|
|
| (۳۴۰ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| قصاص کاکرد یا وظیفه
| | خمس در زمان غیبت |
| == مقاله‌ها ==
| |
| # کیفر قصاص در دوگانگی قرائت موضوعیت‌گرا و کارکردگرا، محمدحسن مالدار و عبدالرضا جوان جعفری بجنوردی و سید محمدجواد ساداتی، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۱۲، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [https://jol.guilan.ac.ir/article_4889_b92230f04912018bea8d175e48cda25b.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| # بررسی فقهی-حقوقی تبدیل قصاص نفس به دیه در صورت اعدام قاتل با عنوان حدی، حجت‌الله فتحی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۲۸، شماره ۱۰۶، ۱۴۰۰ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_70521_73cf70385b77cb3634e49a70bedce91a.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | '''خمس در زمان غیبت''' از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است. |
| | ==جایگاه مساله در فقه معاصر== |
|
| |
|
| # تبیین ادله فقهی نظریه تخییری بودن حق قصاص، سید هاشم آل‌طه و احمد حاجی‌ده‌آبادی، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۳، ۱۴۰۰ش. [http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_70131_2dd3e4279e2c175612e760c7466c73ed.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند. |
| # صاحبان حق قصاص و تعیینی یا تخییری بودن آن، داود داداش‌نژاد دلشاد و محمدجواد باقی‌زاده و غلامرضا فریدونی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_681736_c27e758d759e891089be7fe00ed99048.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | ==مفهوم شناسی == |
| # بازخوانی قصاص مادر در برابر قتل فرزند در پرتو مقاصد شریعت، سیده نگین حسن‌زاده خباز و سید محمدجواد ساداتی و علی الهی خراسانی، فصلنامه فقه و اصول، مقالات آماده انتشار، [https://jfiqh.um.ac.ir/article_39548.html مقاله را اینجا ببینید]
| | به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس) |
| # امکان‌سنجی تبدیل قانونی حق قصاص در فقه مذاهب خمسه و خلأهای قانونی آن، زهرا سمیعی زفرقندی و حسین جعفری و عبدالعلی توجهی، دوفصلنامه علمی حقوق تطبیقی، دوره ۷، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. [http://law.mofidu.ac.ir/article_44790_c15132ea0db71a1e56f3737b663c4bd4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | ===غیبت صغری=== |
| # بررسی فقهی حقوقی تبعیض در قصاص نفس، حجت‌الله فتحی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، مقالات آماده انتشار، انتشار آنلاین ۱۳۹۹ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_32418_35d54f126be682a7537de81c98b7bec4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | پس از شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است. |
| # واکاوی فقهی و حقوقی قصاص از منظر شرط تکافؤ در دین، سید علیرضا میرکمالی و امیرحسین خسروآبادی، دوفصلنامه فقه میان‌رشته‌ای اجتماعی، دوره ۸، شماره ۱۶، ۱۳۹۹ش. [https://irj.journals.isu.ac.ir/article_75607_df08cbace441199fe0449aeb6bf02203.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | ===غیبت کبری=== |
| # قاعده‌انگاری تابعیت حق عفو از حق قصاص در اطلاق و اشتراط، سیف اله احدی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۹، شماره ۳۲، ۱۳۹۹ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_11778_e11d9231b0cb4a5da0a8c8b84bb4a5a8.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است. |
| # امکان‌سنجی فقهی حقوقی نقل اختیاری حق قصاص، عبدالعلی توجهی و زهرا سمیعی زفرقندی، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره۲، ۱۳۹۹ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/799075/A5B35E47A8CCE9B4A4C369B834465E9A.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| | ===خمس=== |
| # تأمّلی در عدول ولی دم از حق قصاص پس از شروع عملیات اجرای حکم (نقد و بررسی آراء فقها در چارچوب مصالح اجتماعی)، مجتبی جعفری و مصطفی جباری، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۷، شماره ۲۶، ۱۳۹۸ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_9620_df26a22817317633d8b79f9b3431b5b0.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| | خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.() |
| # ماهیّت عفو مشروط حقّ قصاص، زهره نیک‌عمل، [[سید مصطفی محقق داماد]] و احمد باقری، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۲۱، ۱۳۹۸ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_3843_736b371b5b4bca371980a7691e825e4c.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تکافؤ جنسیتی در قصاص نفس، احمد شکوهی و محمد نوذری، دوفصلنامه مصباح الفقاهه، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. [http://muf.journals.hozehkh.com/article_154_bd8cdc2f693ec6b06182515d9e2043bc.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی مصالح فردی و اجتماعی موجود در قصاص، محمود مهدی‌زاده، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی حقوق و فقه، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [http://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v4-i1-spring97/paper11.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأملی در نظریه تعیینی بودن حق قصاص در قتل عمد، سیدهاشم آل طه و احمد حاجی‌ده‌آبادی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، دوره ۱۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [https://jorr.ut.ac.ir/article_69927_b89a42c97bac0884e2b2b5dd9a6e87b9.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # ملاک نظریه تعیینی در قصاص و مقایسه با نظریه تخییری، بهار وایزی، اولین کنفرانس علمی پژوهشی تحقیقات کاربردی در علوم و تکنولوژی ایران، ۱۳۹۷ش. [https://civilica.com/doc/799854/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبعیض در قصاص در فقه و حقوق موضوعه ایران، ابوالفضل علیشاهی قلعه‌جوقی و فاطمه اکبریان، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۵۰، شماره ۲، ۱۳۹۷ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_32418_35d54f126be682a7537de81c98b7bec4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی تطبیقی انتفای ابوّت در ثبوت قصاص از دیدگاه فقهای امامیه و عامه، محمد شفیق اسکی و محبوبه گودرزوند چگینی، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره ۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [https://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v4-i4-winter97/paper1.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی نظریه کیفر قصاص در فقه و حقوق با استناد به آیات قصاص، زهرا مختاری و سید علی هاشمی خانعباسی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدّن، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_543695_24f0fc3378fc39e10f63e39a4857a402.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # مبانی فقهی عدم قصاص پدر در قانون مجازات اسلامی، سلمان عمرانی و حسین حاجی‌قربانی، دوفصلنامه آموزه‌های حقوقی گواه، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [https://leg.journals.isu.ac.ir/article_2654_52b272283dfe0bb7584e118a9ce0c83f.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأملی در ماده ۳۷۵ قانون مجازات اسلامی و رفع قصاص از قاتل مکرَه، محمد روحانی مقدم و مریم آقایی بجستانی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدّن، دوره ۴، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. [http://jhc.sinaweb.net/article_668086.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نگاهی به قصاص و دیه زنان، حسین مزیجانی، غلامرضا عارفیان، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. [https://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v3-i1-1-spring96/paper2.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبدیل قصاص در حقوق کیفری ایران، حسن مرادی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۶، شماره ۲۱، ۱۳۹۶ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_8168_67a79cb03330fc9b204cb6d5f2e0e0a1.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اذن و رضایت سابق در سقوط قصاص، علیرضا عسگری و احمد مرادخانی و حسین ناصرخاکی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۰، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. [http://jil.bonabiau.ac.ir/article_533063_f563aba81c0fd32a03191b9acf60581d.pdf مقاله را اینجا ببنید]
| |
| # مبانی فقهی قصاص پدر توسط فرزند در صورت قتل مادر، اسدالله لطفی و بهرام سهرابی نژاد و فروزان سهرابی نژاد، فصلنامه فقه مقارن، شماره۹، ۱۳۹۶ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_51388_1b2b36cc08081eb2b06ccea6525a41af.pdf مقاله را اینجا ببنید]
| |
| # استیذان در قصاص، وحید نکونام، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۸، ۱۳۹۵ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/420347/70F045B6EAE77C025B2DF0BFEB29FA1A.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # عدول از قصاص نفس و مصالحه بر قصاص عضو در قتل عمد، مصطفی جباری و جلیل امیدی، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره ۸، شماره۳، ۱۳۹۵ش. [https://jls.shirazu.ac.ir/article_3926_8b8bc04da7ebe8dc21a881e833956f67.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تبیین و مبانی قصاص اعدام و اهدای عضو، الهام سلیمانی نصرت و رضا فرج اللهی، نخستین کنگره بین‌المللی جامع حقوق، ۱۳۹۴ش. [https://civilica.com/doc/503322/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تخییری یا تعیینی بودن حق قصاص، علی محمدی جورکویه، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۴۴، ۱۳۹۴ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_14495_c49e243be34ee8a0451ba8b0c4396ce2.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی فقهی حقوقی تبعیض قصاص و چالش‌های پیش رو، سینا رازقیان و روح‌الله اکرمی سراب، نخستین کنگره بین‌المللی جامع حقوق، ۱۳۹۴ش. [https://civilica.com/doc/503233/ مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # گسترهٔ شرط انتفای ابوّت در ثبوت قصاص، محمدجعفر صادق‌پور و عبدالعلی توجّهی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۲۲، شماره ۸۶، ۱۳۹۴ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_64539_1652181c989fb1ea7acb5d6ca9c891d4.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی آیات قصاص و وجوه حیات بخشی آن در قرآن، حمیدرضا نوری، فصلنامه مطالعات تفسیری، شماره ۲۱، ۱۳۹۴ش. [http://ensani.ir/file/download/article/20150922125246-9576-101.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نگرشی نو به معنای قصاص در قرآن، هادی غلامرضا راوی و عبدالله امیدی‌فرد، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۱۲، ۱۳۹۳ش. [http://aqojap.journal.qom-iau.ac.ir/article_524973_ccc52ddb0ab52f48da6078d81c03b046.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # جریان قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران، جلیل امیدی و زکریا حسینی، فصلنامه فقه مقارن، دوره ۲، شماره ۴، ۱۳۹۳ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_11862_949fd5a6a34b66f65a6befc070b7becd.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # عفو از قصاص در متون فقهی مذاهب اسلامی، علی غضنفری و آغامحمد نبیل، فصلنامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، دوره ۹، شماره ۳۶، ۱۳۹۳ش. [http://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_6829_8fb56c938adce2929da0d7b8eaa4c007.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # جلوه‌های گرایش به نظم عمومی در مقررات قصاص نفس در قانون مجازات اسلامی، سید محمود مجیدی، فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، دوره ۲، شماره ۶، ۱۳۹۳ش. [https://jclr.atu.ac.ir/article_665_530b33b3beb12efcc3763134ab942ea7.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی نظریه وجوب تعیینی قصاص در قتل عمد در مقایسه با نظریه تخییر، اسمعیل رحیمی نژاد و منصور ذاکر، دوفصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۹، ۱۳۹۲ش. [https://feqh.semnan.ac.ir/article_1904_3d2498dc5e172d44b5a47fbca782630a.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص پدر و مادر در برابر قتل عمدی فرزند از دیدگاه مذاهب اسلامی، مصطفی ذوالفقارطلب و محمد جمالی، فصلنامه فقه مقارن، شماره ۲، ۱۳۹۲ش. [http://fiqhemoqaran.mazaheb.ac.ir/article_7307_a72abf679d90df0d99f87f727d254518.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # سقوط قصاص با عفو برخی از اولیاء، محمدحسین شعبانی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۴، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_27364_dac00e5140bf54e0d4f4bca19d766a13.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اصالت دیه در قتل عمد، سید سجاد موسوی کرمانشاهی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۹، شماره ۷۱، ۱۳۹۱ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3016.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی مبانی فقهی حکم قصاص مادر در قتل فرزند، فاطمه قدرتی و فریبا حاجیعلی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۱، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_26741_5f9421bf8d0936b8d7521ca1179428c7.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # پژوهشی فقهی در مسئلهٔ قصاص مادر در قتل فرزند، محمدحسن حائری و مرتضی مرادی گلستانی، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۴۴، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_27014_b5712818cd44f93e666bf926c6078331.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # تأثیر رضایت پیشین مجنیٌ‌علیه در سقوط قصاص و دیه، حسین آقایی‌نیا و محمدمهدی عالمی طامه، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۸، شماره ۲۹، ۱۳۹۰ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18270_bedd4320c43fde75c06b2179f0af8834.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # اثر عدم توافق اولیا دم بر قصاص قاتل، محمدابراهیم شمس و حمیدرضا کلانتری، دوفصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، دوره ۲، شماره ۲، ۱۳۹۰ش. [https://law.tabrizu.ac.ir/article_2072_97d87716aad6974d63ac2632345b2e85.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص و دیه زن، احمد حاجی ده‌آبادی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۶، شماره ۲۲، ۱۳۸۸ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_18497_71983f04c6c69f8cb87ac9a9947882cb.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # واکاوی لزوم استیذان در قصاص، محمدجواد شریعت، فصلنامه پژوهشهای حقوقی، شماره ۱۳، ۱۳۸۷ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/246636/861BFA5A27AB75243E9E8E181B9C6E83.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # بررسی نظریه تساوی زن و مرد در قصاص و دیات، سید احمد حسینی خراسانی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۴، شماره ۵۳، ۱۳۸۶ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3162.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص در سقط عمدی جنین، مسعود امامی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۱۴، شماره ۵۳، ۱۳۸۶ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3163.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقدی بر مقاله «بررسی تفاوت اجرای حکم قصاص در مورد زن و مرد» قصاص یکسان مرد و زن خلاف شرع است، محمدحسین واثقی‌راد، فصلنامه راهبرد، شماره ۳۷، ۱۳۸۴ش. [https://iranjournals.nlai.ir/bitstream/handle/123456789/795641/19DF02832052CB6797B3CB673BC285A5.pdf?sequence=-1&isAllowed=y مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقد رویه شهرت‌گرایانه در سیاست جنایی تقنینی ایران بحث قصاص و دیه نفس، حسن پوربافرانی، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. [http://law.mofidu.ac.ir/article_239483_9754cf2ca0eb7898192ab9d9f6e69649.pdf مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # نقدی بر انگاره برابری زن و مرد در قصاص، علی‌اکبر کلانتری ارسنجانی، فصلنامه فقه (کاوشی نو در فقه)، دوره ۷، شماره ۲۶–۲۵، ۱۳۷۹ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3746.html مقاله را اینجا ببینید]
| |
| # قصاص حق انحلالی یا مجموعی؟، [[سید محمود هاشمی]]، فصلنامه فقه اهل‌بیت (ع)، شماره ۱۷ و ۱۸، ۱۳۷۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/84383/%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%B5-%D8%AD%D9%82-%D8%A7%D9%86%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%89-%DB%8C%D8%A7-%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%89- مقاله را اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| === عربی === | | ==سهام== |
| أثر موت القاتل فی الانتقال من القصاص إلی الدیة إذا لم یستوفِ الأولیاء القصاص، حجت الله فتحی، مجلة المنهج الفقهی من منظار اهل‌البیت(ع)، دوره ۲، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. [http://fiqhmagar.afiqh.org/article_139274_80b3a190c973c1cd080acda7469a22ff.pdf?lang=fa مقاله را اینجا ببینید]
| | مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد. |
| | ===سهم سادات=== |
| | از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶) همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴) |
| | ===سهم امام=== |
| | در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵، ص: ۳۳۰) |
| | همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. () |
| | ==خمس و حکومت == |
| | امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است.. |
خمس در زمان غیبت
خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است.
جایگاه مساله در فقه معاصر
با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند.
مفهوم شناسی
به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس)
غیبت صغری
پس از شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است.
غیبت کبری
پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است.
خمس
خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.()
سهام
مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد.
سهم سادات
از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶) همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴)
سهم امام
در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵، ص: ۳۳۰)
همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. ()
خمس و حکومت
امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است..