|
|
| (۳۴۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| قاعده لاضرر در فقه معاصر (منابع مطالعاتی)
| | کتاب فقه و مصلحت نوشته ابوالقاسم علیدوست است. مصلحت به عنوان یکی از پایه های تعلیل حکم فقهی مطرح است. |
|
| |
|
| ==کتاب== | | == معرفی و ساختار == |
| === فارسی ===
| | کتاب فقه و مصلحت نوشته ابوالقاسم علیدوست دربارهٔ رابطه بین مصلحت و فقه است. وی در این کتاب بر مصلحت‌گرایی دین تأکید دارد و بر آن است که تشریع و شرایع الهی همگی دارای هدف خاص بوده‌اند. |
| # قاعده نفی ضرر و حرج در خانواده، اعظم امین، تهران، ناشر مانیان، ۱۴۰۱ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010310088.pdf صفحه آغاز، فهرست و پیشگفتار را از اینجا ببینید]
| |
| # رساله لاضرر، محمدحسین نائینی، نویسنده: موسی خوانساری‌نجفی- حسین حلی، محقق: مصطفی ابوالطابوق، ناشر کتاب حکیم، ۱۴۰۱ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010205311.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # اللئالی و الدرر فی اصداف قاعده لاضرر، محمدباقر کرم‌پوربهشت‌آبادی، قم، ناشر خورشید علم، ۱۴۰۱ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010529176.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # جبران خسارات وارده بر محیط زیست با تأکید بر بحران دریاچه ارومیه و استناد به قاعده لاضرر، اتلاف و تسبیب، سپیده بوذری، اخلاق زیستی، دوره ۱۱، شماره ۳۶، ۱۴۰۰ش.[https://www.sid.ir/paper/967742/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی و مبانی حقوقی ممنوعیت ضرر و زیان: قاعده لاضرر، سیدعلیرضا جعفری، قم، ناشر قدس، ۱۴۰۰ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/1400406043.pdf صفحات ابتدایی و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر و لاضرار: تقریر البحث سماحه آیه الله الفقیه المحقق الحاج الشیخ مسلم الداوری، عبدالشهید حوری، قم، ناشر دار زین العابدین، ۱۳۹۹ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99526944.pdf صفحه مقدمه را از اینجا ببینید]
| |
| # جواهر الدرر فی نفی قاعدة الضرر، ابوالقاسم حسینی، مشهد، کتابخانه آستان قدس رضوی.[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/8067817 معرفی منبع را از اینجا ببینید]
| |
| # لاضرر و تطبیقات آن در فقه، حسین قدیری، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98613916.pdf صفحه آغاز و فهرست از اینجا ببینید]
| |
| # لاضرر و تطبیقات آن در فقه، حسین قدیری، قم، ناشر مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98613916.pdf صفحه آغاز و فهرست را از این ببینید]
| |
| # جبران خسارت و از کارافتادگی و سایر هزینه‌ها با استفاده از قاعده لاضرر، الهام قربانی، تهران، ناشر: راه دکتری، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98a03151.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # ظرفیت فقهی قاعده لاضرر در رفع ضرر و زیان ناشی از روابط زوجین، مریم مهاجری - عزت السادات میرخانی، تهران، ناشر دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98913084.pdf صفحه آغاز، فهرست و پیشگفتار را از اینجا ببییند]
| |
| # جبران خسارت و از کارافتادگی و سایر هزینه‌ها با استفاده از قاعده لاضرر، الهام قربانی، تهران، ناشر راه دکتری، ۱۳۹۸ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/98/98a03151.pdf صفحات آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # اخلاق اسلامی با تکیه بر قاعده لاضرر (در پرتو تفاسیر قرآنی و متون اخلاقی)، محمد قدرتی‌شاتوری، مشهد، ناشر مینوفر، ۱۳۹۷ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97730045.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # حق و سوءاستفاده از آن، محمدعلی موحد، تهران، ناشر کارنامه، ۱۳۹۷ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97b17310.pdf صفحه آغاز، فهرست و مقدمه را از اینجا ببینید]
| |
| # حجاب زنان با گذری بر قاعده لاضرر، محمد قدرتی‌شاتوری، مشهد، ناشر مینوفر، ۱۳۹۷ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97730056.pdf صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید]
| |
| # تطبیق احتمالات در قاعده لاضرر بر حرمت استفاده از ماهواره، زهره اکبری، تهران، ناشر اوستای پارسیان، ۱۳۹۷ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97b30086.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # احکام و آثار ضرر در روابط و تعاملات جهان معاصر (فقهی - حقوقی)، صادق طهوری، قم، ناشر سپهرآذین، ۱۳۹۶ش.
| |
| # دراسات فی قاعده لاضرر و لاضرار، سیداصغر ناظم‌زاده‌قمی، قم، ناشر رشید، ۱۳۹۵ش.
| |
| # مسئولیت مدنی ناشی از تفویت فرصت، اشرف السادات ذاکری، تهران، ناشر بعثت، ۱۳۹۳ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/93/93423108.pdf صفحه آغاز، فهرست و چکیده را از اینجا ببینید]
| |
| # دو قاعده فقهی (من ملک - لاضرر)، مرتضی انصاری، مترجم: مهدی موحدی‌محب، سمنان، ناشر دانشگاه سمنان، ۱۳۹۲ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/92/92405059.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر و لاضرار، عباسعلی فراهتی، کاشان، ناشر: محتشم، ۱۳۹۲ش.
| |
| # قاعده لاضرر، رضا حق‌پرست، تهران، نشر چتر دانش، ۱۳۹۲ش.
| |
| # قاعده لاضرر از دیدگاه "شیخ مرتضی انصاری، آخوندخراسانی، امام خمینی (ره)"، حشمت الله صادقی - فاطمه‌السادات حسینی، قم، ناشر: حشمت الله صادقی، ۱۳۹۱ش.
| |
| # قاعدتی لا حرج و لا ضرر و آثارهما فی‌الفقه الاسلامی، جواد موسوی‌زاده، قم، ناشر موج علم، ۱۳۸۹ش.
| |
| # قاعده لاضرر و لاضرار (تقریرات)، سیدعلی سیستانی - مترجم: اکبر نایب‌زاده، ناشر خرسندی، ۱۳۸۹ش.
| |
| # قواعد فقه: قاعده لاضرر، حمید بهرامی‌احمدی، تهران، ناشر دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۹ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/89/89530080.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر، حمید کاویانی‌فرد، قم، ناشر چاف، ۱۳۸۸ش.
| |
| # لاضرر و لاضرار: من ابحاث سیدنا الاستاد آیه‌الله العظمی‌الشهید محمدباقر الصدر، سیدکمال حیدری، ناشر دارالصادقین، ۱۳۷۹ش.
| |
| # نظریه خسارت: بررسی لزوم جبران خسارتهای معنوی و مسوولیت ناشی از تفویت منافع و فرصتها از دیدگاه …، محسن اسماعیلی، تهران، ناشر امیرکبیر، ۱۳۷۷ش.
| |
| # قاعده لاضرر، فتح‌الله بن محمدجواد شریعت اصفهانی، نشر دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۴ش.
| |
|
| |
|
| === عربی ===
| | کتاب فقه و مصلحت بر اساس یک مقدمه و سه بخش تدوین شده است. در مقدمه تبیین اصطلاح مصلحت در مذاهب فقهی و نگرش آنان در این باره پرداخته است. مفهوم‌شناسی موضوع فقه و مصلحت در فصل اول بخش اول با محورهای تعریف لغوی، مقاصد شریعت، علل الشرایع و حکم، تبیین مسئله مصلحت، منفعت، عدالت و مصالح مرسله، مسئله اضطرار و ضرورت، مباحث استصلاح، استحسان، قیاس، سد و فتح ذرایع تبیین شده است. در فصل دوم نیز عنوان مبانی، شامل مباحث تبعیت احکام شرع از مصالح و مفاسد، امکان فهم مصالح و مفاسدِ مورد نظر شارع مورد بحث قرار گرفته است. در قسمت پایانی بخش اول هجده عنوان حاشیه‌ای از جمله قانون «العالی لایفعل شیئا لاجل السافل»، روش صحیح کشف و فهم مقاصد شریعت، چیستی و مراحل حکم و… بررسی شده است. |
| # تحلیل الانظار فی لاضرر و لاضرار: تقریرا لبحوث آیه‌الله السید عادل العلوی (مدظله)، محمدامین محرابی، قم، ناشر ذوی‌القربی، ۱۴۰۱ش.[https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010405002.pdf صفحه آغاز و فهرست را از اینجا ببینید]
| |
| # قاعدة لا ضرر أدلتها و مواردها، فاضل صفار، قم، نشر پرهیزکار، ۱۳۸۱ش.
| |
| # قاعدة لا ضرر و لا ضرار و تطبیقاتها فی أحکام الأسرة، أحمد بن محمد عزب.[https://ia903400.us.archive.org/17/items/women00000/Women02892.pdf از اینجا این کتاب را بخوانید]
| |
| # التطبیقات الفقهیة لقاعدة لا ضرر ولا ضرار فی فقه الأسرة، علی بن أحمد المشرفی.[https://ia904504.us.archive.org/28/items/fiqh13001/fiqh13993.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
|
| |
|
| ==مقاله==
| | در بخش دوم جایگاه مصلحت در کشف حکم و اجرای احکام مکشوف، شیوه و نهاد کشف مورد تحقیق قرار گرفته است که نویسنده در ابتدا با بیان آراء مذاهب فقهی اهل سنت و امامیه در تبیین موقعیت سندی مصلحت اشاره می‌کند. استصلاح در آرای فقیهان و مذاهب اهل سنت، ادله موافقان و مخالفان کارایی سندی استصلاح در مذاهب اهل سنت و موقعیت سندی مصلحت در عملیات استنباط و متون فقهی امامیه، مبانی اصولی امامیه در انکار کارایی سندی مصالح مرسله و… از جمله عناوین مورد بحث در این فصل از بخش دوم است. |
| === فارسی ===
| |
| # امکان‌سنجی استفاده حکم تقلب نسبت به قانون از قاعده لاضرر، مصطفی دانش‌پژوه و حسین قافی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۷۲، ۱۴۰۱ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_254734.html از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # تأثیر اسقاط خیار در معامله بر اقتصاد با رویکرد فقهی حقوقی، حسین علمی و محمدباقر فیجان و محمدمهدی صالحی، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۱۳، ۱۴۰۱ش.[http://journal.ihrci.ir/article_152157_cfbfe5818414e4fa1a5dd5aa5e6bd55e.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مسئولیت دولت در ارسال امواج الکترومغناطیسی با رویکرد قواعد فقهی، محمدرضا زنده دل برون و مصطفی تقی‌زاده انصاری و منصور امینی و نجاد علی الماسی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۱۴، ۱۴۰۱ش.[http://journal.ihrci.ir/article_157928_0aefe13dbe7bc1df081dab9de163c3bd.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # احتکار در فقه اسلامی و سیرهٔ علوی و بررسی قول مشهور در سعه و ضیق موارد آن، سید حسین نوری و سیدعباس نوری، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۸، شماره ۳، ۱۴۰۱ش.[https://jorr.ut.ac.ir/article_84312_084dccf8f26ca75ede6e49dc7da4d3c0.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # تخریج روایات قصه سمره بن جندب جهت استنباط قاعده لا ضرر، احمد ارشاد - عباس یعقوب زاده مجرد - صادق طهوری (نوروزی)، انتشار آنلاین از تاریخ ۲۱ خرداد ۱۴۰۱ش. [https://jfiqh.um.ac.ir/article_42466.html این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # تحلیل فقهی - حقوقی قاعده لاضرر در رفع ضرر ناشی از تمکین و نشوز زوجه، مریم مهاجری، مطالعات راهبردی زنان، شماره پیاپی ۹۱، ۱۴۰۰ش.[http://www.jwss.ir/article_138027_901e612c56aeea5860723d7a17e41287.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # امکان‌سنجی تمسک به قاعده لاضرر به عنوان مبنای خیار غبن «با تأکید بر شمولیت لاضرر در امور عدمی»، مصطفی شریفی و محمدتقی قبولی درافشان و محمدرضا علمی سولا، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره پیاپی ۹۶، ۱۴۰۰ش.[http://ijmedicallaw.ir/files/site1/user_files_dbc6fd/nayebzadeh-A-10-1513-1-da09eb4.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # واکاوی نقش و تأثیر قاعده لاضرر در فسخ نکاح به واسطه بیماری‌های نوظهور، زینب سنچولی و محمدرضا کیخا و نادر مختاری و امیرحمزه سالارزایی، دوفصلنامه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، دوره ۸، شماره ۱۴، ۱۴۰۰ش.[http://pubs.jz.ac.ir/article_133574_9a5bd60f0e5390fd6a4c94bc96f47ea6.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مشروطه سازی حقوق خصوصی در حقوق اروپایی، حقوق ایران و فقه امامیه، جلیل قنواتی و عبدالرضا علیزاده و مجتبی زنگنه، حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۶۹، ۱۴۰۰ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_248928_af6dae682828e9ec7d81e033ca24cbb7.pdfاز اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # تأثیر عنصر اضطرار بر نظام قراردادهای اقتصادی با تکیه بر ادله فقهی و مبانی نظری آن، محسن رجب زاده و علیرضا مظلوم رهنی و علیرضا رجب زاده، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۱۱، ۱۴۰۰ش.[http://journal.ihrci.ir/article_144968_6c145e13c93bc75ef69fb96ab91ffc23.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # نبایدهای فقهی رسانه با تأکید بر امنیت و قاعده لاضرر، محمدحسن گلی شیردار و صالح منتظری و حامد مایلی، نشریه علمی آفاق امنیت، شماره پیاپی ۵۱، ۱۴۰۰ش.[https://ps.ihu.ac.ir/article_206798_9ccef457b8cdd43892093ab456fe45f7.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # مسئولیت مدنی دولت از مظر قاعده «لاضرر»، ابوالفضل علیشاهی قلعه جوقی و محمد دانشهاد، مطالعات فقهی و فلسفی، دوره ۱۲، شماره ۴۵، ۱۴۰۰ش.[https://aqojap.qom.iau.ir/article_681523_35609c4b934ab2bb64ad8a0b27b5b384.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی حکم رانت‌خواری با استناد به قاعدهٔ لاضرر، محمدعلی شیخ الاسلامی - سید محمد تقی قبولی درافشان (نویسنده مسئول) - محمد تقی فخلعی، شماره ۱۲۵، ۱۴۰۰ش.[https://jfiqh.um.ac.ir/article_35230_387bef70c7171476d8ceb43bf24ffecf.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # تأثیر قید فِی الْاِسْلَامِ در روایت لاضرر و لا ضرار در استنباط مسائل فقهی، حیدر باقری اصل، فصلنامه فقه و اصول، انتشار آنلاین از ۱۴۰۰ش.[https://jfiqh.um.ac.ir/article_41876.html از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # تأثیر تغییر اوضاع و احوال در قراردادهای تجاری از منظر فقه و رویه قضایی، نسرین طافی و عبدالمحمد کردی و سید ابراهیم موسوی، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۹، ۱۴۰۰ش.[http://journal.ihrci.ir/article_157672_8b2fe6d3a1db012bab9b381939408f3a.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بررسی محذور تأسیس فقه جدید در اثبات حکم با قاعده لا ضرر، مصطفی شریفی و سید محمدتقی قبولی درافشان و محمدرضا علمی سولا، فقه میان رشته‌ای اجتماعی، شماره ۱۸، ۱۴۰۰ش.[https://irj.journals.isu.ac.ir/article_76043_37181caa1e9c39e8dc1f1855a7343803.pdf این مقاله را از اینجا بخوانید]
| |
| # تطبیق قاعدهٔ غرور بر قواعد اتلاف، تسبیب و لاضرر در حقوق جزایی ایران، محمدجواد سامی، تحقیقات نوین میان رشته‌ای حقوق، دوره ۱، شماره ۲، ۱۴۰۰ش.[https://www.sid.ir/paper/960309/faاین مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # تقابل قاعده لا ضرر و قاعده احسان در مسئولیت مدنی دولت، وحید حیدری - سید محمدمهدی غمامی، اندیشه‌های حقوق عمومی، پیاپی ۱۹، ۱۴۰۰ش.[http://ensani.ir/file/download/article/1641815882-9714-19-3.pdfاز اینجا ببینید]
| |
| # مسئولیت مدنی فرار مالیاتی مدیران شرکت‌های تجاری با فاکتور صوری از نگاه فقه و حقوق، علیرضا رضایی و محمدباقر عامری نیا و مهران جعفری، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۱۰، ۱۴۰۰ش.[http://journal.ihrci.ir/article_142962_4ee6046af5f9219e5e741c1d67f7ebee.pdfاز اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # کاربرد «قاعده لاضرر» در حقوق دریای خلیج فارس از دیدگاه فقهی، محمد ذاکری و محمدرضا کاظمی گلوردی (نویسنده مسئول) و محسن رزمی، ماهنامه جامعه‌شناسی ایران، شماره پیاپی ۱۰، ۱۳۹۹ش.[http://jou.spsiran.ir/article_148124_1693fa2821bab5beb1db06b1e1bd3f99.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی چالش‌های بیماری‌های واگیردار با حقوق وتکالیف خانوادگی، معصومه مظاهری، مطالعات راهبردی زنان، شماره پیاپی ۸۸، ۱۳۹۹ش.[http://www.jwss.ir/article_128227_c8906b451af20aebc829315a81b6d5dc.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # نگاهی نوین به مفاد قاعده لاضرر با تکیه بر مبانی انسان‌شناسی قرآن کریم، علی اصغر هادوی نیا، حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۶۶، ۱۳۹۹ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_44672_e55bc55382a6ffb6664bd39adb0aefc4.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # ارتقاء کیفی رفاه اجتماعی جامعه ایرانی در پرتو مدیریت تعارض منافع با تکیه بر مطالعه تطبیقی قاعده لاضرر در فقه امامیه و اصل ضرر در نظام حقوقی غرب، علی حدادزاده شکیبا، فقه میان‌رشته‌ای اجتماعی، شماره پیاپی ۱۷، ۱۳۹۹ش.[https://irj.journals.isu.ac.ir/article_76039_f8023db2e720d8728de1471f4a28f913.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مفهوم‌شناسی ضرر و ضرار (با رویکردی به آرای آیت‌الله سید احمد مددی موسوی)، محمد غفوری‌نژاد، فصلنامه پژوهش‌های اصولی، دوره ۶، شماره ۲۵، ۱۳۹۹ش.[http://www.juosul.ir/article_143703_6305a08753694fb44e7cd25689ccdd40.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # کاربرد قواعد فقهی در اقتصاد از منظر قرآن، مهری توتونچیان و احمدرضا خزائی، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۶، ۱۳۹۹ش.[http://journal.ihrci.ir/article_128511_1e225cfadadc9d5de51c846d6c66913b.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # ضرورت تحول اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها در خصوص جرائم مستحدث کیفری با تأملی بر اصول و قواعد فقهی، رؤیا فنائی - سیدمهدی صالحی - رضا نیکخواه سرنقی، فقه و اصول (مطالعات اسلامی)، دوره ۵۲، شماره۳ (پیاپی ۱۲۲)، ۱۳۹۹ش.[https://www.sid.ir/paper/390685/fa#downloadbottomاین مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # نقد اصل ابداعی حاکم بر تربیت اخلاقی فایده گرای جان استوارت میل بر اساس قاعده اسلامی لاضرر، شهناز شهریاری نیسیانی - رضاعلی نوروزی، مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره پیاپی ۸۴، ۱۳۹۹ش.[https://www.sid.ir/paper/408832/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # حقوق و تکالیف قانونی در روابط مالی زوجین با رویکرد فقهی و حقوقی، کریم ترابی، فصلنامه علمی مطالعات فقه اقتصادی، شماره پیاپی ۷، ۱۳۹۹ش.[http://journal.ihrci.ir/article_128521_455456d40cd3005b1f2d3e3a2672c84b.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # ارتقاء کیفی رفاه اجتماعی جامعه ایرانی در پرتو مدیریت تعارض منافع با تکیه بر مطالعه تطبیقی قاعده لاضرر در فقه امامیه و اصل ضرر در نظام حقوقی غرب، علی حدادزاده شکیبا، فقه میان‌رشته‌ای اجتماعی، شماره پیاپی ۱۷، ۱۳۹۹ش.[https://irj.journals.isu.ac.ir/article_76039_f8023db2e720d8728de1471f4a28f913.pdfاز اینجا مقاله را بخوانید]
| |
| # اندیشه اجتماعی ضمان و مسئولیّت اجتماعی در فقه امامیه و اهل سنت، ایرج چرخچی - ناصر مریوانی - محمدعلی ضیایی، مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره ۱۲، شماره ۲، ۱۳۹۹ش.[https://www.sid.ir/paper/384466/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # نقش اضطرار در رفع تکلیف قانونی حضانت کودکان و حق ملاقات در شرایط پاندمی کووید ۱۹، محمد روشن، مجله تحقیقات حقوقی، دوره ۲۳، شماره ویژه نامه حقوق و کرونا، ۱۳۹۹ش.[https://www.sid.ir/paper/384228/fa مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # نقش قاعده لاضرر در اثبات خیار غبن و تأثیر آن بر بهبود حقوق شهروندی از منظر فقه اسلامی، اشرف نایب‌زاده - سیدمحمد موسوی بجنوردی - سیدمحمدصادق موسوی، حقوق پزشکی، دوره ۱۴، شماره ویژه نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی، ۱۳۹۹ش.[https://www.sid.ir/paper/373706/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # جستاری در قلمرو ایثار در نسبت با مقتضیات قاعده لاضرر، حجت عزیزالهی، مطالعات فقه امامیه، شماره پیاپی ۱۵، ۱۳۹۹ش.[http://pfe.journals.miu.ac.ir/article_6046_35c805dd0a61d28373140de0f94e0105.pdfاز اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی خاستگاه خیار در قرارداد مضاربه بانکی از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، رضا میرزاخانی و صادق الهام، فصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره ۳۴، ۱۳۹۹ش.[http://iee.rihu.ac.ir/article_1854_3d86f27f300a576c8ec4a804b1f5d1a9.pdfاین مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # خوانشی انتقادی از انگاره تعارض قاعده «لاضرر» با مقاومت اسلامی از نگاه قرآن کریم، حسینعلی یوسف‌زاده، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹۷، ۱۳۹۹ش.[http://mag.rcipt.ir/article_133564_e7e58c922589543d464074fbb500d8cd.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # کاربرد قاعده لاضرر در حفاظت از محیط زیست و معماری در راستای ارائه مدلی برای شهرسازی اسلامی و ایرانی، محسن حسن پور - سیدمحمد موسوی بجنوردی - مریم ابن تراب، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی (جغرافیای انسانی)، دوره ۱۲، شماره ۱، ۱۳۹۸ش.[https://www.sid.ir/paper/519241/fa از اینجا مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # از «استرداد» تا «فسخ»: مطالعه تطبیقی سیر تاریخی شناسائی حق فسخ و مبنای آن در نظام حقوقی ایران و آمریکا، محمدجواد صادقی مقدم - جواد شیخ، دانش حقوق مدنی، دوره ۸، شماره پیاپی ۱۵، ۱۳۹۸ش.[https://www.sid.ir/paper/245960/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و ببینید]
| |
| # نقد و بررسی پدیده چندهمسری با توجه به مفاهیم قرآنی و قاعده لاضرر، زهرا فهرستی - سیده زهرا موسوی، مطالعات فقه تربیتی، دوره ۶، شماره ۱۲، ۱۳۹۸ش.[https://www.sid.ir/paper/255090/faاین مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # بررسی مشروعیت سبک زندگی ریاضتی بر اساس قاعده لاضرر، مجید عطایی نظری و سیدحسن اسلامی، پژوهشنامه سبک زندگی، شماره ۸، ۱۳۹۸ش.[http://journal.manaviyat.ir/article_96453_3e286751126c28f20e5d543da50c87c5.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی ممنوعیت منت پذیری و مصادیق آن، محمدرضا حمیدی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۵، شماره ۳، ۱۳۹۸ش.[https://www.sid.ir/paper/372784/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # اثر قاعده لاضرر در مسوولیت مدنی و نقش قاعده اقدام در اثر رافعیت آن، حسین ولی زاده، قانون یار، دوره ۳، شماره ۱۰، ۱۳۹۸ش. [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=479081 این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # ساماندهی نظریه عدالت قراردادی در حقوق فرانسه، انگلیس و فقه و حقوق ایران، سیامک ره پیک و نادر صحرایی موانه، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره پیاپی ۱۲، شماره پیاپی ۱۲، ۱۳۹۸ش.[https://law.mofidu.ac.ir/article_45618_4124be7941fd304ce40d96ac3d267ae5.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # نقش قاعده فقهی لاضرر در مدیریت بحران‌های محیط زیستی، حسن حسن‌زاده - محمد ادیبی مهر - داوود دلشاد داداش نژاد - محمدجواد باقی زاده، آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، دوره ۷، شماره ۳، ۱۳۹۸ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=510746 این مقاله را از اینجا دریافت کنید]
| |
| # میزان تأثیرگذاری قاعده لاضرر در تحقق خیار غبن، علی محمودیان - امین امانی - روح الله مرادی، تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری (دانشنامه حقوق و سیاست)، دوره ۱۴، شماره ۳۸، ۱۳۹۷ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=472348 این مقاله را از اینجا دریافت کنید]
| |
| # بازپژوهی عملی در تحلیل تشریعی بودن قاعده لاضرر، مهدی ناصر و همایون نوایی، مطالعات اصول فقه امامیه، شماره پیاپی ۱۰، ۱۳۹۷ش.[http://journals.miu.ac.ir/article_4661_5e668565b33183e48f897c71458967e5.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مقابله با سوء استفاده از حق در شرکت‌های تجاری در ایران در پرتو قاعده لاضرر، عباس کریمی - مهران لطفی فروشانی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۴۸، ۱۳۹۷ش.[https://www.sid.ir/paper/229386/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # تربیت اخلاقی با رویکرد تطبیق بر قاعدة لاضرر، محمد قدرتی و حسین غفوری چرخابی، معرفت، سال بیست و هشتم، شماره اول، پیاپی ۲۵۶ (ویژة اخلاق)، ۱۳۹۷ش.[http://marifat.nashriyat.ir/sites/marifat.nashriyat.ir/files/4_48.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # کاربست قاعده فقهی و حقوقی لاضرر و لاضرار در راستای امنیت ملی، حقوق شهروندی و توسعه گردشگری، محسن حسن پور و سید محمد موسوی بجنوردی و مریم ابن تراب، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، شماره پیاپی ۳۳، ۱۳۹۷ش.[http://www.jgeoqeshm.ir/article_84472_c920983e1ad69d8a229cc722638e6c7a.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # اثبات حکم با قاعدهٔ لاضرر، سیدعلی محمد یثربی - جواد محمودی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. [https://jorr.ut.ac.ir/article_66663_3ff1b58e4dbde1e33bc9cad5bc4bde73.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # جایگاه قاعده لاضرر در تربیت، حسین غفوری چرخابی و محمد قدرتی، پژوهش‌های حقوقی قانون یار، دوره اول - شماره ۲، ۱۳۹۷ش.[https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/93242/229 از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بازپژوهی ادلهٔ فقهی سقوط خیار غبن با تصرف قبل از علم، سیدمحمدمهدی صابر و محمدرضا کیخا و امیرحمزه سالارزایی، آموزه‌های فقه مدنی، شماره ۱۷، ۱۳۹۷ش.[https://www.sid.ir/paper/515823/faاین مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # مبنای فقهی مسئولیت مدنی با نگاهی به قاعده لاضرر، داریوش مقامینیا، قانون یار، دوره ۲، شماره ۸، ۱۳۹۷ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=463261 این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی فقهی معاملات اوراق اعتبار آلایندگی، سیدامیرحسین اعتصامی و رضا میرزاخانی، فصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره ۷۱، ۱۳۹۷ش.[http://eghtesad.iict.ac.ir/article_33131.htmlاز اینجا این مقاله را دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # بررسی قاعده لاضرر با رویکرد تطبیق برحق کرامت انسانی، حسین غفوری چرخابی - محمد قدرتی، فصلنامه مطالعات حقوقی، شماره ۱۹، ۱۳۹۷ش.[http://dl.pantajournals.ir/uploads/pdf/2018430171916543.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # جایگاه قاعده لاضرر در تحقق مسئولیت نسبت به آب‌خوان‌ها، نعمت الله دالوند و امان الله علیمرادی و محمد علی حیدری، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره پیاپی ۷، ۱۳۹۶ش.[http://jostar-fiqh.maalem.ir/article_65474_5becee12b6daa8cedac61bae74a1c592.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # نوآوری‌های امام خمینی (س) در قاعده لاضرر و شباهت آن با سوء استفاده از حق در مسوولیت مدنی، سعید سیدحسینی، متین، دوره ۱۹، شماره ۷۴، ۱۳۹۶ش.[https://www.sid.ir/paper/93816/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # واکاوی مبانی تصمیم‌گیری مصلحت محور در نظام قواعد فقهی (با تأکید بر قاعده فقهی نفی ضرر)، احسان علی اکبری بابوکانی و احمد علی قانع، دوفصلنامه اسلام و مدیریت، شماره پیاپی ۱۱، ۱۳۹۶ش.[http://im.rihu.ac.ir/article_1418_76d20f2d0acbdbd1cfb3bc56c1631f56.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بازپژوهی تأثیر قوه قاهره بر وضعیت زراعت پس از انقضای مدت مزارعه، سیدمحمدصادق طباطبایی - سیدحسین اسعدی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۲، شماره ۴، ۱۳۹۶ش.[https://www.sid.ir/paper/505618/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # تبیین حقوق رقابت براساس برداشت‌های متفاوت از قاعده لاضرر، علی ناصحی و محمد عیسایی تفرشی و محمدباقر پارساپور و فرهاد خدادادکاشی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، جلد ۲۰، شماره ۴، ۱۳۹۶ش.[https://clr.modares.ac.ir/rdsm_jarticle_list.php?sid=1&slc_lang=fa&jart_id=9190 از اینجا چکیده این مقاله را بخوانید]
| |
| # تبیین قاعده لاضرر و لاضرار در مباحث فقهی، علیرضا مظلوم و عنایت الله نصیری جهان‌آباد و فتح الله حاجتی، ماهنامه پژوهش ملل، شماره پیاپی ۲۳، ۱۳۹۶ش.[https://www.magiran.com/paper/1775703 از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر و تطبیق آن بر مصادیق روز جامعه، معصومه اسدی نیان، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره سوم، شماره ۱/۳، ۱۳۹۶ش.[http://irijournals.ir/journals/05-Political-sciences/v3-i3-1-autumn96/paper8.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی- حقوقی اثر اعسار زوج بر حق حبس زوجه، رضا حق پناه - سیدمحمد رضوی - سیدعلی رضوی، مطالعات حقوقی (علوم اجتماعی و انسانی شیراز)، دوره ۹، شماره ۲، ۱۳۹۶ش.[https://www.sid.ir/paper/505258/fa#downloadbottom مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # مبانی فقهی، حقوقی جرم‌انگاری تصدی بیش از یک شغل دولتی در حقوق ایران، فریدون جعفری و محسن عباسی مقرب، دوفصلنامه پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره پیاپی ۱۳، ۱۳۹۵ش.[https://jol.guilan.ac.ir/article_1745_d2efef12e81a07c38edee2a021a1fa5e.pdfاز اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # تعدیل قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران، عباس مقدری امیری و حکمت اله عسکری، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی دوره ۱۱، شماره ۴۱، ۱۳۹۴ش.[https://ijrj.babol.iau.ir/article_530019_25137c7270581e14e6f530ce7094f4b8.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بازاندیشی در معیار و قلمرو و ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار، هادی شعبانی کندسری، فقه اهل بیت، شماره ۸۳، ۱۳۹۴ش.[http://noo.rs/g42aZ از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بازاندیشی در معیار و قلمرو و ضمانت اجرای قاعده لاضرر و لاضرار، هادی شعبانی کندسری، فقه اهل بیت، شماره ۸۳، ۱۳۹۴ش.[http://noo.rs/g42aZ از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی جبران ضرر معنوی در قذف، فاطمه سادات حسینی و محمود قیوم زاده و محمود قیوم زاده و محمدرضا رهبرپور، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۴۱، ۱۳۹۴ش.[https://ijrj.babol.iau.ir/article_530014_f223dcc505bcf7945a2996fab4b06cdd.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # نگاهی دیگر به قاعده لاضرر، اصغرآقا مهدوی، فقه میان‌رشته‌ای اجتماعی، شماره پیاپی ۶، ۱۳۹۴ش. [https://irj.journals.isu.ac.ir/article_1985_fdccf9a7132d4866a8de3145a9978361.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مبانی مالکیت فضا و قرار در نظام حقوقی اسلام و غرب، محمد صالحی مازندرانی - جمشید میرزایی، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۲، شماره ۳، ۱۳۹۴ش.[https://www.sid.ir/paper/358952/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # محدوده قاعده «لاضرر» در قانونگذاری «تبیین دیدگاه امام خمینی و شهید صدر»، فریبا علاسوند، حکومت اسلامی، شماره پیاپی ۷۶، ۱۳۹۴ش.[https://www.sid.ir/paper/517526/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # اصل آسیب نرساندن در فقه و حقوق اسلامی و کاربرد آن در فقه زیست پزشکی، سهیلا صفایی و محمود عباسی، اخلاق زیستی، دوره ۵، شماره ۱۷، ۱۳۹۴ش.[https://www.sid.ir/paper/231014/fa#downloadbottom این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # رابطه منطقی قاعده فقهی لاضرر و قاعده غربی سوءاستفاده از حق، عباس کریمی و هادی شعبانی‌کندسری، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال اول، شماره ۲، ۱۳۹۳ش. [https://csiw.qom.ac.ir/mobile/article_567_215308c320c893cc5f17a6b384ad8827.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # تحلیلی بر دیدگاه شهید صدر دربارة قاعدة لاضرر و حق تألیف، سید علی حسینی؛ حسین زروندی رحمانی، مطالعات فقه امامیه، دوره ۹۳، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.[از اینجا چکیده این مقاله را بخوانید]
| |
| # رهبری و بررسی سبک‌های آن بر اساس قاعده فقهی «لا ضرر»، اسدالله گنجعلی - وحید فرهمند - کریم ابراهیمی، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، شماره پیاپی ۸، ۱۳۹۳ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20150525075852-9721-52.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # میان کنش قاعده لاضرر و حریم خصوصی خانواده، جلیل قنواتی - حسین جاور - شاهرخ صالحی کرهرودی، مطالعات حقوقی (علوم اجتماعی و انسانی شیراز)، دوره ۶، شماره ۲، ۱۳۹۳ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=241523 این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # حق حیات جنین نابهنجار از منظر اخلاق انسانی و منافع عمومی، فاطمه السادات موسوی رکنی - سیدمحمدهادی موسوی رکنی، حقوق پزشکی، دوره ۸، شماره ۳۱، ۱۳۹۳ش.[https://www.sid.ir/paper/195351/fa#downloadbottom این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # مسئولیت مدنی ناشی از تصرفات مالکانه، محمود حکمت نیا و مسعود فیاضی، حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۴۲، آذر ۱۳۹۳ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_13660_1af466eac572e09e402bb8830adcfc53.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # مطالعه تطبیقی خسارت عدم‌النفع در فقه امامیه و قوانین ایران و کنوانسیون ۱۹۸۰ وین، حسین احمری و پرویز ذکائیان، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، دوره ۹، شماره ۳۲، ۱۳۹۲ش.[https://ijrj.babol.iau.ir/article_529936_9f6dd069676a3ac0b5525cefe16e40eb.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بررسی مبنای ضرر در جرم انگاری تجاوز جنسی با رویکردی به فقه امامیه، احمد حاجی ده آبادی و محمدعلی حاجی ده‌آبادی و محمد یوسفی، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۴، شماره ۲، ۱۳۹۲ش.[https://www.sid.ir/paper/246752/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # نقش هویت‌ساز قاعده لاضرر در شکل‌گیری الگوی معماری اسلامی، محمدباقر خسروی - محمدرضا بمانیان - محمدکاظم سیفیان، نقش جهان، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۹۲ش.[https://bsnt.modares.ac.ir/article-2-6265-fa.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # مطالعه تطبیقی تأثیر تقصیر زیان‌دیده بر مسئولیت مدنی در حقوق اسلامی و کامن‌لا، علیرضا پور اسماعیل، دوفصلنامه مطالعات تطبیقی حقوقی معاصر، شماره ۷، ۱۳۹۲ش.[https://law.tabrizu.ac.ir/article_1822.html از اینجا مقاله را بخوانید]
| |
| # قاعده فقهی لاضرر و کاربرد آن در فقه پزشکی، محمد عدنانی، پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی (پژوهشنامه فقهی سابق)، شماره ۳، ۱۳۹۲ش.[http://ensani.ir/file/download/article/1594463005-10278-3-3.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # رویکردی نو برای اثبات جریان قاعده لاضرر در احکام عدمی در زمینه مسوولیت مدنی، حسن بادینی - خسرو مؤمنی، مطالعات حقوق خصوصی (حقوق)، دوره ۴۳، شماره ۳، ۱۳۹۲ش.[https://www.sid.ir/paper/490705/fa از اینجا مقاله را دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # مطالعه تطبیقی خسارت عدم النفع در فقه امامیه و قوانین ایران و کنوانسیون ۱۹۸۰ وین (عنوان عربی: دراسة مقارنة عن الخسارة فی عدم النفع بین فقه الامامیة و القوانین الایرانیة و بین إتفاقیة قین ۱۹۸۰)، حسین احمری - پرویز ذکاییان، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، دوره ۹، شماره ۳۲، ۱۳۹۲ش.[https://www.sid.ir/paper/134376/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و ببینید]
| |
| # بررسی مبانی فقهی حق کودک بر بودن با والدین و خویشاوندان با رویکردی به نظر امام خمینی (س)، معصومه مظاهری و فاطمه صالحی‌نژاد، پژوهشنامه متین، دوره ۱۵، شماره ۶۱، ۱۳۹۲ش.[http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_60905_dda368ac6ed3ea135cd57fdde7aea56a.pdfاز اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # بررسی مسئولیت مطلق از منظر حقوق کیفری و فقه امامیه با تأکید بر مسئولیت پزشک، مجتبی جانی پور و مراد عباسی، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، شماره ۶، ۱۳۹۲ش.[از اینجا مقاله را ببینید]
| |
| # کاربرد قاعده لاضرر و لاضرار در بررسی فقهی ایدز، علی الهی خراسانی، فقه، شماره پیاپی ۷۲، ۱۳۹۱ش.[https://jf.isca.ac.ir/article_65179_1e3e53a08d7c995c361223efcabfe980.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # فلسفه قاعده مقابله با خسارت، مهراب داراب پور و مریم غنی‌زاده بافقی، مجله تحقیقات حقوقی، شماره ۵۷، ۱۳۹۱ش.[https://www.sid.ir/paper/91819/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # قاعده لاضرر و تعارضات فرد و اجتماع در جامعه، محمدهادی کاویانی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۸، شماره ۱، ۱۳۹۱ش.[https://jorr.ut.ac.ir/article_35084_d37c7ab4608203dad1f045535e75510b.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی پیامدهای سیاسی قاعده لاضرر، محمد حسین‌زاده یزدی، معرفت سیاسی، شماره پیاپی ۷، ۱۳۹۱ش.[https://www.sid.ir/paper/220660/fa#downloadbottom این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # تحلیل مبانی خیار غبن، سعید منصوری، پژوهشنامه حقوق خصوصی، دوره ۱، شماره ۱، ۱۳۹۱ش.[https://www.sid.ir/paper/246942/fa#downloadbottomاین مقاله را از اینجا دانلود کنید و ببینید]
| |
| # منع از سوء استفاده از حقوق عینی در قانون مدنی، پروین اکبرینه، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۴، شماره ۱۲–۱۳، شماره ۱۳۹۱ش.[https://www.sid.ir/paper/513718/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # لاضرر به مثابه نظریه در ساختار نظام فقهی و حقوقی، محمود حکمت نیا، مطالعات راهبردی زنان، شماره پیاپی ۵۱، ۱۳۹۰ش.[http://www.jwss.ir/article_12449_bcad82ed366c34a5ffce73aa50111e3a.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # تأثیر لاضرر بر حکم نشوز و شقاق زوجین (عنوان عربی: تأثیر لاضرر علی حکم النشوز و الشقاق بین الزوجین)، محمدتقی کرمی - مریم احمدیه، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، دوره ۱۳، شماره ۵۱ (فقه و حقوق)، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/paper/93906/fa از اینجا مقاله را دانلود کنید و ببینید]
| |
| # فعالیت‌های اجتماعی زن و تزاحم آن با حقوق زوج با تأکید بر اندیشه‌های حضرت امام خمینی (ره)، عبدالعی توجهی و زهرا حق محمدی، پژوهشنامه متین، دوره ۱۳، شماره ۵۲، ۱۳۹۰ش.[http://matin.ri-khomeini.ac.ir/article_62718_afd1b2707ef877b0ce2b832f37de49f0.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # جریان قاعده لاضرر در حقوق ادبی و هنری (عنوان عربی: جریان قاعده لاضرر فی حق التالیف)، مهدی خدایی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۳، شماره ۸–۹، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=254131 این مقاله را از اینجا دریافت کنید]
| |
| # نقش قاعده لاضرر در حق خودداری زن از تمکین خاص (عنوان عربی: دور قاعده لاضرر فی امتناع المرأه من تمکین الخاص)، رقیه شکری - رقیه سادات مؤمن، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، دوره:۱۳، شماره ۵۱ (فقه و حقوق)، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/paper/93908/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # مقایسه تطبیقی «اصل ضرر» و «قاعده لاضرر» در توجیه مداخله کیفری، مهرانگیز روستایی، پژوهش‌های حقوق تطبیقی (مدرس علوم انسانی)، دوره ۱۹، شماره۲، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/paper/94185/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # بازاریابی شبکه‌ای و فعالیت شرکت‌های هرمی از دیدگاه فقهی-اقتصادی، غلامرضا مصباحی مقدم و احسان آقاجانی معمار و محمد عظیم زاده آرانی و حسین میسمی، مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره پیاپی ۶، ۱۳۹۰ش.[https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1089_dccf37b150517441ffc18af7d44bb8cc.pdfاز اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بررسی برخی از کاربردهای قاعده لاضرر در حقوق خانواده (عنوان عربی: دراسة بعض من الاستعمالات فی قاعدة لاضرر فی حقوق العائلة)، امان اله علیمرادی - رقیه ارژنگی پور، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۳، شماره ۸–۹، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/paper/255265/faاین مقاله را از اینجا دانلود و بخوانید]
| |
| # بازپژوهی خروج از منزل بدون اذن شوهر از منظر قاعده لاضرر (عنوان عربی: دراسة خروج المراة من البیت بدون اذن الزوج من منظور قاعدة لاضرر)، ابوالقاسم علیدوست، محمد عشایری منفرد، مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)، دوره ۱۳ , شماره ۵۱ (فقه و حقوق)، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=132650 این مقاله را از اینجا دریافت کنید]
| |
| # ضابطة تشخیص بی‌احتیاطی در تحقّق مسئولیت کیفری، مجتبی جانی‌پور اسگلکی و مجتبی وهابی توچایی، دوفصلنامه مطالعات تطبیقی حقوقی معاصر، شماره ۴، ۱۳۹۰ش.[https://law.tabrizu.ac.ir/article_2085.html از اینجا مقاله را بخوانید]
| |
| # مسوولیت مطلق در تخریب محیط زیست از دیدگاه فقهی (عنوان عربی: المسؤولیة المطلقة عن تخریب البیئه من منظر الفقه)، عباس گوهری - مهدی بیژنی، پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی)، دوره ۷، شماره ۲۴، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/paper/134183/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # قاعده لاضرر و جبران خسارت معنوی به خانواده، سیدابوالقاسم نقیبی، مبانی فقهی حقوق اسلامی (پژوهش نامه فقه و حقوق اسلامی)، دوره ۴، شماره ۷، ۱۳۹۰ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=160380 این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # گستره کارآمدی قاعده فقهی لاضرر، عبدالحسین رضائی‌راد، حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۲۵، ۱۳۸۹ش.[http://hoquq.iict.ac.ir/article_18377_b2d05f4ea9729fb32c4e8d6edba0afbd.pdf این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # ضرورت رویکردی نو در تدوین قوانین و مقررات معماری اسلامی (تأملی بر: تأثیر قاعده فقهی «لا ضرر» بر مواد مربوط به حریم بصری در قانون مدنی ایران، محمد علی‌آبادی - مجید هاشمی طغرالجردی، معماری و شهرسازی ایران، شماره ۱، ۱۳۸۹ش.[http://ensani.ir/file/download/article/1585898251-10263-1-7.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # تحلیل نحوه مواجهه با آثار خارجی منفی از منظر اقتصاد اسلامی، غلام رضا مصباحی مقدم و محمد جواد رضائی و مهدی موحدی بکنظر، مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره پیاپی ۴، ۱۳۸۹ش.[https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1076_41bbd634edcc34428ee0f12b77aa6afe.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بررسی فقهی و حقوقی قاعده لاضرر در رویه قضایی کنونی، هرمز عبداللهی، قانون یار، دوره ۳، شماره ۹، ۱۳۸۹ش.[https://www.sid.ir/paper/523577/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # جایگاه تقصیر در مسئولیت مدنی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۳۱، ۱۳۸۹ش.[https://ilr.journals.isu.ac.ir/article_1247.html از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # بررسی مبانی فقهی حفاظت از محیط زیست، محمدرضا محمدزاده رهنی، فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۲۵، ۱۳۸۹ش.[https://www.sid.ir/paper/193920/fa این مقاله را از اینجا دانلود کنید و بخوانید]
| |
| # آیا قاعدة لاضرر بر احکام عدمی حکومت دارد؟ (آیا قاعدة لاضرر اثبات حکم می‌کند؟)، حمید بهرامی احمدی، پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره پیاپی ۲۹، ۱۳۸۸ش.[https://ilr.journals.isu.ac.ir/article_1255.html از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # تطبیق قاعده «لاضرر» بر قضیه «سمره»، مرتضی ولیان پور، سامانه جستار (ویژه قواعد فقه ۲)، شماره پیاپی ۲۰، ۱۳۸۷ش.[http://jostar-elmi.maalem.ir/article_21565_bad4c9eede5e8d32d90f25ae16aa4818.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # تفاوت آثار شفعه از منظر حقوق اموال و قاعده لاضرر، علیرضا یزدانیان، مقالات و بررسیها، شماره ۷۷، ۱۳۸۴ش.[https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=28070 این مقاله را از اینجا ببینید]
| |
| # مسؤولیت مدنی ناشی از اضرار به مالکیت فکری، محمد عیسایی تفرشی و محمود حکمت نیا، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره پیاپی ۴۳، ۱۳۸۳ش.[https://law.mofidu.ac.ir/article_239484_48d483675455d7e0813b0f11c5167e05.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # خسارت عدم النفع در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین‌المللی کالا مصوب ۱۹۸۰، فخرالدین اصغری آقمشهدی، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، شماره پیاپی ۲۹، ۱۳۸۱ش.[https://law.mofidu.ac.ir/article_239431_04499ecb24a6f7b4b299c44e6a014e6f.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # قاعدة لا ضرر و اثرها فی العدمیات، محمود شریعت‌مدار طهرانی، فصلنامه دانشکده الهیات و معارف مشهد، شماره ۵۷، ۱۳۸۱ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20101024132846-95.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی قاعده لاضرر و لاحرج در طلاق به درخواست زوجه، فرحناز افضلی قادری، مطالعات راهبردی زنان، شماره ۱۰، ۱۳۷۹ش.[http://ensani.ir/fa/article/88764/بررسی-قاعده-لاضرر-و-لاحرج-در-طلاق-به-درخواست-زوجه- این مقاله را از اینجا بخوانید]
| |
| # نگاهی به قاعده لاضرر از دیدگاه امام خمینی، محمد صادق مزینانی، فقه، دوره ۶، شماره ۲۲–۲۱، ۱۳۷۸ش.[https://jf.isca.ac.ir/article_3777.html از اینجا ببینید]
| |
| # مروری بر قاعده لا ضرر و تأثیر آن بر ضرر متعهد، سیامک ره پیک، دیدگاه‌های حقوقی، شماره ۱۳ و ۱۴، ۱۳۷۸ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20100914080809-مروری%20بر%20قاعده%20لا%20ضرر%20و%20تأثیر%20آن%20بر%20ضرر%20متعهد.pdf از اینجا ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر و رعایت آن در اصول معماری و شهرسازی اسلامی، محمدکاظم سیفیان، هنرهای زیبا، شماره ۳، ۱۳۷۷ش.[https://www.daneshir.ir/fileEssay/nehz-77-3-8758-mm9.pdf این مقاله از اینجا ببینید]
| |
| # اصل تسلیط و لا ضرر در حقوق اسلام، زین العابدین زاخری، کانون وکلا آذربایجان، شماره ۵، ۱۳۴۵ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20120504121848-6066-13.pdf از اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| === عربی ===
| | در فصل دوم این بخش نیز به موضوع حضور مصلحت در تطبیق و اجرای احکام مکشوف، معیارها و مبانی کشف مصالح مورد نظر شارع پرداخته است. حواشی عناوین بخش دوم نیز به بیان تمثیلهایی از جمله نقد دو سخن به دلیل نادیده گرفتن مقاصد شریعت در اصدار فتوا، چند نمونه از اندیشه مقاصد بسند، لزوم توجه به همه مقاصد شارع در فهم نصوص، مصلحت مبدأ و مصلحت معیار و… اشاره شده است. |
| # حقوق معنوی، محمدتقی الشهیدی، دوفصلنامه پژوهه‌های فقهی تا اجتهاد، شماره ۱، ۱۳۹۶ش.[http://taejtehad.mfeb.ir/article_38684_ec7705bb70bf0999f71d1ae3ce4dd73d.pdf از اینجا مقاله را بخوانید]
| |
| # شمولیه قاعده «لاضرر» فی الأحکام العدمیه و تعویض الخساره، سیدعلی محمد یثربی، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، دراسات فی العلوم الانسانیه، دوره ۲۹، شماره ۲، ۱۴۴۳ش.[https://aijh.modares.ac.ir/browse.php?a_id=51711&slc_lang=fa&sid=31&printcase=1&hbnr=1&hmb=1 از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # قاعدة لا ضرر ولا ضرار فی الفقه المالکی فی کتب النوازل، عوض بن حسین مغرم الشهری، مجلة کلیة الشریعة والقانون بأسیوط، جلد ۳۲، شماره ۴ - شماره مسلسل ۳۲، ۲۰۲۰م.[https://journals.ekb.eg/article_111761_69e3b07e1f0e9d670a426834f4d2fa85.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
| # قاعدة لا ضرر ولا ضرار وأثرها فی المحافظة علی العقل والمال: دراسة مقاصدیة، صدیق زین العابدین النور ابکر، مجلة کلیة الشریعة، العدد السابع، ۲۰۲۲م.[http://197.251.16.188:8080/jspui/bitstream/123456789/1564/1/بحث%203.pdf از اینجا این مقاله را بخوانید]
| |
| # قاعدة لاضرر ولا ضرار و أثرها فی المعاملات المالیة تطبیقاً علی الخیار و الإجارة و التأمین، مبارک محمد مبارک سِلمی، الرسائل الجامعیة، رسائل الماجستیر، ۲۰۱۸م.[http://197.251.16.188:8080/jspui/handle/123456789/512?mode=full&submit_simple=Show+full+item+record از اینجا چکیده مقاله را بخوانید]
| |
| # قاعدة لاضرر ولاضرار و تطبیقاتها المستجدات الطبیة، رشیده خریف، ۲۰۱۴م. [http://dspace.univ-eloued.dz/bitstream/123456789/11640/1/قاعدة%20ضرر%20ولا%20ضرار.pdf از اینجا این مقاله را ببینید]
| |
|
| |
|
| == پایان‌نامه ==
| | این کتاب در بخش سوم به بیان پرسش‌ها، شبهه‌ها و آسیب‌های مباحث فقه و مصلحت پرداخته است. فصل اول عناوینی که مورد بحث واقع شده‌اند عبارتند از کشاکش مصلحت با شریعت و قانون؛ مصلحت و حیل (تدابیر) شرعی، چیستی، بنیان، گستره و نقض حکم حکومی، بررسی اصل تشریع در آیات نازله، نصوص صادره و سیره معصومین علیهم السلام و حقیقه بودن قضایای شرعی، جایگاه تشکیلات و نهادهایی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام در استباط احکام بر اساس مذاهب فقهی امامیه و اهل سنت. |
| # اثر قاعده لاضرر در جبران خسارت در قراردادها از منظر حقوق ایران و فقه اسلامی، سید مهدی صحیح النسب، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/445a664e3d1fb408ccb6cb525ca4c270 از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی قاعده تسلیط و نسبت آن با قاعده لاضرر در فقه امامیه و حقوق مدنی ایران، سید نورالدین مرادیان وفایی، دانشگاه امیرالمؤمنین (ع)، دانشکده فقه و مبانی حقوق اسلامی، ۱۳۹۹ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/db5cd82e751d665af7f71d59ab18d062 از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی رابطه قاعده زرین اخلاق و قاعده لاضرر و لاضرار فقه، امید پورحسرت، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۹ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/99c0bfab1e505987b18c9c35e737a91e از اینجا ببینید]
| |
| # گستره قلمرو قاعده لاضرر در حقوق کیفری، مهری نساجی زواره، دکتری تخصصی، دانشگاه میبد، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cb3e777842752ed83e1bc0ec06a9ba3e از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی و تحلیل کاربرد قاعده لاضرر در فقه زیست پزشکی، پریوش جوهری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش.
| |
| # بررسی تعارض قاعده سلطنت (اصل آزادی افراد) و قاعده لاضرر در معاملات در فقه و حقوق موضوعه، محمدعلی علی نژادرنجکش، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندر انزلی، ۱۳۹۷ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f3c861ac9b571b2d7ac5deb401ca265bاز اینجا ببینید]
| |
| # موازنه حقوق و اخلاق در طلاق با تأکید بر قاعده لاضرر و لاضرار، عظیمه حیدری، کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا (س)، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، ۱۳۹۷ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/99c0bfab1e505987b18c9c35e737a91e از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی مقایسه ای قاعده لاضرر در قانون مدنی ایران و قانون مدنی عثمانی، عامر شمسی، کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/040c243d0290f7f56b976ad8c8fd1b6bاز اینجا ببینید]
| |
| # تزاحم قاعده لاضرر و لزوم حفظ حریم خصوصی با تکیه بر ماده ۱۰۰ قانون مدنی، مسعود خیرآبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی، ۱۳۹۶ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/176c9f677874cac7ace436b90c2c976f از اینجا ببینید]
| |
| # بررسی تأثیر قاعدهٔ لاضرر بر حقوق متقابل زوجین، ایمان رضائیان، کارشناسی ارشد، دانشگاه یاسوج، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۴ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/f6ccf22c6b367fbe8fe22b572c8dff14 از اینجا ببینید]
| |
| # قاعده لاضرر به عنوان مبنای مسوولیت مدنی، محمد امامی‌پور، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۶ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cbd05af83602cf872690071063fe54f9 از اینجا ببینید]
| |
|
| |
|
| == منابع دیگر == | | در مسئله آسیب‌شناسی فقه و مصلحت، مباحث جمود، تقصیر و اشعریگری در فهم مصلحت از شریعت و در کاربرد مصلحت در استنباط؛ مصلحت گرایی افراطی و قدم نهادن در ورطه یوتیلیاریانیسم، ماکیاولیسم، بدعت، عرفی انگاری دین و در نهایت ترقیق شریعت یا حذف آن؛ نداشتن مبنا و منطقی بسامان در اخذ به مصلحت در استنباط؛ جلب نظر به مصلحت موقت و شکلی و غفلت از مصالح بنیادین، عدم توجه به لوازم و مقارنات یک استصلاح و یا به نتیجه چند استصلاح. |
| # گفت و گو: مقایسه قاعده عدالت با قاعده لا ضرر، حسنعلی علی اکبریان - رضا اسلامی - علی شفیعی - سیف الله صرامی - سیامک سعید - محمدتقی شهیدی، فقه، شماره ۵۶، ۱۳۸۷ش.[http://ensani.ir/fa/article/214776/گفت-و-گو-مقایسه-قاعده-عدالت-با-قاعده-لا-ضرر از اینجا ببینید]
| | |
| | عناوین حواشی این بخش شامل چیستی شناسی توریه مطرح در شریعت، مذهب اقتصادی و علم اقتصادی در کلمات سیدمحمدباقر صدر، نشانه شناسی حکم الهی و حکم حاکم است. |
| | |
| | == مسائل == |
| | === واژه‌شناسی === |
| | کتاب فقه و مصلحت در بخش مفهوم‌شناسی این دو واژه، شریعت به معنای خاص را همان احکام شرعی (ص ۶۵)، فقه را در اصطلاح به معنای مجموعه قضایای استنباط با روش اجتهادی و با استفاده از مستندات شناخته شده در نظام استنباط (ص۶۷) و مقاصد شریعت را همان اهداف کلان خداوند از تشریع مقررات اعتباری و عملی در دین اسلام بیان کرده است. (ص ۶۹) همچنین اهداف خرد را علل الشرایع نامیده است. (ص ۷۵) |
| | |
| | از منظر این کتاب «علت حکم» موضوع واقعی حکم بوده و حکم دائر مدار آن است هر چند در ظاهر دلیل شرعی موضوع غیر از علت باشد. مثل نماز واجب که حکمت آن جلوگیری از فحشا و منکر بیان شده است. بر این اساس وجوب حکم است نماز موضوع و نهی از فحشا و منکر حکمت حکم ولی وجوب نماز دائر مدار آن نیست. (ص۷۶) |
| | |
| | عنوان دیگر مورد بحث واژه «حکم» است که نویسنده آن را مقول به تشکیک دانسته است که از اعتبار قانونگذار شروع می‌شود. (ص ۸۱) |
| | |
| | واژه پر چالش این کتاب کلمه «مصلحت» است که علیدوست با توجه به پیچیدگی‌های این واژه، بر آن است که در تفسیر، تشخیص و اعمال و همچنین اسناد آن به شارع باید دیدگاه او در تفسیر انسان و هستی لحاظ شود! از این رو منظور از مصلحت از نگاه شارع در واقع همان «تحقق مقصود او» است. (ص۸۶) بر این اساس مصلحت قانونگذاری در اسلام با عنوان «مصلحت شرعی» تعبیر می‌شود که دارای اصول قابل تفسیر است. (ص۸۷) |
| | وی تجسد و عینیت مصالح شرعی را همان احکام شرعی می‌داند. (ص ۸۸) |
| | |
| | از منظر این کتاب مسئله مصلحت شرعی دارای اقسامی است که شامل مصلحت عام، خاص واخص می‌شود (ص۸۹) همچنین مصلحت شرعی را دارای ویژگی‌های می‌داند که مهم‌ترین آن طریق فهم و درک آن است که راه درک مصلحت شرعی اگر بر مبنای قرآن و سنت و عقل و اجماع باشد مورد پذیرش است. (ص ۹۲) ویژگی دیگر تقسیم کلان به مصالح قابل درک و غیرقابل درک است. دو ویژگی دیگر، دنیوی نبودن صرف و مادی محض نبودن مصلحت است. (ص ۹۳) |
| | |
| | واژه مصلحت در فقه و در معانی منفعت، خیر و ضدفساد، نکته ای است که نویسنده کتاب به آن پرداخته است و بر آن است که این کلمه در فقه هم معنایی جز معنای لغوی و عرفی ندارد. (ص ۹۴) |
| | |
| | واژه منفعت که با مصلحت هم معنا و گاهی به جای آن بکار رفته است از نظر این کتاب از باب تفسیر لغت به مصداق شاخص آن است نه مصداق منحصر (ص ۹۷) |
| | |
| | واژه عدالت نیز از جمله واژگان مورد تبیین این اثر است که پس از تعریف لغوی و روایی، نویسنده توصیه می‌کند متکفلان استنباط احکام شرع باید این واژه را در چارچوب احکام شرع و مقاصد کلان شریعت تفسیری روشن کنند. (ص۹۸) |
| | |
| | کلمه دیگری که در ادامه مباحث این بخش تعریف شده است واژه مصالح مرسله است. این کتاب معنای لغوی و ترکیبی این دو را بدون ابهام دانسته که در قرون اولی اسلام اگر کاربردی داشته است به همان معنای لغوی بوده است اما این اصطلاح در فقه و اصول به معنای مصالحی است که از نصوص معتبر شرعی، دلیلی بر قبول یا رد آن وجود ندارد و از این جهت رها شده است. (ص ۱۰۲) |
| | |
| | نویسنده با اشاره به عناوین دیگری همچون «سهله و سمحه»، «عسر و حرج»، «ضرر»، «اضطرار»، «ضرورت»، «حفظ و اخلال نظام»، به تبیین هر یک پرداخته است. سهله و سمحه به معنای سهل انگاری و رهایی نیست بلکه در تقابل با رهبانیت و زندگی گریزی است. (ص ۱۰۸) دو اصطلاح عسر و حرج نیز معنایی بیش از معنای لغوی تعبیر نشده است. (ص ۱۱۰) دربارهٔ کلمه ضرر نیز شارع مقدس اصطلاح ندارد و هر مفسری دیدگاه خود را دربارهٔ دارد. (ص۱۱۱) این واژه با دو اصطلاح عسر و حرج نسبت عموم و خصوص من وجه دارد. این نسبت و تفاوت باعث می‌شود تا مفاد قاعده عسر و حرج با قاعده ضرر هم متفاوت گردد. (ص ۱۱۲) |
| | |
| | واژه اضطرار نیز در ادبیات فقهی معنای خاصی به جز همان معنای لغوی وضع و تعریف نشده است (ص۱۱۷) در مفهوم‌شناسی این واژه باید به تفاوت آن مصلحت و عادت توجه داشت و نباید حکم اضطراری با حکمی که بر مبنای مصلحت یا عادت بیان شده یکی فرض شود. (ص ۱۲۰) |
| | کلمه ضرورت در همه مفاهیم و معانی مرادف و هم معنای اضطرار است (ص۱۲۲) اما عنوان حفظ و اخلال نظام از منظر فقها معنایی به جز معنای عرفی ندارد. مقصود از نظام هم نظام نوع انسانی است نه نظام اسلامی (ص ۱۲۵) |
| | |
| | علیدوست در ادامه به تبیین عناوین دیگری از جمله استصلاح، استحسان، قیاس، سد ذرایع و فتح ذرایع پرداخته است. استصلاح در برابر استفساد در اصطلاح فقهی به معنای استدلال و استنباط حکم بر اساس مصلحت است بدون اینکه دلیلی معین بر اعتبار یا رد آن در شریعت وجود داشته باشد. (ص ۱۲۸) |
| | |
| | استحسان که در لغت به معنای نیکو شمردن است در متون فقهی و اصولی نیز از سوی استعمال کنندگان در معنای دیگری بکار نرفته است. این اصطلاح متمسک به نصی روشن چه به صورت عام یا خاص از قرآن یا حدیث نیست چنان‌که در استحسان اعتماد به قیاس و اجماع نیز نیست. (ص ۱۳۶) |
| | |
| | قیاس واژه دیگری است که در میان صاحب نظران مورد بحث قرار دارد. تعریف اصطلاحی آن عبارت است از مقایسه موضوعی که ذکری از آن در دلیل نیامده با موضوع مذکور در دلیل و اثبات حکم موضوع مذکور برای موضوع غیرمذکور به جهت مشابهتی که بین این دو وجود دارد و به زعم قیاس کننده علت حکم همین مشابهت است. (ص ۱۳۹) |
| | |
| | عنوان سد ذرایع و فتح ذرایع دو مفهوم ترکیبی دیگری است که بر اساس مدعای این کتاب از جهت لغوی و اصطلاح عرفی هیچ ابهامی ندارند. (ص ۱۴۱) اما در اصطلاح فقهی و اصولی به معنای بسته شدن همه راه‌های وصول به حرام و باز بودن همه راه‌های رسیدن به واجب است. (ص۱۴۲) |
| | |
| | === مبانی === |
| | علیدوست در ادامه به نزاع مورد اشاره دربارهٔ مسئله تبعیت یا عدم تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی پرداخته است. وی در ابتدا به اندیشه انکار تبعیت احکام از مصالح و مفاسد که منسوب به اشاعره است با ذکر ادله آنان اشاره می‌کند. (ص ۱۴۹) بخشی از ادله انکار به روایتهایی اشاره دارد که دلالت بر وجوب پرداخت سی شتر به ازاء قطع سه انگشت و بیست شتر در قطع چهار انگشت است با اینکه اقتضای تبعیت غیر از این است. (ص ۱۵۴) |
| | |
| | در نقطه مقابل اندیشه انکار، اندیشه اثباتی تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی وجود دارد هر چند ممکن است آن مصالح و مفاسد قابل درک و فهم نباشند. (ص ۱۵۵) |
| | |
| | در سومین دیدگاه، اندیشه تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی با تبعیت تشریع از مصلحت در جعل که نویسنده آن را اندیشه اعتدال معرفی کرده مورد بررسی قرار گرفته است! این اندیشه بر آن است که تشریع خداوند همزمان با سایر کارهای او نظیر همه افعال حکیمان تابع غرض و انگیزه است. اما باید توجه کرد که تأمین این مصلحت تنها به این نیست که خداوند به کارهایی که مصلحت ملزمه دارد امر و از کارهایی که مفسده حتمی دارد نهی کند بلکه گاه حتی تأمین مصلحت فوق در نفس تشریع و صرف امر یا نهی کردن است. (ص۱۵۹) نویسنده ضمن پذیرش این دیدگاه بر آن است که نباید بین مفاد قانون ملازمه با تبعیت مطلق احکام از مفاسد و مصالح واقعی خلط کرد. (ص۱۶۴) |
| | |
| | یکی از دیگر از موضوعات مورد بحث مسئله امکان فهم مصالح و مفاسد مورد نظر شارع است که پس از بررسی رای مخالفان امکان و موافقان آن علیدوست ضمن پذیرش نظر موافقان امکان فهم مصالح و مفاسد مورد نظر شارع، بر آن است که استفاده از عقل در درک مناطی است که می‌تواند حکم شرعی را به دنبال آورد که با استفاده از عقل در درک مصالح و مفاسد عملی برای کشف حکم شرعی متفاوت است. (ص ۱۹۴) |
| | |
| | این کتاب در ادامه در مسئله گستره شریعت با اشاره به اینکه عقل خود از اسناد معتبر است و درک آن می‌تواند سند حکم شرعی واقعی قرار بگیرد معتقد به شمول دامنه شریعت و انکار منطقة الفراغ است. (ص ۲۲۴) |
کتاب فقه و مصلحت نوشته ابوالقاسم علیدوست است. مصلحت به عنوان یکی از پایه های تعلیل حکم فقهی مطرح است.
معرفی و ساختار
کتاب فقه و مصلحت نوشته ابوالقاسم علیدوست دربارهٔ رابطه بین مصلحت و فقه است. وی در این کتاب بر مصلحت‌گرایی دین تأکید دارد و بر آن است که تشریع و شرایع الهی همگی دارای هدف خاص بوده‌اند.
کتاب فقه و مصلحت بر اساس یک مقدمه و سه بخش تدوین شده است. در مقدمه تبیین اصطلاح مصلحت در مذاهب فقهی و نگرش آنان در این باره پرداخته است. مفهوم‌شناسی موضوع فقه و مصلحت در فصل اول بخش اول با محورهای تعریف لغوی، مقاصد شریعت، علل الشرایع و حکم، تبیین مسئله مصلحت، منفعت، عدالت و مصالح مرسله، مسئله اضطرار و ضرورت، مباحث استصلاح، استحسان، قیاس، سد و فتح ذرایع تبیین شده است. در فصل دوم نیز عنوان مبانی، شامل مباحث تبعیت احکام شرع از مصالح و مفاسد، امکان فهم مصالح و مفاسدِ مورد نظر شارع مورد بحث قرار گرفته است. در قسمت پایانی بخش اول هجده عنوان حاشیه‌ای از جمله قانون «العالی لایفعل شیئا لاجل السافل»، روش صحیح کشف و فهم مقاصد شریعت، چیستی و مراحل حکم و… بررسی شده است.
در بخش دوم جایگاه مصلحت در کشف حکم و اجرای احکام مکشوف، شیوه و نهاد کشف مورد تحقیق قرار گرفته است که نویسنده در ابتدا با بیان آراء مذاهب فقهی اهل سنت و امامیه در تبیین موقعیت سندی مصلحت اشاره می‌کند. استصلاح در آرای فقیهان و مذاهب اهل سنت، ادله موافقان و مخالفان کارایی سندی استصلاح در مذاهب اهل سنت و موقعیت سندی مصلحت در عملیات استنباط و متون فقهی امامیه، مبانی اصولی امامیه در انکار کارایی سندی مصالح مرسله و… از جمله عناوین مورد بحث در این فصل از بخش دوم است.
در فصل دوم این بخش نیز به موضوع حضور مصلحت در تطبیق و اجرای احکام مکشوف، معیارها و مبانی کشف مصالح مورد نظر شارع پرداخته است. حواشی عناوین بخش دوم نیز به بیان تمثیلهایی از جمله نقد دو سخن به دلیل نادیده گرفتن مقاصد شریعت در اصدار فتوا، چند نمونه از اندیشه مقاصد بسند، لزوم توجه به همه مقاصد شارع در فهم نصوص، مصلحت مبدأ و مصلحت معیار و… اشاره شده است.
این کتاب در بخش سوم به بیان پرسش‌ها، شبهه‌ها و آسیب‌های مباحث فقه و مصلحت پرداخته است. فصل اول عناوینی که مورد بحث واقع شده‌اند عبارتند از کشاکش مصلحت با شریعت و قانون؛ مصلحت و حیل (تدابیر) شرعی، چیستی، بنیان، گستره و نقض حکم حکومی، بررسی اصل تشریع در آیات نازله، نصوص صادره و سیره معصومین علیهم السلام و حقیقه بودن قضایای شرعی، جایگاه تشکیلات و نهادهایی چون مجمع تشخیص مصلحت نظام در استباط احکام بر اساس مذاهب فقهی امامیه و اهل سنت.
در مسئله آسیب‌شناسی فقه و مصلحت، مباحث جمود، تقصیر و اشعریگری در فهم مصلحت از شریعت و در کاربرد مصلحت در استنباط؛ مصلحت گرایی افراطی و قدم نهادن در ورطه یوتیلیاریانیسم، ماکیاولیسم، بدعت، عرفی انگاری دین و در نهایت ترقیق شریعت یا حذف آن؛ نداشتن مبنا و منطقی بسامان در اخذ به مصلحت در استنباط؛ جلب نظر به مصلحت موقت و شکلی و غفلت از مصالح بنیادین، عدم توجه به لوازم و مقارنات یک استصلاح و یا به نتیجه چند استصلاح.
عناوین حواشی این بخش شامل چیستی شناسی توریه مطرح در شریعت، مذهب اقتصادی و علم اقتصادی در کلمات سیدمحمدباقر صدر، نشانه شناسی حکم الهی و حکم حاکم است.
مسائل
واژه‌شناسی
کتاب فقه و مصلحت در بخش مفهوم‌شناسی این دو واژه، شریعت به معنای خاص را همان احکام شرعی (ص ۶۵)، فقه را در اصطلاح به معنای مجموعه قضایای استنباط با روش اجتهادی و با استفاده از مستندات شناخته شده در نظام استنباط (ص۶۷) و مقاصد شریعت را همان اهداف کلان خداوند از تشریع مقررات اعتباری و عملی در دین اسلام بیان کرده است. (ص ۶۹) همچنین اهداف خرد را علل الشرایع نامیده است. (ص ۷۵)
از منظر این کتاب «علت حکم» موضوع واقعی حکم بوده و حکم دائر مدار آن است هر چند در ظاهر دلیل شرعی موضوع غیر از علت باشد. مثل نماز واجب که حکمت آن جلوگیری از فحشا و منکر بیان شده است. بر این اساس وجوب حکم است نماز موضوع و نهی از فحشا و منکر حکمت حکم ولی وجوب نماز دائر مدار آن نیست. (ص۷۶)
عنوان دیگر مورد بحث واژه «حکم» است که نویسنده آن را مقول به تشکیک دانسته است که از اعتبار قانونگذار شروع می‌شود. (ص ۸۱)
واژه پر چالش این کتاب کلمه «مصلحت» است که علیدوست با توجه به پیچیدگی‌های این واژه، بر آن است که در تفسیر، تشخیص و اعمال و همچنین اسناد آن به شارع باید دیدگاه او در تفسیر انسان و هستی لحاظ شود! از این رو منظور از مصلحت از نگاه شارع در واقع همان «تحقق مقصود او» است. (ص۸۶) بر این اساس مصلحت قانونگذاری در اسلام با عنوان «مصلحت شرعی» تعبیر می‌شود که دارای اصول قابل تفسیر است. (ص۸۷)
وی تجسد و عینیت مصالح شرعی را همان احکام شرعی می‌داند. (ص ۸۸)
از منظر این کتاب مسئله مصلحت شرعی دارای اقسامی است که شامل مصلحت عام، خاص واخص می‌شود (ص۸۹) همچنین مصلحت شرعی را دارای ویژگی‌های می‌داند که مهم‌ترین آن طریق فهم و درک آن است که راه درک مصلحت شرعی اگر بر مبنای قرآن و سنت و عقل و اجماع باشد مورد پذیرش است. (ص ۹۲) ویژگی دیگر تقسیم کلان به مصالح قابل درک و غیرقابل درک است. دو ویژگی دیگر، دنیوی نبودن صرف و مادی محض نبودن مصلحت است. (ص ۹۳)
واژه مصلحت در فقه و در معانی منفعت، خیر و ضدفساد، نکته ای است که نویسنده کتاب به آن پرداخته است و بر آن است که این کلمه در فقه هم معنایی جز معنای لغوی و عرفی ندارد. (ص ۹۴)
واژه منفعت که با مصلحت هم معنا و گاهی به جای آن بکار رفته است از نظر این کتاب از باب تفسیر لغت به مصداق شاخص آن است نه مصداق منحصر (ص ۹۷)
واژه عدالت نیز از جمله واژگان مورد تبیین این اثر است که پس از تعریف لغوی و روایی، نویسنده توصیه می‌کند متکفلان استنباط احکام شرع باید این واژه را در چارچوب احکام شرع و مقاصد کلان شریعت تفسیری روشن کنند. (ص۹۸)
کلمه دیگری که در ادامه مباحث این بخش تعریف شده است واژه مصالح مرسله است. این کتاب معنای لغوی و ترکیبی این دو را بدون ابهام دانسته که در قرون اولی اسلام اگر کاربردی داشته است به همان معنای لغوی بوده است اما این اصطلاح در فقه و اصول به معنای مصالحی است که از نصوص معتبر شرعی، دلیلی بر قبول یا رد آن وجود ندارد و از این جهت رها شده است. (ص ۱۰۲)
نویسنده با اشاره به عناوین دیگری همچون «سهله و سمحه»، «عسر و حرج»، «ضرر»، «اضطرار»، «ضرورت»، «حفظ و اخلال نظام»، به تبیین هر یک پرداخته است. سهله و سمحه به معنای سهل انگاری و رهایی نیست بلکه در تقابل با رهبانیت و زندگی گریزی است. (ص ۱۰۸) دو اصطلاح عسر و حرج نیز معنایی بیش از معنای لغوی تعبیر نشده است. (ص ۱۱۰) دربارهٔ کلمه ضرر نیز شارع مقدس اصطلاح ندارد و هر مفسری دیدگاه خود را دربارهٔ دارد. (ص۱۱۱) این واژه با دو اصطلاح عسر و حرج نسبت عموم و خصوص من وجه دارد. این نسبت و تفاوت باعث می‌شود تا مفاد قاعده عسر و حرج با قاعده ضرر هم متفاوت گردد. (ص ۱۱۲)
واژه اضطرار نیز در ادبیات فقهی معنای خاصی به جز همان معنای لغوی وضع و تعریف نشده است (ص۱۱۷) در مفهوم‌شناسی این واژه باید به تفاوت آن مصلحت و عادت توجه داشت و نباید حکم اضطراری با حکمی که بر مبنای مصلحت یا عادت بیان شده یکی فرض شود. (ص ۱۲۰)
کلمه ضرورت در همه مفاهیم و معانی مرادف و هم معنای اضطرار است (ص۱۲۲) اما عنوان حفظ و اخلال نظام از منظر فقها معنایی به جز معنای عرفی ندارد. مقصود از نظام هم نظام نوع انسانی است نه نظام اسلامی (ص ۱۲۵)
علیدوست در ادامه به تبیین عناوین دیگری از جمله استصلاح، استحسان، قیاس، سد ذرایع و فتح ذرایع پرداخته است. استصلاح در برابر استفساد در اصطلاح فقهی به معنای استدلال و استنباط حکم بر اساس مصلحت است بدون اینکه دلیلی معین بر اعتبار یا رد آن در شریعت وجود داشته باشد. (ص ۱۲۸)
استحسان که در لغت به معنای نیکو شمردن است در متون فقهی و اصولی نیز از سوی استعمال کنندگان در معنای دیگری بکار نرفته است. این اصطلاح متمسک به نصی روشن چه به صورت عام یا خاص از قرآن یا حدیث نیست چنان‌که در استحسان اعتماد به قیاس و اجماع نیز نیست. (ص ۱۳۶)
قیاس واژه دیگری است که در میان صاحب نظران مورد بحث قرار دارد. تعریف اصطلاحی آن عبارت است از مقایسه موضوعی که ذکری از آن در دلیل نیامده با موضوع مذکور در دلیل و اثبات حکم موضوع مذکور برای موضوع غیرمذکور به جهت مشابهتی که بین این دو وجود دارد و به زعم قیاس کننده علت حکم همین مشابهت است. (ص ۱۳۹)
عنوان سد ذرایع و فتح ذرایع دو مفهوم ترکیبی دیگری است که بر اساس مدعای این کتاب از جهت لغوی و اصطلاح عرفی هیچ ابهامی ندارند. (ص ۱۴۱) اما در اصطلاح فقهی و اصولی به معنای بسته شدن همه راه‌های وصول به حرام و باز بودن همه راه‌های رسیدن به واجب است. (ص۱۴۲)
مبانی
علیدوست در ادامه به نزاع مورد اشاره دربارهٔ مسئله تبعیت یا عدم تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی پرداخته است. وی در ابتدا به اندیشه انکار تبعیت احکام از مصالح و مفاسد که منسوب به اشاعره است با ذکر ادله آنان اشاره می‌کند. (ص ۱۴۹) بخشی از ادله انکار به روایتهایی اشاره دارد که دلالت بر وجوب پرداخت سی شتر به ازاء قطع سه انگشت و بیست شتر در قطع چهار انگشت است با اینکه اقتضای تبعیت غیر از این است. (ص ۱۵۴)
در نقطه مقابل اندیشه انکار، اندیشه اثباتی تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی وجود دارد هر چند ممکن است آن مصالح و مفاسد قابل درک و فهم نباشند. (ص ۱۵۵)
در سومین دیدگاه، اندیشه تبعیت احکام از مصالح و مفاسد واقعی با تبعیت تشریع از مصلحت در جعل که نویسنده آن را اندیشه اعتدال معرفی کرده مورد بررسی قرار گرفته است! این اندیشه بر آن است که تشریع خداوند همزمان با سایر کارهای او نظیر همه افعال حکیمان تابع غرض و انگیزه است. اما باید توجه کرد که تأمین این مصلحت تنها به این نیست که خداوند به کارهایی که مصلحت ملزمه دارد امر و از کارهایی که مفسده حتمی دارد نهی کند بلکه گاه حتی تأمین مصلحت فوق در نفس تشریع و صرف امر یا نهی کردن است. (ص۱۵۹) نویسنده ضمن پذیرش این دیدگاه بر آن است که نباید بین مفاد قانون ملازمه با تبعیت مطلق احکام از مفاسد و مصالح واقعی خلط کرد. (ص۱۶۴)
یکی از دیگر از موضوعات مورد بحث مسئله امکان فهم مصالح و مفاسد مورد نظر شارع است که پس از بررسی رای مخالفان امکان و موافقان آن علیدوست ضمن پذیرش نظر موافقان امکان فهم مصالح و مفاسد مورد نظر شارع، بر آن است که استفاده از عقل در درک مناطی است که می‌تواند حکم شرعی را به دنبال آورد که با استفاده از عقل در درک مصالح و مفاسد عملی برای کشف حکم شرعی متفاوت است. (ص ۱۹۴)
این کتاب در ادامه در مسئله گستره شریعت با اشاره به اینکه عقل خود از اسناد معتبر است و درک آن می‌تواند سند حکم شرعی واقعی قرار بگیرد معتقد به شمول دامنه شریعت و انکار منطقة الفراغ است. (ص ۲۲۴)