تنبیه الامة و تنزیه الملة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۳: | خط ۳: | ||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید. | تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید. | ||
=== جایگاه کتاب=== | === اهمیت و جایگاه کتاب=== | ||
تنبیه الامه شهرت زیادی در ادبیات مذهبی و سیاسی شیعه و ایران معاصر دارد. این رساله از درون منازعات فقهی در زمان نهضت مشروطه در ایران سر برآورد و با تأیید رهبران مذهبی شیعه از جمله آخوند خراسانی{{یادداشت|آخوند خراسانی آن را اجل از تمجید و سزاوار تعلیم دانسته؛ چراکه ماخوذ از اصول شریعت محقه است.(نائینی، مقدمه تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۳۳.)}} و ملا عبدالله مازندرانی{{یادداشت|کتاب تنبیه الامه را به دلیل ماخوذ بودن تمام اصول و مبانی سیاست از دین قویم اسلام مورد اعتماد می‌دانست. (نائینی، مقدمه تنبیه الامه، ۱۳۸۲ش، ص۳۴)}} به محور اصلی در تبیین دینی از نظام مشروطه تبدیل شد. | |||
این کتاب | درباره این کتاب از ابتدای نگارش تا امروز نظرهای متفاوتی اظهار شده است و حتی جدی‌ترین منتقدین آن هم دقت علمی آن را تحسین کرده‌اند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۲۲۳ـ۲۲۴.</ref> | ||
به نوشته [[سیدمحمود طالقانی]]، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم» نوشته شده و نظر نهایی و عالی اسلام و شیعه درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و مجتهدان، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله تقلید درباره وظایف اجتماعی است.<ref>نائینی، تنبیه الامة و تنزیه الملة یا حکومت از نظر اسلام، ۱۳۷۸ش، مقدمه، ص۱۵-۱۶.</ref> مرتضی مطهری نیز این کتاب را تفسیری دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلال‌های متقن، از قرآن و نهج البلاغه توأم است.<ref>مطهری، بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر، ۱۳۹۷ش، ص۴۲</ref> | |||
ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی | ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی | ||
نسخهٔ ۱۱ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۵۷
صفحه پودمان:Message box/ambox.css محتوایی ندارد.
 | توجه! این مقاله در حال نگارش است و ممکن است مطالب آن تغییر کند. پس از نهایی شدنِ مقاله، این برچسب برداشته میشود. |
تنبیه الامه و تنزیه المله از مشهورترین رساله‌های سیاسی در عصر مشروطه است که در دفاع از سلطنت مشروطه و در مخالفت با حکومت استبدادی توسط میرزا محمدحسین غروی نائینی نوشته شد.
معرفی اجمالی
تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة رسالهای سیاسی که توسط میرزا محمدحسین نائینی در دفاع از حکومت انتخابی و مخالفت با سلطنت مطلقه و حکومت استبدادی در ربیع‌الاول ۱۳۲۷ق (پس از به توپ بستن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه قاجار و پیش از فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان) نوشته شد و در همان سال در بغداد به چاپ رسید.
اهمیت و جایگاه کتاب
تنبیه الامه شهرت زیادی در ادبیات مذهبی و سیاسی شیعه و ایران معاصر دارد. این رساله از درون منازعات فقهی در زمان نهضت مشروطه در ایران سر برآورد و با تأیید رهبران مذهبی شیعه از جمله آخوند خراسانی[یادداشت ۱] و ملا عبدالله مازندرانی[یادداشت ۲] به محور اصلی در تبیین دینی از نظام مشروطه تبدیل شد.
درباره این کتاب از ابتدای نگارش تا امروز نظرهای متفاوتی اظهار شده است و حتی جدی‌ترین منتقدین آن هم دقت علمی آن را تحسین کرده‌اند.[۱]
به نوشته سیدمحمود طالقانی، این کتاب «با حرارت و استدلال محکم» نوشته شده و نظر نهایی و عالی اسلام و شیعه درباره حکومت با ارائه مدارک موثق، در آن بیان شده است و برای علما و مجتهدان، کتابی استدلالی و اجتهادی و برای عوام رساله تقلید درباره وظایف اجتماعی است.[۲] مرتضی مطهری نیز این کتاب را تفسیری دقیق از توحید عملی، اجتماعی و سیاسی اسلام دانسته که با استدلال‌های متقن، از قرآن و نهج البلاغه توأم است.[۳]
ربیع الاول ۱۳۲۷ عبدالله مازندرانی
نویسنده
محمدحسین غروی نائینی (۱۲۷۶-۱۳۵۵ق/۱۲۴۰-۱۳۱۵ش) از فقیهان شیعه در قرن چهاردهم قمری و از علمای طرفدار نهضت مشروطه ایران بود.[۴] وی متولد شهر نائین و تحصیل‌کرده نزد علمایی چون جهانگیرخان قشقایی، میزاری شیرازی، سید محمد فشارکی و آخوند خراسانی در شهرهای اصفهان، سامرا، کربلا و نجف بود.[۵] همراهی با میرزای شیرازی در نهضت تنباکو،[۶] همکاری با آخوند خراسانی و عبدالله مازندرانی در نهضت مشروطه ایران[۷] و همچنین اعلام جهاد علیه انگلیس در عراق به همراه سید ابوالحسن اصفهانی از جمله فعالیت‌های سیاسی نائینی بوده است.[۸]
نائینی پس از محمدتقی شیرازی، به همراه سید ابوالحسن اصفهانی عهده دار مرجعیت شیعه شد.[۹] شهرت علمی نائینی بیشتر به خاطر اصول فقه و همچنین تألیف کتاب معروف تنبیه الامه و تنزیه المله است.
فهرست
کتاب شامل یک مقدمه، پنج فصل و دو مقصد در خاتمه آن است. در مقدمه مطالبی درباره حقیقت استبداد و مشروطیت، دولت، قانون اساسی، مجلس شورای ملی، آزادی و مساوات آمده است.
فصول پنج گانه کتاب نیز عبارت‌اند از:
- حقيقت سلطنت نزد اديان و عقلا
- تحديد سلطنت در عصر غيبت
- مشروطه و تحديد سلطنت
- پاسخ به شبهات و مغالطات
- صحت و مشروعيت مداخله نمايندگان مجلس و شرائط و وظائف آنان
خاتمه کتاب نیز دربرگیرنده دو «مقصد» (بخش) است:
- مقصد اول: قواي حافظ استبداد
- مقصد دوم: راههاي علاج قواي استبداد
مدعیات
دلایل
نقدها
دشواری متن تنبیه الامه از جمله نقدهایی است که به این کتاب وارده شده است. دکتر فیرحی در این باره چنین آورده است: دشواری ادبیات تنبیه الأمة دو ویژگی اساسی در آن است: نخست اینکه تنبیه الأمة هرچند به زبان فارسی نگاشته شده است، اما به واقع فارسی ـ عربی است. رسالهای است هم فقهی و هم فشرده. نویسنده‌اش مدرس عالی‌رتبه‌ای است که سال‌ها به تدریس تخصصی در عالی‌ترین مراحل فقه و اصول اشتغال داشته و همین موجب شده است که بیان و کلام او جنبۀ تخصصی پیدا کند و بیشتر به زبان «اهل اصطلاح» سخن بگوید. ویژگی دوم نوآوری فقهی ـ سیاسی نویسنده در تلاش برای پیوند سنت فقاهتی با موضوع جدید و دشواری چون تجدد، دموکراسی و دولت مدرن است. همین ویژگی ادبیات نویسنده را با پیچیدگی خاصی همراه کرده و کتاب و نویسنده را در معرکۀ «نزاع سنت و تجدد» قرار داده است.[۱۰]
فایل یا لینک کتابخانه
پانویس
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۲۲۳ـ۲۲۴.
- ↑ نائینی، تنبیه الامة و تنزیه الملة یا حکومت از نظر اسلام، ۱۳۷۸ش، مقدمه، ص۱۵-۱۶.
- ↑ مطهری، بررسی اجمالی نهضتهای اسلامی در صد سال اخیر، ۱۳۹۷ش، ص۴۲
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه (نقباءالبشر ...)، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۵۹۳
- ↑ سید رضی شیرازی، حماسه فتوا، ویژه نامه روزنامه جمهوری اسلامی.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۱۵۶-۱۵۷.
- ↑ نائینی، تنبیه الامه و تنزیه المله، ص ۱۶؛ حائری، تشیع و مشروطیت، ۱۳۶۴ش، ص۱۷۵-۱۷۸
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۶، ص۵۴.
- ↑ فیرحی، آستانه تجدد، ۱۳۹۴ش،
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، طبقات اعلام الشیعه (نقباء البشر فی القرن الرابع عشر)، مشهد، دارالمرتضی، ۱۴۰۴ق.
- عبدالهادی حائری، تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق، تهران ۱۳۶۴ ش.
- سیدمحسن امین، اعیان‌الشیعه، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۶ق.
- «حماسه فتوا»، ویژه‌نامه روزنامه جمهوری اسلامی به مناسبت سده وفات میرزای شیرازی، سال ۱۳۷۰، مصاحبه با آیت‌اللَّه سیدرضی شیرازی.