کاربر:Hamzeahmadi/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها
Hamzeahmadi (بحث | مشارکت‌ها) |
Hamzeahmadi (بحث | مشارکت‌ها) |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
===ادله=== | ===ادله=== | ||
فقیهان برای حرمت اتانازی فعال و حتی فقیهانی که قائل به حرمت اتانازی غیر فعال هستند، به اطلاقات ادله حرمت قتل نفس از آیات و روایات و ادله وجوب حفظ نفس <ref>مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۴۷۹.</ref> و برای حرمت اتانازی غیر مستقیم به ادله حرمت خودکشی در آیات و روایات تمسک کرده‌اند:<ref>مرتضوی، قتل ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷.</ref> | فقیهان برای حرمت اتانازی فعال و حتی فقیهانی که قائل به حرمت اتانازی غیر فعال هستند، به اطلاقات ادله حرمت قتل نفس از آیات و روایات و ادله وجوب حفظ نفس <ref>مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۴۷۹.</ref> و برای حرمت اتانازی غیر مستقیم به ادله حرمت خودکشی در آیات و روایات تمسک کرده‌اند:<ref>مرتضوی، قتل ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷.</ref> | ||
====ادله حرمت اتانازی مستقیم (فعال و منفعل)==== | |||
* آیات ۱۵۱ سوره انعام، ۳۳ سوره اسراء و ۹۳ سوره نساء، از قتل نفس از روی عمد و به ناحق، نهی کرده اند و نهی در این آیات دلالت بر حرمت می‌کند، قتل از روی ترحم (اتانازی) نیز از مصادیق قتل عمد بوده، پس حرام است.<ref>مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۵۲؛ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> | * آیات ۱۵۱ سوره انعام، ۳۳ سوره اسراء و ۹۳ سوره نساء، از قتل نفس از روی عمد و به ناحق، نهی کرده اند و نهی در این آیات دلالت بر حرمت می‌کند، قتل از روی ترحم (اتانازی) نیز از مصادیق قتل عمد بوده، پس حرام است.<ref>مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۵۲؛ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> | ||
* در کتاب وسائل الشیعه بابی با عنوان «تحریم القتل ظلماً: باب حرمت قتل نفس از روی ظلم و به ناحق» آمده و ذیل آن ۲۰ روایت ذکر شده است<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.</ref> و همچنین بابی با عنوان «تحریم المعونه علی قتل المؤمن: باب حرمت کمک برای کشتن مؤمن»<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.</ref> آمده و فقها از این روایات بر حرمت قتل نفس و حرمت کمک به قتل نفس استدلال کرده‌اند. اتانازی نیز به نوعی قتل نفس به ناحق بوده، پس حرام است. | * در کتاب وسائل الشیعه بابی با عنوان «تحریم القتل ظلماً: باب حرمت قتل نفس از روی ظلم و به ناحق» آمده و ذیل آن ۲۰ روایت ذکر شده است<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.</ref> و همچنین بابی با عنوان «تحریم المعونه علی قتل المؤمن: باب حرمت کمک برای کشتن مؤمن»<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.</ref> آمده و فقها از این روایات بر حرمت قتل نفس و حرمت کمک به قتل نفس استدلال کرده‌اند. اتانازی نیز به نوعی قتل نفس به ناحق بوده، پس حرام است. | ||
====ادله حرمت اتانازی غیر مستقیم==== | |||
*از نظر فقیهان، آیه تهلکه<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref> و آیه «و لا تقتلوا انفسکم إن الله کان بکم رحیماً»<ref>سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> و همچنین برخی روایات<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۹، ص۳۷۹.</ref> بر حرمت خودکشی و انتحار دلالت می‌کنند.<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، ص۴۲۸؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۲۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۵۶؛ مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷ و ص۵۳.</ref> بر این اساس، اتانازی غیر مستقیم که بیمار صعب العلاج برای رهایی از درد و رنج شخصاً به آن اقدام می‌کند، خودکشی محسوب می‌شود و حرام است.<ref>قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> | *از نظر فقیهان، آیه تهلکه<ref>سوره بقره، آیه ۱۹۵.</ref> و آیه «و لا تقتلوا انفسکم إن الله کان بکم رحیماً»<ref>سوره نساء، آیه ۲۹.</ref> و همچنین برخی روایات<ref>حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۹، ص۳۷۹.</ref> بر حرمت خودکشی و انتحار دلالت می‌کنند.<ref>محقق اردبیلی، زبدة البیان، ص۴۲۸؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۲۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۵۶؛ مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷ و ص۵۳.</ref> بر این اساس، اتانازی غیر مستقیم که بیمار صعب العلاج برای رهایی از درد و رنج شخصاً به آن اقدام می‌کند، خودکشی محسوب می‌شود و حرام است.<ref>قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۴۶
تبیین مسئله و جایگاه آن
واژه «اتانازی» که به صورت‌های «یوتونازی»، «یونازیا» و «اوتانازیا» نیز به کار رفته، از پیشوند یونانی «Eu» به معنای «خوب» و واژه «Thanatos» به معنای «مرگ» ترکیب یافته است.[۱] در زبان فارسی معادل‌هایی مانند «مرگ خوب»، «مرگ آسان»، «بهْ‌مرگی»، «قتل از روی ترحم»، «مرگ خودخواسته» و «کشتن دلسوزانه» برای این واژه در نظر گرفته شده [۲] و در اصطلاح به معنای پایان دادن به زندگی فرد به درخواست خودش و به دست دیگری و با نیت رهایی او از درد و رنج طاقت‌فرسا یا یک بیماری لاعلاج است و یا به معنای کشتن عمدی یک بیمار به دلیل ترحم و از روی دلسوزی، به وسیله به کار بردن یک ماده کشنده یا ترک مراقبت‌های لازم و ضروری، است.[۳]
اقسام اتانازی
اتانازی در یک تقسیم‌بندی به دو دسته تقسیم می‌شود:
- اتانازی مستقیم: که با اقدام به وسیله شخص دیگری غیر از خود بیمار مانند پزشک است[۴] و این خود به دو نوع اتانازی مستقیم فعال و منفعل تقسیم می‌شود:
- اتانازی مستقیم فعال: شخصی مانند پزشک با آمپول با تجویز داروی کشنده به زندگی پر درد و رنج بیمار، پایان می‌دهد.[۵]
- اتانازی مستقیم منفعل: از ادامه معالجه و زنده‌نگه داشتن بیمار لاعلاجی که درد می‌کشد، خودداری می‌شود؛ یعنی از درمان‌هایی که برای حفظ حیات بیمار لازم و ضروری است، صرف نظر می‌شود.[۶]
- اتانازی غیر مستقیم: داروهایی در دسترس بیمار گذاشته می‌شود تا او به دست خود و شخصاً به زندگی پرمحنت خود پایان بدهد[۷] و یا به بیمار داروهای تجویز می‌شود که پیامد و عوارض مصرف آن، مرگ بیمار را به دنبال دارد.[۸]
هر کدام از این اقسام یا به صورت داوطلبانه، با رضایت آگاهانه بیمار و بر اساس تقاضای صریح او است یا این که به صورت غیر داوطلبانه و بدون تقاضای بیمار، به سبب عدم صلاحیت او در تصمیم‌گیری بر اثر عواملی چون بیهوشی و کما، صورت می‌گیرد.[۹]
تاریخچه و جایگاه مسئله در فقه معاصر
گفته می‌شود واژه اتانازی برای اولین بار از سوی فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی قرن ۱۶ میلادی، در مقاله‌ای با عنوان «پیشرفت دانش»[یادداشت ۱] با مطرح کردن مرگ بدون رنج، وارد فرهنگ پزشکی شد.[۱۰] پس از آن در نیمه اول قرن بیستم توماس مور، حقوق‌دان و فیلسوف انگلیسی، در کتابش با عنوان «آرمانشهر» [یادداشت ۲] این واژه را به کار برد و انجام این فعل را در بیماران صعب‌العلاجی که رنج می‌برند؛ مشروط به اجازه قضات و کشیش‌ها، مشروع دانست.[۱۱] از آن پس و به‌ویژه پس از جنگ جهانی دوم بحث‌ها و تألیفات در این زمینه اوج گرفت و امروزه به عنوان یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز در حوزه اخلاق و حقوق پزشکی است.[۱۲]
اگرچه درباره مباحث مرتبط با این موضوع در آثار فقهی گذشته، در ابواب فقهی قصاص و دیه و در ضمن مسائلی مانند «ممنوع بودن قتل نفس»[۱۳] و «جایز نبودن کشتن کسی که خودش رضایت به آن داشته باشد»،[۱۴] مسأله اجهاز[یادداشت ۳] که در باب جهاد از آن سخن رفته[۱۵] و مسائلی از این دست، مورد توجه بوده است؛ اما درباره احکام خود مسأله اتانازی بحثی صورت نگرفته است و این مسأله، از مسائل نوظهور در حیطه فقه پزشکی است که امروزه مورد توجه فقهای معاصر قرار گرفته و آنان با توجه به منابعی که برای استنباط احکام شرعی در دسترس دارند، به بحث درباره این موضوع پرداخته، احکام آن را استخراج کرده و استفتائات مختلف درباره این مسأله را پاسخ داده‌اند.
رویکردها و نظرات در فقه شیعه
نظرات فقهای معاصر درباره حکم تکلیفی و وضعی اتانازی به شرح زیر است:
حکم تکلیفی
دیدگاه فقها براساس تقسیم اتانازی به فعال، غیر فعال و غیر مستقیم مختلف است:
- حکم اتانازی فعال: فقهای معاصر شیعه نسبت به حکم حرمت اتانازی فعال؛ یعنی نوعی مرگ ترحم‌آمیز که با اقدام پزشک صورت می‌گیرد، در مورد بیمارانی که بیماری لاعلاج دارند و از این بیماری رنج می‌برند، اتفاق نظر دارند.[۱۶]
- حکم اتانازی غیر فعال: برخی فقها البته در شرایط خاصی برای برخی بیمارن، اتانازی غیر فعال؛ یعنی ترک و خوداری از معالجه را جایز دانسته‌اند: به عنوان نمونه ناصر مکارم شیرازی در جواب به استفتائی که در آن فردی بر اثر تصادف ۱۲ سال است که به کما رفته و یا بیماری که پس از عمل جراحی مدت طولانی است که به هوش نیامده، گفته است: اگر بازگشت بیمار به حال طبیعی عادتاً امکان نداشته باشد، دست کشیدن از معالجه وی جایز است.[۱۷] همچنین میرزاجواد تبریزی خودداری از ادامه درمان و تأمین تنفس بیماری که معالجات پزشکی برای درمان او اثری ندارد و قلبش از حرکت ایستاده را جایز دانسته است.[۱۸] سیدعلی خامنه‌ای حفظ بیمار محتضری که امیدی به درمانش نیست و تأخیر در مرگ او را واجب ندانسته و لذا بنا به نظر او اتانازی غیر فعال یا خودداری از مداوای این بیمار حرام نیست و مانعی ندارد.[۱۹]
- حکم اتانازی غیر مستقیم: بنا به نظر محمد فاضل لنکرانی تسریع در مرگ بیمار اگر به دست خود بیمار انجام شود، خودکشی محسوب شده و حرام است.[۲۰]
گفتنی است که در همه موارد مذکور، بنا به نظر فقها رضایت بیمار به انجام اتانازی، چه به نحو مستقیم و چه غیر مستقیم اثری در تغییر حکم حرمت ایجاد نمی‌کند.[۲۱]
حکم وضعی
حکم وضعی یعنی ضمان به قصاص و دیه برای انجام‌دهنده اتانازی در برخی فرپع مورد اختلاف فقیهان است:
- محمد فاضل لنکرانی اتانازی چه فعال و چه منفعل را قتل نفس محسوب می‌کند و تمام احکام قتل عمد را دارد.[۲۲] همچنین لطف‌الله صافی گلپایگانی، هرگونه اتانازی را قتل عمد دانسته که به موجب آن، حق قصاص برای اولیای مقتول نسبت به مرتکِب مباشر این قتل، ثابت می‌شود.[۲۳]
- سید ابوالقاسم خویی، دستور به برداشتن تجهیزات پزشکی از شخص متوفی به مرگ مغزی را موجب ثبوت تعزیر دانسته است.[۲۴]
ادله
فقیهان برای حرمت اتانازی فعال و حتی فقیهانی که قائل به حرمت اتانازی غیر فعال هستند، به اطلاقات ادله حرمت قتل نفس از آیات و روایات و ادله وجوب حفظ نفس [۲۵] و برای حرمت اتانازی غیر مستقیم به ادله حرمت خودکشی در آیات و روایات تمسک کرده‌اند:[۲۶]
ادله حرمت اتانازی مستقیم (فعال و منفعل)
- آیات ۱۵۱ سوره انعام، ۳۳ سوره اسراء و ۹۳ سوره نساء، از قتل نفس از روی عمد و به ناحق، نهی کرده اند و نهی در این آیات دلالت بر حرمت می‌کند، قتل از روی ترحم (اتانازی) نیز از مصادیق قتل عمد بوده، پس حرام است.[۲۷]
- در کتاب وسائل الشیعه بابی با عنوان «تحریم القتل ظلماً: باب حرمت قتل نفس از روی ظلم و به ناحق» آمده و ذیل آن ۲۰ روایت ذکر شده است[۲۸] و همچنین بابی با عنوان «تحریم المعونه علی قتل المؤمن: باب حرمت کمک برای کشتن مؤمن»[۲۹] آمده و فقها از این روایات بر حرمت قتل نفس و حرمت کمک به قتل نفس استدلال کرده‌اند. اتانازی نیز به نوعی قتل نفس به ناحق بوده، پس حرام است.
ادله حرمت اتانازی غیر مستقیم
- از نظر فقیهان، آیه تهلکه[۳۰] و آیه «و لا تقتلوا انفسکم إن الله کان بکم رحیماً»[۳۱] و همچنین برخی روایات[۳۲] بر حرمت خودکشی و انتحار دلالت می‌کنند.[۳۳] بر این اساس، اتانازی غیر مستقیم که بیمار صعب العلاج برای رهایی از درد و رنج شخصاً به آن اقدام می‌کند، خودکشی محسوب می‌شود و حرام است.[۳۴]
منابع مطالعاتی مهم
اعم از کتاب‌ها، مقالات، نشست‌های علمی و ....
سایر فرقه‌های اسلامی
نظرات
صاحب نظران
منابع مطالعاتی
اعم از کتاب‌ها، مقالات، نشست‌های علمی و ....
موضوعات پیوسته
پانویس
- ↑ Biggs, Euthanasia: Death with dignity and the Law, 2001, p12
- ↑ خسروی، بازاندیشی قتل ترحم آمیز (اتانازی) در فقه اسلامی و حقوق موضوعه، ۱۳۹۷ش، ص۱۷.
- ↑ خسروی، بازاندیشی قتل ترحم‌آمیز (اتانازی) در فقه و حقوق اسلامی، ص۲۰.
- ↑ صادقی، «بررسی فقهی و حقوقی اتانازی، ص۱۰۳.
- ↑ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ۱۳۹۵ش، ج۳، ص۳۲۳.
- ↑ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ۱۳۹۵ش، ج۳، ص۳۲۳.
- ↑ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ۱۳۹۵ش، ج۳، ص۳۲۳.
- ↑ پارساپور و دیگران، «اتانازی، تبیین و تحلیل اخلاقی»، ص۳.
- ↑ پارساپور و دیگران، «اتانازی، تبیین و تحلیل اخلاقی»، ص۳.
- ↑ Vecchio and other, Brief history of Euthanasia and the contribution of medical and surgical ethics to the cultural debat, P 185.
- ↑ Vecchio and other, Brief history of Euthanasia and the contribution of medical and surgical ethics to the cultural debat, P 185.
- ↑ افضلی، مرزبندی، «اتانازی در تاریخ پزشکی»، ص۶۷.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ج۴، ص۱۸۰.
- ↑ محقق حلی، شرایع الاسلام، ج۴، ص۱۸۵.
- ↑ جمعی از نویسندگان، فرهنگ فقه فارسی، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ منتظری، احکام پزشکی، ص۱۲۲؛ فاضل لنکرانی، احکام ببیماران و پزشکان، ص۱۵۲؛ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۴۷۹؛ مکارم شیرازی، احکام پزشکی، ص۱۱۶؛ خویی، تبریزی، احکام جامع مسایل پزشکی، ص۲۸۰-۲۸۱، صافی گلپایگانی، استفتائات پزشکی، ص۱۰۰؛ علوی گرگانی، استفتائات پزشکی، ص۴۰؛ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۵.
- ↑ «پایان دادن به زندگی بیمارانی که سال‌ها بیهوش هستند»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
- ↑ خویی، تبریزی، احکام جامع مسایل پزشکی، ص۲۸۱.
- ↑ «احکام اتانازی (قتل از روی ترحم)»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری.
- ↑ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۳.
- ↑ فاضل لنکرانی، احکام بیماران و پزشکان، ص۱۵۲؛ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۴۷۹.
- ↑ فاضل لنکرانی، احکام پزشکان و بیماران، ص۱۵۲.
- ↑ صافی گلپایگانی، استفتائات پزشکی، ص۱۰۰.
- ↑ خویی، تبریزی، احکام جامع مسایل پزشکی، ص۲۸۰.
- ↑ مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۴۷۹.
- ↑ مرتضوی، قتل ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷.
- ↑ مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۵۲؛ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۲۹، ص۹.
- ↑ سوره بقره، آیه ۱۹۵.
- ↑ سوره نساء، آیه ۲۹.
- ↑ حرعاملی، وسائل الشیعه، ج۱۹، ص۳۷۹.
- ↑ محقق اردبیلی، زبدة البیان، ص۴۲۸؛ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۲۰؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۳، ص۳۵۶؛ مرتضوی، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه، ص۴۷ و ص۵۳.
- ↑ قاسمی، دانشنامه فقه پزشکی، ج۳، ص۳۰۶.
خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/> یافت نشد.