|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''نزول قرآن''' فرستاده شدن [[آیه |آیات قرآن]] از طریق [[وحی]] بر [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|حضرت محمد(ص)]] است. استفاده از واژه نزول در معنای مادی آن را درباره [[قرآن]] صحیح ندانسته‌اند؛ به همین دلیل اندیشمندان اسلامی واژه‌های نزول روحانی، نزول حقیقی و نزول مقامی را درباره قرآن به کار برده‌اند.
| | == آثار مکتوب == |
| | [[میر محمدحسین خاتون‌آبادی|میرمحمدحسین خاتون آبادی]] در رساله ای که در بیان عدد تألیفات علامه مجلسی نگاشته است، تألیف‌های عربی او را ده کتاب و نگاشته‌های فارسی او را ۴۹ کتاب دانسته است. او پس از جمع کردن کل سطرهای آثار مکتوب مجلسی و تقسیم آن بر دوران عمر او نتیجه گرفته است که او در هر روز تقریبا ۳۳ صفحه سیصد کلمه‌ای نوشته است.<ref>خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲.</ref> علامه مجلسی به نگارش مجموعه‌های [[حدیث|حدیثی]] اهتمام داشت. بازگشت به متون حدیثی و جمع‌آوری مجموعه‌های حدیثی و نیز شرح کتب حدیثی گذشتگان، جریانی بود که در دوران صفویان رواج یافت و ریشه در تلاش علمای شیعه برای پاسخ‌گویی به نیازهای عقیدتی دوران خود داشت.<ref>نک: طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۷۰–۷۱.</ref> |
|
| |
|
| در آیات قرآن از واژه‌هایی مانند «انزلنا»، «نزلنا»، «اوحینا»، «سنلقی»، «سنقرؤک»، «نتلوها» و «رتلناه» برای اشاره به نزول قرآن استفاده شده است. | | === بحارالانوار === |
| | مهمترین و پرحجم‌ترین کتاب او [[بحار الانوار (کتاب)|بحارالانوار]] است که حدود ۷۰۰ هزار سطر داشته و در یکی از چاپ‌های آن، ۱۱۰ جلد است. |
| | علمای این دوران و از جمله علامه مجلسی با این نگرش که همه علوم منشأ الهی دارد و ردپای همه آنها را در سخن امامان (ع) می‌توان یافت به تألیف چنین آثاری دست زدند.<ref>جعفریان، «بحارالانوار از زاویه نگاه دایره المعارفی»، ص۲۸–۳۰.</ref> نگارش کتاب بحارالانوار نیز بخشی از توجه عمومی علمای دوران به حدیث و حدیث نگاری بود. |
| | فراهم کردن متونی که به پرسش‌های شیعیان پاسخ دهد و آنان را از پرداختن به عرصه‌ها و علوم انحرافی مانند فلسفه و تصوف بی‌نیاز کند.<ref>جعفریان، «بحارالانوار از زاویه نگاه دایره العارفی»، ص۳۶–۳۷.</ref> از همین روست که عملکرد علامه مجلسی در تألیف مجموعه‌های حدیث شیعه همچون عملی در تقویت مذهب تشیع ارزیابی شده و از او همچون احیا کنند مذهب تشیع یاد شده است.<ref name=":0">امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳.</ref> |
|
| |
|
| صعود ملکوتی روح پیامبر(ص) از عالم ظاهر به عالم باطن و نزول [[فرشته]] حامل وحی از عالم باطن به عالم ظاهر با تبدیل به حالت بشری، دو نوع ارتباط پیامبر(ص) با عالم قدس ربوبی جهت دریافت قرآن است. درباره همزمانی نزول قرآن با بعثت حضرت محمد(ص) یا تأخیر نزول قرآن از ابتدای [[بعثت]] چند دیدگاه ارائه شده که تاخیر سه ساله نزول قرآن از زمان بعثت و همزمانی بعثت و نزول قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]] از جمله این دیدگاه‌ها است.
| | === سایر آثار === |
| | علامه مجلسی به شرح مجموعه‌های حدیثی کهن شیعه نیز پرداخت و در این شرح‌ها مباحث مختلف فقهی و غیر از آن را بررسی کرده است.<ref>نک: طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲–۱۲۹؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵ ؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.</ref> |
| | * [[مرآة العقول (کتاب)|مرآة العقول]] که شرحی بر کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] است و در ۲۵ جلد به چاپ رسیده است. |
| | * [[ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار (کتاب)|ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار]] که شرحی بر کتاب [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]] است و در ۱۶ جلد به چاپ رسیده است. |
| | * [[الفوائد الطریفه فی شرح الصحیفه]] که شرح پنج دعای اول صحیفه سجادیه است. |
| | * الاعتقادات، رساله ای در اعتقادات که به فارسی و اردو ترجمه شده است. |
| | * [[اوزان المقادیر|رساله اوزان]]، که اولین تألیف علامه مجلسی است. |
| | * رساله در شکوک و رساله در اذان |
| | * [[الوجیزة فی الرجال (کتاب)|الوجیزه فی الرجال]] که در آن به بررسی احوال رجال و راویان احادیث است. |
| | * المسائل الهندیه که در آن سؤالات ملا عبدالله هندوستانی را جواب داده است. |
|
| |
|
| نزول قرآن در دو مرحله دفعی و تدریجی یا نزول آن صرفا به صورت تدریجی از مباحث مورد اختلاف در علوم قرآنی است؛ محققانی همچون [[محمدهادی معرفت]] فقط به نزول تدریجی قرآن باور دارند؛ ولی در مقابل، افرادی چون [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] قائل به دو [[نزول تدریجی]] و [[نزول دفعی]] برای قرآن هستند.
| | === فارسی‌نگاری === |
| ==جایگاه بحث نزول قرآن== | | علامه مجلسی کتاب‌ها و رسالات متعددی به زبان فارسی نگاشت، که تعداد آن را تا ۴۹ کتاب و رساله شمارده‌اند. نگارش رسالات فارسی با هدف ترویج علوم دینی بین مردم عادی انجام می‌شد و رویه‌ای بود که مدتی پیش از علامه مجلسی آغاز شده بود، اما آثار مجلسی از شهرت بیشتری برخوردار شد و با استقبال بسیاری از فارسی زبانان همراه گشت.<ref>طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ۸۹–۹۵.</ref> |
| بحث درباره نزول قرآن به معنای فرستادن [[آیه|آیات قرآن]] توسط [[وحی]] از سوی خدا بر پیامبر اسلام(ص)،<ref>حکیم، علوم القرآن، ۱۴۱۷ق، ص۲۵.</ref> آغاز نزول، چگونگی نزول، مدت نزول، یکباره یا تدریجی بودن نزول قرآن و مباحثی دیگر در این رابطه به لحاظ دانشی در حوزه [[علوم قرآن]] قرار می‌گیرد.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۸ش، ص۹؛ میرمحمدی، تاریخ و علوم قرآن، ۱۳۷۵ش، ص۵.</ref> [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]] مفسر شیعه نزول قرآن را ناظر به ظاهر آن می‌داند، زیرا بر این باور است که [[باطن قرآن]] قابل نزول و تنزّل نیست و پیامبر با ترقی روحی به مقامی می‌رسد که می‌تواند باطن قرآن را درک کند.<ref>جوادی آملی، قرآن در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۴۴.</ref>
| |
|
| |
|
| [[محمدهادی معرفت]] قرآن‌پژوه و فقیه، در کتاب‌های علوم قرآنی خود مباحثی مثل آغاز نزول، مدت نزول، اولین و آخرین آیه و سوره نازل شده، تفاوت [[سوره‌های مکی و مدنی]]، ترتیب نزول، [[اسباب نزول]]، مانند آن را جزو مباحث پیوسته نزول قرآن آورده است.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۸ش، ص۴.</ref> | | از جمله آثار فارسی محمد باقر مجلسی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:<ref>نک:امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵–۴۰.</ref> |
| === مفهوم‌شناسی ===
| | * [[حیات القلوب (کتاب)|حیاة القلوب]] در باب سرگذشت [[:رده:پیامبران|پیامبران]]، زندگانی [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام (ص)]] و درباره [[امامت]] |
| از آنجا که قرآن جسم نیست که از مکانی بالا به مکانی پایین‌تر حرکت کند، نزول به معنای لغوی یا مادی آن را درباره [[قرآن]] صحیح نمی‌دانند. زیرا مبدا نزول آن خداوند است که منزه از مکان و جسم است و محل نزول آن هم طبق آیات ۱۹۴و ۱۹۵ [[سوره شعراء]] <ref>«نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ *عَلَىٰ قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِ‌ينَ». روح الامین آن(قرآن) را نازل کرده است *بر قلب تو، تا از انذارکنندگان باشی!</ref> قلب پیامبر بوده است؛<ref>احمدی، قرآن در قرآن، ۱۳۷۴ش، ص۱۱۵.</ref> طبق این نظر مراد از نزول قرآن، ظهور وحی بر پیامبر(ص) است و چون آن حضرت وحی را از جانب خداوند دریافت می‌کرده، طبق عرف اهل زبان به نزول تعبیر شده است؛<ref>حکیم، علوم القرآن، ۱۴۱۷ق، ص۲۵.</ref> به همین دلیل برخی از باب تشبیه معقول به محسوس استفاده از واژه نزول درباره قرآن را به معنای مجازی آن صحیح دانسته‌اند.<ref>عابدینی، «معناشناسی نزول در قرآن ...»، ص۹۸-۹۹.</ref>
| | * [[حلیة المتقین (کتاب)|حلیة المتقین]] در باب آداب معاشرت و مستحبات زندگی روزانه فردی و اجتماعی که به عربی و اردو نیز ترجمه شده است. |
| | * [[عین الحیات (کتاب)|عین الحیاة]] که شرحی است بر وصیت [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام (ص)]] به [[ابوذر غفاری|ابوذر]] مشتمل بر پندهای اخلاقی که به عربی و اردو نیز ترجمه شده است. |
| | * [[زاد المعاد (کتاب)|زاد المعاد]] که محتوای این کتاب، دعاها، زیارت‌ها و اعمال مستحبی در طول سال است ک پیش از [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]]، کتاب دعای رایج بین مردم بود. |
| | * [[تحفة الزائر (کتاب)|تحفة الزائر]] درباره زیارات معصومان(ع) است که بنابر ادعای نویسنده همه زیارات را از اسناد معتبر نقل شده است. |
| | * [[جلاء العیون (کتاب)|جلاء العیون]] در باب تاریخ و مصائب [[چهارده معصوم]] (ع) |
| | * [[مشکاة الانوار (ابهام‌زدایی)|مشکاة الانوار]] در باب [[قرآن]] و [[دعا]]، فضیلت قرائت و ثواب آن |
| | * [[حق الیقین (کتاب)|حق الیقین]] که آخرین تألیف مجلسی است و به عربی و اردو نیز ترجمه شده است. |
|
| |
|
| نزول روحانی، نزول مقامی و نزول حقیقی تعابیری است که اندیشمندان اسلامی برای اشاره به نزول قرآن از آنها استفاده کرده‌اند؛ [[حسن مصطفوی]] در [[التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (کتاب)|التحقیق فی کلمات القرآن]] از تعبیر نزول روحانی،<ref>مصطفوی، التحقیق، ۱۳۶۸ش، ج۱۲، ص۸۸.</ref> [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] با اشاره به عُلوّ مقام [[خدا]] و پایین بودن مقام بندگان، از تعبیر نزول مقامی،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۳، ص۸.</ref> و [[محمدتقی مصباح یزدی|مصباح یزدی]] نیز در مقابل دو واژه نزول مادی و نزول اعتباری از واژه نزول حقیقی درباره قرآن استفاده کرده‌اند.<ref>مصباح یزدی، قرآن‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۲.</ref> طبق این نظر در امور حقیقی غیرحسی مانند قرآن که از مقام [[علم الهی]] به مرحله الفاظ و مفاهیم بشری تنزّل یافته، استفاده از تعبیر نزول حقیقی مناسب خواهد بود.<ref>مصباح یزدی، قرآن‌شناسی، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۲.</ref>
| | == پانویس == |
| | {{پانویس}} |
|
| |
|
| در [[آیه|آیات]] قرآن برای نزول قرآن گاه از مشتقات کلمه نزول مانند «انزلنا» و «نزلنا» و در دیگر آیات از واژگانی چون «اوحینا»، «سنلقی»، «سنقرؤک»، «نتلوها»، «رتلناه» و ... استفاده شده است.<ref>عابدینی، «معناشناسی نزول در قرآن ...»، ص۱۱۲.</ref>
| | == منابع == |
| | |
| ==چگونگی نزول قرآن==
| |
| اندیشمندان اسلامی درباره چگونگی یا کیفیت نزول قرآن بر حضرت محمد(ص) (با توجه به نزول قرآن از عالم قدسی و ماوراییِ دارای بساطت و تجرد بر پیامبر(ص) که در حیات مادی حضور داشت) و نوع ارتباط آن حضرت با عالم غیب دو حالت ذکر کرده‌اند؛ ۱. صعود ملکوتی روح پیامبر از عالم ظاهر به عالم باطن و ۲. نزول فرشته از عالم باطن به عالم ظاهر با تبدیل به حالت بشری.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۶۵؛ حلبی، السیرة الحلبیة، ۱۴۲۷ق، ج۱، ص۳۶۵.</ref>
| |
| | |
| [[ملاصدرا]] فیلسوف شیعه [[قرن یازدهم هجری قمری]] درباره کیفیت نزول قرآن در [[کتاب مفاتیح الغیب]] خود بر این باور است که وقتی روح پیامبر(ص) به عالم وحی ربانی صعود می‌کند، کلام خدا را یا از مقام «قاب قوسین او ادنی» دریافت می‌کند و یا صدای قلم و القای کلام [[فرشته|ملائکه]] را می‌شنود. وی درباره نوع دوم ارتباط پیامبر(ص) با عالم وحی نیز معتقد است؛ هنگام وحی، فرشته حامل وحی صورتی محسوس برای پیامبر(ص) پیدا می‌کند تا تاب تحمل مشاهده آن را داشته باشد و فرشته صورتی غیر صورت واقعی خود خواهد داشت.<ref>ملاصدرا، مفاتیح الغیب، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۳۳-۳۶.</ref>
| |
| | |
| == آغاز و مدت نزول قرآن ==
| |
| درباره همزمانی نزول قرآن با بعثت حضرت محمد(ص) یا تأخیر نزول قرآن از ابتدای بعثت چند دیدگاه ارائه شده است:
| |
| * [[محمدهادی معرفت]] پژوهشگر علوم قرآنی با استناد به روایاتی از جمله روایت [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در [[الکافی (کتاب)|کتاب کافی]]، بر این باور است نزول قرآن بعد از [[انقطاع وحی|فترتی سه ساله]] از ابتدای زمان بعثت، شروع شد و تا آخرین سال حیات پیامبر ادامه داشت.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۱.</ref> به نظر وی در سه سال اول بعثت، دعوت پیامبر به صورت سرّی بود و هنوز برای اسلام کتابی نازل نشده بود، تا آنکه آیه ۹۴ [[سوره حجر]] «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ؛ پس آنچه را بدان مأمورى آشكار كن» نازل گردید و پیامبر دعوت علنی خود را آغاز کرد و نزول قرآن نیز آغاز شد.<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۸ش، ص۶۳-۶۴.</ref>
| |
| * همزمانی [[بعثت]] و نزول قرآن در [[رمضان|ماه رمضان]]، نظر دیگری است که باورکنندگان به آن با استناد به روایات و سخن مورخان می‌گویند؛ در روز هفدم یا شب قدر، جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد، در حالی که او چهل ساله بود.<ref>علوی مهر، «آغاز نبوت و چگونگی نزول قرآن»، ص۱۰۱-۱۰۳.</ref>
| |
| * عده‌ای معتقدند آغاز بعثت نبوی در قالب وحی قرآنی نبوده است و نزول چند آیه در ماه رجب بر پیامبر به مفهوم نزول قرآن نیست. بر اساس این نظر پیامبر دو بعثت داشته است؛ بعثت اول در [[رجب|ماه رجب]] بدون وحی قرآنی و بعثت دوم توأم با دستور به دعوت عمومی و نزول آیاتی از قرآن در [[شب قدر]] در ماه رمضان.<ref>علوی مهر، «آغاز نبوت و چگونگی نزول قرآن»، ص۱۰۳-۱۰۴.</ref>
| |
| | |
| ==نزول دفعی یا تدریجی==
| |
| {{اصلی|نزول دفعی|نزول تدریجی}}
| |
| نزول قرآن در دو مرحله دفعی و تدریجی یا نزول آن صرفا به صورت تدریجی از مباحث مورد اختلاف در علوم قرآنی است.<ref>ناصحیان، «کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن»، ص۵۹-۶۰.</ref> در این باره چند نظر ارائه شده است:
| |
| * [[محمدهادی معرفت]] در کتاب [[التمهید فی علوم القرآن (کتاب)|التمهید فی علوم القرآن]] معتقد است؛ نزول قرآن از [[شب قدر]] آغاز و در طول مدت [[نبوت|نبوت پیامبر اسلام(ص)]] به مناسبت‌های گوناگون برای حل مشکلات و سوالات [[مسلمان|مسلمانان]] و همچنین دلگرمی پیامبر(ص) و مسلمانان ادامه داشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۴.</ref> به باور وی این نظر را بیشتر محققان پذیرفته‌اند<ref>معرفت، علوم قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۶۵.</ref> و با بیان دیگر نظرات و رد دلائل آنها معتقد است قرآن نزول دفعی نداشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۳-۱۲۴.</ref>
| |
| * مفسران و اندیشمندانی چون [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۵-۱۸.</ref> [[ابن عربی]]<ref>ابن‌عربی، الفتوحات، دار صادر، ج۴، ص۴۰۲.</ref> و [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی]]<ref>جوادی آملی، قرآن در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۷۱.</ref> بر این باورند که قرآن در دو مرحله دفعی و تدریجی نازل شده است؛ بر اساس این نظر نزول قرآن به صورت ظاهری و در قالب الفاظ به واسطه جبرئیل در طول مدت نبوت پیامبر(ص) صورت گرفته است، ولی قبل از این مرحله حقیقت، باطن و تأویل قرآن و به عبارتی ام‌الکتاب بدون واسطه از سوی خداوند بر قلب پیامبر(ص) نازل شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۵-۱۸.</ref> به باور جوادی آملی دریافت باطن و تأویل قرآن برای پیامبر خدا(ص) بدون ترقی به [[عالم غیب]] ممکن نیست و نزول دفعی قرآن جنبه‌ای فوق نزول تدریجی دارد.<ref>جوادی آملی، قرآن در قرآن، ۱۳۸۶ش، ص۴۸.</ref>
| |
| * [[شیخ صدوق]] از علمای متقدم [[شیعه]] معتقد است کل قرآن در [[شب قدر]] در بیت المعمور به [[ودیعه]] نهاده شد و از آنجا در طول مدت نبوت پیامبر(ص) بر اساس شرایط مکانی و زمانی به تدریج بر پیامبر اسلام(ص) نازل گردید.<ref>صدوق، الاعتقادات، ۱۴۱۴ق، ص۸۲.</ref> به نقل سیوطی این نظر در میان اندیشمندان متعددی از [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] صحیح دانسته شده و به باور آنها قرآن در شب قدر به بیت المعمور در آسمان چهارم یا بیت العزة در آسمان اول نازل شده است و از آنجا در طول مدت [[نبوت]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نازل شد.<ref>سیوطی، الاتقان، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۱۵۶.</ref> برخی محققین حوزه علوم قرآن با تضعیف مستندات این نظر از جمله سند روایات، بر این باورند نزول دفعی قرآن در شب قدر به [[بیت المعمور]] کاملا ساخته ذهن [[صحابه]] است و قرآن چنین نزول نداشته است.<ref>معرفت، التمهید، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۱۱۷-۱۲۱؛ صالحی نجف آبادی، «نظریه‌ای درباره کیفیت نزول قرآن» ص۸۲.</ref>
| |
| | |
| ==جستارهای وابسته==
| |
| {{ستون|۲}}
| |
| * [[اسباب نزول]]
| |
| * [[سوره‌های مکی و مدنی]]
| |
| {{پایان}}
| |
| | |
| ==پانویس==
| |
| {{پانویس۲}}
| |
| | |
| ==منابع== | |
| {{منابع}} | | {{منابع}} |
| {{ستون|۲}}
| |
| * ابن‌عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیة، بیروت، دار صادر، بی تا.
| |
| * احمدی، مهدی، قرآن در قرآن، قم، انتشارات شرق، ۱۳۷۴ش.
| |
| * الحلبی، علی بن ابراهیم، السیرة الحلبیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
| |
| * جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن از مجموعه تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، انتشارات اسراء، ۱۳۸۶ش.
| |
| * حکیم، محمدباقر، علوم القرآن، قم، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۱۷ق.
| |
| * دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.
| |
| * رجبی، محمود، «اهداف قرآن و موانع بهره‌برداری از آن» در مجله معرفت، شماره ۲۴، ۱۳۷۷ش.
| |
| * رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، نشر پژوهش‌هاى تفسير و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
| |
| * رهبری، حسن، «آغاز نبوت و چگونگی نزول قرآن»، در مجله پژوهش‌های قرآنی، شماره ۴۶-۴۷، ۱۳۸۵ش.
| |
| * سیوطی، عبدالرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۴۲۱ق.
| |
| * صالحی نجف‌آبادی، نعمت الله، «نظریه‌ای درباره کیفیت نزول قرآن»، در مجله کیهان اندیشه، شماره ۳۲، ۱۳۶۹ش.
| |
| * صدوق، محمد بن علی، الاعتقادات فی دین الامامیة، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
| |
| * طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق.
| |
| * عابدینی، ناصر، «معناشناسی نزول در قرآن با تاکید بر واژگان بیانگر نزول قرآن»، در مجله حسنا (فصلنامه تخصصی تفسیر، علوم قرآن و حدیث)، شماره ۲۱، ۱۳۹۳ش.
| |
| * علوی مهر، حسین، «نزول قرآن کریم»، در مجله معرفت، شماره ۸۳، ۱۳۸۳ش.
| |
| * مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
| |
| * مصباح یزدی، محمدتقی، قرآن شناسی، تحقیق محمود رجبی، جلد اول، قم، انتشارات موسسه امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
| |
| * مصباح یزدی، محمدتقی، قرآن‌شناسی، تحقیق غلامعلی عزیزی کیا، جلد دوم، قم، انتشارات موسسه امام خمینی، ۱۳۹۲ش.
| |
| * مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ش.
| |
| * معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، قم، موسسه فرهنگی التمهید، ۱۴۲۸ق.
| |
| * معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، موسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۸ش.
| |
| * ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تهران، وزارت فرهنگ و انجمن اسلام حکمت و موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۳ش.
| |
| * میرمحمدی، سید ابوالفضل، تاریخ و علوم قرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۵ش.
| |
| * ناصحیان، علی اصغر، «کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن»، در نشریه علوم و معارف قرآنی، شماره ۶و۷، ۱۳۷۷ش.
| |
| {{پایان}}
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
| ==پیوند به بیرون==
| |
| {{ستون|۲}}
| |
| * [http://ensani.ir/file/download/article/20101208145345-330.pdf نظریه‌ای درباره کیفیت نزول قرآن، نعمت الله صالحی نجف آبادی]
| |
| * [http://ensani.ir/file/download/article/20160306143239-9807-96.pdf معناشناسی نزول در قرآن، ناصر عابدینی]
| |
| * [http://marifat.nashriyat.ir/node/1922#_7 نزول قرآن كريم، حسین علوی مهر]
| |
| * [http://ensani.ir/file/download/article/20101113165233-45.pdf کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن، بخش اول، علی اصغر ناصحیان]
| |
| * [http://ensani.ir/file/download/article/20101113170521-55.pdf کاوشی نو در چگونگی نزول قرآن، بخش دوم، علی اصغر ناصحیان]
| |
| * [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/162031/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AA-%D9%88-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%86%D8%B2%D9%88%D9%84-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 آغاز نبوت و چگونگی نزول قرآن، حسین رهبری]
| |
| {{پایان}} | | {{پایان}} |
| {{قرآن کریم}}
| |
|
| |
|
| |
| <onlyinclude>{{درجه‌بندی
| |
| | پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| |
| | رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| |
| | جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
| |
| | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد
| |
| | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد
| |
| | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| |
| | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
| |
| | شناسه = <!--ناقص، کامل-->کامل
| |
| | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد
| |
| | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد
| |
| | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| |
| | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| |
| | توضیحات =
| |
| }}</onlyinclude>
| |
|
| |
|
| [[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | | [[رده:فهرست آثار نویسندگان]] |
| [[رده:علوم قرآن]] | | [[رده:آثار محمدباقر مجلسی]] |
| [[رده:اصطلاحات قرآنی]] | | [[رده:مقاله‌های بدون اولویت]] |
آثار مکتوب
میرمحمدحسین خاتون آبادی در رساله ای که در بیان عدد تألیفات علامه مجلسی نگاشته است، تألیف‌های عربی او را ده کتاب و نگاشته‌های فارسی او را ۴۹ کتاب دانسته است. او پس از جمع کردن کل سطرهای آثار مکتوب مجلسی و تقسیم آن بر دوران عمر او نتیجه گرفته است که او در هر روز تقریبا ۳۳ صفحه سیصد کلمه‌ای نوشته است.[۱] علامه مجلسی به نگارش مجموعه‌های حدیثی اهتمام داشت. بازگشت به متون حدیثی و جمع‌آوری مجموعه‌های حدیثی و نیز شرح کتب حدیثی گذشتگان، جریانی بود که در دوران صفویان رواج یافت و ریشه در تلاش علمای شیعه برای پاسخ‌گویی به نیازهای عقیدتی دوران خود داشت.[۲]
بحارالانوار
مهمترین و پرحجم‌ترین کتاب او بحارالانوار است که حدود ۷۰۰ هزار سطر داشته و در یکی از چاپ‌های آن، ۱۱۰ جلد است.
علمای این دوران و از جمله علامه مجلسی با این نگرش که همه علوم منشأ الهی دارد و ردپای همه آنها را در سخن امامان (ع) می‌توان یافت به تألیف چنین آثاری دست زدند.[۳] نگارش کتاب بحارالانوار نیز بخشی از توجه عمومی علمای دوران به حدیث و حدیث نگاری بود.
فراهم کردن متونی که به پرسش‌های شیعیان پاسخ دهد و آنان را از پرداختن به عرصه‌ها و علوم انحرافی مانند فلسفه و تصوف بی‌نیاز کند.[۴] از همین روست که عملکرد علامه مجلسی در تألیف مجموعه‌های حدیث شیعه همچون عملی در تقویت مذهب تشیع ارزیابی شده و از او همچون احیا کنند مذهب تشیع یاد شده است.[۵]
سایر آثار
علامه مجلسی به شرح مجموعه‌های حدیثی کهن شیعه نیز پرداخت و در این شرح‌ها مباحث مختلف فقهی و غیر از آن را بررسی کرده است.[۶]
فارسی‌نگاری
علامه مجلسی کتاب‌ها و رسالات متعددی به زبان فارسی نگاشت، که تعداد آن را تا ۴۹ کتاب و رساله شمارده‌اند. نگارش رسالات فارسی با هدف ترویج علوم دینی بین مردم عادی انجام می‌شد و رویه‌ای بود که مدتی پیش از علامه مجلسی آغاز شده بود، اما آثار مجلسی از شهرت بیشتری برخوردار شد و با استقبال بسیاری از فارسی زبانان همراه گشت.[۷]
از جمله آثار فارسی محمد باقر مجلسی می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:[۸]
پانویس
- ↑ خنیفرزاده، روز بزرگداشت علامه مجلسی رحمه الله، مجله گلبرگ، شماره ۳۲.
- ↑ نک: طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۷۰–۷۱.
- ↑ جعفریان، «بحارالانوار از زاویه نگاه دایره المعارفی»، ص۲۸–۳۰.
- ↑ جعفریان، «بحارالانوار از زاویه نگاه دایره العارفی»، ص۳۶–۳۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳.
- ↑ نک: طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲–۱۲۹؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵ ؛ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۴۰.
- ↑ طارمی، علامه مجلسی، ۱۳۸۹ش، ۸۹–۹۵.
- ↑ نک:امین، اعیان الشیعه، دار التعارف للمطبوعات، ج۹، ص۱۸۳؛ بلاغی، «شرح احوال علامه مجلسی»، ص۳۵–۴۰.
منابع