کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۷: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه فقه معاصر
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
Khoshnudi (بحث | مشارکت‌ها)
۷٬۳۱۱ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Khoshnudi (بحث | مشارکت‌ها)
۷٬۳۱۱ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{دیگر کاربردها|طباطبائی}}
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه
| عنوان = سید علی سیستانی
| عنوان             =سید محمدکاظم طباطبایی یزدی
| تصویر = سید_علی_سیستانی.jpg
| تصویر             =سید محمدکاظم طباطبائی یزدی.jpg
| اندازه تصویر =300px
| توضیح تصویر      =
|سرشناسی=مرجع تقلید
| اندازه تصویر     =
| نام کامل = سید علی حسینی سیستانی
| سرشناسی           =از مراجع تقلید شیعه
| لقب =
| نام کامل         =سید محمدکاظم
| نسب =
| لقب               =
| خویشاوندان سرشناس =
| نسب               = [[سادات طباطبایی]]
| تاریخ تولد = [[۱۳ مرداد]] [[سال ۱۳۰۹ هجری شمسی|۱۳۰۹ش]] ([[۹ ربیع‌الاول]] ۱۳۴۹ق)
| تاریخ تولد        =۱۲۴۸ق
| شهر تولد = [[مشهد]]
| زادگاه            =روستای کِسنَویّه [[یزد]]
| کشور تولد = [[ایران]]
| تاریخ وفات        = [[۲۸ رجب]] ۱۳۳۷ق
| محل زندگی = [[نجف]]
| شهر وفات          =
| تاریخ وفات =
| تاریخ شهادت      =
| شهر وفات =
| محل شهادت        =
| محل دفن =
| محل دفن          =[[مسجد عمران بن شاهین]] در [[حرم امام علی(ع)]]
| استادان =[[آیت‌الله حجت]] • [[آیت‌الله بروجردی]] • [[آیت‌الله خویی]] • [[شیخ حسین حلی]]
| خویشاوندان سرشناس =سید محمد(فرزند) رهبر عشائر در مبارزه با [[انگلستان]]
| شاگردان =
| استادان           =[[محمدباقر آقا نجفی اصفهانی]] • [[سید محمدباقر خوانساری]] • [[سید محمدهاشم خوانساری]] • [[سید محمدحسن شیرازی]]
| محل تحصیل =
| شاگردان           =[[عبدالکریم حائری یزدی]] • [[محمدحسین کاشف‌الغطاء]] • [[محمدتقی بافقی]] • [[آقا ضیاء عراقی]] • [[سید حسین طباطبایی بروجردی]]
| اجازه روایت از =
| محل تحصیل         =[[اصفهان]] • [[نجف]]
| اجازه اجتهاد از = آیت‌الله خویی• شیخ حسین حلی
| اجازه روایت از   =
| اجازه روایت به =
| اجازه اجتهاد از   =
| اجازه اجتهاد به =
| اجازه روایت به   =
| تالیفات =
| اجازه اجتهاد به   =
| سایر =
| تالیفات           =[[العروة الوثقی (کتاب)|العروة الوثقی]]
| سیاسی =
| سایر             =
| اجتماعی = [[مرجع تقلید]] [[شیعیان]]
| سیاسی             =فتوا علیه استعمار ایتالیا، روس و انگلیس • مخالفت با مشروطیت
| امضا =
| اجتماعی           =
| وبگاه رسمی = http://sistani.org
| امضا             =
| وبگاه رسمی       =
}}
}}
'''سیّد علی سیستانی''' (زاده [[سال ۱۳۰۹ هجری شمسی|۱۳۰۹ش]]/[[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) از [[مراجع تقلید شیعه|مراجع تقلید شیعیان]] و استاد درس [[خارج فقه]] و [[اصول]] در [[نجف]] است. تحصیلات حوزوی را در [[مشهد]]، [[قم]] و نجف آموخت و در درس [[سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای]] ، [[آیت‌الله بروجردی]] و [[آیت‌الله خویی]] حاضر شد. او پس از درگذشت آیت‌الله خویی در سال ۱۴۱۳ قمری به [[مرجعیت]] رسید و در جریان تغییر نظام و تصویب قانون اساسی جدید [[عراق]] پس از [[صدام حسین]]، نقش جدی ایفا کرد.  
'''سید محمدکاظم طباطبائی یزدی''' ([[سال ۱۲۴۸ هجری قمری|۱۲۴۸ق]]-[[سال ۱۳۳۷ هجری قمری|۱۳۳۷ق]]) از [[مجتهد|فقهای]] [[شیعه]] و نویسنده کتاب [[العروة الوثقی (کتاب)|العروة الوثقی]] است که پس از درگذشت [[سید محمدحسن شیرازی]]، به [[مرجع تقلید|مرجعیت]] رسید. وی از مخالفان [[نهضت مشروطه]] بود و میان وی و [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] منازعاتی در این باره در گرفت. سید یزدی در مقابل حمله [[ایتالیا]] به [[لیبی]]، حمله [[بریتانیا|انگلیس]] به [[عراق]] و حمله [[روسیه]] به [[ایران]] حکم به وجوب دفاع [[مسلمان|مسلمانان]] از وطن را صادر کرد.


سیستانی در جریان حمله گروه [[داعش]] به عراق و پیشروی آنان به سمت مرکز و جنوب عراق، دفاع از کشور را [[واجب کفایی]] خواند. برخی از آثار فقهی وی مانند «قاعدة لا ضرر و لا ضرار»، در قالب تقریر منتشر شده است. بسیاری از مراکز علمی و آموزشی، کتابخانه‌ها و مراکز خدمات اجتماعی در نقاط مختلف جهان از جمله [[ایران]]، [[ترکیه]]، عراق، [[بریتانیا]] و [[لبنان]]، با مدیریت دفتر آیت‌الله سیستانی راه‌اندازی شده است.
==زندگی‌نامه==
[[پرونده:قبر سید یزدی.jpg|بندانگشتی|250px|مقبره سید یزدی]]  
سید محمدکاظم یزدی در روستای کِسنَویه یزد به دنیا آمد.<ref>بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی: فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۲۳؛ ریحانة الادب، مدرس تبریزی، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۳۹۱؛ یزدی، سؤال و جواب، ۱۳۷۶ش، ص۱.</ref> پدرش سید عبدالعظیم یک کشاورز بود. نسب وی به [[سادات طباطبایی]] و [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] می‌رسد.<ref>امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۳.</ref>درباره سال تولد سید محمدکاظم اختلافاتی وجود دارد اما [[علی دوانی]] در کتاب [[نهضت روحانیون ایران (کتاب)|نهضت روحانیون ایران]] سال ۱۲۴۸ق را به نقل از خانواده سید محمدکاظم یزدی ذکر کرده است.<ref>بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی: فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۲۳.</ref>


==زندگی ==
سید محمد کاظم، در [[۲۸ رجب]] ۱۳۳۷ق (۱۲۹۸ش) بر اثر بیماری درگذشت و در [[مسجد عمران بن شاهین (نجف)|مسجد عمران بن شاهین]] در [[حرم امام علی(ع)]] [[دفن]] شد.<ref>امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۸.
سید علی حسینی سیستانی، [[۱۳ مرداد]] [[سال ۱۳۰۹ هجری شمسی|۱۳۰۹ش]] ([[۹ ربیع‌الاول]] [[سال ۱۳۴۹ هجری قمری|۱۳۴۹ق]]) در [[مشهد]] زاده شد. پدرش سید محمدباقر، از عالمان [[شیعه]] و مادرش فرزند سید رضا مهربانی سرابی بود. جدّ او سید علی سیستانی، از شاگردان [[میرزای شیرازی]] در [[نجف]] بود که در سال ۱۳۱۸ قمری به مشهد بازگشت.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
</ref>در رحلتش در [[عراق]] [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] ماتم گرفتند و در ایران، احمد شاه نیز در مجلسش حاضر شد.<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref>


==تحصیل؛ از مشهد تا قم و نجف==
[[پرونده:نمای داخلی مسجد عمران بن شاهین.jpg|250px|بندانگشتی| [[مسجد عمران بن شاهین]] که روبروی آن صحن [[حرم امام علی(ع)]] و سمت راست آن مقبره سید یزدی قرار دارد.]]  
سیستانی، تحصیلات ابتدایی و مقدماتی را در [[مشهد]] گذراند و از آغاز سال ۱۳۶۰ قمری، آموختن مقدمات علوم حوزوی را آغاز کرد. ادبیات عرب را از ادیب نیشابوری، [[شرح لمعه]] و قوانین را از سید احمد مدرس یزدی، کتاب‌های سطوح عالی [[فقه]] و [[اصول فقه]] را از میرزا هاشم قزوینی، دروس [[فلسفه]] را از [[سیف الله ایسی میانجی]]، [[شیخ مجتبی قزوینی]] و [[میرزا مهدی اصفهانی]] آموخت. سید علی سیستانی، همچنین در [[درس خارج]] [[میرزا مهدی آشتیانی]] و [[میرزا هاشم قزوینی]] نیز حضور می‌یافت.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>


===هجرت سه ساله به قم===
سید محمدکاظم یزدی در [[نجف]] [[ازدواج]] کرد. فرزندانش عبارتند از: سید علی، سیده زهرا، سید حسن، سید محمود،<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۸.</ref>، سید اسدالله.<ref>شرف الدین، مع موسوعات رجال الشیعة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۶۰.</ref>
سید علی سیستانی، در سال ۱۳۶۸ قمری وارد [[قم]] شد و در درس [[خارج فقه]] و [[اصول]] [[آیت‌الله بروجردی]] حاضر شد. او همچنین در درس [[سید محمد حجت کوه‌کمره‌ای]] هم شرکت می‌کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>  
و سید محمد که متوفای ۱۳۳۴ق است و مولف ''صحائف الأبرار بوظائف الأسحار'' و ''رسالة فی فضل الکتب و اقتنائها''.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۸</ref> او در [[اهواز]] در مبارزه عشائر بر علیه قوای انگلیسی نقش رهبری داشت.<ref>شرف الدین، مع موسوعات رجال الشیعة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۶۰.</ref>


او در این دوران با سید علی بهبهانی از پیروان مکتب فقهی محقق تهرانی، نامه‌نگاری‌هایی درباره [[قبله‌]]شناسی داشت و سرانجام سید علی بهبهانی در نامه‌ای که [[۷ رجب]] ۱۳۷۰ق به سید علی سیستانی (که در آن زمان ۲۱ ساله بود) نوشت، او را «عمدة العلماء و نخبة الفقهاء المدققین» خواند و ادامه بحث را به دیدار حضوری موکول کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
==حیات علمی==
===تحصیلات===
سید محمدکاظم تا مدتی کشاورزی می‌کرد اما بعدها به تحصیل علم روی آورد.<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref> او آموختن مقدمات دروس حوزوی را از سال ۱۲۵۶ق در مدرسه محسنیه یا دومنار یزد آغاز کرد.<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.</ref> چهار سال بعد برای ادامه تحصیل به [[مشهد]] رفت و دروس سطح و نیز هیئت و نجوم و ریاضی را فرا گرفت. در سال ۱۲۶۵ق به [[اصفهان]] مهاجرت کرد<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.</ref> و در [[مدرسه صدر بازار|مدرسه صدر]] اقامت گزید و در درس [[محمدباقر آقا نجفی اصفهانی|شیخ محمدباقر نجفی]] حاضر شد تا از او [[اجازه اجتهاد]] گرفت.<ref>صدر، تکمله اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴ </ref> او  
در سال ۱۲۸۱ق، با اجازه و معرفی محمدباقر اصفهانی نجفی به نجف رفت.<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.</ref> و در نجف در [[مدرسه صدر نجف|مدرسه صدر]] ساکن شد. پس از مدتی امام جماعت صحن علوی(ع) شد.<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref>


===هجرت به نجف===
===اساتید===
سید علی سیستانی در سال ۱۳۷۱ قمری به [[نجف]] رفت و در مدرسه بخارایی ساکن شد و در [[درس خارج]] [[آیت‌الله خویی]] و [[شیخ حسین حلی]] حضور یافت و علاوه بر حضور طولانی در درس این دو، از مباحث [[سید محسن حکیم]] و [[سید محمود حسینی شاهرودی]] نیز استفاده می‌کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
*'''در اصفهان''':
{{ستون-شروع|۳}}
* [[محمد باقر نجفی]]<ref>صدر، تکمله اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴ </ref>
* [[سید محمدباقر خوانساری]] صاحب [[روضات الجنات]]؛<ref>حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۴-۸۰۶.</ref>
* [[میرزا محمدهاشم چهارسوقی]]؛<ref>تبریزی خیابانی، علمای معاصر،‌ ۱۳۶۶ش، ص۶۸-۶۹</ref>
* ملامحمد جعفرآباده‌ای{{سخ}}<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref>
* مولی حسن بن محمد اردکانی؛ استاد علوم ادبی سید بود.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۰</ref>
{{پایان}}
*'''در نجف''':
{{ستون-شروع|۳}}
* [[میرزای شیرازی|میرزا محمدحسن شیرازی]]<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref>
* شیخ مهدی جعفری<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳</ref>
* [[شیخ راضی نجفی]] فرزند شیخ محمد جعفری<ref>صدر، تکمله امل الامال، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴.</ref>
* [[شیخ مهدی آل کاشف الغطاء]]
{{پایان}}
 
==جایگاه علمی==
او را علامه اجلّ، حافظ شریعت و مرجع شیعه گفته‌اند که ریاست علمی طایفه شیعه بدو منتهی می‌شد.<ref>آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۷۱.</ref> در حلقه درسی او بیش از دویست عالم می‌نشستند.<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.</ref>
[[سید محسن امین|محسن امین]] او را فقیهی لغت‌دان، ادیب فصیحی معرفی کرده که کتاب ''عروة الوثقی'' او چنان اهمیت داشت که هر کسی می‌خواست در منصب مرجعیت قرار گیرد بر آن تعلیقه می‌نوشت.<ref>امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.</ref>
 
غروی بر آن است که سید کاظم یزدی دریای متلاطم از علم و تحقیق بود و در معقول و منقول تبحر داشت. بر همه فروعات فقهی و متون احادیث حضور ذهن داشت. دانشمندی متقی که هیچ وقت عالم سیاست نتوانست او را بفریبد و تخدیرش کند.<ref>غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۵۸.</ref>
 
===شاگردان===
تعداد شاگردان سید محمدکاظم یزدی، چنانکه در مقالات کنگره بزرگداشت وی آمده، ۳۵۰ تن ذکر شده، اما بنابر پژوهشی دیگر، شاگردان وی دست‌کم ۷۵۰ نفر بوده‌اند.<ref>سلیمانی بروجردی، «فهرستی از شاگردان صاحب عروه»، ص۲۴۱.</ref> برخی از شاگردان وی عبارتند از:
 
{{ستون-شروع|۲}}
#[[شیخ عبدالکریم حائری یزدی]]؛ مؤسس [[حوزه علمیه قم]].
#[[شیخ محمدحسین کاشف الغطاء]].
#[[محمدتقی بافقی]].
#[[آقا ضیاء عراقی]].
#[[سید محمدحسن قزوینی حائری]]
#[[سید حسین بروجردی]].
#[[میرزا مهدی آشتیانی]].
#[[سید عبدالحسین شرف‌الدین عاملی|سید عبدالحسین شرف الدین جبل عاملی]].
#[[سید حسین قمی]].
#[[سید محمد حسینی همدانی]]
#[[سید علی قاضی طباطبایی]]
#[[شیخ محمدحسن نویسی]]
#[[سید حسن مدرس]].
#[[حسنعلی نخودکی اصفهانی]]
#[[سید محمود حسینی امام جمعه]].
#[[شیخ عبدالکریم زنجانی]].
#[[سید محمدتقی خوانساری]].
#[[سید احمد خوانساری]].
#شیخ علی اکبر نهاوندی.
#[[سید جمال الدین گلپایگانی]].
#شیخ محمدحسن آل مظفر.
#[[مصطفی مجتهد تبریزی]]<ref>مدرس تبریزی، ریحانة الأدب، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref>
#[[سید حسن امین|سید حسن امین عاملی]]؛ مولف ''اعیان الشیعه''.
#شیخ محمدحسین شیرازی.
#سید حسین اشکوری.
#[[میرزا رضی زنوزی]].
#شیخ عبدالحسین رشتی.
#[[سید محمد حجت کوه کمری|سید محمدحجت کوهکمری تبریزی]].
#میرزا مصطفی مجتهدی تبریزی.
#[[آقابزرگ تهرانی|محمدمحسن آقابزرگ تهرانی]].
#میرزامحمدصادق مدرس خاتون آبادی
{{پایان}}
 
===مرجعیت===
سید محمدکاظم طباطبائی یزدی در سال ۱۳۱۲ق بعد از وفات [[سید محمدحسن شیرازی|میرزای شیرازی]] به [[مرجع تقلید|مرجعیت]] رسید. در آن روزها [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]] (درگذشته ۱۳۲۹ق) و [[محمدطه نجف|شیخ محمد طه نجف]] (درگذشته ۱۳۲۳ق) نیز از مراجع زنده شیعیان بودند که پس از درگذشت آن دو، سید محمدکاظم یزدی تنها مرجع بزرگ زمان خود شد.<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۳.</ref>
 
===آثار===
{{اصلی|فهرست آثار سید محمدکاظم طباطبایی یزدی|العروة الوثقی (کتاب)}}
سید یزدی دارای بیش از ۳۰ اثر در زمینه فقه و اصول فقه است.
العروة الوثقی، مهم‌ترین کتاب فقهی سید یزدی به شمار می‌آید و اهمیت آن در حوزه‌های علمیه تا حدی است که نویسنده کتاب، «صاحب عروه» خوانده می‌شود. عروة الوثقی، فتواهای سید محمدکاظم یزدی در بیشتر بخش‌های فقه را دربرگرفته و ۳۲۶۰ مسئله فقهی دارد.
 
==خدمات اجتماعی==
[[پرونده:مدرسه یزدی در نجف.jpg|250px|بندانگشتی|نمایی از [[مدرسه سید یزدی]] در [[نجف اشرف]]]]
مدرسه سید کاظم یزدی که ساخت آن از سال ۱۳۲۵ق در محله خویش نجف آغاز شده بود، در سال ۱۳۲۷ق تکمیل شد.<ref>موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۲۰۲.</ref>
 
سید یزدی در محله العماره نجف مکانی را تاسیس کرد به نام «خان الزائرین» برای اسکان زائرین که در سال ۱۳۸۴ق تبدیل به مدرسه شد.<ref>غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۲.</ref>
 
==سیاست==
سید کاظم یزدی در سال‌های آخر عمرش، درگیر سیاست شد و در زمانی که به صورت جدی احساس خطر می‌کرد، با بیانیه و تلگراف، نظرات خود را بیان می‌نمود که در روند سیاسی [[ایران]] تأثیرگذار بود. با فروکش کردن تب و تاب [[مشروطه]]، او دوباره از فعالیت سیاسی دست کشید.<ref>دولت آبادی، ج۴، ص۱۳.</ref> با وجود کناره‌گیری از سیاست، با آغاز جنگ جهانی اول، سید کاظم یزدی فتوای دفاع داد. در این [[جهاد]] بر ضد انگلیسی‌ها، فرزند وی به شهادت رسید.<ref>بهشتی سرشت، تقابل و تعامل آخوند ملا محمد کاظم...، ۱۳۸۷ش، ص۴۰۳.</ref>
 
===حمایت از شرکت اسلامیه===
در سال ۱۳۱۶ق برخی از متدینان برای مبارزه با نفوذ اقتصادی بیگانگان، شرکت اسلامیه را در [[اصفهان]] تأسیس کردند. [[سید جمال الدین واعظ اصفهانی]] برای تقویت این شرکت، در رسالۀ «''لباس التقوی''»، [[ایران|ایرانیان]] را از مصرف کالاهای خارجی منع نمود و حمایت از شرکت اسلامیه را از وظایف حتمی مسلمانان دانست.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.</ref>
 
بر این رساله، عالمان برجسته‌ای همچون [[محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل، فاضل شربیانی، [[میرزا حسین نوری]]، [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شریعت اصفهانی]]، [[سید اسماعیل صدر]] و سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی، تقریظ نوشتند. سیدکاظم در تقریظ خود این‌گونه نوشته است: «بذل جهد و صرف همت با روی گرداندن مَهما امکَن از البسه و اقمشه خارجه لازم است.»<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.</ref>
{{جعبه نقل قول| عنوان = فتوای سید کاظم یزدی علیه استعمار ایتالیا در لیبی|:”در این ایامی که کشورهای اروپایی مانند ایتالیا به طرابلس غرب حمله نموده و از طرفی روس‌ها شمال ایران را با قوای خود اشغال کرده‌اند و انگلیسی‌ها نیز نیروهای خود را در جنوب ایران پیاده کرده‌اند و اسلام را در معرض خطر نابودی قرار داده‌اند، بر عموم مسلمانان، از عرب و ایرانی، واجب است که خود را برای عقب راندن کفار از ممالک اسلامی مهیا سازند و از بذل جان و مال در راه بیرون‌راندن نیروهای ایتالیا از طرابلس غرب و اخراج قوای روس و انگلیس از ایران هیچ فروگذار نکنند؛ زیرا این کار از مهم‌ترین فرایض اسلامی است؛ تا به یاری خداوند دو مملکت اسلامی از تهاجم صلیبی‌ها محفوظ بماند. سید محمدکاظم طباطبائی …»|تاریخ بایگانی|| منبع = <small> علی دوانی، نهضت روحانیون ایران، بنیاد فرهنگی امام رضا علیه‌السلام، ص۱۳۱ به نقل از آیت الله سید هبة الدین شهرستانی، مجله نورالعلم، سال دوم، شماره ۶</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
 
===فتوا علیه استعمار ایتالیا، روس و انگلیس===
در پی اشغال کشور [[لیبی]] توسط قوای [[ایتالیا|ایتالیایی]] و نیز هجوم قوای [[روسیه|روس]] و [[انگلیس]] به [[ایران]]، سید کاظم یزدی در سال ۱۳۲۹ق فتوایی صادر کرد.
 
===اعلان جهاد علیه انگلیس===
در جنگ‎ جهانی اول و با اشغال عراق توسط نیروهای انگلیسی، سیدمحمدکاظم یزدی، [[محمدتقی شیرازی|میرزا محمد تقی شیرازی]] و [[فتح‌الله غروی اصفهانی|شیخ الشریعه اصفهانی]] علیه انگلیس اعلان جهاد دادند، شماری از علمای ایران به همراه علمای عراق، وارد جنگ شدند و به دفاع از عراق پرداختند.
عده‌ای از علما از جمله [[سیدمحمد طباطبائی]]، سید محمود طباطبایی فرزندان سیدکاظم یزدی، [[سید مصطفی کاشانی]] و فرزندش [[سید ابوالقاسم کاشانی|سیدابوالقاسم کاشانی]] در آن جنگ شرکت نمودند. سیدکاظم یزدی در وجوب [[جهاد]] با کفّار انگلیس، در آن زمان برای نماینده خود در کوفه فتوایی صادر نمود.{{مدرک}}


==اجتهاد و مرجعیت==
{{جعبه نقل قول| عنوان = فتوای سیدکاظم یزدی علیه استعمار انگلیس خطاب به نماینده خود در کوفه|:«سید بزرگوار، سیدعلی قزوینی ادام اللّه توفیقک: فتوای ما مبنی بر دفاع در مقابل هجوم کفّار به بلاد مسلمین در همه جا پخش شده است. از آنجا که دشمن نزدیک شده و کار سخت بالا گرفته و مشکلات زیادی پدید آورده است، بر هر کس لازم است که در عقب‌راندن قوای دشمن و سعی در حفظ ثغور اسلام، با همه امکاناتی که دارد، غفلت نورزد. اگر اهل جنگ نباشد یا عذری داشته باشد، وظیفه دارد که عشایر را با نصیحت و موعظه تشویق به جهاد کند. از این رو، بر شما هم واجب است که آنچه را گفتیم به دیگران برسانید؛ زیرا حفظ اسلام بر هر فردی، به هر صورت که امکان دارد، واجب است. النصر من الله تعالی ان شاء اللّه تعالی سیدمحمّدکاظم طباطبائی»|تاریخ بایگانی|| منبع = <small> متن عربی این فتوا در مجله عربی اضواء چاپ بغداد، سال سوم، ش. ۱۰ آمده است. به نقل از دوانی، پیشین، ص۲۱۴.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| اندازه خط = ۱۲px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}
[[پرونده:Shahrodi- khoei-sistani.jpg|بندانگشتی|[[آیت‌الله سیستانی]] در کنار [[آیت‌الله خوئی]] و [[آیت‌الله سید محمد شاهرودی]] ]]
سید علی سیستانی در سال ۱۳۸۰ قمری، در ۳۱ سالگی، از دو استاد خود [[آیت‌الله خویی]] و [[شیخ حسین حلی]]، [[گواهی اجتهاد]] مطلق دریافت کرد. او تنها کسی بود که از شیخ حسین حلی، [[اجازه اجتهاد]] مطلق دریافت کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> [[آقابزرگ تهرانی]] هم در نوشته‌ای در تاریخ ۱۳۸۰ قمری، توانمندی سید علی سیستانی در [[علم رجال]] و حدیث را گواهی کرده است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>


آیت‌الله سیستانی، از [[۵ جمادی‌الثانی]] ۱۴۰۹ق، به خواست استاد خود [[آیت‌الله خویی]]، [[امام جماعت]] [[مسجد خضرا]] شد؛ تا پیش از آن، آیت‌الله خویی امام جماعت [[مسجد خضرا]] بود و به دلیل بیماری، آن را به شاگرد خود واگذار کرد. سید علی سیستانی، تا آخرین [[جمعه]] [[ذی الحجه]] [[سال ۱۴۱۴ هجری قمری|۱۴۱۴ق]]، و تا پیش از بسته شدن این مسجد از سوی دولت عراق (در زمان [[صدام حسین]])، امام جماعت این مسجد بود.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
===مشروطه===
در صدر [[مشروطه]] از امضای بی‌قید و شرط مجلس شورا خودداری کرد و حمایت از مجلس را منوط به انطباق کامل مصوبات آن با موازین شرع شمرد. دیدگاه انتقادیش نسبت به مشروطه، همسو با آراء [[شیخ فضل‌الله نوری|شیخ فضل الله نوری]] بود و وقتی شیخ در [[حرم عبدالعظیم حسنی|حرم حضرت عبدالعظیم]] متحصن شد، مجدانه به حمایت از او برخاست. مشروطه خواهان بر آن بودند که یزدی را در انقلاب درگیر سازند و از پشتیبانی و نفوذ او بهره ببرند. در واقع قصد فریب او را داشتند اما یزدی به وسیله آشنایانش در تهران، اصفهان، تبریز و همدان به تحقیقات سرّی پیرامون اصول مشروطه گری پرداخت و... خواسته‌های مشروطه گران را نادرست یافت.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت، ص۲۰۱، به نقل از اصفهانی، احسن الودیعه، ج۱، ص۵۳۵۴.</ref>


سید علی سیستانی، پس از درگذشت [[آیت‌الله خویی]] در [[۸ صفر]] ۱۴۱۳ قمری، به [[مرجعیت]] رسید. درگذشت [[سید عبدالاعلی سبزواری]] و [[سید محمدرضا گلپایگانی]] در سال ۱۴۱۴ قمری، و درگذشت [[محمدعلی اراکی]] و [[سید محمد روحانی]]، بر مقلدان او افزود.<ref>[http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه آیت‌الله سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
====تعامل و تقابل با مرحوم آخوند خراسانی====
====تعامل====
*'''تعامل علیه مسیو نوز بلژیکی''': نخستین ورود جدی این دو مرجع به سیاست، حمایتشان از عزل نوز بلژیکی(شاغل د ر گمرک در عصر مظفرالدین شاه) بود. چون این حرکت، نهضت مشروطه را شدت بخشید، شایعه کردند که علمای نجف از سخن خود در این باره برگشته‌اند. آخوند و سیدکاظم در جمادی الثانی ۱۳۲۳ق، در جواب عریضه تعدادی از تجار، ضمن ظالم‌خواندن نوز، بر موضع قبلی خود تاکید کردند.<ref> شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۵.</ref>


==فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی==
*'''حمایت از شرکت اسلامیه اصفهان''': شرکت اسلامیه اصفهان در ۱۳۱۶ق، با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقابله با وابستگی به خارج تأسیس شد. آقانجفی اصفهانی و برادرش [[نورالله نجفی اصفهانی]] از مؤسسان این شرکت بودند. علماء در حمایت از این شرکت و ترغیب مردم به محصولات داخلی، بیانیه‌هایی صادر کردند. هشت تن از مراجع تقلید و علمای بزرگ چون آخوند خراسانی، سیداسماعیل بن سیدصدرالدین عاملی، حاج میرزا حسین نوری، حاج میرزا خلیل، سیدمحمد کاظم یزدی، محمد غروی شربیانی، محمدحسین مامقانی و شیخ الشریعه اصفهانی، با نوشتن تقریظ بر کتاب ''لباس التقوی'' که [[سید جمال‌الدین اسدآبادی|سید جمال الدین اسدآبادی]] در حمایت از آن شرکت نگاشته بود، از مردم خواستند تا حد امکان از استعمال البسه بیگانگان خودداری کنند.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۰، ص۱۳۱</ref>
[[پرونده:Namaze Sistani bar Khoei.jpg|بندانگشتی|300px|[[نماز میت|نماز]] آیت‌الله سیستانی بر جنازه [[آیت‌الله خویی]]]]
'''اقامه نماز بر پیکر آیت‌الله خویی'''{{سخ}}پس از درگذشت [[آیت‌الله خویی]]، سید علی سیستانی که از مهمترین شاگردان وی بود، [[نماز میت]] را اقامه کرد. بر اساس سنت‌های حوزوی، کسی که بر پیکر مرجع درگذشته نماز می‌گزارد، جانشین اوست.<ref>[http://www.dinonline.com/doc/news/fa/3816/ «فقیهی برای همه اعصار»]، سایت دین‌آنلاین.</ref> گرچه به دلیل شرایط پیچیده و سخت [[شیعیان]] و [[حوزه علمیه نجف]] در دوران [[صدام]] و همچنین زنده بودن [[سید عبدالاعلی سبزواری]] تا [[۲۵ مرداد]] ۱۳۷۲ش، مرجعیت آیت‌الله سیستانی در خاموشی آغاز شد.<ref>[http://www.dinonline.com/doc/interview/fa/4564/ «شیعه با وجود آیت‌الله سیستانی احساس عزت می‌کند»]، سایت دین‌آنلاین.</ref> با این حال جعفر نطنزی، یکی از شاگردان [[آیت الله خویی]]، معتقد است که نماز آیت‌الله سیستانی بر پیکر استاد خود، نمی‌تواند حاوی معنای مذکور باشد؛ چرا که به گفته او «در نجف کسی نمانده بود.» نطنزی همچنین درباره [[تشییع]] آیت الله خویی و [[نماز میت|نماز]] آیت‌الله سیستانی بر پیکر او گفته است که «تشییعی نبود که سر و صدا باشد. جنازه آقای خویی را آوردند و ایشان نماز خواند و رفت. بعد هم حرکتی که دلالت بر [[مرجعیت]] ایشان بکند نداشت. چون مرد عاقلی است و بعد از ایشان هم آقا [[سید عبدالاعلی سبزواری|سید عبدالاعلی]] مرجع بود.»<ref>[http://www.dinonline.com/doc/interview/fa/4564/ «شیعه با وجود آیت‌الله سیستانی احساس عزت می‌کند»]، سایت دین‌آنلاین.</ref>


'''مشارکت در تغییر نظام و قوانین عراق'''{{سخ}}آیت‌الله سیستانی، پس از حمله نیروهای امریکایی به [[عراق]] و برانداختن دولت [[صدام حسین]]، هیچ گاه خواهان مقاومت در برابر سقوط صدام نشد. گرچه همواره از پذیرفتن مقامات امریکایی مانند جی گارنر و پل برمر پرهیز می‌کرد. او همچنین نقش کلیدی در تشویق مردم برای شرکت در انتخابات‌های مختلف برای تاسیس نظام جدید و تدوین قوانین جدید حاکم بر [[عراق]] داشت.<ref>[http://www.dinonline.com/doc/news/fa/3816 «فقیهی برای همه اعصار»]، سایت دین‌آنلاین.</ref>
*'''دفع روس و انگلیس از ایران''': در جریان اولتیماتوم روسیه به دولت ایران و ورود نیروهای روسی به آذربایحان و در پی آن ورود نیروهای انگلیسی به جنوب ایران، آخوند تصمیم گرفت به همراه مقلدانش برای بیرون راندن بیگانگان وارد ایران شود. در این جریان علمای عتبات برای همراهی آخوند اعلام آمادگی کردند. وقتی خبر کشتار ثقه الاسلام تبریزی به نجف رسید، سید کاظم یزدی اعلام کرد به صف مخالفان خواهد پیوست. کسانی چون ابوالقاسم شیروانی دیپلمات روس در نجف مانع رفتن وی به ایران شدند، اما او در فتوایی بیرون راندن کفار صلیبی از ایران و عثمانی را مهم‌ترین وظیفه مسلمانان اعلام کرد.<ref>حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۰، ص۱۶۱</ref>


'''حل نزاع مقتدا صدر و نیروهای امریکایی و عراقی'''{{سخ}}توقیف روزنامه الحوزه که مواضع اسلامی و ضدامریکایی [[مقتدی صدر]] در آن منتشر می‌شد<ref>[http://www.snn.ir/mobile/mobiledetail/News/468725/179 صالح، «ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟»]، خبرگزاری دانشجو.</ref>، در سال [[سال ۱۳۸۳ هجری شمسی|۱۳۸۳ش]]، منجر به آغاز درگیری نظامی شبه‌نظامیان [[جیش المهدی]] با نیروهای امریکایی حاضر در عراق شد.<ref>[http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1928768/ «خداحافظی مقتدا صدر از سیاست؛ نگاهی به زندگی وی»]، سایت دیپلماسی ایرانی.</ref> این بحران منجر به ورود تانک‌های ارتش امریکا به [[کربلا]]، و درگیری بین نیروهای امریکایی و طرفداران مقتدی صدر در شهرهای [[کربلا]]، [[نجف]] و [[کوفه]] شد و ده‌ها تن در جریان این درگیری‌ها کشته شدند.<ref>[http://www.aviny.com/news/83/02/19/03.aspx «درگیری خونین در نجف، ورود تانک‌های ارتش امریکا به کربلا»]، سایت شهید آوینی.</ref> درگیری‌های متعدد بین سپاه مهدی، نیروهای امریکایی و همچنین نیروهای عراقی، در اردیبهشت تا مرداد ۱۳۸۳ ادامه یافت و منجر به محاصره شهر نجف، وارد شدن آسیب به [[حرم امام علی(ع)]]، کشته شدن ده‌ها تن از ساکنان شهرهای شیعه‌نشین [[عراق]]، و سنگر گرفتن نیروهای جیش المهدی در [[حرم امام علی (ع)]] شد.<ref>[http://www.military.ir/forums/topic/27417-شروع-و-پایان-جیش‌المهدی،-گروه-نظامی-جریان-صدر/ «شروع و پایان جیش المهدی، گروه نظامی جریان صدر...»]، انجمن بزرگ میلیتاری.</ref><ref>[http://www.snn.ir/mobile/mobiledetail/News/468725/179 «ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟»]، خبرگزاری دانشجو.</ref> این بحران، سرانجام با ورود آیت‌الله سیستانی و طرح او برای حل مسالمت‌آمیز مسئله، [[۶ شهریور]] ۱۳۸۳ش پایان یافت. در این جریان، مسئولیت اداره [[حرم امام علی (ع)]] و [[مسجد کوفه]]، به مرجعیت واگذار شد.<ref>[http://shafaqna.com/persian/services/biography-elders/medical-travel/item/43020-سفر-درمانی-حضرت-آيت‌الله-سيستانی؛-بازگشت-به-عراق-و-حل-بحران-نجف-بخش-پایانی «سفر درمانی حضرت آیت‌الله سیستانی؛ بازگشت به عراق و حل بحران نجف]، خبرگزاری شفقنا.</ref>
====تقابل====
اوج تعارض این دو مرجع، در جریان مشروطه و میان سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۹ بود. این تعارض مورد بهره‌برداری [[محمدعلی شاه قاجار|محمدعلی شاه]] قرار گرفت. سیدکاظم یزدی بسیار کمتر از آخوند فعالیت سیاسی داشت و رفتارهای سیاسی او تنها در صدور تعداد محدودی تلگراف و بیانیه خلاصه می‌شد؛ اما به دلیل جایگاهش در مقام یک مرجع برجسته، وزنه سنگینی به شمار می‌آمد.


'''[[فتوای جهاد علیه داعش]]'''{{سخ}}آیت‌الله سیستانی، پس از سقوط موصل در عراق و پیشروی گروه [[داعش]] به سوی مرکز و جنوب [[عراق]]، دفاع از کشور، ملت و مقدسات را واجب کفایی خواند و از شهروندانی که توانایی حمل سلاح و مبارزه با تروریست‌ها را دارند خواست به نیروهای امنیتی بپیوندند.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2780657/ «نقش فتوای جهادی آیت‌الله سیستانی در جلوگیری از تجریه عراق»]، خبرگزاری مهر.</ref> این خواسته آیت‌الله سیستانی که از سوی [[عبدالمهدی کربلایی]]، امام جمعه [[کربلا]] و نماینده سید علی سیستانی اعلام شد، گرچه یک فتوا نبود<ref>[http://www.bbc.com/persian/blogs/2016/05/160526_l44_nazeran_sistani_iraq_falluja معموری، «نقش آیت‌الله سیستانی در افزایش مسئولیت اخلاقی در جنگ با داعش»]، سایت بی‌بی‌سی.</ref>، اما بنابر تحلیل‌ها، کارکرد فتوا را داشت و موجب شد بسیاری به صفوف مبارزه با داعش بپیوندند.<ref>[http://www.mehrnews.com/news/2780657/ «نقش فتوای جهادی آیت‌الله سیستانی در جلوگیری از تجریه عراق».]، خبرگزاری مهر.</ref> <ref>[http://www.rasanews.ir/textversion/detail/news/209461/23 «آیت‌الله سیستانی فتوای جهاد صادر کرد»]، خبرگزاری رسا.</ref>
آخوند خراسانی حامی مشروطه بود و تا آخر عمر از آن دست نکشید.<ref> کفایی، مرگی در نور، ۱۳۵۹ش، ص۲۷۸ به بعد.</ref>اما سید کاظم با باب‌شدن مفاهیمی مانند آزادی، پارلمان، دموکراسی و... به مخالفان مشروطه پیوست. او با عدم امضای نظام‌نامه قانون اساسی، علناً نشان داد مخالف رویه مشروطه طلبان است.
[[پرونده:Sistani-pop1.jpg|بندانگشتی|دیدار پاپ فرانسیس با آیت‌الله سیستانی در [[نجف]] ([[۱۶ اسفند]] [[سال ۱۳۹۹ هجری شمسی|۱۳۹۹ش]])]]
'''ملاقات پاپ فرانسیس در منزل'''{{سخ}}
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان در جریان سفر به [[عراق]]، [[شنبه]] [[۱۶ اسفند]] [[۱۳۹۹ش]] به منزل آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف رفت و با وی ملاقات کرد.<ref>[https://www.irna.ir/news/84253548/پاپ-فرانسیس-با-آیت-الله-سیستانی-در-نجف-اشرف-ملاقات-کرد پاپ فرانسیس با آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف ملاقات کرد]، خبرگزاری ایرنا.</ref> آیت‌الله سیستانی در این دیدار درباره رنج‌های بسیاری از انسان‌ها در سرزمین‌های گوناگون و ظلم، سرکوب، فقر، سرکوب دینی و فکری و محرومیت از آزادی‌های اصلی و نبود عدالت اجتماعی به‌خصوص در منطقه خاورمیانه که دچار جنگ و خشونت است، سخن گفت و به تحریم‌های اقتصادی و آوارگی‌های اجباری در این منطقه و فلسطین پرداخت.<ref>[https://www.irna.ir/news/84253753/بیانیه-دفتر-آیت-الله-العظمی-سیستانی-از-دیدار-پاپ بیانیه دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی از دیدار پاپ]، خبرگزاری ایرنا.</ref>


==مؤسسات وابسته==
یزدی در پاسخ به تلگرافی از ملامحمد آملی- از هواداران [[شیخ فضل‌الله نوری|شیخ فضل الله]]- با اشاره به مشروطه خواهان گفته بود «از تجری مبتدعین و اشاعه کفریات ملحیدن که نتیجه حرمت موهومه است، قرار مسلوب تلگراف مزید تشویش به عون الله متمنیات آنان شدنی نیست. البته دفع کفریات و حفظ عقیده و اجرای قوانین محکمه قرآنیه و شریعت ابدیه محمدیه اهم فرایض ربانیین علماء با ملاحظه جهات موجبات صلاح و صیانت دین و دماء مسلمین منظور اطلاع داده بذل مجهود شود.<ref> لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، ۱۳۶۲، ص۴۲.</ref>
مؤسسات و مراکز علمی و فرهنگی وابسته به آیت‌الله سیستانی، در نقاط مختلفی برپا شده است؛ از جمله [[قم]]، [[لندن]]، [[بیروت]]، [[استانبول]] و ایلام. برخی از این مراکز عبارتند از:
#'''موسسه امام علی(ع)''' در قم، در سال ۱۳۷۳ش<ref>[http://www.alimamali.com/html/far/about/index.html «معرفی موسسه»]، سایت مؤسسه امام علی(ع).</ref> و با هدف ترجمه و نشر کتاب‌های اسلامی و معارف ائمه تاسیس شد و کتاب‌هایی به ۲۵ زبان زنده دنیا چاپ کرده است. این موسسه، نمایندگی‌هایی در [[لندن]] و [[بیروت]] دارد که به ترتیب در سال ۱۴۱۶ و ۱۴۱۷ قمری تاسیس شده‌اند.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/547/ «موسسه امام علی (ع) - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''موسسه فرهنگی آل البیت(ع)''' در استانبول، در سال ۱۳۸۰ش و با هدف احیای فرهنگ اهل بیت و آشنا کردن مردم با این مکتب و حفظ ارزش‌های اسلامی و مذهبی در [[ترکیه]] تاسیس شد. برگزاری کلاس‌های قرآنی و عقیدتی، برگزاری مراسم مذهبی، تاسیس اولین کتابخانه تخصصی اهل بیت (ع) در ترکیه، برگزاری سمینارهای دینی و مذهبی، ترجمه و نشر کتب و مجلات دینی، از اقدامات این موسسه است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/550/ «موسسه فرهنگی آل البیت (ع) - استانبول»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> نمایندگی این موسسه در کشور آلمان، از سال ۱۳۸۴ش آغاز به کار کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/551/ «موسسه فرهنگی آل البیت (ع) - برلین»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''مرکز پژوهش‌های اعتقادی''' قم، با بخش‌هایی از جمله کتابخانه، هیئت ردّ شبهات، توجه به هدایت‌شدگان، اسناد و مدارک، همایش‌های اعتقادی و اینترنت، در حال فعالیت است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/559/ «مرکز پژوهش‌های اعتقادی - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''مرکز تحقیقات اسلامی المصطفی''' در قم، با هدف ایجاد بانک اطلاعات اعتقادی از مصادر شیعه و سنی تاسیس شده و اقدام به جمع‌آوری و تحقیق در سه هزار جلد کتاب برای تالیف دائرة المعارف عقایدی کرده است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/560/ «مرکز تحقیقات اسلامی المصطفی (ص) - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''[[مرکز احیای میراث اسلامی]]''' در قم، با هدف جمع‌آوری مصادر و منابع خطی فعالیت می‌کند.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/561/ «مرکز احیای میراث اسلامی - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''مرکز پژوهش‌های فلکی - نجومی''' در [[قم]]، در سال ۱۴۱۸ قمری تاسیس شده و آموزش‌هایی در زمینه نجوم، منظومه شمسی، علم فلک اسلامی و فیزیک نجومی ارائه می‌کند. تاسیس دانشکده فلکی نجومی و کتابخانه تخصصی نجومی، ترجمه مقالات نجومی، ساخت رصدخانه، چاپ آثار دانشمندان اسلامی درباره نجوم، و چاپ تقویم نجومی، از فعالیت‌های این مرکز است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/563/ «مرکز پژوهش‌های فلکی - نجومی - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''مجتمع فرهنگی امام صادق(ع)''' در [[بیروت]]، در سال ۱۳۸۵ش راه‌اندازی شد. دفتر پاسخ به سوالات شرعی، کتابخانه، و سالن همایش، در این مجتمع فعال است. علاوه بر این، یکی از اهداف این مرکز، ارائه خدمات خیریه اجتماعی و فرهنگی است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/564/ «مجتمع فرهنگی امام صادق(ع) - بیروت»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
#'''مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت''' قم، در بهار ۱۳۷۷ش تاسیس شد و راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی با عنوان «الشیعه» در نشانی http://www.al-shia.org ، با هدف نشر ارزش‌های شیعه و معارف اهل بیت<ref>[http://farsi.al-shia.org/دسته/گوناگون/معرفی/ «صفحه معرفی سایت»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، یکی از اقدامات آن بود.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/565/ «مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> این پایگاه اینترنتی به ۲۹ زبان فعال است.<ref>نگاه کنید به پایگاه اینترنتی الشیعه: al-shia.org</ref> مراکزی به همین نام در نجف<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/566/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - شبکه نجف اشرف»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، کربلا<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/567/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع)- شبکه کربلا»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، کاظمین<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/568/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت (ع) - شبکه کاظمین»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> [[اصفهان]]، تهران و ایلام<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/ «مراکز و موسسات»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> هم با هدف بهره‌برداری از خدمات اینترنتی در راستای تبلیغ اسلام و تشیع راه‌اندازی شده است.
#'''کتابخانه‌های تخصصی''' در قم، یکی دیگر از مراکز مورد حمایت آیت‌الله سیستانی است که در موضوعات مختلفی فعالیت می‌کنند:
:::::* [[کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی]] قم، در سال ۱۴۱۸ق با بیش از ۱۵ هزار جلد کتاب به زبان فارسی و عربی آغاز به کار کرد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/552/ «کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی - قم».]</ref>
:::::* [[کتابخانه تخصصی علوم حدیث]] قم، در سال ۱۴۱۸ق تاسیس شد و حاوی کتاب‌هایی در موضوعات [[حدیث]] شیعه، [[رجال]] و [[درایه]]، فرهنگ‌نامه‌ها و لغتنامه‌ها، مصادر حدیث به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی و همچنین مجله‌های حدیثی است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/553/ «کتابخانه تخصصی علوم حدیث - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
:::::* [[کتابخانه تخصصی فقه و اصول]] قم، در سال ۱۴۲۰ قمری ([[سال ۱۳۷۸ هجری شمسی|۱۳۷۸ش]]<ref>«[https://rasanews.ir/fa/news/465367 جامع‌ترین کتابخانه فقه و اصول تحت اشراف آیت الله سیستانی]»، خبرگزاری رسا.</ref>) با ۱۵ هزار جلد کتاب و ‍‍۱۵۸۰ مجله تخصصی راه‌اندازی شده و حاوی کتاب‌هایی در موضوعات فقه، اصول، رجال و حقوق است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/554/ «کتابخانه تخصصی فقه و اصول - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
:::::* [[کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام]] قم، حاوی کتاب‌هایی در موضوعاتی از قبیل فلسفه، کلام، منطق، تاریخ، حکمت، عرفان و مذاهب فلسفی و ادیان مختلف است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/555/ «کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
:::::* کتابخانه تخصصی ادبیات قم، در سال ۱۴۱۸ قمری تاسیس شد و بیش از ۴۵ هزار جلد کتاب فارسی و عربی دارد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/556/ «کتابخانه تخصصی ادبیات - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>
:::::* [[کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران]] در قم، با چهار هزار کتاب در [[سال ۱۳۷۴ش]] تاسیس شد و کتاب‌های آن در سال ۱۳۹۰ش، ۱۱۵ هزار جلد بوده است. تاکنون ۱۶ عنوان کتاب از سوی این کتابخانه منتشر شده است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/institute/558/ «کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>


دفتر آیت‌الله سیستانی، همچنین مراکزی را برای ارائه خدمات اجتماعی، در نقاط مختلف راه‌اندازی کرده است:
در زمانی که شیخ فضل الله و هوادارانش در [[حرم عبدالعظیم حسنی]] تحصن کرده بودند تنها عالم بلندپایه‌ای بود که از آنان قاطعانه پشتیبانی کرد. عباراتی که سید در دومین تلگراف خود به ملامحمد آملی به کار گرفته است نشان دهنده نهایت تعارض و تقابل وی با مشروطه طلبان است:
#'''مجتمع فرهنگی مسکونی مدینة العلم''' در [[نجف]]، با هدف اسکان طلاب حوزه علمیه راه‌اندازی شده و شامل واحدهای مسکونی، مهد کودک، مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان، مراکز بهداشتی و تجاری و همچنین خدمات فرهنگی مانند کتابخانه است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1420/ «مجتمع فرهنگی مسکونی مدینة العلم ـ نجف اشرف»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> مجتمع فرهنگی مسکونی آیت‌الله سیستانی در [[قم]] نیز با هدف اسکان طلاب [[حوزه علمیه قم]]، در سال ۱۴۱۶ قمری راه‌اندازی شد.<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1421/ «مجتمع فرهنگی مسکونی حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (دام ظله) ـ قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> دفتر آیت‌الله سیستانی همچنین در ساخت مجتمع مسکونی مهدیه قم که یکی دیگر از محل‌های سکونت طلاب [[حوزه علمیه قم]] است، مشارکت داشته است.<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1422/ «مجتمع مسکونی مهدیه - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> مجتمع مسکونی ثامن الحجج (ع) در مشهد<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1423/ «مجتمع مسکونی ثامن الحجج (علیه السلام) ـ مشهد»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> و مجتمع مسکونی امام هادی (ع) در قم<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1424/ «مجتمع مسکونی امام هادی (ع) - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> هم از همین نمونه‌اند.
::این جانب در این حوادث واقعه و فتن مستحدثه ناچار سکوت را اصلح میدانسته مداخل در این قسم امور را که مستتبع بعض لوازم است بر خود روا نداشتم ولی از تواتر ناملایمات و اصغاء نشر کفر و زندقه و الحاد در سواد اعظم ایران به قدری ملول و متأثر شده که لابد شدم دیگر بر حسب وقت دیگر آنچه تکلیف الهی است ادا نمایم...امید است از اثر اهتمامات عالیه در مقام دفع کفریات شایعه برآمده منشأ آن که حریت موهومه و بعض روزنامه جات ملعونه و مکاتیب خبیثه است به طور اصلح و انسب جلوگیری بشود که به تدریج سد ابواب طعن را بر رؤسا ملت نموده عقاید عامه مسلمین محفوظ بماند. الاحقر محمد کاظم الطباطبایی به تاریخ ۲۳ شهر جمادی الاول ۱۳۲۵<ref>ترکمان، رسائل، اعلامیه ها، مکتوبات... و روزنامه شیخ شهید فضل الله نوری، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۵۵.</ref>
#'''مدرسه‌های علمیه''' بلاغی<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/24539/ «مدرسه علامه بلاغی - نجف اشرف»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> و نجم الائمه<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1434/ «مدرسه دینی نجم الائمه - نجف اشرف»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> در نجف، مدرسه قرآنی کربلا<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1431/ «مدرسه قرآنی ـ کربلا»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref> و همچنین مدرسه حضرت رقیه (س) در [[کربلا]] برای یتیمان<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1432/ «مدرسه حضرت رقیه (علیها السلام) برای ایتام ـ کربلا»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، زیر نظر دفتر آیت‌الله سیستانی ساخته شده و اداره می‌شود.
#'''درمانگاه‌های خیریه''' امام صادق (ع) در قم<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1426/ «درمانگاه خیریه امام صادق (علیه السلام) - قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، درمانگاه خیریه امام حسن مجتبی (ع) در ایلام<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1427/ «درمانگاه خیریه امام حسن مجتبی (علیه السلام) ـ ایلام»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، درمانگاه تخصصی امام حسین (ع) در کربلا<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1428/ «درمانگاه تخصصی امام حسین (علیه السلام) ـ کربلا»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم‌پزشکی جواد الائمه (ع) در [[قم]]<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1429/ «مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم پزشکی جواد الائمه (علیه السلام) ـ قم»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، و همچنین موسسه رفاه اجتماعی العین که با هدف حمایت از یتیمان و مراقبت از آنها تاسیس شده<ref>[http://www.sistani.org/persian/social-service/1430/ «مؤسسه رفاه اجتماعی العین»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی.</ref>، بخشی دیگر از اقدامات اجتماعی دفتر آیت‌الله سیستانی است.


==آثار==
سید کاظم در این تلگراف‌ها و سایر بیانیه‌های خود به صورت کاملاً روشن و آشکار مشروطیت را با «کفر و زندقه و الحاد» برابر دانسته است و منشأ آن را نیز «حرمت موهومه و بعض روزنامه جات ملعونه و مکاتیب خبیثه» اعلام نموده است.
{{اصلی|فهرست آثار سید علی سیستانی}}
[[سید علی حسینی سیستانی|آیت‌الله سیستانی]]، در زمینه‌های [[فقه]]، [[اصول فقه]]، [[حدیث‌شناسی|حدیث]] و [[علم رجال|رجال]] دارای تألیفات و تقریراتی است. مجموعه تقریرات او در در وبگاه «تقریرات» جمع‌آوری و قابل دریافت است.<ref>[http://ijtihadnet.ir/انتشار-تقریرات-جدید-از-دروس-خارج-آیت‌/ انتشار تقریرات جدید از دروس خارج آیت‌الله سیستانی]، وبگاه شبکه اجتهاد</ref>


== شاگردان ==
اما درست در نقطه مقابل، آخوند خراسانی تقریباً در تمامی تلگراف‌های خود مجاهده در راه استقرار سلطنت مشروطه را برابر با [[جهاد]] در رکاب [[چهارده معصوم|معصوم]] می‌داند.<ref>افشار، ظهیر الدوله، ۱۳۶۷ش، ص۴۰۳ ؛ قوچانی، سیاحت شرق، ۱۳۷۸ش، ص۴۰ ؛ کدیور، سیاستنامه خراسانی، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰.</ref> او حکم به افساد [[شیخ فضل‌الله نوری|شیخ فضل الله نوری]] می‌دهد<ref>روزنامه خورشید، س ۱،ش ۹۰، سوم ذی حجه ۱۳۲۵؛ تفرشی حسینی، ۱۳۵۱؛ ص۶۳.</ref> و چندی بعد خواستار تبعید او از پایتخت شد.<ref>کدیور، سیاست نامه خراسانی، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۰.</ref>
از جمله افرای که در دروس آیت‌الله سیستانی شرکت کردند:
 
{{ستون|۳}}
با به توپ بستن مجلس اول در [[۲۳ جمادی‌الاول|۲۳ جمادی الاول]] [[سال ۱۳۲۶ هجری قمری|۱۳۲۶ق]] دوران استبداد صغیر و دور تازه‌ای از تعارضات علما آغاز شد. آخوند خراسانی برای اعاده مشروطه تلاش فراوانی از فرستادن تلگراف تا تحریم دادن مالیات و اعلان وجوب جهاد با [[محمدعلی‌ شاه]]، کرد.<ref>کلانتر باغمیشه (شرف الدوله)، روزنامه خاطرات، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۶؛ شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۲۳؛ ملک‌زاده، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۸۳۹؛ حبل المتین کلکته، ص۱۶،ش ۱۷، ۱۴ شوال ۱۳۲۶، ص۱.</ref> در همین حال سید یزدی برای جلوگیری از اعاده مشروطه، فتوای حرمتش را صادر کرد.<ref>حبل المتین کلکته، س ۱۶،ش ۲۰، ۵ ذیقعده ۱۳۲۶، ص۶.</ref>
# [[سید محمدرضا سیستانی]]
 
# [[سید محمدباقر سیستانی]]
عمده‌ترین حامیان سید کاظم، ایل‌های عرب شیعی اطراف نجف و کربلا بودند که «هر روز به شیوه عرب «هوسه» می‌کردند و شعرهایی در دشنام به مشروطه می‌خواندند»<ref>کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۸۲.</ref>
# [[سید مرتضی مهری]]
 
# [[سید محمدعلی ربانی]]
دو دستگی شیعیان نجف حتی در مقاطعی موجب شد که شخص آخوند و سید کاظم که غالباً در عرصه عمومی با احترام از یکدیگر یاد می‎کردند، به طور مستقیم در برابر هم قرار گیرند.<ref> کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، ۱۳۶۱ش،‌ ص۳۱۷.</ref>
# [[سید هاشم هاشمی]]
 
# [[ سید منیر سید عدنان القطیفی]]
دو تیره شدن علمای نجف بحث داغ مجالس و محافل تهران بوده است. عین السلطنه از این بحث‌ها گزارش کرده «خواستند سید را خارج کنند، به کوفه هم رفت؛ اما اعراب بدوی آقا را مجدداً به نجف آوردند و حاضر جنگ شدند. شب هم درب خانه آخوند را آتش زدند. صبح گفتند اعراب کرده‌اند، اما اینها منکر شدند که کسان آخوند برای اتهام ما این کار را کردند.<ref> عین السلطنه، روزنامه خاطرات، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۳۲۷.</ref>همچنین احتمال داده شده که دست دولت عثمانی نیز در این مخالفت خوانی سید کاظم علیه مشروطه در میان بود چرا که از رسیدن مشروطه ایران به خاک عثمانی بیم داشت.<ref>همانجا؛ ملک زاده، تاریح مشروطه در ایران، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۵۱۲.</ref>
# [[مهدی مروارید]]
 
{{پایان}}
====هجمه‌های مشروطه‌طلبان به سید یزدی====
به سبب مخالفت سید کاظم یزدی با مشروطیت، برخی بعد از مشروطه از او به بدی یاد کرده‌اند. ملک‌زاده او را «ریاکاری بی‌نظیر» می‌داند که بیش از هر کس نسبت به مشروطه و مشروطه‌طلبان اظهار تنفر می‌کرد. در حالی که از طرف دولت عثمانی حمایت می‌شد، پول زیادی از سوی محمدعلی شاه برای وی ارسال شد.<ref>ملک زاده، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۵۱۲ ؛ نیز دولت آبادی، حیات یحیی، ۱۳۶۱ش، ج۳، ص۳۲.</ref> کسروی نیز معتقد بود یزدی در برابر آخوند خراسانی دشمنی با مشروطه را راهی برای پیش افتادن خود می‌دانست و جز در پی دستگاه «آیت اللهی» نبود و توده و کشور و این گونه چیزها در نزد او ارج نمی‌داشت.<ref>کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۸۱.</ref> آخوند نیز در میان مخالفان مشروطه همین وضعیت را داشت.
 
==بزرگداشت==
کنگره بین‌المللی صاحب [[العروة الوثقی (کتاب)|عروه الوثقی]] با حضور علما و شخصیت‌هایی از [[ایران]]، [[عراق]] و [[لبنان]] پنجشنبه [[۲۴ اسفند]] ماه ۱۳۹۱ در سالن همایش‌های [[مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)]] در [[قم]] برگزارشد.[http://mcys.ir/news/main/fa/287]
 
==تک‌نگاری==
* کتاب ‏فراتر از روش «آزمون - خطا»!، علی ابوالحسنی  زندگی‌نامه و سیره عملی سید یزدی به عربی نوشته است.<ref>[https://mtif.ir/interview/69032/ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی]، وبگاه محقق طباطبائی.</ref>
* کتاب السید محمدکاظم الیزدی، کامل سلمان الجبوری زندگی‌نامه و سیره عملی سید یزدی به عربی نوشته است.<ref>[https://mtif.ir/interview/69032/ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی]، وبگاه محقق طباطبائی.</ref>
* کتاب سید محمدکاظم یزدی فقه دوراندیش، مرتضی بذر افشان این کتاب را درباره فعالیت‌های سید یزدی نوشته است.<ref>[https://mtif.ir/interview/69032/ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی]، وبگاه محقق طباطبائی.</ref>
* شکوه پارسایی و پایداری، توسط فرمانداری یزد در زمینه مبارزات و آثار سید یزدی نوشته شده‌است.<ref>[https://mtif.ir/interview/69032/ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی]، وبگاه محقق طباطبائی.</ref>
*


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس۲}}


==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* [http://mobahesat.ir/5470 «آیت‌الله العظمی سیستانی و اختلاف الحدیث»]، سایت مباحثات، تاریخ درج مطلب: ۲۴ آبان ۱۳۹۳ش،‌ تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* [https://mtif.ir/ وبگاه محقق طباطبائی]، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
*[http://www.rasanews.ir/textversion/detail/news/209461/23 «آیت‌الله سیستانی فتوای جهاد صادر کرد»]، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۲۳ خرداد ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
* امین، سید محسن، أعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
* [http://www.al-shia.org/ پایگاه اطلاع‌رسانی الشیعه]
* کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۳ش.
* «[https://rasanews.ir/fa/news/465367 جامع‌ترین کتابخانه فقه و اصول تحت اشراف آیت الله سیستانی]»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آذر ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید:‌ ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ش.
* کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، آگاه، ۱۳۶۱ش،‌
*[http://www.irdiplomacy.ir/fa/page/1928768/ «خداحافظی مقتدا صدر از سیاست؛ نگاهی به زندگی وی»]، سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ بهمن ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
* مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الأدب، تهران، کتابفروشی خیام، ۱۳۶۹ش.
*[http://www.aviny.com/news/83/02/19/03.aspx «درگیری خونین در نجف، ورود تانک‌های ارتش امریکا به کربلا»]، سایت جامع فرهنگی مذهبی شهید آوینی، تاریخ درج مطلب: ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
* حائری، عبدالهادی، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1428/ «درمانگاه تخصصی امام حسین (علیه‌السلام) کربلا»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
* رسائل، اعلامیه ها، مکتوبات... و روزنامه شیخ شهید فضل الله نوری، ۱۳۶۲ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1427/ «درمانگاه خیریه امام حسن مجتبی (علیه‌السلام) ایلام»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
* کلانتر باغمیشه (شرف الدوله)، روزنامه خاطرات، تهران، فکر روز، ۱۳۷۷ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1426/ «درمانگاه خیریه امام صادق (علیه‌السلام) - قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
* کدیور، محسن، سیاست‌نامهَ خراسانی، کویر، چ اول، ۱۳۸۵ش.
* [http://www.sistani.org/persian/data/3/ «زندگی‌نامه حضرت آیت‌الله سید علی حسینی سیستانی»]، سایت رسمی دفتر آیت‌الله سیستانی،‌ تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* ملک زاده، مهدی، تاریخ مشروطه ایران، تهران، علمی، ج۳، چ۳، ۱۳۶۳ش.
*[http://www.snn.ir/mobile/mobiledetail/News/468725/179 صالح، سها، «ستارگان علمی و جهادی در عراق چه کسانی هستند؟»]، خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آذر ۱۳۹۴، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
* موسوی درودی، زهراسادات، زندگی نامه مختصر و سال شمار فعالیت‌های علمی آیت الله العظمی طباطبایی یزدی صاحب عروة الوثقی، در مجله «نقد کتاب فقه و حقوق»، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش، ش۹-۱۰.
*سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، ج۱، قم، مکتب آیةالله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۵ق.
* حبیب‌آبادی، محمدعلی مکارم الآثار، اصفهان، ج۳، ۱۳۵۱ش.
*سیستانی، سید علی، قاعدة لا ضرر و لا ضرار، قم، مکتب سماحة آیةالله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۴ق.
* شریف کاشانی، محمدمهدی، واقعات اتفاقیه در روزگار، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۲ش،
*سیستانی، سید علی، الرافد فی علم الاصول، قم، مکتب آیةالله العظمی السید السیستانی، ۱۴۱۴ق.
* عین السلطنه، قهرمان میرزا، روزنامه خاطرات، تهران، اساطیر، ۱۳۷۴ش،
*[http://www.military.ir/forums/topic/27417-شروع-و-پایان-جیش‌المهدی،-گروه-نظامی-جریان-صدر/ «شروع و پایان جیش المهدی، گروه نظامی جریان صدر...»]، سایت میلیتاری، تاریخ درج مطلب: ۱۷ آوریل ۲۰۱۴م، تاریخ بازدید:.
* لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، یه کوشش هما رضوانی، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۲ش.
*[http://www.dinonline.com/doc/interview/fa/4564/ «شیعه با وجود آیت‌الله سیستانی احساس عزت می‌کند»]، گفتگو با جعفر نطنزی، سایت دین‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۷ دی ۱۳۹۳ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
* کفایی، عبدالحسین مجید، مرگی در نور، تهران، زوار، ۱۳۵۹ش،
*[http://farsi.al-shia.org/دسته/گوناگون/معرفی/ «صفحه معرفی سایت»]، پایگاه اطلاع‌رسانی الشیعه، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت،‌ دار المؤرخ العربی، چ۱، ۱۴۲۹ق.
*فتحی، علی اشرف، «[http://www.dinonline.com/doc/news/fa/3816/ فقیهی برای همه اعصار]»، در سایت دین‌آنلاین، ۳۰ خرداد ۱۳۹۳ش.
* غروی، محمد، مع علماء النجف الأشرف، بیروت،‌ دار الثقلین، چ۱، ۱۴۲۰ق.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/556/ «کتابخانه تخصصی ادبیات - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* بهشتی سرشت، حسن و حاتمی، حسین،[http://www.ensani.ir/fa/content/۱۴۴۹۷۶/default.aspx تقابل و تعامل آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و سید محمد کاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه]؛ در فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، ۱۳۸۷ش، ش۷۱.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/558/ «کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* افشار، ایرج، ظهیر الدوله، خاطرات و اسناد، تهران، زرین، ۱۳۶۷ش،
*[http://www.sistani.org/persian/institute/552/ «کتابخانه تخصصی تفسیر و علوم قرآنی - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* تبریزی خیابانی، علی، علمای معاصر،‌ تهران، چاپ سنگی، ۱۳۶۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/553/ «کتابخانه تخصصی علوم حدیث - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
* شرف الدین، عبدالله، مع موسوعات رجال الشیعة، لندن، الارشاد، چ۱، ۱۴۱۱ق.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/554/ «کتابخانه تخصصی فقه و اصول - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/555/ «کتابخانه تخصصی فلسفه و کلام - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1424/ «مجتمع مسکونی امام هادی(ع) - قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1421/ «مجتمع فرهنگی مسکونی حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (دام ظله) قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1420/ «مجتمع فرهنگی مسکونی مدینة العلم نجف اشرف»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1423/ «مجتمع مسکونی ثامن الحجج (علیه‌السلام) مشهد»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1422/ «مجتمع مسکونی مهدیه - قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1432/ «مدرسه حضرت رقیه (علیها السلام) برای ایتام کربلا»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1434/ «مدرسه دینی نجم الائمه - نجف اشرف»، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/24539/ «مدرسه علامه بلاغی - نجف اشرف»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1431/ «مدرسه قرآنی کربلا»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/ «مراکز و موسسات»، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/568/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت(ع) - شبکه کاظمین»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/567/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت(ع)- شبکه کربلا»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/566/ «مرکز اطلاع‌رسانی آل البیت(ع) - شبکه نجف اشرف»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1429/ «مرکز تخصصی و فوق تخصصی چشم پزشکی جواد الائمه (علیه‌السلام) قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/565/ «مرکز جهانی اطلاع‌رسانی آل البیت(ع) - قم»، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی،‌ بازدید شده در ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/564/ «مجتمع فرهنگی امام صادق(ع) - بیروت»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/561/ «مرکز احیای میراث اسلامی - قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/559/ «مرکز پژوهش‌های اعتقادی - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/563/ «مرکز پژوهش‌های فلکی - نجومی - قم»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/560/ «مرکز تحقیقات اسلامی المصطفی(ص) - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.alimamali.com/html/far/about/index.html «معرفی موسسه»]، پایگاه اینترنتی موسسه امام علی(ع)، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.bbc.com/persian/blogs/2016/05/160526_l44_nazeran_sistani_iraq_falluja معموری، علی، «نقش آیت‌الله سیستانی در افزایش مسئولیت اخلاقی در جنگ با داعش»، سایت بی‌بی‌سی فارسی، تاریخ درج مطلب: ۱۰ خرداد ۱۳۹۵ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/547/ «موسسه امام علی(ع) - قم»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/social-service/1430/ «مؤسسه رفاه اجتماعی العین»]، پایگاه اینترنتی دفتر آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۵ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/550/ «موسسه فرهنگی آل البیت(ع) - استانبول»]، پایگاه اینترنتی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.sistani.org/persian/institute/551/ «موسسه فرهنگی آل البیت(ع) - برلین»]، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله سیستانی، تاریخ بازدید: ۱۴ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[http://www.mehrnews.com/news/2780657/ «نقش فتوای جهادی آیت‌الله سیستانی در جلوگیری از تجریه عراق»]، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۲۶ خرداد ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۷ خرداد ۱۳۹۶ش.
*[https://www.irna.ir/news/84253548/پاپ-فرانسیس-با-آیت-الله-سیستانی-در-نجف-اشرف-ملاقات-کرد پاپ فرانسیس با آیت‌الله سیستانی در نجف اشرف ملاقات کرد، خبرگزاری ایرنا.]، تاریخ انتشار خبر: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
* [https://www.irna.ir/news/84253753/بیانیه-دفتر-آیت-الله-العظمی-سیستانی-از-دیدار-پاپ بیانیه دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی از دیدار پاپ، خبرگزاری ایرنا.]، تاریخ انتشار خبر: ۱۶ اسفند ۱۳۹۹ش.
* یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، با تعلیقه سید علی سیستانی، بیروت، دارالمورخ العربی، ۱۴۳۱ق.
{{پایان}}
{{پایان}}


{{مراجع تقلید شیعه}}
{{مراجع تقلید شیعه}}
{{جبهه مقاومت}}
{{علما و روحانیون تاثیر گذار در مشروطه}}
{{فقیهان شیعه (قرن ۱۵ قمری)}}
 


<onlyinclude>{{درجه‌بندی
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
خط ۱۷۹: خط ۲۲۸:
  | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
  | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
  | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
  | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد
  | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->ندارد
  | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد
  | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->از منبع خوب
  | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
  | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ندارد
  | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
  | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
  | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد
| شناسه = <!--ناقص، کامل-->ناقص
  | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->ندارد
  | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->ندارد
  | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد
  | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد
  | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->دارد
  | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
  | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
  | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
  | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
خط ۱۹۱: خط ۲۴۱:
}}</onlyinclude>
}}</onlyinclude>


[[رده:فقیهان شیعه قرن ۱۳ (قمری)]]
[[رده:فقیهان شیعه قرن ۱۴ (قمری)]]
[[رده:مدفونان در حرم امام علی]]
[[رده:مراجع تقلید قرن ۱۳ (قمری)]]
[[رده:مراجع تقلید قرن ۱۴ (قمری)]]
[[رده:مراجع تقلید ساکن نجف]]
[[رده:مراجع تقلید ساکن نجف]]
[[رده:مراجع تقلید قرن ۱۴ (شمسی)]]
[[رده:سادات حسنی]]
[[رده:مراجع تقلید قرن ۱۵ (قمری)]]
[[رده:شاگردان سید ابوالقاسم خویی]]
[[رده:شاگردان آیت‌الله بروجردی]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[رده:شاگردان سید محسن طباطبائی حکیم]]
[[رده:شاگردان میرزای شیرازی]]
[[رده:سادات حسینی]]
[[رده:دانش‌آموختگان حوزه علمیه اصفهان]]
[[رده:شاگردان حسین حلی]]
[[رده:شاگردان سید محمد حجت کوه‌کمری]]
[[رده:مدرسان حوزه علمیه نجف قرن ۱۴ (شمسی)]]
[[رده:دانش‌آموختگان حوزه علمیه نجف (پس از سال ۱۲۰۰ قمری)]]
[[رده:دانش‌آموختگان حوزه علمیه نجف (پس از سال ۱۲۰۰ قمری)]]
[[رده:دانش‌آموختگان حوزه علمیه قم (پس از سال ۱۳۰۰ شمسی)]]

نسخهٔ ‏۲۴ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۴

برای دیگر کاربردها، طباطبائی را ببینید.

الگو:جعبه اطلاعات عالمان شیعه سید محمدکاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۸ق-۱۳۳۷ق) از فقهای شیعه و نویسنده کتاب العروة الوثقی است که پس از درگذشت سید محمدحسن شیرازی، به مرجعیت رسید. وی از مخالفان نهضت مشروطه بود و میان وی و آخوند خراسانی منازعاتی در این باره در گرفت. سید یزدی در مقابل حمله ایتالیا به لیبی، حمله انگلیس به عراق و حمله روسیه به ایران حکم به وجوب دفاع مسلمانان از وطن را صادر کرد.

زندگی‌نامه

پرونده:قبر سید یزدی.jpg
مقبره سید یزدی

سید محمدکاظم یزدی در روستای کِسنَویه یزد به دنیا آمد.[۱] پدرش سید عبدالعظیم یک کشاورز بود. نسب وی به سادات طباطبایی و امام حسن(ع) می‌رسد.[۲]درباره سال تولد سید محمدکاظم اختلافاتی وجود دارد اما علی دوانی در کتاب نهضت روحانیون ایران سال ۱۲۴۸ق را به نقل از خانواده سید محمدکاظم یزدی ذکر کرده است.[۳]

سید محمد کاظم، در ۲۸ رجب ۱۳۳۷ق (۱۲۹۸ش) بر اثر بیماری درگذشت و در مسجد عمران بن شاهین در حرم امام علی(ع) دفن شد.[۴]در رحلتش در عراق شیعه و سنی ماتم گرفتند و در ایران، احمد شاه نیز در مجلسش حاضر شد.[۵]

پرونده:نمای داخلی مسجد عمران بن شاهین.jpg
مسجد عمران بن شاهین که روبروی آن صحن حرم امام علی(ع) و سمت راست آن مقبره سید یزدی قرار دارد.

سید محمدکاظم یزدی در نجف ازدواج کرد. فرزندانش عبارتند از: سید علی، سیده زهرا، سید حسن، سید محمود،[۶]، سید اسدالله.[۷] و سید محمد که متوفای ۱۳۳۴ق است و مولف صحائف الأبرار بوظائف الأسحار و رسالة فی فضل الکتب و اقتنائها.[۸] او در اهواز در مبارزه عشائر بر علیه قوای انگلیسی نقش رهبری داشت.[۹]

حیات علمی

تحصیلات

سید محمدکاظم تا مدتی کشاورزی می‌کرد اما بعدها به تحصیل علم روی آورد.[۱۰] او آموختن مقدمات دروس حوزوی را از سال ۱۲۵۶ق در مدرسه محسنیه یا دومنار یزد آغاز کرد.[۱۱] چهار سال بعد برای ادامه تحصیل به مشهد رفت و دروس سطح و نیز هیئت و نجوم و ریاضی را فرا گرفت. در سال ۱۲۶۵ق به اصفهان مهاجرت کرد[۱۲] و در مدرسه صدر اقامت گزید و در درس شیخ محمدباقر نجفی حاضر شد تا از او اجازه اجتهاد گرفت.[۱۳] او در سال ۱۲۸۱ق، با اجازه و معرفی محمدباقر اصفهانی نجفی به نجف رفت.[۱۴] و در نجف در مدرسه صدر ساکن شد. پس از مدتی امام جماعت صحن علوی(ع) شد.[۱۵]

اساتید

  • در اصفهان:
  • در نجف:

جایگاه علمی

او را علامه اجلّ، حافظ شریعت و مرجع شیعه گفته‌اند که ریاست علمی طایفه شیعه بدو منتهی می‌شد.[۲۴] در حلقه درسی او بیش از دویست عالم می‌نشستند.[۲۵] محسن امین او را فقیهی لغت‌دان، ادیب فصیحی معرفی کرده که کتاب عروة الوثقی او چنان اهمیت داشت که هر کسی می‌خواست در منصب مرجعیت قرار گیرد بر آن تعلیقه می‌نوشت.[۲۶]

غروی بر آن است که سید کاظم یزدی دریای متلاطم از علم و تحقیق بود و در معقول و منقول تبحر داشت. بر همه فروعات فقهی و متون احادیث حضور ذهن داشت. دانشمندی متقی که هیچ وقت عالم سیاست نتوانست او را بفریبد و تخدیرش کند.[۲۷]

شاگردان

تعداد شاگردان سید محمدکاظم یزدی، چنانکه در مقالات کنگره بزرگداشت وی آمده، ۳۵۰ تن ذکر شده، اما بنابر پژوهشی دیگر، شاگردان وی دست‌کم ۷۵۰ نفر بوده‌اند.[۲۸] برخی از شاگردان وی عبارتند از:

  1. شیخ عبدالکریم حائری یزدی؛ مؤسس حوزه علمیه قم.
  2. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء.
  3. محمدتقی بافقی.
  4. آقا ضیاء عراقی.
  5. سید محمدحسن قزوینی حائری
  6. سید حسین بروجردی.
  7. میرزا مهدی آشتیانی.
  8. سید عبدالحسین شرف الدین جبل عاملی.
  9. سید حسین قمی.
  10. سید محمد حسینی همدانی
  11. سید علی قاضی طباطبایی
  12. شیخ محمدحسن نویسی
  13. سید حسن مدرس.
  14. حسنعلی نخودکی اصفهانی
  15. سید محمود حسینی امام جمعه.
  16. شیخ عبدالکریم زنجانی.
  17. سید محمدتقی خوانساری.
  18. سید احمد خوانساری.
  19. شیخ علی اکبر نهاوندی.
  20. سید جمال الدین گلپایگانی.
  21. شیخ محمدحسن آل مظفر.
  22. مصطفی مجتهد تبریزی[۲۹]
  23. سید حسن امین عاملی؛ مولف اعیان الشیعه.
  24. شیخ محمدحسین شیرازی.
  25. سید حسین اشکوری.
  26. میرزا رضی زنوزی.
  27. شیخ عبدالحسین رشتی.
  28. سید محمدحجت کوهکمری تبریزی.
  29. میرزا مصطفی مجتهدی تبریزی.
  30. محمدمحسن آقابزرگ تهرانی.
  31. میرزامحمدصادق مدرس خاتون آبادی

مرجعیت

سید محمدکاظم طباطبائی یزدی در سال ۱۳۱۲ق بعد از وفات میرزای شیرازی به مرجعیت رسید. در آن روزها آخوند خراسانی (درگذشته ۱۳۲۹ق) و شیخ محمد طه نجف (درگذشته ۱۳۲۳ق) نیز از مراجع زنده شیعیان بودند که پس از درگذشت آن دو، سید محمدکاظم یزدی تنها مرجع بزرگ زمان خود شد.[۳۰]

آثار

مقالهٔ اصلی: فهرست آثار سید محمدکاظم طباطبایی یزدی و العروة الوثقی (کتاب)

سید یزدی دارای بیش از ۳۰ اثر در زمینه فقه و اصول فقه است. العروة الوثقی، مهم‌ترین کتاب فقهی سید یزدی به شمار می‌آید و اهمیت آن در حوزه‌های علمیه تا حدی است که نویسنده کتاب، «صاحب عروه» خوانده می‌شود. عروة الوثقی، فتواهای سید محمدکاظم یزدی در بیشتر بخش‌های فقه را دربرگرفته و ۳۲۶۰ مسئله فقهی دارد.

خدمات اجتماعی

پرونده:مدرسه یزدی در نجف.jpg
نمایی از مدرسه سید یزدی در نجف اشرف

مدرسه سید کاظم یزدی که ساخت آن از سال ۱۳۲۵ق در محله خویش نجف آغاز شده بود، در سال ۱۳۲۷ق تکمیل شد.[۳۱]

سید یزدی در محله العماره نجف مکانی را تاسیس کرد به نام «خان الزائرین» برای اسکان زائرین که در سال ۱۳۸۴ق تبدیل به مدرسه شد.[۳۲]

سیاست

سید کاظم یزدی در سال‌های آخر عمرش، درگیر سیاست شد و در زمانی که به صورت جدی احساس خطر می‌کرد، با بیانیه و تلگراف، نظرات خود را بیان می‌نمود که در روند سیاسی ایران تأثیرگذار بود. با فروکش کردن تب و تاب مشروطه، او دوباره از فعالیت سیاسی دست کشید.[۳۳] با وجود کناره‌گیری از سیاست، با آغاز جنگ جهانی اول، سید کاظم یزدی فتوای دفاع داد. در این جهاد بر ضد انگلیسی‌ها، فرزند وی به شهادت رسید.[۳۴]

حمایت از شرکت اسلامیه

در سال ۱۳۱۶ق برخی از متدینان برای مبارزه با نفوذ اقتصادی بیگانگان، شرکت اسلامیه را در اصفهان تأسیس کردند. سید جمال الدین واعظ اصفهانی برای تقویت این شرکت، در رسالۀ «لباس التقوی»، ایرانیان را از مصرف کالاهای خارجی منع نمود و حمایت از شرکت اسلامیه را از وظایف حتمی مسلمانان دانست.[۳۵]

بر این رساله، عالمان برجسته‌ای همچون آخوند خراسانی، حاج میرزا حسین حاج میرزا خلیل، فاضل شربیانی، میرزا حسین نوری، شریعت اصفهانی، سید اسماعیل صدر و سیدمحمدکاظم طباطبائی یزدی، تقریظ نوشتند. سیدکاظم در تقریظ خود این‌گونه نوشته است: «بذل جهد و صرف همت با روی گرداندن مَهما امکَن از البسه و اقمشه خارجه لازم است.»[۳۶]

  1. تغییر_مسیر الگو:جعبه گفتاورد

فتوا علیه استعمار ایتالیا، روس و انگلیس

در پی اشغال کشور لیبی توسط قوای ایتالیایی و نیز هجوم قوای روس و انگلیس به ایران، سید کاظم یزدی در سال ۱۳۲۹ق فتوایی صادر کرد.

اعلان جهاد علیه انگلیس

در جنگ‎ جهانی اول و با اشغال عراق توسط نیروهای انگلیسی، سیدمحمدکاظم یزدی، میرزا محمد تقی شیرازی و شیخ الشریعه اصفهانی علیه انگلیس اعلان جهاد دادند، شماری از علمای ایران به همراه علمای عراق، وارد جنگ شدند و به دفاع از عراق پرداختند. عده‌ای از علما از جمله سیدمحمد طباطبائی، سید محمود طباطبایی فرزندان سیدکاظم یزدی، سید مصطفی کاشانی و فرزندش سیدابوالقاسم کاشانی در آن جنگ شرکت نمودند. سیدکاظم یزدی در وجوب جهاد با کفّار انگلیس، در آن زمان برای نماینده خود در کوفه فتوایی صادر نمود.[نیازمند منبع]

  1. تغییر_مسیر الگو:جعبه گفتاورد

مشروطه

در صدر مشروطه از امضای بی‌قید و شرط مجلس شورا خودداری کرد و حمایت از مجلس را منوط به انطباق کامل مصوبات آن با موازین شرع شمرد. دیدگاه انتقادیش نسبت به مشروطه، همسو با آراء شیخ فضل الله نوری بود و وقتی شیخ در حرم حضرت عبدالعظیم متحصن شد، مجدانه به حمایت از او برخاست. مشروطه خواهان بر آن بودند که یزدی را در انقلاب درگیر سازند و از پشتیبانی و نفوذ او بهره ببرند. در واقع قصد فریب او را داشتند اما یزدی به وسیله آشنایانش در تهران، اصفهان، تبریز و همدان به تحقیقات سرّی پیرامون اصول مشروطه گری پرداخت و... خواسته‌های مشروطه گران را نادرست یافت.[۳۷]

تعامل و تقابل با مرحوم آخوند خراسانی

تعامل

  • تعامل علیه مسیو نوز بلژیکی: نخستین ورود جدی این دو مرجع به سیاست، حمایتشان از عزل نوز بلژیکی(شاغل د ر گمرک در عصر مظفرالدین شاه) بود. چون این حرکت، نهضت مشروطه را شدت بخشید، شایعه کردند که علمای نجف از سخن خود در این باره برگشته‌اند. آخوند و سیدکاظم در جمادی الثانی ۱۳۲۳ق، در جواب عریضه تعدادی از تجار، ضمن ظالم‌خواندن نوز، بر موضع قبلی خود تاکید کردند.[۳۸]
  • حمایت از شرکت اسلامیه اصفهان: شرکت اسلامیه اصفهان در ۱۳۱۶ق، با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقابله با وابستگی به خارج تأسیس شد. آقانجفی اصفهانی و برادرش نورالله نجفی اصفهانی از مؤسسان این شرکت بودند. علماء در حمایت از این شرکت و ترغیب مردم به محصولات داخلی، بیانیه‌هایی صادر کردند. هشت تن از مراجع تقلید و علمای بزرگ چون آخوند خراسانی، سیداسماعیل بن سیدصدرالدین عاملی، حاج میرزا حسین نوری، حاج میرزا خلیل، سیدمحمد کاظم یزدی، محمد غروی شربیانی، محمدحسین مامقانی و شیخ الشریعه اصفهانی، با نوشتن تقریظ بر کتاب لباس التقوی که سید جمال الدین اسدآبادی در حمایت از آن شرکت نگاشته بود، از مردم خواستند تا حد امکان از استعمال البسه بیگانگان خودداری کنند.[۳۹]
  • دفع روس و انگلیس از ایران: در جریان اولتیماتوم روسیه به دولت ایران و ورود نیروهای روسی به آذربایحان و در پی آن ورود نیروهای انگلیسی به جنوب ایران، آخوند تصمیم گرفت به همراه مقلدانش برای بیرون راندن بیگانگان وارد ایران شود. در این جریان علمای عتبات برای همراهی آخوند اعلام آمادگی کردند. وقتی خبر کشتار ثقه الاسلام تبریزی به نجف رسید، سید کاظم یزدی اعلام کرد به صف مخالفان خواهد پیوست. کسانی چون ابوالقاسم شیروانی دیپلمات روس در نجف مانع رفتن وی به ایران شدند، اما او در فتوایی بیرون راندن کفار صلیبی از ایران و عثمانی را مهم‌ترین وظیفه مسلمانان اعلام کرد.[۴۰]

تقابل

اوج تعارض این دو مرجع، در جریان مشروطه و میان سال‌های ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۹ بود. این تعارض مورد بهره‌برداری محمدعلی شاه قرار گرفت. سیدکاظم یزدی بسیار کمتر از آخوند فعالیت سیاسی داشت و رفتارهای سیاسی او تنها در صدور تعداد محدودی تلگراف و بیانیه خلاصه می‌شد؛ اما به دلیل جایگاهش در مقام یک مرجع برجسته، وزنه سنگینی به شمار می‌آمد.

آخوند خراسانی حامی مشروطه بود و تا آخر عمر از آن دست نکشید.[۴۱]اما سید کاظم با باب‌شدن مفاهیمی مانند آزادی، پارلمان، دموکراسی و... به مخالفان مشروطه پیوست. او با عدم امضای نظام‌نامه قانون اساسی، علناً نشان داد مخالف رویه مشروطه طلبان است.

یزدی در پاسخ به تلگرافی از ملامحمد آملی- از هواداران شیخ فضل الله- با اشاره به مشروطه خواهان گفته بود «از تجری مبتدعین و اشاعه کفریات ملحیدن که نتیجه حرمت موهومه است، قرار مسلوب تلگراف مزید تشویش به عون الله متمنیات آنان شدنی نیست. البته دفع کفریات و حفظ عقیده و اجرای قوانین محکمه قرآنیه و شریعت ابدیه محمدیه اهم فرایض ربانیین علماء با ملاحظه جهات موجبات صلاح و صیانت دین و دماء مسلمین منظور اطلاع داده بذل مجهود شود.[۴۲]

در زمانی که شیخ فضل الله و هوادارانش در حرم عبدالعظیم حسنی تحصن کرده بودند تنها عالم بلندپایه‌ای بود که از آنان قاطعانه پشتیبانی کرد. عباراتی که سید در دومین تلگراف خود به ملامحمد آملی به کار گرفته است نشان دهنده نهایت تعارض و تقابل وی با مشروطه طلبان است:

این جانب در این حوادث واقعه و فتن مستحدثه ناچار سکوت را اصلح میدانسته مداخل در این قسم امور را که مستتبع بعض لوازم است بر خود روا نداشتم ولی از تواتر ناملایمات و اصغاء نشر کفر و زندقه و الحاد در سواد اعظم ایران به قدری ملول و متأثر شده که لابد شدم دیگر بر حسب وقت دیگر آنچه تکلیف الهی است ادا نمایم...امید است از اثر اهتمامات عالیه در مقام دفع کفریات شایعه برآمده منشأ آن که حریت موهومه و بعض روزنامه جات ملعونه و مکاتیب خبیثه است به طور اصلح و انسب جلوگیری بشود که به تدریج سد ابواب طعن را بر رؤسا ملت نموده عقاید عامه مسلمین محفوظ بماند. الاحقر محمد کاظم الطباطبایی به تاریخ ۲۳ شهر جمادی الاول ۱۳۲۵[۴۳]

سید کاظم در این تلگراف‌ها و سایر بیانیه‌های خود به صورت کاملاً روشن و آشکار مشروطیت را با «کفر و زندقه و الحاد» برابر دانسته است و منشأ آن را نیز «حرمت موهومه و بعض روزنامه جات ملعونه و مکاتیب خبیثه» اعلام نموده است.

اما درست در نقطه مقابل، آخوند خراسانی تقریباً در تمامی تلگراف‌های خود مجاهده در راه استقرار سلطنت مشروطه را برابر با جهاد در رکاب معصوم می‌داند.[۴۴] او حکم به افساد شیخ فضل الله نوری می‌دهد[۴۵] و چندی بعد خواستار تبعید او از پایتخت شد.[۴۶]

با به توپ بستن مجلس اول در ۲۳ جمادی الاول ۱۳۲۶ق دوران استبداد صغیر و دور تازه‌ای از تعارضات علما آغاز شد. آخوند خراسانی برای اعاده مشروطه تلاش فراوانی از فرستادن تلگراف تا تحریم دادن مالیات و اعلان وجوب جهاد با محمدعلی‌ شاه، کرد.[۴۷] در همین حال سید یزدی برای جلوگیری از اعاده مشروطه، فتوای حرمتش را صادر کرد.[۴۸]

عمده‌ترین حامیان سید کاظم، ایل‌های عرب شیعی اطراف نجف و کربلا بودند که «هر روز به شیوه عرب «هوسه» می‌کردند و شعرهایی در دشنام به مشروطه می‌خواندند»[۴۹]

دو دستگی شیعیان نجف حتی در مقاطعی موجب شد که شخص آخوند و سید کاظم که غالباً در عرصه عمومی با احترام از یکدیگر یاد می‎کردند، به طور مستقیم در برابر هم قرار گیرند.[۵۰]

دو تیره شدن علمای نجف بحث داغ مجالس و محافل تهران بوده است. عین السلطنه از این بحث‌ها گزارش کرده «خواستند سید را خارج کنند، به کوفه هم رفت؛ اما اعراب بدوی آقا را مجدداً به نجف آوردند و حاضر جنگ شدند. شب هم درب خانه آخوند را آتش زدند. صبح گفتند اعراب کرده‌اند، اما اینها منکر شدند که کسان آخوند برای اتهام ما این کار را کردند.[۵۱]همچنین احتمال داده شده که دست دولت عثمانی نیز در این مخالفت خوانی سید کاظم علیه مشروطه در میان بود چرا که از رسیدن مشروطه ایران به خاک عثمانی بیم داشت.[۵۲]

هجمه‌های مشروطه‌طلبان به سید یزدی

به سبب مخالفت سید کاظم یزدی با مشروطیت، برخی بعد از مشروطه از او به بدی یاد کرده‌اند. ملک‌زاده او را «ریاکاری بی‌نظیر» می‌داند که بیش از هر کس نسبت به مشروطه و مشروطه‌طلبان اظهار تنفر می‌کرد. در حالی که از طرف دولت عثمانی حمایت می‌شد، پول زیادی از سوی محمدعلی شاه برای وی ارسال شد.[۵۳] کسروی نیز معتقد بود یزدی در برابر آخوند خراسانی دشمنی با مشروطه را راهی برای پیش افتادن خود می‌دانست و جز در پی دستگاه «آیت اللهی» نبود و توده و کشور و این گونه چیزها در نزد او ارج نمی‌داشت.[۵۴] آخوند نیز در میان مخالفان مشروطه همین وضعیت را داشت.

بزرگداشت

کنگره بین‌المللی صاحب عروه الوثقی با حضور علما و شخصیت‌هایی از ایران، عراق و لبنان پنجشنبه ۲۴ اسفند ماه ۱۳۹۱ در سالن همایش‌های مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزارشد.[۱]

تک‌نگاری

  • کتاب ‏فراتر از روش «آزمون - خطا»!، علی ابوالحسنی زندگی‌نامه و سیره عملی سید یزدی به عربی نوشته است.[۵۵]
  • کتاب السید محمدکاظم الیزدی، کامل سلمان الجبوری زندگی‌نامه و سیره عملی سید یزدی به عربی نوشته است.[۵۶]
  • کتاب سید محمدکاظم یزدی فقه دوراندیش، مرتضی بذر افشان این کتاب را درباره فعالیت‌های سید یزدی نوشته است.[۵۷]
  • شکوه پارسایی و پایداری، توسط فرمانداری یزد در زمینه مبارزات و آثار سید یزدی نوشته شده‌است.[۵۸]

پانویس

الگو:پانویس۲

منابع

  • وبگاه محقق طباطبائی، تاریخ بازدید: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ش.
  • امین، سید محسن، أعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
  • کسروی، احمد، تاریخ مشروطه ایران، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۳ش.
  • کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، آگاه، ۱۳۶۱ش،‌
  • مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الأدب، تهران، کتابفروشی خیام، ۱۳۶۹ش.
  • حائری، عبدالهادی، تشیع و مشروطیت در ایران، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۴ش.
  • رسائل، اعلامیه ها، مکتوبات... و روزنامه شیخ شهید فضل الله نوری، ۱۳۶۲ش.
  • کلانتر باغمیشه (شرف الدوله)، روزنامه خاطرات، تهران، فکر روز، ۱۳۷۷ش.
  • کدیور، محسن، سیاست‌نامهَ خراسانی، کویر، چ اول، ۱۳۸۵ش.
  • ملک زاده، مهدی، تاریخ مشروطه ایران، تهران، علمی، ج۳، چ۳، ۱۳۶۳ش.
  • موسوی درودی، زهراسادات، زندگی نامه مختصر و سال شمار فعالیت‌های علمی آیت الله العظمی طباطبایی یزدی صاحب عروة الوثقی، در مجله «نقد کتاب فقه و حقوق»، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش، ش۹-۱۰.
  • حبیب‌آبادی، محمدعلی مکارم الآثار، اصفهان، ج۳، ۱۳۵۱ش.
  • شریف کاشانی، محمدمهدی، واقعات اتفاقیه در روزگار، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۲ش،
  • عین السلطنه، قهرمان میرزا، روزنامه خاطرات، تهران، اساطیر، ۱۳۷۴ش،
  • لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، یه کوشش هما رضوانی، تهران، تاریخ ایران، ۱۳۶۲ش.
  • کفایی، عبدالحسین مجید، مرگی در نور، تهران، زوار، ۱۳۵۹ش،
  • صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت،‌ دار المؤرخ العربی، چ۱، ۱۴۲۹ق.
  • غروی، محمد، مع علماء النجف الأشرف، بیروت،‌ دار الثقلین، چ۱، ۱۴۲۰ق.
  • بهشتی سرشت، حسن و حاتمی، حسین،تقابل و تعامل آخوند ملا محمد کاظم خراسانی و سید محمد کاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه؛ در فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س)، ۱۳۸۷ش، ش۷۱.
  • افشار، ایرج، ظهیر الدوله، خاطرات و اسناد، تهران، زرین، ۱۳۶۷ش،
  • تبریزی خیابانی، علی، علمای معاصر،‌ تهران، چاپ سنگی، ۱۳۶۶ش.
  • شرف الدین، عبدالله، مع موسوعات رجال الشیعة، لندن، الارشاد، چ۱، ۱۴۱۱ق.


الگو:مراجع تقلید شیعه الگو:علما و روحانیون تاثیر گذار در مشروطه

الگو:درجه‌بندی

  1. ↑ بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی: فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۲۳؛ ریحانة الادب، مدرس تبریزی، ۱۳۶۹ش، ج۶، ص۳۹۱؛ یزدی، سؤال و جواب، ۱۳۷۶ش، ص۱.
  2. ↑ امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۳.
  3. ↑ بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی: فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۲۳.
  4. ↑ امین، أعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۸.
  5. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  6. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۸.
  7. ↑ شرف الدین، مع موسوعات رجال الشیعة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۶۰.
  8. ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۸
  9. ↑ شرف الدین، مع موسوعات رجال الشیعة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۶۰.
  10. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  11. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
  12. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
  13. ↑ صدر، تکمله اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴
  14. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
  15. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  16. ↑ صدر، تکمله اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴
  17. ↑ حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۴-۸۰۶.
  18. ↑ تبریزی خیابانی، علمای معاصر،‌ ۱۳۶۶ش، ص۶۸-۶۹
  19. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  20. ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۰
  21. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  22. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳
  23. ↑ صدر، تکمله امل الامال، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴.
  24. ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۷۱.
  25. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
  26. ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
  27. ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۵۸.
  28. ↑ سلیمانی بروجردی، «فهرستی از شاگردان صاحب عروه»، ص۲۴۱.
  29. ↑ مدرس تبریزی، ریحانة الأدب، ۱۳۷۴ش، ج۵، ص۱۷۸-۱۷۹.
  30. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۳.
  31. ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی...»، ۱۳۹۶ش، ص۲۰۲.
  32. ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۲.
  33. ↑ دولت آبادی، ج۴، ص۱۳.
  34. ↑ بهشتی سرشت، تقابل و تعامل آخوند ملا محمد کاظم...، ۱۳۸۷ش، ص۴۰۳.
  35. ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.
  36. ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.
  37. ↑ حائری، تشیع و مشروطیت، ص۲۰۱، به نقل از اصفهانی، احسن الودیعه، ج۱، ص۵۳۵۴.
  38. ↑ شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۵.
  39. ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۰، ص۱۳۱
  40. ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۰، ص۱۶۱
  41. ↑ کفایی، مرگی در نور، ۱۳۵۹ش، ص۲۷۸ به بعد.
  42. ↑ لوایح آقا شیخ فضل الله نوری، ۱۳۶۲، ص۴۲.
  43. ↑ ترکمان، رسائل، اعلامیه ها، مکتوبات... و روزنامه شیخ شهید فضل الله نوری، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۵۵.
  44. ↑ افشار، ظهیر الدوله، ۱۳۶۷ش، ص۴۰۳ ؛ قوچانی، سیاحت شرق، ۱۳۷۸ش، ص۴۰ ؛ کدیور، سیاستنامه خراسانی، ۱۳۸۵ش، ص۲۱۰.
  45. ↑ روزنامه خورشید، س ۱،ش ۹۰، سوم ذی حجه ۱۳۲۵؛ تفرشی حسینی، ۱۳۵۱؛ ص۶۳.
  46. ↑ کدیور، سیاست نامه خراسانی، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۰.
  47. ↑ کلانتر باغمیشه (شرف الدوله)، روزنامه خاطرات، ۱۳۷۷ش، ص۲۲۶؛ شریف کاشانی، واقعات اتفاقیه در روزگار، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۲۲۳؛ ملک‌زاده، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۶۳ش، ج۴، ص۸۳۹؛ حبل المتین کلکته، ص۱۶،ش ۱۷، ۱۴ شوال ۱۳۲۶، ص۱.
  48. ↑ حبل المتین کلکته، س ۱۶،ش ۲۰، ۵ ذیقعده ۱۳۲۶، ص۶.
  49. ↑ کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۸۲.
  50. ↑ کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان، ۱۳۶۱ش،‌ ص۳۱۷.
  51. ↑ عین السلطنه، روزنامه خاطرات، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۲۳۲۷.
  52. ↑ همانجا؛ ملک زاده، تاریح مشروطه در ایران، ۱۳۸۳ش، ج۳، ص۵۱۲.
  53. ↑ ملک زاده، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۵۱۲ ؛ نیز دولت آبادی، حیات یحیی، ۱۳۶۱ش، ج۳، ص۳۲.
  54. ↑ کسروی، تاریخ مشروطه ایران، ۱۳۸۳ش، ص۳۸۱.
  55. ↑ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی، وبگاه محقق طباطبائی.
  56. ↑ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی، وبگاه محقق طباطبائی.
  57. ↑ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی، وبگاه محقق طباطبائی.
  58. ↑ صدمین سالگرد صاحب عروة الوثقی، وبگاه محقق طباطبائی.
برگرفته از «https://feqhemoaser.com/index.php?title=کاربر:Khoshnudi/صفحه_تمرین۷&oldid=37153»