ولایت انتخابی فقیه (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۴ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۰۷

نظریه ولایت انتخابی فقیه از نظریات مطرح درباره ولایت فقیه است که بر انتخاب فقیه حاکم از سوی مردم تأکید می‌کند. طبق این نظر ائمه(ع) فقهای جامع‌الشرایط را به مقام ولایت نرسانده‌اند؛ بلکه آنان را به عنوان نامزد‌های احراز مقام ولایت و رهبری جامعه اسلامی به مردم معرفی می‌کنند و مردم به انتخاب خود یکی از آنان را به عنوان رهبر بر‌می‌گزینند که در این صورت برای فقهای دیگر جایز نیست در امر ولایت و حکومت دخالت کنند. این نظریه در مقابل نظریه‌های نصب ارائه شد که بر انتصاب فقیه جامع‌الشرایط از سوی امام معصوم(ع) به سمت ولایت تأکید دارد.

پرسش‌هایی درباره این نظریه طرح شده از جمله: شرایط فقیه منتخب چیست؟ حدود اختیارات فقیه حاکم تا کجاست؟ آیا فقیه حاکم را می‌توان از منصب رهبری جامعه عزل کرد؟ ارکان این نظریه که از سوی برخی از فقهای بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران چون حسینعلی منتظری، سید محمد حسینی بهشتی، مرتضی مطهری و نعمت‌الله صالحی نجف‌آبادی طرح شد، عبارتند از: ۱. شرط فقاهت حاکم اسلامی؛ ۲. انتخاب حاکم از سوی مردم؛ ۳. تعیین حدود اختیارات و همچنین مدت زمان حاکمیت فقیه توسط قانون. این گروه از فقها برای اثبات مدعای خود بیشتر به سیره عقلا و ادله عقلی و همچنین به برخی آیات درباره بیعت، روایات شورا و قاعده سلطنت انسان بر جان و مال خود استناد کرده‌اند.

در این صفحه کتاب‌ها، مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های مرتبط با تبیین یا نقد نظریه ولایت انتخابی فقیه جمع‌آوری شده است.

کتاب‌ها

فارسی

درآمدی بر ولایت فقیه، سید سجاد ایزدهی، قم، موسسه صراط مبین، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
ولایت رهبری روحانیت، سید محمد حسینی بهشتی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت الله دکتر بهشتی، ۱۳۹۰ش.
مبانی نظری قانون اساسی، سید محمد حسینی بهشتی، تهران، بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید آیت الله دکتر بهشتی، ۱۳۹۰ش.
بررسی تطبیقی نظریه‌های ولایت فقیه، شریف لک‌زایی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۶ش. معرفی اثر
مبانی حکومت اسلامی، حسین جوان آراسته، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش. لینک کتاب
ولایت فقیه، حکومت صالحان، نعمت‌الله صالحی نجف آبادی، تهران، نشر امید فردا، ۱۳۸۰ش.
نظریه‌های دولت در فقه شیعه، محسن کدیور، تهران، نشر نی، ۱۳۷۶ش.
مبانى فقهى حكومت اسلامى‌، حسینعلی منتظری، مترجم محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری، قم، موسسه کیهان، ۱۴۰۹ق. (ترجمه کتاب دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه است.) لینک کتاب
پیرامون جمهوری اسلامی، مرتضی مطهری، تهران، نشر صدرا، ۱۳۶۸ش.
پیرامون انقلاب اسلامی، مرتضی مطهری، تهران، نشر صدرا، ۱۳۶۸ش.

عربی

دراسات في ولاية الفقيه وفقه الدولة الإسلامية، حسینعلی منتظری، قم، نشر تفکر، ۱۴۰۹ق. لینک کتاب

مقاله‌ها

فارسی

سه نظریه فقهی در مبنای مشروعیت دولت در فقه سیاسی شیعه، سید محمدرضا مرندی، فصلنامه جستارهای سیاسی، شماره ۴۳، ۱۴۰۱ش. لینک چکیده
مبنای مشروعیت و مقبولیت حکومت اسلامی در منظومه فکری آیت الله سید محمد باقر صدر، محمد بازوند و مسعود مطلبی و علی فلاح نژاد و علی فلاحی سیف‌الدین، فصلنامه پژوهش های سیاسی و بین المللی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. لینک مقاله
واکاوی پیشینۀ نظریه انتخاب اکثریت در اندیشه فقیهان شیعه، محمد قاسمی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۴، ۱۳۹۸ش. لینک دسترسی
حکومت و آزادی در اندیشه‌ سیاسی مطهری: تأملی در زمینه‌های عملی و ایدئولوژیک، محمود شفیعی و بهمن زارعی، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۲۴، ۱۳۹۸ش. لینک مقاله
نقد و تحلیل ادله توقیت ولایت فقیه معرفی و نقد، ولی‌الله حیدرنژاد و محسن اسماعیلی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۳، ۱۳۹۹ش. لینک دسترسی
ولایت فقیه انتصابی یا انتخابی از دیدگاه فقهای معاصر شیعه، ساره آهنگر، کنفرانس ملی علوم اسلامی و پژوهش های دینی، ۱۳۹۷ش. لینک دسترسی
جستاری در ماهیت انشاء در نظریۀ انتخاب، احسان ترکاشوند و ایمان مختاری، فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره ۴۷، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. لینک مقاله
وجوه تشابه و افتراق دموکراسی و ارکان آن با نظام ولایت فقیه از دیدگاه قائلان به دو نظریۀ نصب (آیت‌الله مصباح یزدی) و نخب (آیت‌الله منتظری)، ایمان مختاری و محسن اسماعیلی، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره ۴۶، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. لینک مقاله
جایگاه مردم در تشکیل حکومت اسلامی، سهراب صلاحی و علی فتاحی زفرقندی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۳، ۱۳۹۲ش. لینک مقاله
رهبری و حکومت در اندیشه شهید بهشتی «نظریه امت و امامت»، داوود فیرحی، فصلنامه سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره ۴۲، شماره ۱، ۱۳۹۱ش. لینک مقاله
الگوى مشارکت سیاسى در نظریه‌هاى ولایت فقیه، شریف لک‌زایی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۲۰، ۱۳۸۱ش. لینک مقاله
ولایت فقیه، ولایت الهی مردمی، احمد حیدری، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۱۵، ۱۳۷۹ش. لینک مقاله
حاکم اسلامى؛نصب یا انتخاب، محمدجواد ارسطا، فصلنامه علوم سیاسی، شماره ۵، ۱۳۷۸ش. لینک مقاله
ولایت انتصابی یا انتخابی فقیه از دیدگاه امام خمینی، حبیب‌الله طاهری، در کتاب امام خمینی و حکومت اسلامی (پیشینه و دلایل ولایت فقیه)‏، ۱۳۷۸ش. لینک مقاله
انتصاب یا انتخاب از دیدگاه امام خمینی، نعمت‌الله صفری، در کتاب امام خمینی و حکومت اسلامی (پیشینه و دلایل ولایت فقیه)‏، ۱۳۷۸ش. لینک مقاله

عربی

ولایة الفقیه و مشروعیة الانتخاب، قاسم الابراهیمی، در کتاب امام خمینی و حکومت اسلامی (پیشینه و دلایل ولایت فقیه)‏، ۱۳۷۸ش. لینک مقاله

پایان‌نامه‌ها

مبانی اختیارات ولی فقیه از دیدگاه فقهای معاصر و قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، محمد زارع بیدکی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۴۰۱ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
نقد و بررسی نظریه انتصاب و انتخاب در موضوع امامت و رهبری، سعید گلی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، ۱۳۹۶ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
صورت بندی نظریات مشروعیت از جمهوری اسلامی ایران، حامد فلاحی اصل، کارشناس ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۶ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
بررسی ساز و کار مجلس خبرگان در گزینش و نظارت بر رهبری با نگاه به نظریه‌های انتصاب و انتخاب، محمدطاهر افضلی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، ۱۳۹۵ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
مبانی فقهی دیدگاه امام خمینی (رحمه‌الله) در زمینه جایگاه مردم در حکومت، مجید ابراهیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۱ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
انتخاب یا انتصاب در ولایت فقیه، رضا حسینی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۸۴ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
رابطه فرد و دولت در نظریه های ولایت فقیه، شریف لک‌زایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۸۱ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
نظریه انتخاب در ولایت فقیه، فرج محمد قلیزاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۹ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
تحول مفهوم دولت از دیدگاه فقهاء بزرگ شیعه (از محقق کرکی تا امام خمینی)، ابوالفضل نجفی لیواری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۸ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
مبانی مشروعیت در نظام ولایت فقیه، مصطفی کواکبیان، رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۶ش. صفحه رساله در سامانه گنج
ولایت فقیه نظریه سیاسی جمهوری اسلامی ایران، بهرام درولی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۵ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج
بررسی تطبیقی جایگاه مردم در اندیشه ولایت مطلقه فقیه (قرن ۱۴ شمسی) با فلسفه سیاسی فارابی، محمد منصورنژاد، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴ش. صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج

سایر منابع

بررسی دو نظریه انتخابی و انتصابی بودن ولایت فقیه| گستره و مستندات ولایت فقیه، محمدحسن حائری، سخنرانی در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد، مندرج در سایت وسائل، تاریخ درج ۴ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۱۵ آبان ۱۴۰۱ش. لینک سخنرانی
مبانی مشروعیت در نظریه ولایت فقیه، شریف لک‌زایی، مجله پگاه حوزه، شماره ۱۷۷، ۱۳۸۴ش. لینک یادداشت
دو نگاه در منشأ مشروعیت حکومت/ نقد نظریه‌ انتخابی‌بودن ولی امر، علی‌اکبر رشاد، یادداشت در سایت مهرنیوز، تاریخ درج ۲۷ خرداد ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۲۶ آبان ۱۴۰۱ش. لینک یادداشت

@@ خط ۴۷: / خط ۴۷: @@
 # نقد و بررسی نظریه انتصاب و انتخاب در موضوع امامت و رهبری، سعید گلی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/958c45dc3ec1618d9e17d4a751429e6b صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # صورت بندی نظریات مشروعیت از جمهوری اسلامی ایران، حامد فلاحی اصل، کارشناس ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d77424272bddad5cc04ca8ae38361f02 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
-# بررسی ساز و کار مجلس خبرگان در گزینش و نظارت بر رهبری با نگاه به نظریه‌های انتصاب و انتخاب، محمدطاهر افضلی، کارشناسی ارشد،دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f035fd76e2937b7a51b2978bc40b32df صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
+# بررسی ساز و کار مجلس خبرگان در گزینش و نظارت بر رهبری با نگاه به نظریه‌های انتصاب و انتخاب، محمدطاهر افضلی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f035fd76e2937b7a51b2978bc40b32df صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # مبانی فقهی دیدگاه امام خمینی (رحمه‌الله) در زمینه جایگاه مردم در حکومت، مجید ابراهیمی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c4b0f19888b8df8ab7c420a236e75514 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # انتخاب یا انتصاب در ولایت فقیه، رضا حسینی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۸۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b9cbb032f4d28c9030ae76603faaba4b صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # رابطه فرد و دولت در نظریه های ولایت فقیه، شریف لک‌زایی، کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/785455bcf69e602751ce8fffeddc18d4 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
-# نظریه انتخاب در ولایت فقیه، فرج محمد قلیزاده، کارشناسی ارشد،  دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0dc0cf819073100eafe78701642e7f22 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
+# نظریه انتخاب در ولایت فقیه، فرج محمد قلیزاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0dc0cf819073100eafe78701642e7f22 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # تحول مفهوم دولت از دیدگاه فقهاء بزرگ شیعه (از محقق کرکی تا امام خمینی)، ابوالفضل نجفی لیواری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی و سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/48a6b9030b51b1314747f44f2dba89f6 صفحه پایان‌نامه در سامانه گنج]
 # مبانی مشروعیت در نظام ولایت فقیه، مصطفی کواکبیان، رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9025fe59d519ad7a6f7b5cde7cb46ec1 صفحه رساله در سامانه گنج]