رأی اکثریت: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{نگارش}} | {{نگارش}} | ||
'''رأی اکثریت''' | '''رأی اکثریت''' به عنوان یک ارزش جهانی به اندیشه و تدبیر بیشتر افراد یک مجموعه اشاره دارد که با هم ویژگیهای مشترکی داشته باشند. امروزه در کشورهای زیادی انتخاب نوع نظام سیاسی، مسئولان حکومتی و همچنین فرآیندهای [[قانونگذاری]] و تصمیمسازی بر اساس رأی اکثریت صورت میگیرد. مسئله رأی اکثریت از مسائل نوپدید جهان اسلام است که با واکنشهای ایجابی یا سلبی زیادی از سوی اندیشمندان مذهبی بهویژه فقهای شیعه و اهل سنت مواجه شده است. | ||
فقهای شیعه درباره اعتبار یا عدم اعتبار رأی اکثریت و همچنین لازم الاتباع بودن آن بر همگان، چند نظر ارائه کردهاند؛ عدم اعتبار به صورت مطلق، اعتبار مطلق و اعتبار مشروط رأی اکثریت دیدگاههایی است که فقهای شیعه در این باره اتخاذ کردهاند و هر کدام از نظریهپردازان با استناد به دلائل عقلی، آیات و روایات به مستندسازی نظر خود پرداختهاند. | |||
== مفهومشناسی == | == مفهومشناسی == | ||
رأی اکثریت یا اکثریت آرا (به انگلیسی: Majority vote و به عربی: أغلبية الأصوات) به عقیده، نظر، اندیشه، فکر، باور و تدبیر بیشتر افراد یک مجموعه، سازمان، نهاد و یا افراد یک کشور که از جهت زبان، مذهب، نژاد و ... با هم ویژگیهای مشترکی داشته باشند، تعریف شده است.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل رأی و اکثریت؛ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل رأی و اکثریت؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل واژه رأی و اکثریت.</ref> واژههای اکثریت و اقلیت معطوف به تعداد و کمیت گروهها بدون در نظر گرفتن کیفیت آنها است. در آموزههای اسلامی واژه اقلیت برای اشاره به اهل کتاب در مقابل اکثریت مسلمان مورد استفاده قرار میگرفته است؛ ولی امروزه این دو واژه بیشتر در رقابتهای سیاسی و فرآیندهای قانونگذاری مورد استفاده قرار میگیرند. گروهها و افرادی که حمایت نصف به اضافه یک شهروندان را به دست میآورند را اکثریت مطلق و رقیبان آنان را اقلیت مطلق مینامند؛ البته امروزه به طور معمول کسب اکثریت مطلق دشوار است، به همین دلیل دانشمندان واژه اکثریت نسبی را مطرح کردهاند که به معنای بزرگترین واحد گروه است بدون در نظر داشتن این که از نصف بیشتر باشد یا نه.<ref>صالحی، دموکراسی و اعتبار رأی اکثریت در اسلام، ۱۳۸۴ش، ص۶۱.</ref> | رأی اکثریت یا اکثریت آرا (به انگلیسی: Majority vote و به عربی: أغلبية الأصوات) به عقیده، نظر، اندیشه، فکر، باور و تدبیر بیشتر افراد یک مجموعه، سازمان، نهاد و یا افراد یک کشور که از جهت زبان، مذهب، نژاد و ... با هم ویژگیهای مشترکی داشته باشند، تعریف شده است.<ref>دهخدا، لغتنامه دهخدا، ذیل رأی و اکثریت؛ عمید، فرهنگ فارسی عمید، ذیل رأی و اکثریت؛ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ذیل واژه رأی و اکثریت.</ref> واژههای اکثریت و اقلیت معطوف به تعداد و کمیت گروهها بدون در نظر گرفتن کیفیت آنها است. در آموزههای اسلامی واژه اقلیت برای اشاره به اهل کتاب در مقابل اکثریت مسلمان مورد استفاده قرار میگرفته است؛ ولی امروزه این دو واژه بیشتر در رقابتهای سیاسی و فرآیندهای قانونگذاری مورد استفاده قرار میگیرند. گروهها و افرادی که حمایت نصف به اضافه یک شهروندان را به دست میآورند را اکثریت مطلق و رقیبان آنان را اقلیت مطلق مینامند؛ البته امروزه به طور معمول کسب اکثریت مطلق دشوار است، به همین دلیل دانشمندان واژه اکثریت نسبی را مطرح کردهاند که به معنای بزرگترین واحد گروه است بدون در نظر داشتن این که از نصف بیشتر باشد یا نه.<ref>صالحی، دموکراسی و اعتبار رأی اکثریت در اسلام، ۱۳۸۴ش، ص۶۱.</ref> | ||
خط ۱۰: | خط ۱۲: | ||
== جایگاه در فقه معاصر == | == جایگاه در فقه معاصر == | ||
مدیریت جامعه بر اساس رأی مردم و لحاظ کردن نظر اکثریت در اداره امور عمومی از موضوعات و مسائل نوپدید در جهان اسلام است که سابقه آن بهویژه در ایران به پیروزی [[نظام مشروطه|نهضت مشروطه]] باز میگردد.<ref>خانمحمدی، جایگاه رأی اکثریت در قرآن با تأکید بر آرای آیت الله موسوی اردبیلی»، ص۵۹-۶۰.</ref> ورود مفاهیم نوآیین و پدیدههای جدید در جهان اسلام معمولا با واکنشهای ایجابی یا سلبی از سوی اندیشمندان مذهبی | مدیریت جامعه بر اساس رأی مردم و لحاظ کردن نظر اکثریت در اداره امور عمومی از موضوعات و مسائل نوپدید در جهان اسلام است که سابقه آن بهویژه در ایران به پیروزی [[نظام مشروطه|نهضت مشروطه]] باز میگردد.<ref>خانمحمدی، جایگاه رأی اکثریت در قرآن با تأکید بر آرای آیت الله موسوی اردبیلی»، ص۵۹-۶۰.</ref> ورود مفاهیم نوآیین و پدیدههای جدید در جهان اسلام معمولا با واکنشهای ایجابی یا سلبی از سوی اندیشمندان مذهبی بهویژه فقهای شیعه و اهل سنت مواجه شده است. مفاهیم و پدیدههایی چون [[آزادی]]، [[برابری]]، [[انتخابات]]، تفکیک قوا، [[حقوق بشر]] و از جمله رأی اکثریت از این موضوعات چالشبرانگیز در دوران معاصر محسوب میشوند. | ||
مسئله رای اکثریت در کتب فقهی ذیل ابوابی چون اجتهاد و تقلید،<ref>مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیدة، ص۱۲-۱۳.</ref> [[عقد شرکت]]،<ref>فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref> قضاوت<ref>مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیدة، ص۱۳۳.</ref> و مباحث مربوط به [[انتخابات]] یا انتخاب حاکم،<ref>منتظری، دراسات فی الولایه الفقیه، ج۱، ص۵۵۱-۵۷۱؛ حسینی حائری، المرجعیة و القیادة، ص۴۳-۴۴.</ref> تعیین [[ولی فقیه]]،<ref>حسینی تهرانی، ولاية الفقيه في حكومة الإسلام، ج۳، ص۱۸۳؛ اراکی، نظریة الحکم فی الاسلام، ص۳۳۲-۳۳۳.</ref> و در فرآیند [[قانونگذاری]]،<ref>نائینی، تنبیه الامة، ص۱۱۵-۱۱۷؛ حسینی شیرازی، الفقه، القانون، ص۱۹۵.</ref> بررسی شده است. | مسئله رای اکثریت در کتب فقهی ذیل ابوابی چون اجتهاد و تقلید،<ref>مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیدة، ص۱۲-۱۳.</ref> [[عقد شرکت]]،<ref>فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ص۲۷۶-۲۷۷.</ref> قضاوت<ref>مکارم شیرازی، الفتاوی الجدیدة، ص۱۳۳.</ref> و مباحث مربوط به [[انتخابات]] یا انتخاب حاکم،<ref>منتظری، دراسات فی الولایه الفقیه، ج۱، ص۵۵۱-۵۷۱؛ حسینی حائری، المرجعیة و القیادة، ص۴۳-۴۴.</ref> تعیین [[ولی فقیه]]،<ref>حسینی تهرانی، ولاية الفقيه في حكومة الإسلام، ج۳، ص۱۸۳؛ اراکی، نظریة الحکم فی الاسلام، ص۳۳۲-۳۳۳.</ref> و در فرآیند [[قانونگذاری]]،<ref>نائینی، تنبیه الامة، ص۱۱۵-۱۱۷؛ حسینی شیرازی، الفقه، القانون، ص۱۹۵.</ref> بررسی شده است. | ||
خط ۵۹: | خط ۶۱: | ||
==منابع مطالعاتی== | ==منابع مطالعاتی== | ||
{{اصلی|منابع مطالعاتی رأی اکثریت}} | {{اصلی|منابع مطالعاتی رأی اکثریت}} | ||
درباره اعتبار و جایگاه رأی اکثریت در فقه معاصر شیعه کتابها و مقالاتی به صورت مستقل به رشته تحریر درآمده است. از جمله این کتابها میتوان به کتاب «اعتبار عقلی و شرعی رأی اکثریت» نوشته مسعود امامی اشاره کرد. مقالاتی چون اعتبار رأی اکثریت در پرتو کتاب و سنت نوشته مسعود امامی، اعتبار و جایگاه رأی اکثریت در نظام سیاسی اسلام اثر روح الله شاکری و حسین رجایی، جایگاه اقلیت و اکثریت در اندیشه سیاسی اسلام نوشته ابوالفضل موسویان و اعتبار رأی اکثریت اثر کاظم قاضی زاده نیز به بررسی این مسئله از منظر فقه شیعه پرداختهاند. | |||
درباره اعتبار و جایگاه رأی اکثریت در فقه معاصر شیعه کتابها و مقالاتی به صورت مستقل به رشته تحریر درآمده است. از جمله این کتابها میتوان به کتاب | |||
در کتب فقهی معاصر به ویژه کتبی که به مسائل نظام حکومت در اسلام و مسئله ولایت فقیه پرداختهاند، بخشهایی به مسئله رأی اکثریت اختصاص داده شده است. از جمله این کتابها میتوان به کتاب [[تنبیه الامه و تنزیه المله]] اثر [[محمدحسین غروی نائینی]] و کتاب [[دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة]] نوشته [[حسینعلی منتظری]] اشاره کرد. | در کتب فقهی معاصر به ویژه کتبی که به مسائل نظام حکومت در اسلام و مسئله ولایت فقیه پرداختهاند، بخشهایی به مسئله رأی اکثریت اختصاص داده شده است. از جمله این کتابها میتوان به کتاب [[تنبیه الامه و تنزیه المله]] اثر [[محمدحسین غروی نائینی]] و کتاب [[دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة]] نوشته [[حسینعلی منتظری]] اشاره کرد. |