|
|
| (۷۲۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| <sup>متن بالانویس</sup>== اعدام (منابع مطالعاتی) ==
| | خمس در زمان غیبت |
| == کتاب‌ها ==
| |
| === فارسی ===
| |
| # اثربخشی حکم اعدام بر جرائم قاچاق مواد مخدر، حسین سعادتمند، تهران، نشر طلایی اندیشان خلاق، ۱۴۰۰ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2602518 اطلاعات کتاب]
| |
| # مجازات اعدام با رویکرد تطبیقی در حقوق ایران و آمریکا، منصوره دلیلی، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۴۰۰ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2584020 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی سیاست جنایی تقنینی ایران در لغو مجازات اعدام در قانون مبارزه با مواد مخدر، زهرا اصغری، قم، نشر آیین احمد (ص)، ۱۴۰۰ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2611482 اطلاعات کتاب]
| |
| # اجرای مجازاتهای حدود در زمان غیبت، مجید اکبری‌نودهی، تهران، نشر دانش پژوهان شریف یار، ۱۳۹۹ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2511809 اطلاعات کتاب]
| |
| # اعدام در حقوق یهود و اسلام، سیدابوالفضل ساقی، عبدالرضا اصغری، مشهد، نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۹ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2510743 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی مبانی فقهی و حقوقی تغییر مجازات زنای محصنه از رجم به اعدام، سجاد خاکسار، مرضیه حاجی‌رمضانی، تهران، نشر سنجش و دانش، ۱۳۹۹ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2485065 اطلاعات کتاب]
| |
| # سه یادداشت در باب اعتیادپژوهی یادداشت اول/بررسی طرح تعدیل مجازات اعدام قاچاقچیان مواد مخدر، اسدالله افشار، تهران نشر مناره، ۱۳۹۹ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2557184 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی و تبیین مجازات اعدام در جرائم مرتبط به مواد مخدر در حقوق ایران و موازین حقوق بشر، فیروزه ماستری فراهانی، تهران، نشر فرهوش، ۱۳۹۷ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2278227 اطلاعات کتاب]
| |
| # تحلیل مجازات اعدام و راهکارهای تعدیل آن، مژگان کثیری، مجمع علمی و فرهنگی مجد، ۱۳۹۷ش.[https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2305134 اطلاعات کتاب]
| |
| # مجازات اعدام بایدها و نبایدها، مهدی باقرزاده، شیراز، نشر گنج علم، ۱۳۹۷ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2308562 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی اعدام تعزیری، کریم مجتبوی، زیرنظر عباسقلی انصاری، تهران، نشر گیوا، ۱۳۹۵ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2032702 اطلاعات کتاب]
| |
| # کنکاشی فقهی و حقوقی در مجازات اعدام، امید عثمان کردی، تهران، نشر احسان، ۱۳۹۵ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1990344 اطلاعات کتاب]
| |
| # اعدام در ملاء عام، نصراله حیدری‌نژاد، تهران، نشر ندای کارآفرین، ۱۳۹۳ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1909360 اطلاعات کتاب]
| |
| # امکان‌سنجی حذف مجازات اعدام از جرائم تعزیری و تعیین مجازاتهای جایگزین، عمران علیمحمدی، تهران، نشر طلایی پویندگان دانشگاه، ۱۳۹۷ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=2235674 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی اعدام در نظام‌های حقوقی معاصر، نادر مختاری افراکنی، زهرا گل‌بردی، بابک بولاقی، تهران، نشر حقوقی، ۱۳۹۲ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=1819609 اطلاعات کتاب]
| |
| # بررسی و تحلیل ماهیت حقوقی «اعدام و قصاص نفس» سید محمد حبیبی، تهران، نشر فرهنگ زبان، ۱۳۸۹ش.
| |
| # بررسی تطبیقی مجازات اعدام، محمدابراهیم شمس‌ناتری، قم، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸ش. [https://db.ketab.ir/bookview.aspx?bookid=196652 اطلاعات کتاب]
| |
|
| |
|
| == مقاله‌ها ==
| | '''خمس در زمان غیبت''' از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است. |
| === فارسی ===
| | ==جایگاه مساله در فقه معاصر== |
| # مطالعه تطبیقی «اعدام» در شریعت یهودی و اسلامی (در ترازوی حقوق کیفری نوین)، سید ابوالفضل ساقی عبدالرضا اصغری، معرفت ادیان، شماره ۴۳، ۱۳۹۹ش. [http://marefateadyan.nashriyat.ir/node/533 متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، نسیم خداخواه، پژوهش و مطالعات علوم اسلامی، دوره ۱، شماره ۶، ۱۳۹۸ش. [https://joisas.ir/fa/showart-d138c90fcaad684e8459e4417c91712b متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| بررسی مبانی فقهی اعدام مجرمان اقتصادی، سید محمود میرخلیلی، مسعود حیدری، نشریه فقه مقارن، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_105979.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی و نقد مجازات اعدام در جرائم تعزیری اصحاب کبائر، اسماعیل محمدزاده، حبیب حاجتمند، پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی، شماره۱، ۱۳۹۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/435383/بررسی-و-نقد-مجازات-اعدام-در-جرائم-تعزیری-اصحاب-کبائر متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی مصالح فردی و اجتماعی موجود در قصاص، محمود مهدی‌زاده، مطالعات علوم سیاسی حقوق و فقه، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1379427/واکاوی-مصالح-فردی-و-اجتماعی-موجود-در-قصاص متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقدی فقهی بر تعیین مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، عباس کلانتری خلیل‌آباد، نفیسه متولی زاده نایینی، صدیقه گلستان رو، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۵۰، شماره ۱۱۴، ۱۳۹۷ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_32663.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تعدیل کیفر اعدام در قانون مبارزه با مواد مخدر: از بودهای فقهی تا بایدهای حقوق بشری، مونا زید شفیعی، قدرت اله خسروشاهی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، ۱۳۹۷ش. [http://jil.bonabiau.ac.ir/article_542511.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # جرمشناسی ناکارآمدی کیفری اعدام در جرایم مواد مخدر و سایر جرایم تعزیری و تعیین مجازاتهای جایگزین، عمران علیمحمدی، محمدرضا شادمان فر، علوم اجتماعی شوشتر، ۱۳۹۶ش. [http://ensani.ir/fa/article?ArticleSearch%5Btitle%5D=تحلیل+حقوقی+–+جرمشناسی+ناکارآمدی+کیفری+اعدام+در+جرایم+مواد+مخدر+و+سایر+جرایم+تعزیری+و+تعیین+مجازات+های+جایگزین متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # مجازاتهای جایگزین اعدام، مسلم دوستی، تحقیقات جدید در علوم انسانی، شماره ۵، ۱۳۹۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1164877/مجازات-های-جایگزین-اعدام?q=اعدام%20در%20اسلام&score=17.0&rownumber=4 متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبدیل و جایگزینی مجازاتهای اسلامی (حدود و تعزیرات) متناسب با مقتضیات‌زمان، سعید هادی نجف آبادی، محمدرضا آیتی، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴۶، ۱۳۹۵ش. [http://ijrj.baboliau.ac.ir/article_530052.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بازخوانی ادله مشروعیت اعدام در زنا با محارم، سید محمدرضا امام، سید محمد حسینی، سید محمود هل اتایی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۸، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_30878.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی پیشینه فقهی مبارزه با مواد مخدر و نقدی بر مجازات اعدام، حسین عندلیب، فصلنامه فقه و حقوق معاصر (معارف فقه علوی)، شماره ۱۰، ۱۳۹۸ش. [https://journals.icscr.ir/?p=1115 متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تحلیل مشروعیت اعدام بدون درد از نوع حدی، تعزیری، قصاصی و حکومتی، فاطمه قدرتی، [[مجله فقه پزشکی]]، دوره ۷، شماره ۲۵–۲۴، ۱۳۹۴ش. [https://journals.sbmu.ac.ir/mf/article/view/11708 متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # درنگی در مبانی فقهی اعدام تعزیری مجدّد، عباسعلی سلطانی، حمید سلیمانی، شماره ۱۲، ۱۳۹۴ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_1932.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # مبانی فقهی مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، جواد حبیبی‌تبار، ضامن علی حبیبی، فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۲۱، شماره۸۰، ۱۳۹۳ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_20934.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی مستندات فقهی اعدام تعزیری، عادل ساریخانی، اسماعیل آقا بابا بنی، نشریه پژوهش حقوق کیفری، شماره ۸، ۱۳۹۳ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_838_196.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بازخوانی مستندات فقهی حکم اعدام برای تکرار جرایم حدی، رحیم نوبهار، پژوهش حقوق کیفری، شماره ۵، ۱۳۹۲ش. [https://jclr.atu.ac.ir/?_action=article&au=7599&_au=نوبهار،%20رحیم متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص پدر و مادر در برابر قتل عمدی فرزند از دیدگاه مذاهب اسلامی، مصطفی ذوالفقارطلب، محمد جمالی، نشریه فقه مقارن، شماره ۲، ۱۳۹۲ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_7307.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # منع مجازات اعدام تعزیری در فقه امامیّه، محمدجعفر حبیب زاده، عادل علیپور، نشریه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شمار ه ۹، ۱۳۹۲ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_1903.html متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نگرشی به مجازات اعدام در اسلام، محمد جعفری هرندی، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۸، ۱۳۸۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/65247/حوزه-فقه-جزا-نگرشی-به-مجازات-اعدام-در-اسلام متن مقاله را اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| == پایان‌نامه‌ها ==
| | با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند. |
| === فارسی ===
| | ==مفهوم شناسی == |
| # امکان‌سنجی تحول در شیوه اجرای مجازاتهای سالب حیات منصوص شرعی، محمد مهدی هاشم لو، جامعه المصطفی العالمیه، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5e8f1c6296e2bd1f4230449b535adafd پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس) |
| # مجازاتهای جایگزین حدّ، ماهیت و مبانی آن در فقه جزایی اسلام، علی‌اشرف طهماسبی، مجتمع آموزش عالی فقه، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d0f2331bc9b23221560694368e4bbc51 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه دکتری.
| | ===غیبت صغری=== |
| # تحلیل فقهی حقوقی حکم زنده ماندن اعدامی با رویکردی بر آراء امام خمینی، سعید زمانی زرده سوار، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a8186e5d845947dff6e9cf24365298a6 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | پس از شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است. |
| #بررسی فقهی و حقوقی تعیینی و تخییری بودن حق قصاص نسبت به اولیادم، مصطفی بهره ور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، 1399ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/25d4e447ff601e059c58119361eb1493 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ===غیبت کبری=== |
| # جایگزین‌های قصاص از منظر منابع اسلامی و مخالفین قصاص، محمد گلستان ورجوی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1c34a3d99841585d3b8e3113f9972c79 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است. |
| # بررسی مجازات اعدام مرتد در اسلام با نگاهی بر آزادی عقیده و بیان در منشور حقوق بشر، قادربخش بلوچی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cd965c796b964d4f890e2a5adf2ccee4 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ===خمس=== |
| # تحلیل حدی یا تعزیری بودن مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، امیر زندی‌فر، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، مؤسسه آموزش عالی آفاق، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0335aa28507d8b888244b45fe287ccaa پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.() |
| # سیاست جنایی لغو مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر با رویکردی بر مبنای فقه امامیه، مهدیه بداغی، دانشگاه پیام نور استان البرز، مرکز پیام نور کرج، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9b24877f5c135a6a33b08807fb2c5d0a پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | |
| # بررسی مشروعیت پیوند اعضاء در مجرمین محکوم به قتل یا قطع، علی فاتحی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d4e11bf85ab73ab5367cb5dac71ff2d1 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ==سهام== |
| # اعدام زدایی تدریجی در حقوق کیفری ایران با تأکید بر قانون مبارزه با مواد مخدر، امین ملکی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/37e964220e6878f124ce64d82aebf512 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد. |
| # بررسی تطبیقی شرط تکافو در قصاص از دیدگاه فقه و حقوق ایران و افغانستان، امیر محتشمی، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b9bea60c804123fbcccfb7ac689423ac پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ===سهم سادات=== |
| # موانع قصاص نفس در شریعت اسلام با تکیه بر حقوق موضوعه ایران، سعیده نجفی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/526f9ea875369a80a37f71ba4f708782 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶) همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴) |
| # استفاده از اعضای بدن محکومین به مجازاتهای قصاص و اعدام با بهره‌گیری از علوم پزشکی و فقه اسلام، اسماعیل ذوالفقاری‌فرد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5c5ee32cebfda0657496b243153fb38c پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ===سهم امام=== |
| # بازنگری مجازات اعدام در قانون مبارزه با مواد مخدر، نجمه یزدان‌شناس، دانشگاه کاشان، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/84cba4e477620e005c69cba4dbd7efb5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵، ص: ۳۳۰) |
| # موانع اجرای مجازات قصاص نفس در فقه و حقوق کیفری ایران، مهرناز جراحی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/d18c01a13c30aa87903d5bbaa117338a پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد
| | همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. () |
| # بررسی کیفری قصاص از منظر مبانی حقوق اسلامی و حقوق بشر با تأکید بر اندیشه بازدارندگی، عباس سیاحی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b55d06e106e69b91417293aaea70de23 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | ==خمس و حکومت == |
| #پیوند و اهدای عضو در راستای کیفر حدود و قصاص، رضا عصمتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، 1397ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/546cc93458cd42023684a69ad997607d پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| | امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است.. |
| #شرایط اجرای مجازات قصاص نفس از منظر فقه و حقوق کیفری با تاکید برقانون مجازات اسلامی مصوب 1392و رویه قضایی، مهسا دشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1397ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e8d8bb23879873241be818d5339282c5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی آثار و مبانی قتل بدون قصاص، فاطمه فروحی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8cc0f4a81075e87691674b4944e7f8b3 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # مجازات اعدام در غیر موارد منصوص در فقه مذاهب اسلامی و حقوق افغانستان، عبدالواحد حماد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5377d2fa6504e8faaa189c1b2c6c4dd3 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تعارض حق اولیای دم و اذن ولی امر در قصاص، فرزانه فتوتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/60b73f837d1fdcfbdbef66e34a22612a پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی اهدای عضو محکومین، فاطمه باقری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/560b1179a0224d8acf9b3b898320bb43 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| #مفهوم و شمول قاعده "لاقود" در قصاص عضو و نفس، پردیس شریعتی، دانشگاه یاسوج، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/72667959b6c7ffd89a3463a68c9f1d5a پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # امکان‌سنجی فقهی و حقوقی پیوند اعضا پس از اجرای مجازات سالب حیات، سحر صلبی، دانشکده حقوق، مؤسسه آموزش عالی آل طه، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2e28705771b8d74389dbe6935ee91a89 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| #بررسی تطبیقی شرایط قصاص نفس از منظر مذاهب خمسه، ملیحه صادقی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، 1396ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f6ca7147ebeed95ce3bb05fa82d3fe11 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| #مبانی فقهی قصاص در مذاهب خمسه، خدیجه طاهری، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، 1396ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/34ebee2533c30f50c15dd2f06224604c پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # قوانین و احکام قتل عمد در قانون عراق مطالعه تطبیقی، حسن حسین علاوی، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5142c17ef193bbf8ded5020d92aae89f پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد
| |
| # اهدای عضو در راستای اجرای کیفر حدود و قصاص، سارا رضایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b58ca6491996088b2ea30080e4d2a323 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی مبانی فقهی اهدای عضو محکومین به اعدام و متوفی، زهره گلستانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه سمنان، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/124214921e803d7b042535053dd7ebb5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی شیوه‌های اجرای مجازات سالب حیات، آناهیتا آیت اللهی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/6a4cefd03d6c273245a4bb31f6dd9f18 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی فقهی موارد اعدام تعزیری در قوانین جزایی افغانستان، علی اکبر فیاض، دانشکده الهیات و معارف اسلامی شهید مطهری، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9a2ef907341018e50dd3aee40bbb9011 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # میزان تأثیرپذیری فقه امامیه و اهل سنت از مجازاتهای سالب حیات در قرآن کریم و سنت نبوی، الهه السادات امیرحسینی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a6e714d007f2f67a445eedb820e6046b پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی مبانی فقهی مجازات توهین به مقدسات و مقامات مذکور در قانون مجازات اسلامی، مریم تاجیک، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/10010fd8ffc547ccee5a501dc4fd6c40 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # امکان‌سنجی اهدا عضو قبل از اجرای مجازات، بهزاد رستمی زابل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b7c9b8db217f056a6c7d172e6f918cf5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # مجازات سالب حیات در حقوق کیفری ایران، فضه طالبی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5ca966d00963f18be602afbd02f0af69 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # الحاق جمهوری اسلامی ایران به دیوان کیفری بین‌المللی از منظر فقه و حقوق موضوعه، امین محتشمی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر انزلی، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/656f6b05fc2e80778f815157ce2aba4f پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # مشروعیت مجازات اعدام در جرایم موادمخدر از منظر فقه امامیه و حقوق بین‌الملل، نجمه حسینی، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/821203171f11adb319611b61fb67c1c5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی حکم قتل فرزند توسط والدین در فقه امامیه و اهل سنت با رویکردی برکتاب الفقه الاسلامی و ادلته، فروزان سهرابی‌نژاد، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5cd4266f8634d3e0e3d24c1017edaac1 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # استیفا و شرایط قصاص نفس ازنظرفریقین، معصومه برنجی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه ایلام، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/81aaea239f7ab00f3a4cac41609f829b پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بی‌حس کردن عضو در اجرای مجازاتهای شرعی، سیما قاصدی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/88c3092baf09a86761cf87f79d3558a4 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # مبانی فقهی حقوقی اهدا و استفاده از اعضای محکومین به اعدام، سهام مجدم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8312751737131c7ff95f3c819860485b پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # احکام فقهی استفاده اعضای بدن و خون محکومین به اعدام، سیدرضا محقق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7c8d2e52e330f3f73fb298c377865f2d پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی نحوه اجرای حکم اعدام در فقه امامیه و حقوق ایران و آثار مترتب برآن، شبنم جعفرپور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9b0f17dfb219d679d147564d93e7adb8 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی اهداء اعضاء حیاتی محکومین به اعدام و افراد مبتلا به مرگ مغزی به افراد نیازمند، فاطمه بیتانام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/daeada1d8c35a57a839b74741fb9fd33 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # فلسفه کیفیت (روش‌های) اجرای حدود و تعزیرات اسلامی با تکیه بر دیدگاه‌های امام خمینی، علی عاشری، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a7bb5166e12437502f6b2952c522b18f پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه دکتری.
| |
| # مبانی فقهی و حقوقی مجازات اعدام در جرایم مواد مخدر، پورمند سینایی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9f6839012c1489f3f5afecbe7d720de9 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی جرایم مستوجب اعدام از دیدگاه مذاهب پنجگانه اسلامی، علی سکینی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/74d017af2874530da56fedcc3583cfbd پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # اسراف در قتل، کریم لطافتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f4a6ecb2985dfab01f438746b5d4e779 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی مبانی نظری و عملی مجازات اعدام، سیدمحمدعلی بابایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7e917cc097c232f75a5b403f17b3356c پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی مجازات اعدام در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، بتول سلیمانی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/8a8af6c4ccc937f743e6f109c6472971 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی خرید و فروش اعضای شخص محکوم به اعدام، احسان یوسف‌پور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/793fc5d72f5e667537f91ce063db8652 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی مجارات اعدام در فقه امامیه و نظام‌های حقوقی معاصر، ابراهیم امامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/514a325c5a9a043d0bb04bc13d155064 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی مجازات اعدام در فقه و حقوق ایران با فرانسه، سعید صمدی، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e4bd2eadce95fa4dceeeeb4dac55936f پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی تطبیقی مجازات اعدام از دیدگاه فقهی و حقوقی و مقایسه آن با قوانین کیفری بین‌المللی، مهدی رحمانی، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3282d53f10b74ee090c6f52ae7fe6ffb پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # تحلیل فقهی مجازات اعدام تعزیری، عادل علیپور، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۸۷ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2ede3582cab8d60b80a0a097d278a487 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی فقهی مسئله قصاص در آیات قرآن، لیلا زند لشنی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۸۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3a480037d5bac98fa692a9701855ee40 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # افساد فی الارض از نظر مذاهب اسلامی، لیاقت‌علی عالمی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۸۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/266b0659c929365f19be4fa4f5b666de پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # تحلیل مجازات اعدام در جرائم مستوجب تعزیر و مجازاتهای بازدارنده، فریدون جعفری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/16b5c177b611e07d21f960105e0c3cfa پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی برابری جنسیت و دین در قصاص نفس در حکومت اسلامی، موسی کوشکی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم تهران، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/b24f1594e800c505c36696b1aa902003 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| #تبیین فقهی-حقوقی آئین اجرایی قصاص و نقد مقررات موجود، علی دیانی، دانشگاه تهران، 1381ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7a1f8010cb07a09884706a4b2b5ff0a5 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی فقهی - حقوقی مجازات اعدام و حبس در جرائم مواد مخدر، علی عابدی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۸۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e5cddfa2bb1d4bfcbe87212a631c8226 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # بررسی موانع قصاص در حقوق جزای اسلام، حسین میرابوطالبی رکن‌آبادی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت معلم تهران، ۱۳۸۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2fc42591de96fd784f576b07f2b34f42 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
| # مجازات اعدام در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، کرم جانی‌پور، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۷۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/fe3ba8c556d8f31ecb4951b300859014 پایان‌نامه را اینجا ببینید] پایان‌نامه کارشناسی ارشد.
| |
خمس در زمان غیبت
خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است.
جایگاه مساله در فقه معاصر
با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند.
مفهوم شناسی
به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس)
غیبت صغری
پس از شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است.
غیبت کبری
پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است.
خمس
خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.()
سهام
مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد.
سهم سادات
از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶) همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴)
سهم امام
در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵، ص: ۳۳۰)
همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. ()
خمس و حکومت
امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است..