|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| استقلال قاضی یا استقلال قضائی به معنای عدم جانبداری، عدم پیش‌داوری و استقلال رأی در امر قضاوت است و قاضی آزادانه و مستقل از اعمال نفوذ و بدون تأثیرپذیری از عوامل بیرونی به صدور حکم می‌پردازد. استقلال قضائی را از عوامل مهم در برقراری عدالت و مؤثر در تضمین اصل حاکمیت قانون و تضمین دسترسی شهروندان به حقوق خود دانسته‌اند. امروزه استقلال قضائی با استقلال دستگاه قضاء یا قوه قضائیه از تعرضات دیگر قوا و در قالب تفکیک قوا قابل دسترسی است؛ همچنین گفته شده در عرصه بین‌المللی این مهم با تشکیل دادگاه‌های داوری بین‌المللی و تصویب میثاق‌های بین‌المللی توسط کشورها تضمین خواهد شد. استقلال قضائی به عنوان یک اصل مهم در دادرسی عادلانه هم مورد پذیرش در آموزه‌های اسلامی است و هم از اصول مصرح در اسناد بین‌المللی و قوانین اساسی بسیاری از کشورها است.
| |
|
| |
|
| در زمینه استقلال قضائی سوالاتی پیش‌روی فقه معاصر قرار دارد؛ از جمله: با توجه به محوریت قانون در امور قضائی، امروزه مفهوم استقلال قضائی چگونه تعریف می‌شود؟ گستره این اصل آیا فقط شامل قاضی می‌شود یا دستگاه قضائی را نیز شامل می‌شود؟ با توجه به تحولات وسیع در فرآیند‌های دادرسی، عوامل تضمین‌کننده اصل استقلال قضائی چیست؟ در صورت تعارض رأی قاضی مجتهد با قانون و لزوم ارجاع پرونده به شعبه دیگر طبق قانون ایران، آیا اصل استقلال قاضی دچار خدشه نمی‌شود؟ لزوم صدور حکم بر اساس فتوای مجتهد، آیا استقلال قاضی غیرمجتهد را در فرآیند دادرسی به چالش نمی‌کشد؟ پیوستن به میثاق‌های بین‌المللی و لزوم پایبندی به آنها آیا با استقلال دستگاه قضائی تعارض ندارد؟ با توجه به پرداخت حقوق از سوی دولت به قاضی، آیا در مواردی که دولت در یک سوی دعوا قرار داشته باشد، باعث نقض استقلال قاضی نمی‌شود؟
| |
|
| |
| در صفحه پیش‌رو منابعی جمع‌آوری شده که از منظر فقه معاصر به پاسخ پرسش‌های فوق می‌پردازد.
| |
|
| |
| ==کتاب‌ها==
| |
| # استقلال قضات در پرتو قوانین داخلی و حقوق اساسی ایران، علی‌اصغر ربیع‌پور و نیما نوروزی، تهران، نشر گنجور، ۱۴۰۱ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010301049.pdf صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب]
| |
| # استقلال قوه قضاییه و چالش‌های آن از منظر حقوق عمومی، مهدی فرخان و نعمت قاسم‌زاده و حسین جعفر‌زاده، تهران، موسسه اندیشه کامیاب ایرانیان، ۱۴۰۱ش.
| |
| # حدود استقلال قضایی از دیدگاه فقه و حقوق ایران، علیرضا میرزاپورمیانگله، ساری، نشر روجین مهر، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99b28120.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # حدود و ثغور استقلال قضایی قاضی، امید امامی و ساغر صمیمی‌فر، تهران، نشر قانون یار، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99b13052.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # استقلال و مسئولیت قوه قضاییه، محمدقاسم تنگستانی، تهران، نشر میزان، ۱۳۹۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97820093.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # بررسی تطبیقی استقلال قضات و دادرسی عادلانه در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، فیض‌الله صالحی، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۹۶ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/96/96629130.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # استقلال قاضی در حقوق ایران، قدرت مقتدری و مهرانگیز وکیلی و مهدی نکوئی، تهران، نشر راز نهان، ۱۳۹۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/95/95817172.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # استقلال قضایی در نظام حقوقی ایران و اسناد بین‌المللی، قاسم کرامت، اصفهان، نشر دادیار، ۱۳۹۲ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/93/93430105.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
| # مهارت‌های ارتباطی و رفتار قضایی: بی‌طرفی، استقلال و تدبیر قضایی، هادی رمضانیان‌فهندری و مرضیه عالی، قم، نشر قضا، ۱۳۸۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/87/87807612.pdf صفحات ابتدایی در سامانه خانه کتاب]
| |
|
| |
| ===عربی===
| |
| # استقلال القضاء في الفقه الإسلامي، محمد بن عبد الله بن إبراهيم السحيم، عربستان، دار ابن الجوزي، ۲۰۱۵م. [https://down.ketabpedia.com/files/bkb/bkb-fi12890-ketabpedia.com.pdf لینک کتاب]
| |
| # استقلال القضاء، شریف یونس، قاهره (مصر)، مرکز القاهرة لدراسات الحقوق الانسان، ۲۰۰۷م. [https://books-library.net/files/download-pdf-ebooks.org-1520432893Ru1P4.pdf لینک کتاب]
| |
| # استقلال القضاء من وجهة النظر الدولية والعربية والأسلامية، محمد نور شحاتة، قاهره (مصر) دار النهضة العربیة، بیتا.
| |
|
| |
| ==مقاله‌ها==
| |
| ===فارسی===
| |
| # بررسی فقهی و قانونی علم و اجتهاد و استقلال قضات، علیرضا مهدوی و حسین احمری و مصطفی رجائی پور، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، دوره ۵، شماره ۶، ۱۴۰۱ش. [https://jou.spsiran.ir/article_154506_33a678811c3d9cd5ba5dad25a8bb778b.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال قضات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در پرتو آموزه‌های دین مبین اسلام، محمد ستایش‌پور و فاطمه زهرا آسیان، فصلنامه تمدن حقوقی، شماره ۱۲، ۱۴۰۱ش. [https://www.pzhfars.ir/article_156484_8a90a13ad95b6a1f19b3126595c50414.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی حقوقی اصول و شاخص‌های استقلال قاضی و بررسی آن در قوانین اساسی، بهنام اسدی، فصلنامه رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی، شماره ۱۱، ۱۴۰۱ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1667020218-10261-11-5.pdf لینک مقاله]
| |
| # شاخص‌های کنش قضایی در نظام عدالت کیفری ایران با تکیه بر آموزه‌های فقهی، زهرا اکبری و محمدعلی اردبیلی و محمد آشوری و نسرین مهر، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، دوره ۲، شماره ۲، ۱۴۰۱ش. [https://www.jccj.ir/article_153617_1240f514c590dd976ef524611441eae0.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال قضایی در اسلام و حقوق بین الملل: غنای اسلام، محمد ستایش پور و فاطمه زهرا آسیان، فصلنامه قضاوت، شماره ۱۰۵، ۱۴۰۰ش. [https://www.ghazavat.org/article_704796_139c3f9bffe277ea782cabb73a7624f3.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی تعارض تبصره ماده ۳ قانون آئین دادرسی مدنی با استقلال قاضی مجتهد، طاهره فرمنش علی‌اکبر ایزدی‌فرد، علی‌اکبر جهانی، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲۴، ۱۴۰۰ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_4928_4b22d1cfaca1c455f01349308afc3fbe.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال ساختار قضایی به مثابه ابزاری اساسی در تحقق امنیت قضایی در الگوی دادرسی اسلامی، احسان آهنگری و مسعود جهاندوست دالنجان، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۲۵، ۱۴۰۰ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_5921_0b756ef0dd47f41df47720ec4598343e.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی استقلال قاضی از منظر فقه و قانون، کرم جانی‌پور و علی جانی‌پور و تورج دالکی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۶، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. [https://jhc.mashhad.iau.ir/article_680366_257341e7535b0b3781a189dd92890474.pdf لینک مقاله]
| |
| # مبانی مرتبط با استقلال قاضی و امنیت قضایی قضات، کیوان مرادی‌زاده، دوفصلنامه تحقیقات حقوق قضائی، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1625897059-10409-2-15.pdf لینک مقاله]
| |
| # تحلیل انتقادی عملکرد نظام حقوقی ایران در رابطه با مفهوم استقلال قضایی، نادر میرزاده کوهشاهی و حسین قاضی زاده و محمدمهدی شیرازی، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، شماره ۱۹، ۱۳۹۹ش. [https://www.pfbaj.ir/article_127229_7518c043645ebf11951ac4f8852b4bb2.pdf لینک مقاله]
| |
| # بررسی استقلال نهاد قضاوت و وکالت از منظر فقه امامیه و حقوق ایران و حقوق بین‌الملل، اباالفضل سلیمیان و غلامرضا ایزدپناه و سعید احمدیان، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی عدل و انصاف، شماره ۱۱، ۱۳۹۹ش. [http://www.aeclrjournal.ir/article_134449_d5617e9a25bbaeb89324e47198245147.pdf لینک مقاله]
| |
| # واکاوی فقهی مسئله استقلال داور، حسین هوشمند فیروزآبادی، فصلنامه پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، شماره ۴۵، ۱۳۹۶ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/176995/C8E045EB27160440279A1F54A79A69C4.pdf?sequence=1&isAllowed=y لینک مقاله]
| |
| # رابطۀ میان استقلال قضاوت و استقلال وکالت، حسن محسنی و مجید غمامی، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره ۴۵، شماره ۲، ۱۳۹۴ش. [https://jlq.ut.ac.ir/article_54450_b379c5b41921d80924c151108d8c533c.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال قضایی در نظام حقوقی ایران با مطالعه تطبیقی، محمدجعفر حبیب‌زاده و قاسم کرامت و مرتضی شهبازی‌نیا، فصلنامه پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره ۱۴، شماره ۴، ۱۳۸۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120419184803-8023-10.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال قاضی در نظام قضایی ایران در پرتو تحولات قانون‌گذاری، علی دهقانی، دوفصلنامه پژوهش‌های حقوقی، شماره ۱۵، ۱۳۸۸ش. [https://jlr.sdil.ac.ir/article_41796_36edeb419dd621662fabf1c98acf1b0e.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال و بی‌طرفی مقام قضایی با تکیه بر آرا و اندیشه‌های امام خمینی(س)، احمد قاسمی، فصلنامه پژوهش‌نامه متین، شماره ۴۴، ۱۳۸۸ش. [https://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_63601_60ecdb2324eb27257fc2bc679b9ab77a.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال قوه قضایی و میزان اقتدار قاضی در اسلام، علی‌اکبر حسنی، ماهنامه درس‌هایی از مکتب اسلام، سال ۲۱، شماره ۱۲، ۱۳۶۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20120426185009-5198-257.pdf لینک مقاله]
| |
|
| |
| ===عربی===
| |
| # استقلالية القضاء في الشريعة الإسلامية والقوانين الوضعية: دراسة مقارنة، مرتضى عبدالأمير محمد السهلاني، مجلة كلية التربية للعلوم الإنسانية، جامعة ذی غار (عراق)، مجلد ۸، شماره ۳، ۲۰۱۸م.
| |
| # مبدأ استقلال القضاء دراسة مقارنة في الفقه الإسلامي والقانون الوضعي، رمضان إبراهيم عبد الكريم، مجلة الحقوق للبحوث القانونیة و الاقتصادیة بکلیة الحقوق، جامعة اسکندریه (مصر)، ویژه‌نامه دسامبر، ۲۰۱۲م. [https://ia904600.us.archive.org/15/items/fiqh05001/fiqh05664.pdf لینک مقاله]
| |
| # مبدأ استقلال القضاء بين النظرية والتطبيق، خليل حميد عبدالحميد، مجلة كلية المأمون (عراق)، شماره ۱۶، ۲۰۱۰م.
| |
| # دعائم إستقلال القضاء في الإسلام، محمد مصطفى الزحيلي، مجلة الأمن والقانون (امارات)، مجلد ۱۷، شماره ۱، ۲۰۰۹م.
| |
| # استقلال القضاء كونه ركيزة من ركائز المحاكمات العادلة: دراسة مقارنة في القانون الوضعي والشريعة الإسلامية، رزکار محمد قادر، مجلة الرافدین للحقوق، مجلد ١١، شماره ۳۹، ۲۰۰۹م. [https://alaw.mosuljournals.com/article_160572_d52d1c14c7fe9c51c8818f56f18cce8d.pdf لینک مقاله]
| |
| # استقلال القضاء، يحيى محمد الماوري، مجلة البحوث القضائية (یمن)، شماره ۵، ۲۰۰۶م.
| |
| # معالم استقلال القضاء في الشريعة الاسلامية، عمار بو ضياف ابن التهامي، مجلة البحوث الفقهية المعاصرة (عربستان)، مجلد ۸، شماره ۳۰، ۱۹۹۶م.
| |
| # دراسات فی استقلال القضاء: فی الشریعتین الإسلامیة و الإنجلیزیة، جمال العطیفی، مجلة المحاماة، شماره ۲، ۱۹۷۰م.
| |
|
| |
| ==پایان‌نامه‌ها==
| |
| === فارسی ===
| |
| # مقایسه عزل و نصب و استقلال قضات ایران و افغانستان، عصمت‌الله عثمانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c48e393b8d956f2493bc37ce220c76ce صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # استقلال قاضی از منظر فقه و حقوق، طاهره فرمنش، دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/fe5a2fb64af91b9cd5ce57ade80e2c4c صفحه رساله در سامانه گنج]
| |
| # آداب قضاوت در فقه اسلامی با نگاهی به حقوق ایران، کارشناسی ارشد، محمدصادق مصدق، دانشکده پیشگیری از جرم و اصلاح و تربیت، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/12b275666155f61041c8bf7471d02196 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # استقلال قاضی در فقه امامیه و حقوق ایران، محمداسماعیل علیایی، دانشـکده الهیات و معـارف اسلامـی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیروان، ۱۳۹۵ش.
| |
| # بررسی تطبیقی استقلال قاضی در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق انگلستان، حسین زنگباری، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش.
| |
| # استقلال قضایی در حقوق ایران، محمد مصطفی‌لو، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/226855b004caadcad4045f88c95455c1 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # استقلال قاضی از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، بنت‌الهدی ابوترابی‌فر، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، ۱۳۸۹ش.
| |
| # استقلال قاضی در حقوق ایران، امیر محمدی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران - پردیس فارابی، ۱۳۸۸ش. [https://noordoc.ir/thesis/38140 چکیده پایان‌نامه]
| |
| # استقلال قضات در نظام کیفری ایران، مجتبی دانش، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، ۱۳۸۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0f7ed64a190ad4d1f81438c1902dd94e صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
| |
| # استقلال قضات در حقوق ایران، حسین شفیق‌فرد، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6fd40f185f082e92b910937092384fc5 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]<br />
| |
|
| |
| ===عربی===
| |
| # استقلال القضاء و وسائل حمایته: دراسة فی ضوء الشریعة الاسلامیة و الدستور اللیبی، صباح فرج سعد ماضی، رساله دکتری، آکادمیة الدراسات الاسلامیة، جامعة ملایا، مالزی، ۲۰۱۷م. [http://studentsrepo.um.edu.my/9917/2/Sabah_Farag_Saad_Madi_%E2%80%93_Thesis.pdf لینک رساله]
| |
| # استقلال القضاء وضماناته : دراسة تأصيلية مقارنة، أوميد بن عمر ابن علي، کارشناسی ارشد، المعهد العالي للقضاء، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية (ریاض)، ۲۰۰۹م.
| |
| # مبدأ استقلال القضاء في الدولة الإسلامية، أحمد صيام سليمان أبو أحمد، کارشناسی ارشد، کلیة الشریعة، الجامعة الاسلامیة، الغزة، ۲۰۰۵م. [https://ia802305.us.archive.org/12/items/fiqh08001/fiqh08204.pdf لینک پایان‌نامه]
| |
| # استقلال القضاء في الشريعة الإسلامية وتطبيقاته في المملكة العربية السعودية، طراد بن فهد نصير الشريف، کارشناسی ارشد، کلیة الدراسات العلیا، جامعة نایف العربیه للعلوم الامنیة، بیتا. [https://ia804508.us.archive.org/17/items/fiqh11001/fiqh11227.pdf لینک پایان‌نامه]
| |
|
| |
| ==سایر منابع==
| |
| # آسیب شناسی حقوقی: استقلال قاضی و دستگاه قضایی، رسول آرامش، یادداشت علمی در نشریه وکالت، شماره ۹، ۱۳۸۰ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20101229134130-استقلال%20قاضی%20و%20دستگاه%20قضائی.pdf لینک یادداشت]
| |
| # استقلال قاضی، مصونیت یا مسئولیت، محسن محبی، یادداشت علمی در نشریه وکالت، شماره ۴، ۱۳۷۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20101229134007-استقلال%20قاضی%20مسئولیت%20یا%20مصونیت.pdf لینک یادداشت]
| |