام مالی اسلام، محسن حسینی چالشتری، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۷۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
48. مطالعه فقهی و حقوقی پیمان آتی، یعقوب شیری و مهدی اشعریون، دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند، بیتا. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید

عربی

1. التکییف الفقهی لعقود الاختیارات والمستقبلیات فی الأسواق المعاصرة، جمال محمد آدم، دکتری، مصر، جامعة سوهاج، کلیة الآداب الدراسات الإسلامیة، ۲۰۲۱م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
2. العقود الآجلة وتطبیقاتها فی الصیرفة الإسلامة (مصرف السلام الجزائری نمودجا)، نبیلة بوکحیل، کارشناسی ارشد، الجزایر، جامعة باتنة، ۲۰۲۱م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
3. العقود الآجلة وآثارها فی الفقه الاسلامی، عبدالله الصادق عبدالله المیساوی، دکتری، مصر، جامعة المنصورة، کلیة الحقوق الشریعة الاسلامیة، ۲۰۱۹م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
4. الفروق الفقهیة فی المعاملات المالیة المعاصرة، وأثرها فی الأحکام : دراسة فقهیة مقارنة، یحیی عاید عبدالله الرشیدی، دکتری، مصر، جامعة المنیا، کلیة دار العلوم الشریعة الإسلامیة، ۲۰۱۹م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
5. العقود المستقبلیة فی سوق المال وأحکامها الفقهیة، سباع عبد الحکیم، کارشناسی ارشد، الجزایر، جامعة الشهید حمه لخضر - الوادی، ۲۰۱۸م.
6. العقود المبنیة علی الاستحسان فی الفقه الإسلامی مع التطبیق علی نماذج معاصرة لها، محمد ماهر حسن عبد المطلب البحیری، دکتری، مصر، جامعة بنها کلیة الاداب اللغة العربیة، ۲۰۱۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
7. أثر الظروف الطارئة علی العقود الآجلة فی المعاملات المالیة، مرسی جمال دیاب سلمان، کارشناسی ارشد، فلسطین، الجامعة الإسلامیة (غزة)، ۲۰۱۳م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
8. أحکام التعامل فی العقود المستقبلیة فی الفقه الإسلامی والقانون الموریتانی والسودانی، الشیخ ولد محمد المختار الطلبة بتار، کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الإسلامیة، دولة الجامعة السودان، ۲۰۱۲م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
9. العقود المستقبلیة فی الأسواق المالیة من منظور إسلامی، سعد عبد محمد العلوانی، دکتری، الأکادیمیة العربیة للعلوم المالیة والمصرفیة، دولة الجامعة الأردن، ۲۰۱۰م.
10. العقود الآجلة فی الاقتصاد الإسلامی البدیل، أسامة یوسف الجزار، کارشناسی ارشد، الجامعة الإسلامیة غزة، ۲۰۰۹م.
11. الأسواق المالیة بین الشریعة والقانون، محمد علی عموش، مصر، جامعة المنیا، کلیة دار العلوم الشریعة الإسلامیة، ۲۰۰۹م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید

سایر منابع

1. بررسی قرارداد آتی و معامله کالی به کالی در بیت‌کوین و لزوم توجه به نظرات فقهی، یادداشت اینترنتی، محمد نگینی پور، خبرگزاری فارس، ۱۴۰۰ش. از اینجا ببینید
2. بررسی فقهی و حقوقی قرادادهای مختلف در بورس اوراق بهادار، مسعود مارامائی و محمد محسنی دهکلانی، کنفرانس بین‌المللی فقه حقوق روانشناسی و علوم تربیتی در ایران و جهان اسلام، ۱۳۹۹ش.
3. نشست بحوث فقهی با موضوع بررسی فقهی قراردادهای آتی در بورس، با حضور احمدرضا صفا، حوزه علمیه امام کاظم (ع)، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
4. قراردادهای آتی از منظر حقوقی و فقهی، مجتبی فریدونی، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۲۷۰۵، ۱۳۹۱ش. از اینجا ببینید
5. مبانی شرعی و شروط اجرای قراردادهای آتی، نشست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۲۵۲۸، ۱۳۹۰ش. از اینجا ببینید
6. قراردادهای آتی و آپشن (اختیار معامله)، مصاحبه با عباس موسویان، گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه (سنا)، ۱۳۸۸ش. از اینجا ببینید