کاربر:Hamzeahmadi/صفحه تمرین۳: تفاوت میان نسخه‌ها

==تبیین مسئله و جایگاه آن==

===جایگاه مسئله در فقه معاصر===

۵-ساخت مجسمه انسان و اعضای بدن او به جهت استفاده آن برای تعلیم دانشجویان پزشکی به جای تشریح بدن.(فیاض، الاستفتائات الشرعیة، ۱۴۳۴ق، ج۱، ص۱۰۹)

این امور و موارد شبیه آن امروزه از ضروریات زندگی انسان‌ها است و بر فقیه لازم است که با توجه به مقتضیات زمان و نیازها و ضرورت‌های جامعه اسلامی، در مقام استنباط حکم شرعی به این امور توجه داشته باشد. (فاضل لنکرانی، موضوعات و ملاکات در فقه هنر، ص۲۷)

==تاریخچه و زمینه شکل‌گیری==

پیدایش مجسمه‌سازی به عنوان یک فن و هنر، تقریباً مقارن با تاریخ پیدایش بشر است.(حسینی، «فقه و هنرهای تصویری و تجسمی»، ص۲۸) گفته می‌شود پیدایش مجسمه‌سازی و رواج آن علاوه بر ذوق‌های روحی و هنری، به انگیزه‌ها و اغراض دیگری نظیر ساختن بت و برای پرستش بوده است.(علیدوست، «فقه هنر: در دو نگاه جامع و تعینات موردی»، ص۵۲) علامه مجلسی روایاتی را در باب بت‌پرستی بررسی کرده است که به رواج مجسمه‌سازی به انگیزه بت‌پرستی در امت‌های سابق، به‌ویژه جهان عرب پیش از ظهور اسلام، اشاره دارند.(علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳، ص۲۵۰-۲۵۴ ) به گفته برخی مورخین پیش از ظهور اسلام، دور تا دور دیوار کعبه به عدد روزهای سال مجسمه‌هایی برای پرستش نصب بوده است.(دوانی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، ۱۳۸۹ش، ص۲۹) در چنین فضایی و با ظهور اسلام روایاتی از پیامبر(ص) در ممنوعیت مجسمه‌سازی صادر شد و به دستور او (پس از فتح مکه) مجسمه‌ها و بت‌های اطراف کعبه منهدم گردید.(ابن هشام، السیرة النبویة، مکتبة محمد علی صبیح، ج۴، ص۸۷۴) مجسمه‌سازی و نقاشی با عناوین «تصویر»، «صورت» و «تمثال» در منابع روایی شیعه و اهل سنت وارد شده است(برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۱۷۴-۱۷۶؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۶۵؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱۳۶) و به عنوان یکی از افعال اختیاری انسان، مشمول حکم فقهی بوده و از مسائلی است که فقها درباره آن بحث کرده‌اند.(روحانی، فقه الصادق، ج۱۴، ص۲۱۸) به گفته علیرضا اعرافی، بحث از حرمت و حکم شرعی مجسمه‌سازی اولین بار از سوی شیخ مفید در کلمات فقها مطرح شد.(عابدین‌زاده، مجسمه و نقاشی: تقریرات درس آیت الله اعرافی، ۱۳۹۰ش، ص۲۴) در منابع فقهی شیعه باب مستقلی به مجسمه‌سازی اختصاص داده نشده است و احکام مربوط به آن در ضمن ابواب فقهی طهارت (احکام دفن و آداب آن)، نماز (لباس و مکان نمازگزار و احکام مساجد) و متاجر (کسب‌های حرام) بررسی شده است.(برای نمونه نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۸، ص۳۸۳-۳۹۴) شیخ انصاری در «کتاب المکاسب» بخشی را به بررسی حکم فقهی مجسمه‌سازی و احکام مربوط به کسب درآمد از طریق آن، ذیل عنوان کلی «اموری که اکتساب به واسطه آنها ذاتاً حرام است»، اختصاص داده است.(شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۸۳) به واسطه تدریس این کتاب و شروح و تعلیقاتی که بر آن زده شد، بحث از حکم فقهی مجسمه‌سازی وارد کلمات فقهای معاصر شد.(برای نمونه نگاه کنید به توحیدی تبریزی، مصباح الفقاهة: تقریرات درس مکاسب آیت الله خویی، ج۱، ص۳۵۳؛ خمینی، المکاسب المحرمة، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۱۶۸؛ منتظری، دراسات فی المکاسب المحرمة، ج۲، ص۵۴۱)