|
|
| (۳۹ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| آیا طرفین قرارداد می‌توانند قرارداد را با وسایل ارتباط الکترونیکی با تراضی اقاله کنند؟ ماهیت و قلمرو اقاله در قراردادهای الکترونیکی و شرایط صحت آن
| | {{جعبه اطلاعات کتاب |
| | | عنوان = |
| | | تصویر =Peyvandeaeza.jpg |
| | | اندازه تصویر = |
| | | توضیح_تصویر = |
| | | نام‌های دیگر = |
| | | نویسنده = سیدمحسن مرتضوی |
| | | تاریخ نگارش = |
| | | موضوع = |
| | | سبک = |
| | | زبان =فارسی |
| | | ویراستار = |
| | | به تصحیح = |
| | | به کوشش = |
| | | گرداوری = |
| | | تصویرگر = |
| | | طراح جلد = |
| | | تعداد جلد = |
| | | تعداد صفحات =۲۸۰ص |
| | | قطع =رقعی |
| | | مجموعه = |
| | | ترجمه به دیگر زبان‌ها = |
| | | ناشر =نسیم رضوان |
| | | محل نشر =مشهد |
| | | تاریخ نشر =1398 |
| | | نوبت چاپ =دوم |
| | | شمارگان = |
| | | شابک = |
| | | نوع رسانه = |
| | | وبسایت ناشر = |
| | | نام کتاب = <!-- پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه --> |
| | | مترجم = <!-- مترجم به فارسی --> |
| | | مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> |
| | |نسخه الکترونیکی= |
| | }} |
|
| |
|
| == کتاب ==
| | "پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه" کتابی است به قلم سیدمحسن مرتضوی. |
|
| |
|
| === فارسی === | | ==نویسنده== |
| # قراردادهای الکترونیکی از منظر فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق بین‌الملل، علی‌اکبر بدیعی، قم، خویی، ۱۴۰۰ش.
| | سید محسن مرتضوی، دانش‌‌آموخته فقه و اصول و استاد حوزه علمیه قم است. او نویسندۀ آثار متعددی در حوزۀ [[فقه پزشکی]] و موضوعاتی همچون [[بانک اسپرم]]، [[آتانازی]]، و [[تلقیح مصنوعی]] است. کتابهای تلقیح مصنوعی در آینه فقه (۱۴۰۰ش)، پیشگیری از بارداری و سقط درمانی در آیینه فقه (۱۳۹۹ش)، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه (۱۳۹۶ش) و مقالاتی همچون «نگهداری اسپرم و بهره برداری از آن در فقه امامیه» (۱۳۹۸ش)، «بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل سازی انسانی» (۱۳۹۷ش) از دیگر آثار او هستند. |
| # جایگاه فقهی و حقوقی خیارات در قراردادهای الکترونیکی، بهنام اسدی و حسن حیدری، تهران، قانون‌یار، ۱۳۹۸ش.
| |
| # قراردادهای الکترونیکی انعقاد تا انحلال: مطالعه‌ی تطبیقی در فقه اسلامی، حقوق ایران و کنوانسیون ژنو ۲۰۰۵، محمدرسول آهنگران و احمد امیری، تهران، مجد، ۱۳۹۸ش.
| |
| # قراردادهای الکترونیکی از دیدگاه فقه و حقوق، رسول مظاهری، محمدعلی خادمی‌کوش، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۸ش.
| |
| # انعقاد قراردادهای الكترونيكی: مطالعه تطبيقی در فقه اسلامی، حقوق ايران و كنوانسيون ۲۰۰۵ ژنو، مرتضی محمدی، قم، دانشگاه مفید، ۱۳۹۳ش.
| |
| ===عربی===
| |
| # احکام التجارة الالکترونیة فی الفقه الاسلامی، عدنان بن جمعان الزهرانی، لبنان، دارالقلم للطباعة و النشر و التوزيع، ۲۰۱۶م.
| |
| # حمایة المستهلک فی العقود الإلکترونیة، دراسة تحلیلیة فی الفقه الإسلامی والقانون السعودی، أحمد عبد الرحمن المجالی و هیثم أحمد المصاورة، عربستان، مکتبة القانون و الإقتصاد، ۲۰۱۵م.
| |
| # التوقیع الإلکترونی دراسة مقارنة، ایمن سعد، مصر، دار النهضة العربیة للنشر والتوزیع، ۲۰۱۳م.
| |
|
| |
|
| == مقاله == | | == ساختار کتاب == |
|
| |
|
| === فارسی === | | ==مدعیات== |
| # قوانین حاکم بر قراردادهای الکترونیکی از منظر فقه امامی و قانون موضوعه ایران، رحیم عبدلی و طیب افشارنیا و علیرضا رجب‌زاده، [[فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای فقه]]، دوره ۲، شماره ۴ (پیاپی۸)، مهر ۱۴۰۱ش. [https://mrfeghh.ctb.iau.ir/article_694979_7ebbba1d5920b7c91b1f20b5d1eb42dc.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| | برخی از مهمترین مدعیات نویسنده کتاب «مرگ مغزی در آینه فقه» را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد: |
| # بررسی مفهوم و ماهیت قرارداد الکترونیکی در فقه امامیه و حقوق ایران، سیده صدیقه شفیعی‌نسب و محمدعلی قربانی و محمدکاظم رحمن‌ستایش، [[فصلنامه پژوهش‌های فقهی]] دوره ۱۸، شماره ۳، مهر ۱۴۰۱ش. [https://jorr.ut.ac.ir/article_83691_13c5fbe6051dcd000203d14ad554c191.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| | * '''حکم اولی پیوند:''' مرتضوی معتقد است که بر اساس مقتضای قواعد فقهی بایستی قطع عضو را بایستی مصداق وارد کردن نقص بر بدن دانست. حال فرقی نمیکند که با اجازه باشد و غرضی عقلایی (مثل پیوند) برای آن وجود داشته باشد یا هیچ یک از این موارد وجود نداشته باشد. اما از جهت کبرای حکم فقهی، به نظر نویسنده دلیلی بر حرمت بی‌قید و شرط اضرار وجود ندارد. همچنین قطع اعضا برای پیوند، از قد متیقن حرمت تغییر خلقِ الهی خارج است و این نیز نمی‌تواند دلیل بر حرمت باشد. روایات حرمت «به هلاکت انداختن نفس» هم فقط شامل پیوند اعضای رئیسه میشود. قطع هر عضوی نیز مایۀ خواری و اذلال نفس یا ظلم به نفس نیست. بنابراین، از نظر نویسنده دلیل معتبری برای قطع اعضای غیر رئیسه برای پیوند به دیگران وجود ندارد. از نظر نویسنده، قطع عضو انسان زنده برای پیوند خودش نیز جایز است (ص۵۲-۷۰). |
| # بررسی فقهی انشای بیع الکترونیکی بدون الفاظ ایجاب و قبول، محمدعلی خادمی کوشا، [[فصلنامه فقه]]، سال بیست و هفتم - شماره ۲، تابستان ۱۳۹۹ش.
| | * '''حکم ثانوی پیوند:''' در پیوند اعضای حیوانات، اشیاء طبیعی و کفار در صورتی که حفظ جان مسلمان به آن بستگی دارد واجب خواهد بود؛(ص۱۱۶) اما قطع اعضای مسلمان برای نجات جان دیگر مسلمانان واجب نیست (ص۱۱۸-۱۲۷). اما در مواردی مثل قطع عضو از میت مسلمان برای نجات مسلمان، حرمت تبدیل به جواز میشود (ص۱۲۹). |
| # واکاوی فقهی و حقوقی اقاله الکترونیکی، امیر احمدی، [[فصلنامه فقه]]، سال بیست و هشتم، شماره ۱، بهار ۱۴۰۰ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_69844_b8e717d5e71ad857826df60ced3be135.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| | * '''قطع عضو میت:''' بنا بر دلایلی همچون روایات حفظِ حرمت میت مسلمان اصل وجوب دفن میت مسلمان، و اجماع مسلمین بر حرمت مثله کردن، قطع اعضای بدن مسلمان برای پیوند به دیگران به لحاظ حکم اولی حرام است. اما قطع اعضای بدن کافر حربی برای پیوند، شرعاً جایز است، زیرا بدن میت کافر حربی حرمت ندارد(ص۳۳). طبق تعهدی که میان کافر ذمی و معاهد با مسلمانان وجود دارد، پیوند اعضای ایشان تا پیش از مرگشان جایز نیست. (ص۳۴-۳۵). |
| # خیار مجلس در پرتو قراردادهای الکترونیکی، ریحانه ظاهری و سمیه حافظی، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، دوره ۲، شماره ۱، شماره پیاپی ۴، فروردین ۱۳۹۹ش. [https://journal.ihrci.ir/article_128500_a173bef8720c3a46302c5db1c85c9342.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # واکاوی فقهی و حقوقی موجبات زوال ایجاب در قراردادهای الکترونیکی، محمدرسول آهنگران و امیر احمدی، [[فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی]]، دوره ۱۱، شماره ۲۰، خرداد ۱۳۹۸ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_3862_956b31e641aaed36fb5e1186a2ce90cc.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # آثار و احکام فقهی و حقوقی اشتباه و خطا در قراردادهای الکترونیکی و محمدرسول آهنگران، امیر احمدی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۵، شماره ۱، فروردین ۱۳۹۸ش. [https://jorr.ut.ac.ir/article_71364_2444f22cfd2d210a8dfed7f1ae9e8a7e.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # شرط قصد و ابراز صریح آن در قرارداد الکترونیکی از منظر فقه اسلامی، محمدعلی خادمی کوشا، [[فصلنامه اقتصاد اسلامی]]، دوره ۱۸، شماره ۷۰ - شماره پیاپی ۷۰، مرداد ۱۳۹۷ش. [https://eghtesad.iict.ac.ir/article_32161_87877a00fb878b9e22211c84ae2ba2bf.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی قانون حاکم بر قراردادهای الکترونیکی، مهدی محمدیان امیری و علیرضا عسگری و سید محمدمهدی احمدی و سید حسن عابدیان، [[فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی]]، دوره ۹، شماره ۳۴، شماره پیاپی ۳۴، تیر ۱۳۹۷ش. [https://aqojap.qom.iau.ir/article_667755_429489769db30c01a9bf5a48b32ef841.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # ماهیت حقوقی و فقهی قراردادهای الکترونیکی، خلیل‌اله احمدوند و احمدرضا چنگیزیان، پژوهش های مدیریت و علوم انسانی در ایران، دوره ۴، ۱۳۹۷ش.
| |
| # خیار حق انصراف در قراردادهای الکترونیکی، سید محمد حسینی و زهرا سخن‌خوش، مطالعات علوم سیاسی، [[ماهامه حقوق و فقه]]، دوره چهارم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۷ش. []
| |
| # خیار تعذر تسلیم در قرادادهای الکترونیکی، سید محمد حسینی و زهرا سخن‌خوش، مطالعات علوم سیاسی، [[ماهامه حقوق و فقه]]، دوره چهارم، شماره ۱، بهار ۱۳۹۷ش. []
| |
| # مبانی تفسیر قرارداد در قانون تجارت الکترونیک، شهرام محقق دولت آبادی و محمدرضا فلاح، [[فصلنامه فقه، حقوق و علوم جزا]] زمستان ۱۳۹۶ش. [https://joce.ir/afile/112-123SH.M.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # واکاوی فقهی و حقوقی خیار غبن در قراردادهای الکترونیکی، امیر احمدی و محمد رسول آهنگران، دوره ۸، شماره ۳۰ - شماره پیاپی ۳۰، تیر ۱۳۹۶ش. [https://aqojap.qom.iau.ir/article_539470_9c66a4efde15fc60fb8ea54e0a6331e9.pdf مقاله را اینجا ببینید].
| |
| # شبهه‌شناسی فقهی و اصل اولی در قرارداد الکترونیکی، محمدعلی خادمی کوشا، [[فصلنامه فقه]]، دوره ۲۲، شماره ۸۳، شماره پیاپی ۸۳، فروردین ۱۳۹۴ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_22660_bd263f7cfa0316992040bae285ffe069.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # خیار مجلس در قراردادهای الکترونیکی، علی‌اکبر ایزدی‌فرد و حسین کاویار و علی حسنجانی، [[فصلنامه مجله حقوقی دادگستری]]، دوره ۷۷، شماره ۸۱ - شماره پیاپی ۸۱، فروردین ۱۳۹۲ش. [https://www.jlj.ir/article_10971_72a0e7c0e3b4b0da39fa3060bcd5a1de.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #واکاوی فقهی و حقوقی موجبات زوال ایجاب در قراردادهای الکترونیکی، محمدرسول آهنگران و امیر احمدی، [[فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی]]، شماره ۲۰، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش.
| |
| # نقش کتبی یا لفظی بودن قراردادها در امنیت شغلی از دیدگاه فقهی، مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۱، دی ۱۳۹۷ش. [https://journals.srbiau.ac.ir/article_13467_5de11101d7c60b0bb336cdab3d338431.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # ایجاب در معاملات دولتی، ایمان دهقانی دهج و حمیدرضا صالحی و معصومه اکبرزاده، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، دوره ۶، شماره ۲۰، مهر ۱۳۹۶ش. [https://jplr.atu.ac.ir/article_7840_34fb5343c84bd4c54f407c246a86d451.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| # مطالعه تطبیقی شرط مکتوب بودن ابراز اراده، جلال سلطان‌احمدی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 21، شماره 2، تابستان 1396ش.
| |
|
| |
|
| === عربی ===
| | * '''قطع و پیوند اعضای انسان زنده:''' به بیان نویسنده، فقه شیعی قطع اعضای رئیسه مسلمان را حرام می‌داند؛ زیرا یا موجب خطر مرگ میشود (مثل قلب)، یا موجب ذلت و هتک مومن میشود (مثل بینی یا گوش)، یا اگرچه موجب هیچ یک از این دو نیست، مصداق جنایت بر نفس است. قطع اعضای غیررئیسه نیز اگر اضرار به نفس باشد حرام خواهد بود. |
| # شروط اثبات العقد الإداری الإلکترونی وموقف النظم القانونیة الخاصة بالإثبات، رائد عوفی حسین، مجلة کلیة القانون للعلوم القانونیة والسیاسیة (عراق)، دوره ۱۱, شماره ۴۰، ۱۴۴۳ق/ ۲۰۲۲م
| | * '''پیوند اعضای مرگ مغزی''': به نظر نویسنده، با توجه ادلۀ شرعی آنچه در پزشکی «مرگ مغزی» نامیده میشود، موت حقیقی نیست؛ بنابراین قطع اعضای فردی که دچار مرگ مغزی شده حرام است (ص۹۳-۹۶). |
| # مدی حجیة التوقیع الإلکترونی فی الإثبات فی ضوء قانون الأونسترال النموذجی وقوانین المعاملات الإلکترونیة العربیة وآراء الفقه، محمود السید عمر التحیوی، مجلة البحوث القانونیة والاقتصادیة (مصر)، دوره ۴، شماره ۵۶، ۲۰۲۲م.
| | * '''پیوند اعضا از حیوان''': به لحاظ حکم اولی، پیوند عضو گرفته شده از حیوانات مشکلی ندارد (ص۱۱۱) |
| # التدلیس فی عقد الزواج الإلکترونی: دراسة فقهیة قانونیة، زینب رزاق حسین و رجاء حسین عبدالأمیر، مجلة الندوة للدراسات القانونیة (الجزایر)، شماره ۳۹، ۲۰۲۱م.
| | * '''کاشت اعضای مصنوعی''': کاشت اعضا از مواد طبیعی یا حیوان حلال‍گوشت به لحاظ حکم اولی جایز است (ص۱۱۴). |
| # عقود التزویر الإلکترونی: دراسة فقهیة مقارنة، وفاء غنیمی محمد غنیمی أحمد، مجلة الزهراء (مصر)، شماره ۳۱، ۲۰۲۱م.
| | * '''خرید و فروش اعضای بدن:''' جایز نیست (ص۱۵۴). |
| # التوقیع الإلکترونی وحجیته فی الإثبات، أحمد ضیف الله، مجلة الفکر القانونی والاقتصادی، سال ۱۱، شماره ۲، ۲۰۲۱م.
| | * '''طهارت عضو پیوندی''': عضو پیوندی، اگرچه به هنگام جدا شدن از بدن به عنوان میته در نظر گرفته میشود ولی در پیوند با بدن جدید، انقلاب در موضوع شکل میگیرد و پاک است (ص۱۶۶). |
| # مفهوم المحرر فی جرائم التزویر الالکترونی، أحمد السید، مجلة العلوم القانونیة والاقتصادیة (مصر)، دوره ۶۳، شماره ۲، ۲۰۲۱م.
| | * '''وصت به قطع یا پیوند عضو''': وصیت به قطع اعضای بدن برای پیوند به دیگران (مگر در موارد ضرورت) مصداق وصیت به حرام است و نافذ نیست (ص۲۰۶). |
| # حجیة المحرر الإلکترونی، أمیمة لعروسی، مجلة منازعات الأعمال (مراکش)، ع۵۳، ۲۰۲۰م.
| |
| # المفهوم القانونی للتوقیع الإلکترونی: دراسة مقارنة، المجلة القانونیة (مصر)، صخر محمد ضبعان المور، شماره ۳، ۲۰۱۸م.
| |
| # مفهوم المحرر الإلکترونی المعد للاثبات: دراسة مقارنة، مصطفی أبومندور موسی، مجلة البحوث القانونیة والاقتصادیة (مصر)، شماره ۶۰، ۲۰۱۶م.
| |
| # العقد الإلكتروني، عبدالسلام أحمد فيغو، منشورات مجلة الحقوق - سلسلة المعارف القانونية والقضائية (مراکش)، شماره ۳۹، ۲۰۱۶م.
| |
| # الإثبات فی العقد الإلکترونی، مبارک الحسناوی، مجلة الفقه والقانون (مراکش)، شماره ۱۵، ۲۰۱۴م.
| |
| # العقود الالکترونیة: دراسة فقهیة تحلیلیة، عارف علی عارف و نادیة یاس البیاتی، مجلة الإسلام فی آسیا (مالزی)، دوره ۱۰، شماره ۲، ۲۰۱۳م.
| |
| # إبرام العقود عبر شبکة الإنترنت: دراسة فی ضوء الفقه الإسلامی، عبدالباسط عبدالصمد، العلوم الاقتصادیة (عراق)، دوره ۶، شماره ۲۳، ۲۰۰۹م.
| |
| # صیغة العقد الإلکترونی: دراسة مقارنة بالفقه الإسلامی، محمد أنور عبدالعزیز عبدالعال، مجلة کلیة الشریعة والقانون بأسیوط (مصر)، دوره ۱، شماره ۲۰، ۱۴۲۹ق / ۲۰۰۸م.
| |
| | |
| == پایان‌نامه ==
| |
| | |
| === فارسی ===
| |
| | |
| # قراردادهای الکترونیکی از منظر فقه امامیه، باقر صدقی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم.
| |
| ===عربی===
| |
| # العقد الإلکترونی فی الفقه الإسلامی والقانون: دراسة مقارنة، ولید خلیل محمد الحواجرة، رسالۀ دکتری، کلیة الدراسات العلیا، الجامعة الاردنیة، اردن، ۲۰۱۰م.
| |
| | |
| == منابع دیگر ==
| |
| | |
| === فارسی ===
| |
| # قراردادهای الکترونیکی از دیدگاه فقه و حقوق بررسی شد
| |
| # بررسی فقهی حقوقی نحوه انعقاد بیع الکترونیک، صالح باغخانی‌پور، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور قم، دانشگاه پیام نور استان قم،
| |
| 1398ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9cfb003e0c54a03b0c5d2ff06301287e/search/cd3dc90a173426d03336c38ec5d395f4 پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| # بررسی شرایط صحت ایجاب الکترونیکی در فقه، حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین المللی ۱۹۸۰ وین، فاطمه گرجیان مهلبانی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه شمال، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/323f015312b68b0c786589649eb963da/search/8a74f3fa3fca706c231e12ce4936283e پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| # شرایط خرید و فروش الکترونیکی از دیدگاه فقه شیعه، ریحانه اسماعیل زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c7c03ddcc054a24399ad117bccf1041a/search/8a74f3fa3fca706c231e12ce4936283e پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| # خیارات در تجارت الکترونیک و تطبیق آن با فقه، محسن رضازاده، کارشناسی ارشد،دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، ۱۳۹۳ش.
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی نقش کتابت در عقود، شیماسادات میرهادی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c4cacc513984c642afc38b873af14f5c/search/0664dd6059f303e67d99926d887db962 پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| # بررسی قراردادهای الکترونیکی از منظر فقه اسلامی و قوانین موضوعه، محمد محمد‌حسینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e8301cb9b40090dadc42b87e63dfdf6e/search/5abc83320a92be466de2afc2e3f8c404 پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| # تجارت الکترونیک از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران، اصغر احمدی اسبفروشانی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ۱۳۸۹ش.
| |
 |
|
| نویسنده | سیدمحسن مرتضوی |
|---|
| زبان | فارسی |
|---|
| تعداد صفحات | ۲۸۰ص |
|---|
| قطع | رقعی |
|---|
|
| ناشر | نسیم رضوان |
|---|
| محل نشر | مشهد |
|---|
| تاریخ نشر | 1398 |
|---|
| نوبت چاپ | دوم |
|---|
"پیوند اعضا و مرگ مغزی در آینه فقه" کتابی است به قلم سیدمحسن مرتضوی.
نویسنده
سید محسن مرتضوی، دانش‌‌آموخته فقه و اصول و استاد حوزه علمیه قم است. او نویسندۀ آثار متعددی در حوزۀ فقه پزشکی و موضوعاتی همچون بانک اسپرم، آتانازی، و تلقیح مصنوعی است. کتابهای تلقیح مصنوعی در آینه فقه (۱۴۰۰ش)، پیشگیری از بارداری و سقط درمانی در آیینه فقه (۱۳۹۹ش)، قتل از روی ترحم (اتانازی) در آینه فقه (۱۳۹۶ش) و مقالاتی همچون «نگهداری اسپرم و بهره برداری از آن در فقه امامیه» (۱۳۹۸ش)، «بررسی ابعاد فقهی همزادسازی و بدل سازی انسانی» (۱۳۹۷ش) از دیگر آثار او هستند.
ساختار کتاب
مدعیات
برخی از مهمترین مدعیات نویسنده کتاب «مرگ مغزی در آینه فقه» را می‌توان این‌گونه دسته‌بندی کرد:
- حکم اولی پیوند: مرتضوی معتقد است که بر اساس مقتضای قواعد فقهی بایستی قطع عضو را بایستی مصداق وارد کردن نقص بر بدن دانست. حال فرقی نمیکند که با اجازه باشد و غرضی عقلایی (مثل پیوند) برای آن وجود داشته باشد یا هیچ یک از این موارد وجود نداشته باشد. اما از جهت کبرای حکم فقهی، به نظر نویسنده دلیلی بر حرمت بی‌قید و شرط اضرار وجود ندارد. همچنین قطع اعضا برای پیوند، از قد متیقن حرمت تغییر خلقِ الهی خارج است و این نیز نمی‌تواند دلیل بر حرمت باشد. روایات حرمت «به هلاکت انداختن نفس» هم فقط شامل پیوند اعضای رئیسه میشود. قطع هر عضوی نیز مایۀ خواری و اذلال نفس یا ظلم به نفس نیست. بنابراین، از نظر نویسنده دلیل معتبری برای قطع اعضای غیر رئیسه برای پیوند به دیگران وجود ندارد. از نظر نویسنده، قطع عضو انسان زنده برای پیوند خودش نیز جایز است (ص۵۲-۷۰).
- حکم ثانوی پیوند: در پیوند اعضای حیوانات، اشیاء طبیعی و کفار در صورتی که حفظ جان مسلمان به آن بستگی دارد واجب خواهد بود؛(ص۱۱۶) اما قطع اعضای مسلمان برای نجات جان دیگر مسلمانان واجب نیست (ص۱۱۸-۱۲۷). اما در مواردی مثل قطع عضو از میت مسلمان برای نجات مسلمان، حرمت تبدیل به جواز میشود (ص۱۲۹).
- قطع عضو میت: بنا بر دلایلی همچون روایات حفظِ حرمت میت مسلمان اصل وجوب دفن میت مسلمان، و اجماع مسلمین بر حرمت مثله کردن، قطع اعضای بدن مسلمان برای پیوند به دیگران به لحاظ حکم اولی حرام است. اما قطع اعضای بدن کافر حربی برای پیوند، شرعاً جایز است، زیرا بدن میت کافر حربی حرمت ندارد(ص۳۳). طبق تعهدی که میان کافر ذمی و معاهد با مسلمانان وجود دارد، پیوند اعضای ایشان تا پیش از مرگشان جایز نیست. (ص۳۴-۳۵).
- قطع و پیوند اعضای انسان زنده: به بیان نویسنده، فقه شیعی قطع اعضای رئیسه مسلمان را حرام می‌داند؛ زیرا یا موجب خطر مرگ میشود (مثل قلب)، یا موجب ذلت و هتک مومن میشود (مثل بینی یا گوش)، یا اگرچه موجب هیچ یک از این دو نیست، مصداق جنایت بر نفس است. قطع اعضای غیررئیسه نیز اگر اضرار به نفس باشد حرام خواهد بود.
- پیوند اعضای مرگ مغزی: به نظر نویسنده، با توجه ادلۀ شرعی آنچه در پزشکی «مرگ مغزی» نامیده میشود، موت حقیقی نیست؛ بنابراین قطع اعضای فردی که دچار مرگ مغزی شده حرام است (ص۹۳-۹۶).
- پیوند اعضا از حیوان: به لحاظ حکم اولی، پیوند عضو گرفته شده از حیوانات مشکلی ندارد (ص۱۱۱)
- کاشت اعضای مصنوعی: کاشت اعضا از مواد طبیعی یا حیوان حلال‍گوشت به لحاظ حکم اولی جایز است (ص۱۱۴).
- خرید و فروش اعضای بدن: جایز نیست (ص۱۵۴).
- طهارت عضو پیوندی: عضو پیوندی، اگرچه به هنگام جدا شدن از بدن به عنوان میته در نظر گرفته میشود ولی در پیوند با بدن جدید، انقلاب در موضوع شکل میگیرد و پاک است (ص۱۶۶).
- وصت به قطع یا پیوند عضو: وصیت به قطع اعضای بدن برای پیوند به دیگران (مگر در موارد ضرورت) مصداق وصیت به حرام است و نافذ نیست (ص۲۰۶).
