فقه محیط زیست (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۹ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۵

فقه محیط‌‌زیست به معنای استنباط احکامی است که در نحوه تعامل با محیط زیست کارآیی دارد. در این تفقه، مسئولیت همگانی انسان‌ها در قبال محیط‌زیست، نحوه تعامل، حفاظت و بهره‌برداری صحیح از آن در جهت توسعه سالم و پایدار با استباط از منابع دینی نظیر آیات قرآن کریم، سنت و سیره معصومین(ع) و قواعد فقهی نظیر قاعده لاضرر بیان می‌شود.

با رشد روزافزون جمعیت و به دنبال آن رشد صنعت و مصرف بی رویه از منابع طبیعی و در نتیجه تخریب محیط‌زیست، این موضوع اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. از طرف دیگر با عنایت به روش و شیوه تفقه جواهری در منابع فقهی دلائل متقنی برای حفاظت از محیط زیست وجود ندارد. قواعدی مانند قاعده لاضرر و روایاتی در باب آلوده کردن آب‌های جاری و .. از اعتبار لازم برای حفاظت از محیط زیست برخوردار نیست. بنابراین در فقه معاصر با چالش‌های جدی روبرو هستیم: آیا با روش سنتی غالب در حوزه‌های علمیه می‌توان برای محیط زیست چاره‌ای اندیشید؟ آیا می‌توان با دینی و فقهی دانستن حکم عقلا و حکم عقل، برای محیط زیست احکام فقهی صادر کرد؟ قواعد و اصول ناظر به این بحث چیست؟

درباره این موضوع انواع منابع مطالعاتی با رویکرد فقهی و حقوقی تألیف‌‌‌ و نگاشته شده که در ادامه آمده است.

کتاب‌ها

فارسی

آب و توسعه پایدار زیست‌محیطی از دیدگاه اسلام، صدیقه فاضلی شورکی، یزد، شهد علم، ۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست از منظر فقه و حقوق، طیبه محمود‌زاده، آذربایجان شرقی، اهر، شمیسا، ۱۴۰۰ش.
اثر متقابل سلامت انسان و محیط‌زیست از منظر قرآن و احادیث، ماهرخ جلیلی و همکاران، یزد، اندیشمندان یزد،۱۴۰۰ش. لینک صفحات ابتدایی
مبانی فقهی و حقوقی حفظ محیط‌ زیست، علی محمدرضایی، قم، اقلیم مهر، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اقتصاد محیط‌زیست و منابع طبیعی ( همراه با ملاحظات اسلامی)، سعید فراهانی‌فرد و رحمن بایزیدی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
راهکارها فقهی و حقوقی پیشگیری از تخریب محیط‌زیست، حسین سرافراز و سید مجتبی میردامادی، اصفهان، انتشارات دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
آب و هوا و محیط‌زیست از منظر قرآن کریم، فریدون رادمنش و مرجان سالاری و نسیم چناری، تهران، سایلان، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
آیین نگارش حقوقی ویژه محیط‌زیست، صابر نجفی، آذربایجان شرقی، اهر، شمیسا، ۱۳۹۹ش.
جرائم زیست محیطی در فقه و حقوق، سید محمدصادق موسوی، تهران، سنجش‌ و دانش، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
تأملاتی بر مناسبات اسلام و محیط‌زیست، سید علی حسینی و مهدی عرفانیان، تهران، دانشگاه امام‌ صادق(ع)، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
استفتائات محیط‌زیست، ل‍طف‌ال‍ل‍ه صافی‌ گلپایگانی، تهیه و تنظیم سید محمد‌تقی علوی‌ فریدنی، تهران، انتشارات منیر‏‫، ۱۳۹۹ش. لینک دسترسی به کتاب
حمایت از محیط‌ زیست در اسناد حقوق بشر و فقه اسلامی، نیر پور‌‌آذر، قم، انتشارات حقوق اسلامی‏‫، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
آرای اخلاقی زیست محیطی متفکران مسلمان، حمیده رنجبری، تهران، انتشارات اساتید دانشگاه، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اخلاق محیط‌ زیست، مریم لاریجانی و حسین فخرایی، تهران، نشر تالاب، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی
سیمای طبیعت در قرآن، غلامرضا سامع، تهران، کهکشان علم، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
حفاظت از محیط‌زیست در آموزه‌های امام‌ علی(ع)، نسرین صیادی‌اناری، تهران، نشر نوشناخت، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی
نقش دادستان در حفاظت از محیط‌زیست در نظام حقوقی ایران، بهمن ابراهیمی و امیرحسین ابراهیمی، اردبیل، انتشارات نایاب، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست جهانی، سیده مهتا مظلومی، قم، بوکتاب، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اسلام، بهداشت و محیط‌زیست، نقی زمانی و سید ابوالقاسم میرحسینی و محمدرضا محمودی صدر، یزد، نیکوروش، ۱۳۹۸ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست حیوانات از نظر فقه، علی صفابخش، تهران، انتشارات تفحص، ۱۳۹۸ش.
شناسایی راهکارهای فقهی جبران خسارات ناشی از تخریب محیط‌زیست، مریم هیبتی گوجانی، رشت، انتشارات کدیور‏‫، ۱۳۹۸ش.
حفظ محیط‌زیست از دیدگاه اسلام به‌ پیوست سیاست‌های کلی حفظ محیط‌زیست ابلاغیه مقام معظم رهبری(مدظله) به قوای سه‌گانه کشور، علی محمدرضایی، کرمان، خدمات فرهنگی کرمان، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی
بررسی حقوقی جرایم محیط‌زیست و مرتبط با منابع طبیعی، امین شفیعی و فضل‌الله رنجبر، تهران، قانون‌ یار، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
مبانی، اصول و روش‌های تربیت اخلاق زیست محیطی در اسلام، حسن دوستیان، اصفهان، نشر حسن دوستیان، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
طبیعت و شهر در تعالیم و فرهنگ اسلامی، حجت‌الله شرفی، غلامعلی شکور، مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی‌ واحد مرودشت، ۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اخلاق محیط‌زیست در سخنان پیامبر مهربانی محمد(ص)، مریم شیخ‌الاسلامی بورقانی، اراک، نشر مریم شیخ‌الاسلامی بورقانی،۱۳۹۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
احکام محیط‌ زیست، محمود صادقی، قم، نشر معروف، ۱۳۹۶ش. ‏
اخلاق زیست‌محیطی در اسلام، سید فضل حسینی و محسن عمیق، قم، نشر ژکان، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
مبانی فلسفی و کلامی اخلاق زیست محیطی، کامیاب صدری و علیرضا پارسا، تهران، پرتوک، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
حقوق اساسی محیط‌زیست در اسلام (در تکاپوی الگوی اسلامی پيشرفت)، سيد محسن قائمی‌ خرق، تهران، سازمان اوقاف و امور خیریه، انتشارات اسوه‏‫، ۱۳۹۶ش.
مسئولیت مدنی ناشی از تخریب محیط‌زیست در فقه و حقوق ایران (مطالعه تطبيقی در حقوق فرانسه و اسناد بين‌المللی)‏‫، عزیز‌الله فهیمی‏‫، قم‏‫، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی‏‫، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست از منظر قرآن و حدیث و عوامل تخریب آن، محمدابراهیم کریمی، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۶ش.
شهر و طبیعت در تعالیم اسلامی، بشیر بیگ‌بابایی، آذربایجان شرقی(تبریز)، انتشارات بهار دخت، ۱۳۹۶ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست، بیانات مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی هاشمی‌ شاهرودی(مدظله‌العالی) پیرامون محیط‌زیست، سید محمود هاشمی‌ شاهرودی، قم، بنیاد فقه و معارف اهل البیت علیهم‌السلام‏‫، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اسلام و محیط‌زیست: گام‌هایی به سوی فقه زیست‌محیطی، تألیف حسین‌ احمد‌الخشن، ترجمه حمیدرضا شیخی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی‏‫، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
نظریه‌های فقهی در زمینه‌ی بهداشت محیط، حمید زارعی، شیراز، دانشگاه علوم پزشکی شیراز‏، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
نقش مذهب در نجات محیط‌زیست، مسعود کیا دلیری، رشت، نشر بلور‏‫، ۱۳۹۵ش.
محیط‌ زیست در اسلام و حقوق بین‌الملل، سید احمدرضا دستغیب و سید محمد‌حسن دستغیب، تهران، نشر جامعه‌شناسان، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
‏‫پدیده‌های زیستی( آب، خاک، هوا و....) در اسلام با رویکرد توسعه پایدار، مهناز رنجبر، اهواز‮‬‏‫، انتشارات دینیاد، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست، مهدی فدایی، قم، مؤسسه فرهنگی هنری دین و معنویت آل‌یاسین، ۱۳۹۵ش.
حمایت از محیط‌زیست در مخاصمات مسلحانه از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، علی مشهدی و عزیزالله فهیمی، تهران، نشر خرسندی، ۱۳۹۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
بررسی فقهی و حقوقی آلودگی محیط‌زیست و هوا، محمد‌علی ابراهیم‌زاده ملایی و جعفر زارع، آمل، وارش وا، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
نهضت حفظ محیط‌زیست:‌ بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای(مدظله العالی) درباره‌ محیط‌زیست، سید علی خامنه‌ای، تهران، نشر انقلاب اسلامی، وابسته به مؤسسه‌ پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اخلاق زیست‌محیطی در حکمت اسلامی، علی کریمیان‌ صیقلانی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی
حفاظت محیط‌زیست از دیدگاه اخلاقی، فقهی و حقوقی، مریم بلوچی طرقی، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۹۴ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
زمین مادر ماست،کوتاه و خواندنی از دستورات زیست محیطی در منابع دینی، سید اسماعیل شاکر اردکانی، قم، فرهنگ اهل‌بیت‌(ع)، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست و بایسته‌های فقهی آن، فاطمه عرب احمدی، تهران، آرنا، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
توسعه پایدار اسلامی ایرانی از نظرگاه عدالت بین نسلی و محیط‌زیست، سعید فرهانی‌فرد و ابوالقاسم توحیدی‌نیا، تهران، نشر الگوی پیشرفت، وابسته به مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
طبیعت و شهر در تعالیم و فرهنگ اسلامی، محسن شاطریان و امیر اشنویی و محمود گنجی‌پور، کاشان، انتشارات مرسل با همکاری دانشگاه کاشان، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اسلام و محیط‌زیست، سحر رضایان و سید علی جوزی، تهران، علم کشاورزی ایران، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
الهیات محیط‌زیست، سید مصطفی محقق داماد، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، ۱۳۹۳ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست در اسلام، محسن عمیق، اصفهان، جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان، ۱۳۹۲ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست و نگرش اسلامی، محمدعلی متفکرآزاد و علی‌محمد خورشید‌دوست، تبریز، انتشارات دانشگاه تبریز، ۱۳۹۱ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
درآمدی به اخلاق زیست‌محیطی در اسلام، علی اسماعیلی‌ ایولی، سمنان، دانشگاه سمنان، ۱۳۹۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
محیط‌زیست در اسلام، ناصر حاجیان، اصفهان، همای رحمت، ۱۳۹۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
دین، طبیعت و بحران محیط‌زیست، مرضیه بهرام‌پور، اصفهان، نقش مانا، ۱۳۹۰ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست از دیدگاه قرآن و معصومین(ع)، طاهره نادری و مهدی امیرزاده، کرمان، ودیعت، ۱۳۸۹ش.
طبیعت در سیره رضوی، علی حسینی و محمدحسن حیدری، قم، آیه حیات، ۱۳۸۷ش.
اسلام و محیط‌زیست، محمد حسینی‌شیرازی، خراسان رضوی، مشهد، نشر یاس زهرا(س)،۱۳۸۷ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
طبیعت در سیره نبوی، علی حسینی و محمدحسن حیدری، قم، آیه حیات، ۱۳۸۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اسلام و محیط‌زیست، عبدالله جوادی‌ آملی، قم، اسراء، ۱۳۸۵ش. لینک صفحات ابتدایی کتاب
اصول تربیت زیست محیطی در اسلام، صادق اصغری‌ لفمجانی، تهران، مرکز نشر سپهر، ۱۳۸۴ش.
طبیعت و وظیفه دینی ما، محمدعلی سلطانی و محمدحسن حیدری، تهران، نشر پونه، ۱۳۸۲ش.

عربی

فقه العمران والبيئة في الإسلام، نسيب حطيط، دار الولاء للطباعة والنشر والتوزيع، بغداد، ۲۰۲۲م.
القاعدة الفقهية لا ضرر و لا ضرار و أثرها في حماية البيئة، سلمان عبود يحيى الجبوري، دیاله، عراق، جامعة ديالي، ۲۰۱۹م. لینک متن کتاب
حماية البيئة في الشريعة الإسلامية، وهبة الزحيلي، دمشق، سوریه، دارالمکتبي، ۲۰۱۰م. لینک متن کتاب
البيئة و الحفاظ عليها من منظور إسلامي، نورالدین علي جمعة، قاهره، مصر، شرکة الوابل الصیب، ۲۰۰۹م لینک متن کتاب
قانون حماية البيئة في ضوء الشريعة، ماجد راغب الحلو، غزه، الجامعة الجديدة، ۲۰۰۹م. لینک فهرست کتاب
الفقه البيئه، محمد حسيني شيرازي، قم، ياس زهرا(س)، ۲۰۰۸م. لینک دسترسی به کتاب
الإسلام و البیئة، شیخ خلیل رزق،‌ بیروت، لبنان، دارالهادي لطباعة و النشر و التوزیع، ۲۰۰۶م.
البيئة من منظور إسلامي، صالح محمود وهبي، دمشق، سوریه، دارالفکر لطباعة و النشر و التوزیع، ۲۰۰۴م. لینک فهرست کتاب
الإسلام و البیئة خطوات نحو بیئی، حسین الخشن، بیروت، لبنان، دارالهادي لطباعة و النشر و التوزیع، ۲۰۰۴م. لینک متن مقاله
الإسلام و حماية البيئية من التلوث، حسين مصطفى غانم، ریاض، عربستان سعودی، جامعة أم‌القرى، ۱۹۹۷م. لینک متن کتاب

مقاله‌ها

فارسی

حفظ محیط‌زیست از دیدگاه فقه و لزوم آموزش محیط‌زیست، محمدرضا گل همیشه بهار و عباداله احمدی و مجید برزگر، فصلنامه مطالعات میان‌ رشته‌ای فقه، شماره ۱۱، تابستان ۱۴۰۲ش. لینک متن مقاله
حفظ محیط زیست در پرتو قواعد فقهیّه، محمدرضا نیکنام و حمید مسجدسرایی و مهدی ذوالفقاری، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۳۰، بهار ۱۴۰۲ش. لینک متن مقاله
تأمّلی در مبانی حقّ بر محیط زیست در اسلام، محمدحسین کاتبی و علی پورقصاب امیری و احمدرضا بهنیافر، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال ۱۴، شماره ۲۹، زمستان ۱۴۰۱ش. لینک متن مقاله
واکاوی ابعاد جرم شناختی جرم سبز از منظر فقه امامیّه و اسناد بین‌الملل، علی رشیدی و مریم آقائی بجستانی و محمد روحانی مقدم، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲۸، پاییز ۱۴۰۱ش. لینک متن مقاله
راهکار فقهی رفع‌تعارض منافع در اجرای قوانین و مقررات حفاظت محیط‌زیست، حسین شاه‌بیک و محمدجواد حیدری و محمد نوذری فردوسیه، فصلنامه فقه، شماره ۱۰۹، بهار ۱۴۰۱ش. لینک متن مقاله
جبران خسارت قربانیان زیست‌محیطی در فقه و حقوق بین‌الملل محیط‌زیست، مهدی موقوفه‌ئی و ایرج رنجبر و فرید آزادبخت، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره ۱۱، زمستان ۱۴۰۰ش. لینک متن مقاله
واکاوی مبانی فقهی حقوق حیوانات، فریده اصغری و احمد مرادخانی و سید حسن عابدیان، فصلنامه مطالعات فقهی وفلسفی، دوره ۱۲، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۰. لینک متن مقاله
مطالعه تطبیقی سنجه‌های فقهی و اخلاقی اسلام در حفاظت کیفری از محیط زیست جهانی، پیمان نمانیان و سبحان طیبی، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، دوره ۱، شماره ۴، زمستان ۱۴۰۰ش. لینک متن مقاله
رابطه‌ دین با نظام طبیعت از دیدگاه ادیان، محمد رافتی و فاطمه رأفتی و خدیجه بوترابی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۲، تابستان ۱۴۰۰ش. لینک متن مقاله
تأملی بر سیاست کیفری جمهوری اسلامی ایران نسبت به جرائم زیست محیطی در پرتو آموزه‌های فقه امامیه، محمد حاجی‌قاسمی اردبیلی و علیرضا میلانی، فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال سیزدهم، شماره سوم، شماره سوم، تابستان ۱۴۰۰ش. لینک متن مقاله
حقوق و اخلاق محیط‌زیست از دیدگاه نهج‌ البلاغه، حسن آذری، فصلنامه فقه و حقوق نوین، سال اول، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۹ش. لینک متن مقاله
تزاحم حق بر محیط‌زیست انسان با حق بر توسعه از منظر شریعت، زین‌العابدین نجفی و زهره نجفی، دوفصلنامه علمی انسان پژوهی دینی، سال هفدهم، شماره ۴۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. لینک متن مقاله
مشروعیت رسیدگی به جرایم زیست محیطی ناشی از آلودگی مواد نفتی توسط محاکم کیفری بین‌المللی از منظر فقه اسلامی، حسین فروغی‌نیا و علی اشرفیان، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق، دانشگاه‌‌ آزاد اسلامی واحد بابل، شماره ۵۸، زمستان ۱۳۹۸ش. لینک متن مقاله
مبانی فقهی ممنوعیت تخریب انبوه و گسترده محیط‌زیست در جنگ؛ با تأکید بر نقد گزارش‌های تاریخی مربوط به جنگ‌های نبوی، احمد احسانی‌فر، فصلنامه‌ مطالعات فقهی و فلسفی، دوره ۱۰، شماره ۴۰، زمستان ۱۳۹۸ش. لینک متن مقاله
ماهیت فقهی حقوقی زیان در محیط‌‌‌ زیست، عزیزالله فهیمی، فصلنامه دانشنامه‌های حقوقی، دوره ۲، شماره ۴، پاییز ۱۳۹۸ش. لینک متن مقاله
بررسی تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی از منظر فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران، اسماعیل فولادی، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی عدل و انصاف، سال دوم، شماره ۵، تابستان ۱۳۹۸ش. لینک متن مقاله
بررسی علت جواز قطع درختان یهود بنی‌نضیر در آیه پنجم سوره حشر (با تأکید بر نقد شبهات)، محمدرضا عزتی فردوئی و سید رضا مؤدب، دوفصلنامه قرآن، فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۰، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. لینک متن مقاله
بررسی احتیاط در معنای فقهی به‌مثابه اصل زیست‌محیطی احتیاط، حامد خوبیاری، فصلنامه‌ پژوهش‌های حقوق تطبیقی عدل و انصاف، سال اول، شماره ۳، زمستان ۱۳۹۷ش. لینک متن مقاله
بررسی تطبیقی موضوع «محیط زیست» در مکاتب اقتصاد اخلاقی و اقتصاد اسلامی، احمد چهرقانی، مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياستهاي اقتصادي)، دوره ۱۸، شماره ۷، ۱۳۹۷ش. لینک متن مقاله
حفاظت از محیط‌زیست توسط شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد در چارچوب اصول هشتم (امر به معروف و نهی از منکر) و سی و چهارم قانون اساسی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، علی مشهدی و سید بهزاد لسانی، فصلنامه‌ دانش حقوق عمومی، سال هشتم، شماره ۲۱، پاییز ۱۳۹۷ش. لینک متن مقاله
پیشگیری اولیه از جرایم زیست‌محیطی در آموزه‌های قرآنی، اصغر احمدی و قدرت‌الله خسروشاهی و مجتبی میرشکار، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۴، شماره ۱، بهار ۱۳۹۷ش. لینک متن مقاله
حقوق اساسی، محیط‌زیست و اسلام، ابوالقاسم ابراهیمی، فصلنامه مطالعات حقوق، مؤسسه آموزش‌عالی نگاره، شماره۱۱، تابستان ۱۳۹۶ش.
«ضرر در خسارت های زیست محیطی» بحث تطبیقی در فقه و حقوق ایران و فرانسه و اسناد بین المللی، عزیزالله فهیمی، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، جلد ۱۳، شماره ۱ (پیاپی ۱۰۷)، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش. لینک متن مقاله
مروری بر جرایم علیه محیط‌زیست در قانون مجازات اسلامی، حسین مهدوی و ولی شیرپور، دو ماهنامه دادرسی، شماره ۱۱۹، آذر و دی ۱۳۹۵ش.
همگرایی حقوق محیط‌زیست و حقوق بشر؛ با نگاهی به فقه اسلامی، گودرز افتخار جهرمی و علیرضا رضایی، فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۳، شماره ۱، بهار ۱۳۹۵ش. لینک متن مقاله
مبانی حق بر محیط‌زیست در فقه امامیه، ایران سلیمانی، مسعود راعی و سید حسین واعظی، فصلنامه اخلاق زیستی، سال ششم، شماره ۱۹، بهار ۱۳۹۵ش. لینک متن مقاله
جایگاه حقوقی محیط‌ زیست در بینش امانت‌مدار اسلام و نگرش تمامیت‌خواه غرب، عزیزالله فهیمی، فصلنامۀ پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۲، شماره ۱، بهار ۱۳۹۴ش. لینک متن مقاله
انسان و محیط زیست از منظر قرآن و روایات، روح‌الله نادعلی، فصلنامه قرآنی کوثر، شماره ۵۶، زمستان ۱۳۹۴ش. اطلاعات مقاله
موقعیت و مبانی ارزش گذاری محیط‌زیست و لزوم مقابله با آلاینده‌ها در فقه اسلام، جلیل امیدی و فرهاد یوسفی‌پور، دو‌فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال ششم، شماره ۱۰، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش. لینک متن مقاله
از مالکیت تا حاکمیت: مطالعه تطبیقی محیط‌زیست در حقوق و فقه اسلامی، محمدحسین رمضانی قوام‌آبادی و حسین سیمایی صراف، دو‌فصلنامه دانش‌ حقوق مدنی، سال سوم، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۳ش. لینک متن مقاله
تعهدات خاص و مثبت شرکت‌های تجاری نسبت به حفظ محیط‌زیست و مبانی فقهی آن، احمد اسلامی و حسن موثقی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، سال ششم، شماره ۱۹، بهار ۱۳۹۳ش. لینک متن مقاله
مبانی فقهی مسئولیت همگانی انسان در قبال محیط‌زیست با تأکید بر اندیشه‌های آیت‌الله خامنه ای، مهدی عرفانیان، دوفصلنامه پژوهش‌نامه میان رشته‌ای فقهی(پژوهش‌نامه فقهی سابق)، دانشگاه امام‌صادق(ع)، سال دوم، شماره ۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. لینک متن مقاله
بررسی نقش زمان و مکان در فقه محیط‌زیست، اکبر ساجدی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، سال پنجم، شماره ۱۶، تابستان ۱۳۹۲ش. لینک متن مقاله
تأسیس دیوان بین‌المللی محیط‌زیست از منظر حقوق بین‌الملل و فقه، ناصر رهبر‌ فرش‌پیرا و حسن موثقی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، سال چھارم، شماره ۱۲و۱۳، تابستان و پاییز ۱۳۹۱ش. لینک متن مقاله
نقش قواعد اتلاف و تسبیب در مسئولیت مدنی زیست محیطی، علیرضا انتظاری و سید مصطفی محقق داماد، فصلنامه فقه و اصول، دانشگاه فردوسی، دوره ۴۴، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۱ش. لینک متن مقاله
مبانی فقهی حقوق محیط‌زیست، علی عرب‌زاده و عزیزالله فهیمی، دو‌فصلنامه پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره ۱، بهار و زمستان ۱۳۹۱ش. لینک متن مقاله
مسئولیت مطلق در تخریب محیط‌زیست از دیدگاه فقهی، عباس گوهری و مهدی بیژنی، فصلنامه‌ پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، دوره ۷، شماره ۲۴، تابستان ۱۳۹۰ش. لینک متن مقاله
درآمدی بر حمایت از محیط‌زیست در مخاصمات مسلحانه از دیدگاه اسلام، محمدرضا فقهی، دو‌فصلنامه پژوهش‌نامه فقهی، جامعة المصطفی العالمیة، شماره ۴، تابستان ۱۳۹۰ش.
فقه شیعه و تحول در مبانی مسئولیت مدنی زیست محیطی، عزیز‌الله فهیمی و علی مشهدی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره ۴۱، شماره ۱، بهار ۱۳۹۰ش. لینک متن مقاله
بررسی مبانی فقهی حفاظت از محیط‌زیست، محمدرضا محمدزاده رهنی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۲۵، پاییز ۱۳۸۹ش. لینک متن مقاله
چگونگی حمایت از محیط‌زیست در فقه اسلامی، مصطفی تقی‌زاده انصاری، فصلنامه علمی‌ تحقیقات حقوقی بین‌الملل، دوره ۱۰٬۹٬۸ - شماره پیاپی ۱۰، زمستان ۱۳۸۹ش. لینک متن مقاله
هماهنگی طبیعت و شریعت مبنای حق و عدالت، سید امرالله حسینی، فصلنامه کاوشی نو در فقه، دوره ۱۶، شماره ۶۲، زمستان ۱۳۸۸، لینک متن مقاله
درآمدی بر فقه محیط‌زیست، محسن عمیق، فصلنامه کاوشی نو در فقه، دوره ۱۶، شماره ۶۰ - ۵۹، بهار ۱۳۸۸ش. لینک متن مقاله
مبنای مسئولیت مدنی زیست محیطی در فقه و حقوق ایران، حمید بهرامی احمدی و عزیزالله فهیمی، دو‌فصلنامه معارف اسلامی و حقوق (اندیشه صادق)، پاییز و زمستان، شماره ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۸۶ش. لینک متن مقاله
نسبت دین و حقوق محیط‌زیست؛ رویکرد اسلامی، عزیزالله فهیمی و علی مشهدی، دو‌فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، سال چهارم، شماره ۸، بهار و تابستان ۱۳۸۴ش. لینک متن مقاله
پاسداری از محیط زیست در آیات و روایات، مجتبی زروانی و فاطمه خداجویان، فصلنامه پژوهش دینی، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۸۴ش. لینک متن مقاله
محیط زیست از منظر دین و اقتصاد، حسین صادقی‌ و سعید فراهانی‌فرد، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره ۳، شماره ۱۰، ۱۳۸۲ش. لینک متن مقاله
م‍ب‍ان‍ی‌ ف‍ق‍ه‍ی‌ ام‍ام‌‌خ‍م‍ی‍ن‍ی‌(ره) درب‍اره‌ م‍ح‍ی‍ط‌زی‍س‍ت‌ و طب‍ی‍ع‍ت‌، سید علی حسینی، فصلنامه فرهنگ جهاد، سال چهارم، شماره ۱۷، پاییز ۱۳۷۸ش.

عربی

الأثر الفقهي للقواعد الفقهية الکلية المتعلقة بالتلوث البيئي، طارق بن عبده المزيني، مجلة كلية الشريعة والقانون بأسيوط، شماره ۳۵، ۲۰۲۳م. لینک متن مقاله
حماية البيئة ودورها في التنمية المستدامة (دراسة فقهية)، أحمد عيد الحسيني الشواف، مجلة البحوث الفقهية المعاصرة، شمااره ۱۱۹، ۲۰۲۲م. لینک دسترسی به مقاله
أثر الصيد الجائر على البيئة دراسة فـي ضوء الفقه الإسلامي، ابو الخير نشأت أحمد عطا، مجلة الزهراء، قسم الفقه، کلية الشريعة و القانون بالقاهرة، جامعة الأزهر، مصر مجلد ۳۱، عدد ۳۱، ۲۰۲۱م. لینک متن مقاله
المبادئ العامة لفلسفة الاستصلاح البيئي في شرعة الإسلام من منظور نصوص القرآن الكريم و الحديث النبوي، عبدالمنعم نعیمی، مجلة الاجتهاد للدراسات القانونية و الإقتصادية، الجزایر، مجلد ۹، شماره ۱، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
البيئة و مبررات حمايتها من منظور إسلامي، عبدالمالک رقاني و خالد بوشمة، مجلة الاجتهاد للدراسات القانونية و الإقتصادية، الجزایر، مجلد ۹، عدد ۱، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
قاعدة تصرف الإمام على الرعية منوط بالمصلحة و تطبيقاتها في المجال البيئي، جبريط مروة و مونة عمر، مجلة الاجتهاد للدراسات القانونية و الاقتصادية، الجزایر، مجلد ۹، عدد ۱، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
حماية البيئة في الشريعة إسلامیة و قانون البيئة الفلسطيني-دراسة مقارن-، صالح درويش الكاشف، مجلة الجامعة الإسلامیة للدراسات الشرعیة و القانونیة، جامعة الأزهر-کلیة الدراسات المتوسطة-، غزة، مجلد ۲۸، عدد ۳، ۲۰۲۰م. لینک دسترسی به مقاله
نظرات في حماية البيئة فقها و قانونا: رؤية قانونية استشرافية، محمد عبدالستار عبدالوهاب‌ بدر، مجلة كلية الدراسات الإسلامية و العربية للبنين بالقاهرة، كلية الدراسات الإسلامية و العربية للبنين بالقاهرة، جامعة الأزهر، مصر، مجلد ۳۷، جزء ۳، ۲۰۱۹م. لینک متن مقاله
حماية البيئة أثناء استخدام أسلحة الدمار الشامل "دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي والقانون الدولي العام"، عادل السید محمد علی، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، مجلد ۳۴، شماره ۲، ۲۰۱۹م. لینک متن مقاله
حماية الشريعة الإسلامية للبيئة الطبيعية - دراسة فقهية مقارنة، هناء فهمي أحمد عيسى، مجلة کلیة الشریعة والقانون بطنطا، مصر، مجلد ۳۳، شماره ۱، ۲۰۱۸م. لینک متن مقاله
تأصيل المسؤولية البيئية: دراسة شرعية، عمري رشيد، مجلة الشهاب، جامعة الشهيد حمّه لخضر الوادي - معهد العلوم الإسلامية، الجزایر، مجلد ۴، شماره ۱، ۲۰۱۸م. لینک متن مقاله
الإسلام و البيئة، حسین العامری، المجلة العربية لأخلاقيات المياة، المؤسسة العربية للتربية و العلوم و الآداب، مصر، مجلد ۱، شماره ۱، ۲۰۱۸م. لینک متن مقاله
حماية البيئة في الفقه الإسلامي و القانون الوضعي دراسة مقارنة، علي مخزوم التومي، مجلة كلية الشريعة و القانون، مصر، شماره ۱، ۲۰۱۸م. لینک متن مقاله
أهمية الاستفادة من القواعد الفقهية في مجال حماية البيئة، عادل عبدالرشيد غلام، دراسات اقتصادية إسلامية، البنك الإسلامي للتنمية المعهد الإسلامي للبحوث و التدريب، عربستان سعودی، مجلد ۲۳، شماره ۱، ۲۰۱۷م. لینک دسترسی مقاله
دور الشريعة الإسلامية في حماية البيئة، صالح درويش الكاشف، مداخلة نشرت في كتاب أعمال المؤتمر الدولي الخامس عشر لمركز جيل البحث العلمي حول أليات حماية البيئة، لبنان، ۲۰۱۷م. لینک متن مقاله
ملامح من الرؤية الإسلامية في حماية البيئة، محمد الفاتح الجزولي، مجلة الشريعة و القانون، كلية الشريعة و القانون و كلية الدراسات الإسلامية، جامعة إفريقيا العالمية، سودان، ۲۰۱۷م. لینک متن مقاله
الإفساد البيئي: مفهومه و مظاهره و موقف الشرع منه، فضل عبدالله مرادی، مجلة كلية الشريعة و الدراسات الإسلامية، كلية الشريعة و الدراسات الإسلامية، جامعة قطر، قطر، ۲۰۱۷م. لینک متن مقاله
حماية البيئة أثناء الحرب: دراسة فقهية مقارنة، عبدالفتاح عبدالصابر حسين أحمد، مجلة جامعة الملك خالد للعلوم الشرعية و الدراسات الإسلامية، جامعة الملك خالد، عربستان سعودی، مجلد ۲۵، شماره ۱، جامعة الملك خالد، ۲۰۱۶م.
الحفاظ على البيئة و دفع تلوثها في الإسلام، فاتح الندی، مجلة الزهراء، كلية الدراسات الإسلامية و العربية، جامعة شريف هداية‌الله الإسلامية الحكومية، اندونزی، مجلد ۱۳، شماره ۱، ۲۰۱۶م.
تنمية البيئة و الحفاظ عليها في ضوء مقاصد الشريعة، جبريل بن محمد البصيلي و أسامة أحمد محمد کحيل، مجلة الدراسات الإسلامية و البحوث الأكاديمية، قسم الشريعة الإسلامية، كلية دار العلوم، جامعة القاهرة، مصر، مجلد ۱۰، شماره ۶۳، ۲۰۱۵م. لینک متن مقاله
حماية البيئة من التصحر - دراسة فقهية مقارنة بالتشريعات البيئية العربية، محمد محمد سيد أحمد عامر، المجلة العلمية لكلية العلوم _ جامعة دمياط، مجلد ۵، شماره ۲، ۲۰۱۵م. لینک متن مقاله
حماية البيئة و رعايتها بين الفقه و كمال السلوك الإسلامي الجزء الأول، محيي‌الدين خيرالله العوير، مجلة الاجتهاد للدراسات القانونية و الاقتصادية، الجزایر، شماره ۸، ۲۰۱۵م. لینک متن مقاله
القواعد الفقهية، حقيقتها و أهميتها في فقه النوازل: رعاية البيئة أنموذجا، القواعد الفقهية، أحمد رقادي، مجلة الحقيقة، جامعة أحمد دراية أدرار، الجزایر، شماره ۳۱، ۲۰۱۴م. لینک دسترسی به مقاله
تدابير رعاية البيئة في الشريعة الإسلامية، سري زيد الكيلاني، مجلة علوم الشريعة و القانون، جامعة بغداد، مجلد ۴۱ ،عدد ۲، ۲۰۱۴م. لینک متن مقاله
مبادي علم البيئة من منظور إسلامي، محمد سعید علي الحیدري، مجلة الدراسات الاجتماعية، كلية التربیة طور الباحة، جامعة عدن، یمن، ۲۰۱۴م. لینک متن مقاله
التلوث البيئي بين الوقاية و العلاج من منظور إسلامي، نجاح عثمان ابو العنين اسماعيل، مجلة كلية الآداب، كلية الاداب، جامعة المنصورة، مصر، ۲۰۱۳م. لینک متن مقاله
مشکلة تلوث البيئة و سبل مواجهتها في الفقه الإسلامي، إبراهيم رمضان إبراهيم عطايا، دارالإفتاء المصرية، مجلد ۵، شماره ۱۵، ۲۰۱۳م. لینک متن مقاله
أصول الفقه و رعاية البيئة، جمال فاتح علی أمین، مجلة جامعة كركوك للدراسات الإنسانية، جامعة كركوك، عراق، مجلد ۸، شماره ۱، ۲۰۱۳م.
حماية البيئة من منظور فقهي إسلامي و أثر ذلك في الحد من ظاهرة الاحتباس الحراري، محمد خلف بني سلامة، مجلة الفقه و القانون، کلیة الشریعة و القانون، جامعة العلوم الإسلامیة العالمیة، عمان، شماره ۵، ۲۰۱۳م. لینک متن مقاله
رؤية إسلامية حول حماية البيئة، عبدالستار ابوغدة، مجلة أمة الإسلام العلمية، سودان، شماره ۱۰، ۲۰۱۲م. لینک دسترسی به مقاله
قواعد فقه البيئة (الملف)، أحمد المبلغي، رسالة التقریب، مجمع جهاني تقريب بين مذاهب اسلامي، ایران، شماره ۷۹، ۲۰۱۰م. لینک دسترسی به مقاله
البيئة و المحافظة عليها في الإسلام (الملف)، محمد جبرالألفي، رسالة التقریب، المجمع العالمي للتقریب بین المذاهب الإسلامية،ایران، شماره ۷۹، ۲۰۱۰م. لینک دسترسی به مقاله
المنظور الإسلامي لقضايا البيئة، محمد‌ محمود السریاني، المجلة العربية للدراسات الأمنية، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، عربستان سعودی، مجلد ۲۱، شماره ۴۲، ۲۰۰۶م.
حماية البيئة من منظور إسلامي، طلال محمد المومني، المجلة الأردنیة في الدراسات الإسلامیة، اردن، مجلد ۲، شماره ۲، ۲۰۰۶م. لینک متن مقاله
رعاية البيئة بين هدي الإسلام و وثيقة حقوق الإنسان، احمد فؤاد عبدالمنعم، المجلة العربية للدراسات الأمنية، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، عربستان سعودی، مجلد ۳۰، شماره ۳۹، ۲۰۰۵م. لینک متن مقاله
الإسلام و البيئة، محمد فتح‌الله الزیادی، مجلة كلية الدعوة الإسلامية، كلية الدعوة الإسلامية، لیبی، شماره ۲۱، ۲۰۰۴م. لینک دسترسی به مقاله
البيئة في الاسلام، محمد العروس المیزوري، مجلة الهدایة، المجلس الإسلامي الأعلى، تونس، مجلد ۲۸، شماره ۱۵۶، ۲۰۰۳م.
البيئة و علاقتها بحقوق الإنسان و المنهج الإسلامي في حمايتها، هاني سلیمان محمد الطعیمات، مؤتة للبحوث و الدراسات - سلسلة العلوم الإنسانية و الاجتماعية، جامعة مؤتة، اردن، مجلد ۱۷، شماره ۳، ۲۰۰۲م.
حماية البيئة في الشريعة الإسلامية، محمود أحمد أبولیل، مجلة الشريعة و القانون، كلية القانون، جامعة الإمارات العربية المتحدة، شماره ۱۴، ۲۰۰۱م.
حمایة البیئة في الشریعة الإسلامیة، علي محمد یوسف المحمدي، مجلة مرکز الوثاق و الدراسات الإنسانیة، قطر، شماره ۱۲، ۲۰۰۰م. لینک متن مقاله
حض الإسلام على حماية البيئة، أمينة محمد جابر، بحث منشور في مؤتمر نحو دور فعال للقانون في حماية البيئة، في دولة الإمارات العربية المتحدة، ۱۹۹۹م.
جوانب من الحقوق و الأحكام التشريعية للتخطيط البيئي في التشريع الوضعي و التشريع الإسلامي، محمد‌حسین‌یوسف عوض، مجلة الحقوق، جامعة الكويت - مجلس النشر العلمي، مجلد ۲۲، شماره ۳، ۱۹۹۸م.
حماية البيئة في الفقه الإسلامي، أحمد عبدالکریم سلامة، الأحمدية، دارالبحوث للدراسات الاسلامية و احياء التراث، مجلة الأحمدیة، دارالبحوث للدراسات الإسلامية و احياء التراث، امارات متحده عربی، شماره ۱، ۱۹۹۸م.

پایان نامه‌ها

فارسی

بررسی حق بر محیط زیست از منظر قوانین ایران و فقه امامیه، حسین رحمانی رضائیه، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی آذرآبادگان، ۱۴۰۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
بررسی قواعد حاکم بر حقوق جنگل از منظر قوانین موضوعه و فقه امامیه، میر علی اورنجین، دانشکده علوم انسانی و تربیت بدنی، موسسه آموزش عالی هدف، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
بررسی حق بر محیط‌زیست در فقه و حقوق خصوصی، یوسف رحیمیان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
بررسی تطبیقی جرم تخریب محیط‌زیست در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق فرانسه، مجتبی قربانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه آموزشی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۹ش. لینک صفحات ابتدایی پایان نامه
مبانی احکام فقهی جنگل، مهدی قاضیان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات، معارف اسلامی و ارشاد، دانشگاه امام‌ صادق(ع)، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
حمایت کیفری ازمحیط‌زیست در فقه امامیه و قانون مجازات افغانستان، معصومه محسنی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مدرسه عالی علوم انسانی حکمت و تاریخ، جامعة المصطفی العالمیة – نمایندگی خراسان مجتمع عالی خواهران، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
مطالعه تطبیقی حفاظت از محیط ‌زیست در حقوق بین‌الملل و ادیان الهی با تاکید بر دین اسلام، جلال‌الدین نجم‌الدین طه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مرکز پیام‌نور تهران جنوب، دانشگاه پیام‌نور استان تهران، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
تحلیل فقهی و حقوقی راهکارهای مقابله با تهدیدات حق بر محیط‌زیست با رویکردی بر اسناد بین المللی، امیر‌مهدی صالحی مقدم، پایان‌نامه دکتری، مجتمع دانشگاهی ولیعصر(عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
بررسی فقهی و حقوقی قاعده تسلیط در تصرفات اشخاص در اراضی ملی و منابع طبیعی، مصطفی علیزاده مقدم، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، ۱۳۹۸ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی قواعد فقهی ناظر بر تخریب محیط‌زیست، احمد اصغری هفت چشمه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۸ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
الهیات محیط‌زیست در اسلام (با تأکید بر آموزه انسان محوری)، مسعود شاورانی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
بررسی فقهی آلاینده‌های محیط زیست با استفاده از قاعده لاضرر و جبران خسارت ناشی از این ضرر و زیان، مهران دشتکی، کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اردکان، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
مسئولیت مدنی استفاده غیرمتعارف از منابع طبیعی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، محمدعلی میثمی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مؤسسه آموزش‌عالی علوم انسانی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی ناشی از خسارات وارده بر محیط‌زیست در حقوق، ایران، فرانسه و آمریکا، فرشته اردشیری، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده فنی مهندسی و تحصیلات تکمیلی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نورآباد ممسنی، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
راهبردها و راهکارهای فقهی حل معضلات زیست محیطی، اوگین آکبولاک، پایان‌نامه دکتری، مجتمع آموزش‌عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی قوانین منابع طبیعی و احیای اراضی موات در فقه و حقوق ایران، حسین سالمی زو، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مرکز پیام‌نور مشهد، دانشگاه پیام‌نور استان خراسان رضوی، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی از منظر فقه اسلامی و حقوق موضوعه ایران، علیرضا مهدویان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه ‌آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۷ش. لینک چکیده پایان‌نامه
مبانی فقهی مسئولیت ناشی از خسارت های زیست محیطی در نظام حقوقی ایران، فاطمه علیرضایی فر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مجتمع دانشگاهی ولیعصر(عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۶ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی محیط‌زیست از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی و تاثیرات تربیتی آن در جامعه، اسمعيل مهديان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، پردیس شهيد رجايي آذربايجان غربي (برادران)، دانشگاه فرهنگیان، ۱۳۹۶ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مسئولیت کیفری تخریب محیط‌زیست در فقه اهل‌بیت(ع)، فقه حنفی و حقوق افغانستان، سیف‌الدین سلیمی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مجتمع آموزش‌عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۶ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی فقهی حقوقی مبانی، شرایط و احکام محیط‌زیست، علی گوهری، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ۱۳۹۶ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی فقهی و حقوقی چالش‌های موجود در وضع قوانین زیست‌محیطی، عالیه حاجی‌پور ماچیانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مجتمع دانشگاهی ولیعصر(عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی(واحد تهران مرکزی)، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی تخریب محیط‌زیست درحقوق ایران و اسناد بین‌الملل، محی‌الدین صدیقیانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام‌نور استان تهران، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
حفظ محیط‌زیست از منظر اسلام و حقوق بین‌الملل، عظیمه مرادی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مسئولیت مدنی ناشی از تخریب محیط‌زیست از نظر فقه و حقوق، ناصر صادقی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان نامه
مسئولیت دولت اسلامی در قبال حفاظت از محیط‌زیست در فقه و حقوق موضوعه، علی محمدی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۵ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
راهکارهای فقهی تزاحم احکام اولیه با تاکید بر مصالح محیط‌ زیست، نجمه یاری‌بادی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی مبانی فقهی و حقوقی حق بر محیط‌ زیست، رامین بابایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مسئولیت مدنی ناشی از ایراد خسارات بر محیط‌زیست، حسین صفایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
حمایت از محیط‌زیست در اسناد حقوق بشر و فقه اسلامی، نیر پورآذر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
حفاظت محیط‌زیست از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه، سعاد محمدزاده، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۳ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مبانی مسئولیت ناشی از تخریب محیط‌زیست از منظر فقه امامیه، الهام سهراب بیگ‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۲ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از آسیب رساندن به محیط‌زیست، جبرائیل بهنام دیزجی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشکده علوم حدیث، ۱۳۹۱ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مبانی فقهی حفاظت از محیط‌زیست، سمیه رجب‌زاده آرانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه شهید مطهری، ۱۳۹۱ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی مبانی فقهی قواعد کاربردی مربوط به حفاظت از محیط‌زیست بر اساس فقه شیعه با رویکردی بر نظرات حضرت امام‌خمینی(ره)، الهام صالح‌نژاد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، پژوهشکده امام‌ خمینی(س) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
احکام فقهی حفاظت محیط‌زیست از منظر فقه امامیه، لیلا منتشلو، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، ۱۳۹۱ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
بررسی قواعد فقهی مربوط به محیط‌زیست، حامد عمادپور، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۰ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
مسئولیت‌های مدنی و کیفری ناشی از تعدی به محیط‌زیست با رویکردی به فقه و حقوق موضوعه ایران، کبری قربانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره)، ۱۳۹۰ش. لینک دسترسی به پایان نامه
بررسی مبانی و احکام حمایت و حفاظت از محیط‌زیست و ضمانت اجرای آن‌ها در فقه امامیه، محمدرضا مهرزاد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه امام‌ صادق(ع)، ۱۳۸۹ش.
اسلام و محیط‌زیست، علیجان حسنی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۴ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه
حق بر محیط‌زیست در اسناد بین‌المللی و اسلام، مهدی فیروزی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه مفید، ۱۳۸۲ش. لینک دسترسی به پایان‌نامه

عربی

المسئولية المدنية عن الضرر البيئي المعنوي دراسة مقارنة في التشريع العراقي و الفقه الإسلامي، بنين فاضل كاظم العامري، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية العلوم و المعارف، جامعة المصطفی العالمیة، قم(ایران)، ۲۰۲۱م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
المبادئ العامة لحقوق البيئة دراسة مقارنة بين القوانين الوضعية و الفقه الإسلامي، صالح خماط زهير زهير، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية القانون، جامعة الأديان و المذاهب، قم(ایران)، ۲۰۲۱م. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
المسئولیة الجنائیة عن تلویث البیئة بالنفایات الخطرة، عبدالله هادي کریفع، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية العلوم و المعارف، جامعة المصطفی العالمیة، قم(ایران)، ۲۰۱۹م. لینک دسترسی به پایان‌نامه
الحماية الجنائية للبيئة في الفقه الإسلامي و القانون: دراسة مقارنة بين السودان و الجزائر، عباس عبدالوهاب يوشع زکریا، پایان‌نامه دکتری، كلية الشريعة و القانون، جامعة أم‌‌درمان الإسلامية، سودان، ۲۰۱۵م.
حماية البيئة في الفقه الإسلامي و القانون الوضعي: إقليم كوردستان العراق نموذجا، أرشد‌ محمد حسن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة و القانون، جامعة أم‌‌درمان الإسلامية، سودان، ۲۰۱۴م.
مقاصد الشريعة الإسلامية في الحفاظ على البيئة دراسة أصولية فقهية، أحمد محمد أحمد صالح ردمان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية دارالعلوم، جامعة المنيا، مصر، ۲۰۱۲م.
حفظ البيئة مقصد ضروري من مقاصد الشريعة، محمد أمير‌الدين ابن محصن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة و القانون، جامعة أم‌درمان الاسلامية، سودان، ۲۰۱۰م.
أحكام البيئة في الفقه الإسلامي، عدنان بن صادق ضاهر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، الجامعة الإسلامية، غزة، ۲۰۰۹م. لینک دسترسی به پایان‌نامه
حماية البيئة الطبيعية في الشريعة الإسلامية: دراسة فقهية مقارنة، صفاء موزة، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة دمشق، سوریه، ۲۰۰۶م.
الحماية الجنائية للبيئة: دراسة مقارنة بين الفقه الاسلامي و القانون الوضعي، نور‌الدين حشمة، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية العلوم الإنسانية و الإجتماعية و العلوم الإسلامية، جامعة الحاج لخضر، باتنه، الجزائر، ۲۰۰۶م. لینک دسترسی به پایان‌نامه
التنظيم القانوني للحماية من جرائم البيئة البحرية: دراسة مقارنة، الهادي النور الشاهر، پایان‌نامه دکتری، كلية الشريعة و القانون، جامعة أم‌درمان الاسلامية، سودان، ۲۰۰۵م.
أحكام البيئة في الفقه الإسلامي، عبدالله بن عمر بن محمد السحيباني، پایان‌نامه دکتری، كلية الشريعة، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ریاض(عربستان سعودی)، ۲۰۰۵م. لینک دسترسی به پایان‌نامه

سایر منابع

گفت‌وگو با حجت الاسلام سید مهدی طباطبایی در مورد سهم محیط‌زیست در فقه اسلامی، ۱۳۹۸ش. لینک متن گفت‌وگو
فقه و محیط‌زیست در گفتگو با آیت‌الله محقق داماد، ۱۳۹۶ش. لینک متن گفت‌وگو
گفت‌وگوی با محمدعلی ایازی در باب فقه محیط‌زیست، ۱۳۹۶ش. لینک متن گفت‌وگو
تحلیلی بر نگاه فقه به محیط‌زیست/ جایگاه حوزه علمیه در مسیر حراست از منابع طبیعی چیست؟، گفت‌وگو با حجت‌الاسلام عزیز‌الله فهیمی، ۱۳۹۴ش. لینک متن گفت‌وگو
بازخوانى کتاب «فقه محیط‌زیست»، سید على حسینى، فصلنامه فرهنگ جهاد، سال هشتم، شماره ۳۱، ۱۳۸۲ش. لینک دسترسی به متن
رعاية البيئة في الشريعة الإسلامية،مصاحبه با شيخ يوسف القرضاوي، ۲۰۲۲م. لینک فیلم مصاحبه
أحكام البيئة في الفقه الإسلامي، مصاحبه با عبدالله بن عمر السحيباني، ۲۰۲۱م. لینک فیلم مصاحبه

@@ خط ۱۸۳: / خط ۱۸۳: @@
 ===فارسی===
 # بررسی حق بر محیط زیست از منظر قوانین ایران و فقه امامیه، حسین رحمانی رضائیه، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، موسسه آموزش عالی آذرآبادگان، ۱۴۰۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3ac229a525534f424ba7df1be8947cf7 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
+# بررسی قواعد حاکم بر حقوق جنگل از منظر قوانین موضوعه و فقه امامیه، میر علی اورنجین، دانشکده علوم انسانی و تربیت بدنی، موسسه آموزش عالی هدف، ۱۴۰۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1e207ed741bcba5f4469d40722482434 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
 # بررسی حق بر محیط‌زیست در فقه و حقوق خصوصی، یوسف رحیمیان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/60a7868be4a6e11afb9d44b3ce151d46 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
 # بررسی تطبیقی جرم تخریب محیط‌زیست در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق فرانسه، مجتبی قربانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه آموزشی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c3a6060f252e90479d1f0e43e56ecd92 لینک صفحات ابتدایی پایان نامه]