اوراق قرضه (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۶ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۰۴

اوراق قرضه سند مالی که نشان‌دهنده مقدار مشخصی بدهی همراه با سود در ذمه صادرکننده این اوراق برای دارنده آن می‌باشد. معامله اولیه این اوراق بین منتشرکننده این اوراق و دریافت‌کننده آن از نوع وام و قرض است و تعبیر فروش در مورد واگذاری‌های بعدی اوراق قرضه قابل صدق است. این اوراق برای سه هدف منتشر می‌شود که عبارت است از: ۱. تأمین کسری بودجه ۲. کاهش میزان نقدینگی به‌منظور کنترل میزان تورم ۳. تأمین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری.

مشروعیت فقهی اوراق قرضه به علت مبتنی‌بودن این اوراق بر بهره به مبنای فقها در ربا بستگی دارد. برخی فقها هرگونه الزام به پرداخت زیادی همراه قرض را از مصادیق ربای حرام می‌دانند طبق این ملاک تمام مصادیق اوراق قرضه فاقد مشروعیت هستن اما در صورتی که فردی ربای حرام را به زیادی فاحش یا به زیادی در قرض‌های استهلاکی و مصرفی مانند کسری بودجه اختصاص دهد بر اساس این معیار برخی از مصادیق این اوراق به علت نرخ بهره کم یا سرمایه‌گذاری در پروژه‌‌ اقتصادی جایز است.

برخی از محققین برای خروج برخی از اوراق قرضه از مصادیق ربای حرام دو راه حل مطرح کرده‌اند ۱. اوراق قرضه‌ای که در رابطه با سرمایه‌گذاری و درآمد‌زایی صادر می‌شوند پرداخت بهره در این اوراق به شرط تحقق سود باشد که در این صورت به علت اینکه تحقق سود امری احتمالی است پرداخت بهره تعهد قطعی منتشرکننده نسبت به دارنده آن نمی‌‌باشد ۲. پرداخت بهره از طریق قرعه‌کشی به تعدادی از خریداران اوراق که با این روش پرداخت زیادی به قید قرعه تحت عنوان جایزه به معنای عدم التزام قرض‌گیرنده به قرض‌دهنده در پرداخت سود می‌باشد.

اوراق قرضه با پرسش‌های دیگری در فقه معاصر مواجه است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: فروش اوراق قرضه در معاملات ثانویه آن چه حکمی دارد؟ سود حاصل از مابه‌التفاوت خرید اوراق قرضه به قیمتِ کمتر از ارزش بدهی که این اوراق حاکی از آن هستن و فروش اوراق به همان مبلغ که اصطلاحاً اوراق قرضه تنزیلی نام دارد آیا از مصادیق بهره ربای حرام است؟

کتاب‌ها

فارسی

۱.تحلیل فقهی ــ اقتصادی اوراق قرضه در بازارهای پول و سرمایه ایران، حسین عیوضلو، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

مقاله‌ها

فارسی

بررسی فقهی اوراق قرضه اسلامی در مالزی، محمد توسلی غرجستانی، همایش پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، مجموعه مقالات هفدهمین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران رتبه بین المللی، اردیبهشت ۱۴۰۳ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
بررسی فقهی سود بازار سرمایه (بورس)، رحمت‌الله اخلاقی، دوفصلنامه معارف اسلامی و اقتصاد، دوره ۴، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه، علی صالح آبادی، فصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۲۵، بهار ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
بررسی فقهی- اقتصادی تنزیل مجدد و اوراق قرضه، سعید فراهانی، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۱۵، پاییز ۱۳۷۷ش. مقاله را از اینجا ببینید

عربی

سندات القرض العام بين التشريع الإسلامي والقانون الوضعي، محمد مسلم محسن، مجلة الكلية الإسلامية الجامعة، مجلد ۷، شماره ۲۲، ۲۰۱۳م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
الأحکام الفقهية المترتبة علی تحریم سندات القرض، سالم بن حمزة بن أمین مدني، مؤتمر أسواق الأوراق المالية والبورصات، كلية الشريعة والقانون، جامعة الإمارات العربية المتحدة، ۲۰۰۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، سامی حسن حمود، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، محمد علي القري بن عيد، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

پایان‌نامه‌ها

فارسی

نقش اوراق قرضه دولتی و شهرداری در تأمین مالی پروژه‌های عراق، مطالعه فقهی و اقتصادی برای دوره ۲۰۱۱-۲۰۱۹، حیدر حسین کاظم، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
امکان سنجی فقهی ــ اقتصادی استفاده از مدل‌های ارزش‌گذاری اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام برای ارزش‌گذاری اوراق اجاره قابل تبدیل به سهام، محمدعلی فلاح‌زاده ابرقوئی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
چالش‌های کارکردی و فقهی انتشار اوراق مشارکت ریالی در ایران در راستای تدوین الگوی تأمین مالی دولت در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، محسن محمدزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
طراحی اوراق بدهی (مشارکت) مرکب مبتنی بر نظام اقتصاد اسلام، علی سعیدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، معارف اسلامی و مدیریت، ۱۳۸۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
احکام و آثار اوراق قرضه و اوراق مشارکت در شرکتهای سهامی، حجت‌الله عسکری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

منابع دیگر

۱. انجام فعالیت واقعی اقتصادی؛ شرط شرعی‌بودن اوراق قرضه، مصاحبه با حجت الإسلام معصومی‌نیا، خبرگزاری ایکنا، ۱۴۰۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 ==کتاب‌ها==
 ===فارسی===
-۱.تحلیل فقهی ــ اقتصادی اوراق قرضه در بازارهای پول و سرمایه ایران، حسین عیوضلو، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۳ش.
+۱.تحلیل فقهی ــ اقتصادی اوراق قرضه در بازارهای پول و سرمایه ایران، حسین عیوضلو، تهران، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۳ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/تحلیل-فقهی-ــ-اقتصادی-اوراق-قرضه-در-باز/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 ==مقاله‌ها==
 ===فارسی===
+# بررسی فقهی اوراق قرضه اسلامی در مالزی، محمد توسلی غرجستانی، همایش پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، مجموعه مقالات هفدهمین همایش ملی پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران رتبه بین المللی، اردیبهشت ۱۴۰۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2138656/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%82%D8%B1%D8%B6%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C?q=%D9%81%D اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید]
+# بررسی فقهی سود بازار سرمایه (بورس)، رحمت‌الله اخلاقی، دوفصلنامه معارف اسلامی و اقتصاد، دوره ۴، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/بررسی-فقهی-سود-بازار-سرمایه-بورس/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه، علی صالح آبادی، فصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۲۵، بهار ۱۳۸۴ش. [https://ensani.ir/file/download/article/20101111113700-157.pdf مقاله را از اینجا ببینید]
+# بررسی فقهی- اقتصادی تنزیل مجدد و اوراق قرضه، سعید فراهانی، فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۱۵، پاییز ۱۳۷۷ش. [https://hawzah.net/fa/Article/View/85984/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D9%82%D9%87%DB%8C--%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%84-%D9%85%D8%AC%D8%AF%D8%AF-%D9%88-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D9%82%D8%B1%D8%B6%D مقاله را از اینجا ببینید]
-# بررسی فقهی سود بازار سرمایه (بورس)، رحمت‌الله اخلاقی، دوفصلنامه معارف اسلامی و اقتصاد، دوره ۴، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. [http://iee.journals.miu.ac.ir/article_3649_03da8ae9dfaf0468ad021a283a81c208.pdf مقاله را از اینجا ببینید]
+===عربی===
+#سندات القرض العام بين التشريع الإسلامي والقانون الوضعي، محمد مسلم محسن، مجلة الكلية الإسلامية الجامعة، مجلد ۷، شماره ۲۲، ۲۰۱۳م. [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/سندات-القرض-العام-بين-التشريع-الإسلام/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+#الأحکام الفقهية المترتبة علی تحریم سندات القرض، سالم بن حمزة بن أمین مدني، مؤتمر أسواق الأوراق المالية والبورصات، كلية الشريعة والقانون، جامعة الإمارات العربية المتحدة، ۲۰۰۶م. [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/الأحکام-الفقهية-المترتبة-علی-تحریم-سن/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+#بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، سامی حسن حمود، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/بيع-الدين-وسندات-القرض-وبدائلها-الشرع/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+#بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، محمد علي القري بن عيد، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/بيع-الدين-وسندات-القرض-وبدائلها-الشرع-2/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-===عربی===
-#سندات القرض العام بين التشريع الإسلامي والقانون الوضعي، محمد مسلم محسن، مجلة الكلية الإسلامية الجامعة، مجلد ۷، شماره ۲۲، ۲۰۱۳م. [https://journals.iunajaf.edu.iq/index.php/juic/article/view/353/324 لینک متن مقاله]
-#الأحکام الفقهية المترتبة علی تحریم سندات القرض، سالم بن حمزة بن أمین مدني، مؤتمر أسواق الأوراق المالية والبورصات، كلية الشريعة والقانون، جامعة الإمارات العربية المتحدة، ۲۰۰۶م. [https://down.ketabpedia.com/files/bkb/bkb-fi03541-ketabpedia.com.pdf لینک متن مقاله]
-#بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، سامی حسن حمود، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. [https://shamela.ws/book/8356/17643 لینک متن مقاله]
-#بيع الدين وسندات القرض وبدائلها الشرعية في مجال القطاع العام والخاص، محمد علي القري بن عيد، مجلة مجمع الفقه الإسلامي، شماره ۱۱، ۲۰۰۰م. [https://shamela.ws/book/8356/17613 لینک متن مقاله]
 ==پایان‌نامه‌ها==
 ===فارسی===
-#نقش اوراق قرضه دولتی و شهرداری در تأمین مالی پروژه‌های عراق، مطالعه فقهی و اقتصادی برای دوره ۲۰۱۱-۲۰۱۹، حیدر حسین کاظم، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/3d107d2c0f83b9e9dcf15abd1b58bb4c لینک چکیده پایان‌نامه]
+#نقش اوراق قرضه دولتی و شهرداری در تأمین مالی پروژه‌های عراق، مطالعه فقهی و اقتصادی برای دوره ۲۰۱۱-۲۰۱۹، حیدر حسین کاظم، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی علوم و معارف، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۱ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/نقش-اوراق-قرضه-دولتی-و-شهرداری-در-تأمین/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-#امکان سنجی فقهی ــ اقتصادی استفاده از مدل‌های ارزش‌گذاری اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام برای ارزش‌گذاری اوراق اجاره قابل تبدیل به سهام، محمدعلی فلاح‌زاده ابرقوئی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/0a8db916bb3384ee4bf788134e0a9112?sample=1 لینک دسترسی به پایان‌نامه]
+#امکان سنجی فقهی ــ اقتصادی استفاده از مدل‌های ارزش‌گذاری اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام برای ارزش‌گذاری اوراق اجاره قابل تبدیل به سهام، محمدعلی فلاح‌زاده ابرقوئی، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۹۷ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/امکان-سنجی-فقهی-ــ-اقتصادی-استفاده-از-م/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-#بررسی ماهیت فقهی حقوقی اوراق قرضه و اوراق مشارکت در کشورهای اسلامی، سید محمدرضا باقری، کارشناسی ارشد، مجتمع دانشگاهی ولیعصر(عج) ـ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/06258de882ef10698454a566cf01c580 لینک دسترسی به پایان‌نامه]
+# چالش‌های کارکردی و فقهی انتشار اوراق مشارکت ریالی در ایران در راستای تدوین الگوی تأمین مالی دولت در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، محسن محمدزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۳ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/چالش-های-کارکردی-و-فقهی-انتشار-اوراق-مش/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-#احکام و آثار اوراق قرضه و اوراق مشارکت در شرکت‌های سهامی، حجت‌الله عسکری، کارشناسی ارشد،  دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/662266b6cb2ef94ddf8eb340e3095017 لینک دسترسی به پایان‌نامه]
+# طراحی اوراق بدهی (مشارکت) مرکب مبتنی بر نظام اقتصاد اسلام، علی سعیدی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، معارف اسلامی و مدیریت، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0351d907be339c4628ca64e9a63d158c اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
+# احکام و آثار اوراق قرضه و اوراق مشارکت در شرکتهای سهامی، حجت‌الله عسکری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۷ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/احکام-و-آثار-اوراق-قرضه-و-اوراق-مشارکت-د/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 ==منابع دیگر==
-۱. انجام فعالیت واقعی اقتصادی؛ شرط شرعی‌بودن اوراق قرضه، مصاحبه با حجت الإسلام معصومی‌نیا، خبرگزاری ایکنا، ۱۴۰۲ش. [https://iqna.ir/fa/news/4164495/%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B7%D8%A7%D8%A8%D9%82-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%82 لینک متن مصاحبه]
+۱. انجام فعالیت واقعی اقتصادی؛ شرط شرعی‌بودن اوراق قرضه، مصاحبه با حجت الإسلام معصومی‌نیا، خبرگزاری ایکنا، ۱۴۰۲ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/nr/انجام-فعالیت-واقعی-اقتصادی؛-شرط-شرعی-ب/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]