|
|
| (۲۷۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[فقه و حقوق]] دو دانش با اشتراکات فراوان هستند. بررسی رابطه این دو دانش با یکدیگر از جهت‌های مختلفی موضوع بررسی مقالات و کتاب‌های فارسی و عربی بوده است؛ اما این مسئله در معنای محض خود، به دلیل گستردگیش، عموماً موضوع پایان‌نامه‌های دانشجویی قرار نمی‌گیرد. نسبت فقه با دانش حقوق، نسبت میان فقه و حقوق اسلامی، معنای حق در فقه اسلامی و نسبت میان قواعد فقهی و مبانی حقوق از جمله موضوعات پرتکرار در میان پژوهش‌ها بوده است. همچنین تأثیر و تأثر متقابل این دو دانش و احکام آنها و پژوهش در مراحل تاریخی تأثیر فقه از نظام‌های حقوقی باستان و همچنین تأثیر فقه در حقوق موضوعه کشورهای اسلامی از دیگر موضوعات مورد بررسی پژوهشگران بوده است. | | '''ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن''' نام کتابی نوشته [[سید محمدعلی ایازی]]، فقیه و قرآن‌پژوه شیعه ایرانی است. این کتاب به بررسی مسئلۀ ملاکات احکام و امکان کشف آنها توسط فقیهان می‌پردازد. نویسنده هدف از نوشتن این کتاب را پیدا کردن روشی برای دست‌یابی به نظریه‌های اساسی شریعت بر می‌شمرد. |
| ==کتاب==
| |
| ===فارسی===
| |
| #رابطه فقه و حقوق در الگوی کلان نظام‌اسلامی، تقریر و تحقیق نصیراله حسنلو، قم، اندیشه ناب ماندگار، پژوهشگاه فقه نظام، ۱۴۰۱ش.
| |
| #مقدمه علم فقه و حقوق اسلامی، کریم کوخایی‌زاده ، محمدخالد نبی‌نیا، تهران، دادبخش، سال ۱۴۰۱ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/01/14010127262.pdf فهرست کتاب را اینجا بیینید.]
| |
| #زبان فقه و حقوق، احمد واعظی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99525917.pdf فهرست کتاب را اینجا بیینید.]
| |
| #کلیات فقه و مبانی حقوق اسلامی، ابراهیم شفیعی‌سروستانی، قم، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۹۸ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99529946.pdf فهرست کتاب را اینجا ببنید.]
| |
| #حکمت در فقه و حقوق، حسین صمدیار، تهران، موسسه اندیشه کامیاب ایرانیان، ۱۳۹۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/95/95921067.pdf فهرست کتاب را اینجا بیینید.]
| |
| #جایگاه فقه در حقوق، علی اکبری، تهران، آرون، ۱۳۹۴ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/94/94511001.pdf فهرست کتاب را اینجا ببینید.]
| |
| #تامل در فقه؛ تحول در حقوق، ناصر قربان‌نیا، تهران، میزان، ۱۳۹۲ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/92/92b16135.pdf فهرست کتاب را اینجا ببینید.]
| |
| #فقه اسلامی هیچ بدهکاری به حقوق روم ندارد، الدسوقی السید الدسوقی عید، ترجمه اکبر نایب‌زاده، قزوین، طه، ۱۳۸۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/89/89703037.pdf فهرست کتاب را اینجا ببینید.] (این اثر ترجمه کتاب «استقلال الفقه الاسلامی عن القانون الرومانی» است.)
| |
| #عدالت وعقلانیت در فقه و حقوق، محمد اصغری، تهران، اطلاعات، ۱۳۸۶ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/86/86223019.pdf فهرست کتاب را اینجا ببینید.]
| |
| #درآمدی بر قواعد فقه و حقوق، م‍ن‍ص‍ور ام‍ی‍رزاده ج‍ی‍رک‍ل‍ی، م‍ش‍ه‍د، ن‍ی‍ک‍و نشر ب‍اژ، ۱۳۸۲ش.
| |
| #رابطه فقه و حقوق، مصطفی م‍ی‍راح‍م‍دی‌زاده، قم، حوزه علمیه قم، دف‍ت‍ر ت‍ب‍ل‍ی‍غ‍ات اسلامی، م‍رک‍ز ان‍ت‍ش‍ارات، ۱۳۸۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/80/80506041.pdf فهرست کتاب را اینجا ببینید.]
| |
|
| |
|
| ===عربی=== | | == معرفی اجمالی == |
| #التفريق بين حقوق الله تعالى وحقوق العباد في الفقه الإسلامي، سلطان بن حذيفة بن عبد الله الطوالة، ۲۰۲۲م.
| | کتاب ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن نگاهی استدلالی به مسئلۀ جایگاه عقلی و نقلی ملاک احکام در استنباط احکام شرعی دارد.. نویسنده در این کتاب سعی می‌کند که اولاً مفهوم ملاک احکام و جایگاه آن در فقه شیعه و اهل تسنن را روشن سازد، ثانیاً نسبت آن را با مفهوم فقه غایت‌محور و مقاصدی بیان نمیاد، ثالثاً اثبات کند که مفهوم ملاکات احکام و روشهای عقلی کشف آنها هیچ منافاتی با ادلۀ فقهی شیعه ندارد و رابعاً نشان دهد که از تصریح یا لوازم بیان بسیاری از فقیهان شیعه، چنین برمی‌آید که کشف ملاکات احکام روشی مورد تأیید فقه شیعه است. این کتاب بحثی مفصل دربارۀ تاریخچۀ مبحث کشف ملاکات و همچنین رابطۀ این بحث با مباحثی همچون تاریخمندی دین، تبعیت احکام از مصالح و مفاسد و جایگاه عقل در فقه شیعه وجود دارد. |
| #الوجيز في الحقوق العينية في ضوء الفقه الاسلامي والانظمة السعودية، بلحاج العربي، دار الثقافة للنشر والتوزيع، ۲۰۱۴م.
| |
| #الفقه و القانون، مقاربات فی خطابی الحق و الواجب (دوجلدی)، سیف‌الله صرامی، زین العابدین شمس‌الدین، مركز الحضارة لتنمية الفكر الاسلامي، ۲۰۰۹م.
| |
| #حقوق يجب أن تعرف الحقوق الإسلامية، محمد حسان، العربية، مكتبة فياض للتجارة والتوزيع، ۲۰۰۶م.
| |
| #الحقوق العرفية العينية الاسلامية، دراسة مقارنة بين الفقه المالكي والقانون المغربي، محمد بن صالح صوفي، ۲۰۰۵م.
| |
| #قراءات فقهية معاصرة في الحقوق والقضاء، محمود الهاشمي الشاهرودي، الغدير للدراسات والنشر السلسلة، ۲۰۰۳م.
| |
| #نظرية الحق بين الفقة الاسلامي والقانون الوضعي، أحمد محمود الخولی، قاهره، دارالاسلام للطباعة و النشر، ۲۰۰۳م.
| |
| #مؤتمر كلية الحقوق الثاني، حقوق الإنسان في الشريعة والقانون: التحديات والحلول، جامعة الزرقاء الأهلية، كلية الحقوق، ۲۰۰۲م.
| |
| #الحقوق والواجبات والعلاقات الدولية في الفقه الاسلامي، محمد رفأت عثمان، ۱۹۷۵م.
| |
|
| |
|
| ==مقاله== | | === نویسنده === |
| ===فارسی===
| | نویسنده کتاب، [[سید محمدعلی ایازی]]، متولد ۱۳۳۳ش، فقیه و قرآن‌پژوه شیعه ایرانی است. او از پژوهشگران فقهی و قرآنی حوزه علمیه قم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است. |
| #توصیف عقد در عقود مختلط در حقوق ایران، فقه امامیه و حقوق فرانسه، محمد منصوری، سید محمد صادق طباطبایی، محمدمهدی الشریف، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره سیزدهم، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۴۰۱ش. [https://doi.org/10.22059/jcl.2022.328603.634228 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #قواعد فقه پل میان فقه و حقوق، قاسم محمدی، سعادتنامه، دوره اول، شماره ۱، بهار۱۴۰۱ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1913918/قواعد-فقه-پل-میان-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #عدالت تقنینی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران، علی باقری، علیرضا حسنی، ولی رستمی، مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۳، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. [https://jfil.srbiau.ac.ir/article_14690_ec0fab14c0da84aadec55ac740c1a5b2.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی حجیت مصالح مرسله و نقش مصلحت در فقه و حقوق، علی خسروی فارسانی، دادرسی، شماره ۸۱ ، مرداد و شهریور ۱۳۸۹ش.[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/601593/بررسی-حجیت-مصالح-مرسله-و-نقش-مصلحت-در-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تاثیر فقه اسلامی در شکل‌گیری حقوق کامن‌لا، حمزه امینی‌نسب، برهام محمد عطاءالله، پژوهش‌های حقوقی، شماره ۳۵، پاییز ۱۳۹۷ش. [https://jlr.sdil.ac.ir/article_79346_d55958ad97e1b13bf4beb8483b0edeaa.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #کاربرد عرف در مقام تفسیر در حقوق قضایی مبتنی بر مبانی فقه امامیه، سیدمصطفی محقق داماد، محمدامین کیخافرزانه، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شمارهی ۸۱ ،بهار ۱۳۹۷ش. [https://jlviews.ujsas.ac.ir/article-1-1008-fa.pdf مقاله را اینجا را ببینید.]
| |
| #بررسی فقهی و حقوقی مفهوم حق و حکم، سید علیرضا فروغی، [[دوفصلنامه فقه و حقوق خصوصی]]، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۷ش. [http://jpl.motahari.ac.ir/Article/16139 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی نهاد تحول عقد در فقه امامیه و حقوق ایران، محمد صالحی مازندرانی، ایمان صالح، حقوق اسلامی، شماره ۵۸، پاییز ۱۳۹۷ش. [http://hoquq.iict.ac.ir/article_34215_0f33450b16bc052f6ac655fae237db93.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #فقه و حقوق اسلامی، فاطمه زینلی پور، اعظم رمرودی، [[فقه، حقوق و علوم جزا]]، شماره ۹، جلد ۱، پاییز ۱۳۹۷ش. [http://www.joce.ir/afile/12-22-2018_1-02-27_.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #دوگانگی منطق فقه و حقوق؛ جستاری آسیب‌شناسانه پیرامون یکسان انگاری حداکثری کاربرد قواعد اصولی در استنباط حقوقی، مرتضی فیاض، فقه اهل بیت، شماره ۹۲، زمستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1459044/دوگانگی-منطق-فقه-و-حقوق-جستاری-اسیب-شناسانه-پیرامون-یکسان-انگاری-حداکثری-کاربرد-قواعد-اصولی-در-استنباط-حقوقی مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #قاعدۀ عدالت و انصاف و تاثیر آن بر فقه و حقوق موضوعه، علی‌اکبر غفاری، سیدحسن عابدیان، علیرضا عسگری، مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۳۲، زمستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1757021/قاعده-عدالت-و-انصاف-و-تاثیر-ان-بر-فقه-و-حقوق-موضوعه مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تاملی در رجوع به فقه در قلمرو حقوق کیفری با تاکید بر فلسفه قانونگذاری و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ در نظام حقوقی ایران، سید علیرضا میربد، دین و قانون، شماره ۱۶، تابستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1338357/تاملی-در-رجوع-به-فقه-در-قلمرو-حقوق-کیفری-با-تاکید-بر-فلسفه-قانونگذاری-و-قانون-مجازات-اسلامی-1392-در-نظام-حقوقی-ایران مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی جایگاه و قلمرو فقه و قرآن از دیدگاه حقوق موضوعه، سهیلا سلطانی‌پور، سید حسن حسینی، مطالعات حقوق، شماره ۱۴، پاییز ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1287646/بررسی-جایگاه-و-قلمرو-فقه-و-قران-از-دیدگاه-حقوق-موضوعه مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی اکراه و اجبار از دیدگاه فقه و حقوق، جمال رضایی حسین‌آبادی، پژمان برنازاده، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1202419/بررسی-اکراه-و-اجبار-از-دیدگاه-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #فقه، حقوق و اخلاق، احمد اسماعیل تبار، شهر قانون، شماره ۱۴، تابستان ۱۳۹۴ش.
| |
| #مبنای حق اسلامی لزوم پیروی از خدا، احمد اسماعیل تبار، دیدگاه های حقوق قضایی، شماره ۷۳ و ۷۴، بهار و تابستان ۱۳۹۵ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/398809 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #خاستگاه وجودی حقوق طبیعی از نظر توماس آکویناس و حقوق فطری نزد فقهای امامیه، علیرضا فاضلی، اردوان ارژنگ، نجمه زکی‌خانی، پژوهش‌های هستی‌شناختی، سال چهارم، شماره ۷، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/347624 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #حاکمیت اراده در فقه امامیه، نظام رومی ژرمنی و حقوق ایران؛ درآمدی مبنایی فلسفی، عطاءالله بیگدلی، پژوهشنامه حقوق اسلامی،شماره ۴۱، بهار و تابستان ۱۳۹۴ش. [https://journals.isu.ac.ir/article_1770_7be1f99a28512acab5d822c90cdadad3.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی رابطه فقه و اخلاق و تطبیق آن با حقوق اسلامی، زینب موسوی سادات، سید محمد مهدی احمدی، مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۲۲، تابستان ۱۳۹۴ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1756934/بررسی-رابطه-فقه-و-اخلاق-و-تطبیق-ان-با-حقوق-اسلامی مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #مواجهه فقه شیعه با قوانین عرفی و حقوق عمومی، علی گنجی، شهر قانون، شماره ۹، بهار ۱۳۹۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1381450/مواجهه-فقه-شیعه-با-قوانین-عرفی-و-حقوق-عمومی مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تاثیر فقه اسلامی بر حقوق انگلیس، مرتضی مرادی گلستانی، دادرسی، شماره ۱۰۸، بهمن و اسفند ۱۳۹۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1376329/تاثیر-فقه-اسلامی-بر-حقوق-انگلیس مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #مواجهه فقه شیعه با قوانین عرفی و حقوق عمومی، علی گنجی، شهر قانون، شماره ۹، بهار ۱۳۹۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1381450/مواجهه-فقه-شیعه-با-قوانین-عرفی-و-حقوق-عمومی مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #ماهیت شخصیت حقوقی در فقه و حقوق اسلامی، ثریا قنبری رباطی، علی اکبر فلاح، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۱، بهار ۱۳۹۳ش. [https://jil.bonab.iau.ir/article_524983_b8409841484ed5ce0bd161122ceb8bdf.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #مطالعه تطبیقی بنیادهای تفسیر قوانین جزایی در فقه امامیه و حقوق غرب، محمد رضا ظفری، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره ۱، پاییز ۱۳۹۳ش. [https://csiw.qom.ac.ir/article_559_40934943226ae2538ea54beb6b385442.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #حق در فقه و حقوق، ایاست پورمحمد، فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۲ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1758526/حق-در-فقه-و-حقوق?q=%22حق%20در%20فقه%20و%20حقوق%22&score=25.0&rownumber=1 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تعارض قوانین در فقه و حقوق اسلام از انکار تا اثبات، مصطفی دانش‌پژوه، فقه و مبانی حقوق اسلامی، سال چهل و ششم، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۲ش.[https://jjfil.ut.ac.ir/article_36687_ade6c73060863e1d9877a5ea78ac4565.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بازتاب‌های اصل صحت در فقه و حقوق، سید محمدصادق طباطبایی، روح‌الله کیانی، پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۳۲، تابستان ۱۳۹۲ش. [https://journals.iau.ir/article_529938_7879f783d9895cc218621f997dc76ea7.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #رابطه فقه و حقوق، محمدعبدالصالح شاهنوش فروشانی، گفتمان حقوقی، شماره ۲۱ و ۲۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1481459/رابطه-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #رابطه فقه و حقوق، نادعلی عاشوری تلوکی، عباس راعی عزآبادی، نخستین همایش ملی فلسفه حقوق با تاکید بر فلسفه حقوق اسلامی، ۱۳۹۱ش.
| |
| #منطق حقوق مدرن و اصول فقه؛ خاستگاه و کاربردهای متفاوت با مطالعه موردی در نظام حقوقی ایران، حسین سیمایی صراف، تحقیقات حقوقی،شماره ۵۵، پاییز۱۳۹۰ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1183896/منطق-حقوق-مدرن-و-اصول-فقه-خاستگاه-و-کاربردهای-متفاوت-با-مطالعه-موردی-در-نظام-حقوقی-ایران?q=منطق%20حقوق%20مدرن%20و%20اصول%20فقه&score=24.0&rownumber=۱ مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تقابل فقه و حقوق در اجرا، شیخ موحد علی، [[فقه و تاریخ تمدن]]، دوره ۶، شماره ۲۴، ۱۳۸۹ش. [https://www.sid.ir/fileserver/jf/6003113892406.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی حجیت مصالح مرسله و نقش مصلحت در فقه و حقوق، علی خسروی فارسانی، دادرسی، شماره ۸۱، مرداد و شهریور ۱۳۸۹ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/601593/بررسی-حجیت-مصالح-مرسله-و-نقش-مصلحت-در-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #قلمرو فقه در حقوق موضوعه ایران، علیرضا یزدانیان، پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، شماره ۲۱، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش. [https://criticalstudy.ihcs.ac.ir/article_360_747b3a1207727b0ff49a4a5dd23c36b9.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #نسبت و رابطه دانش فقه و علم حقوق در نظام حقوقی ایران، سید ابوالقاسم نقیبی، آموزه های فقه مدنی، شماره ۲ ، بهار و تابستان ۱۳۸۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/189215 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #نسبت و رابطه دانش فقه و علم اخلاق از منظر فیض کاشانی، سید ابوالقاسم نقیبی، دوره ۱، شماره ۲، پاییز وزمستان ۱۳۸۷ش. [https://jfil.srbiau.ac.ir/article_4228_289b8aa5ec1996eabeceab1effb90f97.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی رابطه فقه و حقوق و علل پیشرفت حقوق در مقابل فقه، مژگان صادقی پور ،دومین همایش بین المللی مطالعات جهانی علوم انسانی با رویکرد فرهنگی – اجتماعی، شماره ۱، ۱۳۸۷ش.
| |
| #رابطه فقه و حقوق، علی‌اکبر فیاض، سفیر نور، شماره ۲، تابستان ۱۳۸۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/259337/رابطه-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #تعامل فقه و حقوق، حسن علی انوری، جامعه فردا، شماره ۲، پاییز ۱۳۸۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/716675/تعامل-فقه-و-حقوق مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #حقوق؛ مصلحت در فقه شیعه، سید حسین هاشمی، صباح، شماره ۱۷ و ۱۸، پاییز و زمستان ۱۳۸۴ش.
| |
| #قاعده درأ در فقه امامیه و حقوق ایران، احمد حاجی ده آبادی، حقوق اسلامی،شماره ۶، پاییز ۱۳۸۴ش.
| |
| #رابطه فقه و حقوق، نامه مفید، شماره ۴۳، مرداد و شهریور ۱۳۸۳ش.
| |
| #درآمدی بر ارتباط فقه و حقوق، حسین ناصری، الهیات و معارف اسلامی (مطالعات اسلامی )، شماره ۶۴، ۱۳۸۳ش. [https://www.sid.ir/fileserver/jf/55213836406.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #مبنای قانونمندی انسان در فقه امامیه، احمد اسماعیل‌تبار، رواق اندیشه، شماره ۱۷، ۱۳۸۲ش. [http://ensani.ir/fa/article/48351/مبنای-قانونمندی-انسان-در-فقه-امامیه مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #حق (در فقه و حقوق)، احمد دیلمی، دانشنامه جهان اسلام، جلد ۱۳ (حرانی، حماد - حلبچه). [https://rch.ac.ir/article/Details/12423 مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #فقه و حقوق اسلامی، سید احمد میرخلیلی، قبسات، شماره ۱۵ و ۱۶، بهار و تابستان ۱۳۷۹ش.
| |
| #رابطه فقه و حقوق، ابوالقاسم گرجی، مجتمع آموزش عالی قم، شماره ۳، پاییز ۱۳۷۸ش. [https://journals.ut.ac.ir/article_14101_b0a11cab160f1b3cd9e8c1c03458d3ec.pdf مقاله را اینجا ببینید.]
| |
| #مقایسه‌ای میان حقوق اسلام و غرب «حقوق خیالی»: مسئله جرم در فقه اسلامی و حقوق غرب، محمد مجتهد شبستری، درسهایی از مکتب اسلام ، سال ششم، شماره ۴، بهمن ۱۳۴۳ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/88584/مقایسه-ای-میان-حقوق-اسلام-و-غرب-حقوق-خیالی-مسیله-جرم-در-فقه-اسلامی-و-حقوق-غرب]
| |
| #مقایسه‌ای میان حقوق اسلام و غرب «حقوق خیالی»: مسئله جرم در فقه اسلامی و حقوق غرب، محمد مجتهد شبستری، درسهایی از مکتب اسلام ، سال ششم، شماره ۲، آذر ۱۳۴۳ش [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/88545/مقایسه-ای-میان-حقوق-اسلام-و-غرب مقاله را اینجا ببینید.]
| |
|
| |
|
| ===عربی=== | | == مدعیات == |
| #القانون التونسي و التشريع الإسلامي، يوسف الرزقي، أعمال الندوة العلمية: مسائل في فقه القانون المدني المعاصر، ۲۰۱۴م.
| | سید محمدعلی عیازی در کتاب «ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آنها» مباحث متعددی - ازجمله تاریخچۀ ملاکات در فقه شیعه، ، و - را مورد نظر قرار می‌دهد؛ اما اصل مدعیات او را میتوان در سه بخش خلاصه کرد: علت عدم توجه به ملاکات، مبانی کشف ملاک و روشها کشف ملاک. بخش بزرگی از مطالبی که ذیل این مباحث ذکر میشود را میتوان اثر نظریه‌پردازی نویسنده و ورای گزارش صِرف یافته‌های دیگرا دانست. |
| #إسهامات الفقهاء المغاربة في تطوير قواعد القانون الإنساني : حق الكد و السعاية أنموذجاً، أحمد ذيب، مجلة الحقوق والعلوم الإنسانية (الجزایر)، شماره ۱۶، ۲۰۱۳م.
| | ===مبانی کشف ملاک=== |
| #بناء أصول القانون وفقا لأصول الفقه الإسلامي: دلالة الحروف على المعاني و الأحكام، سيف الدين الياس حمدتو أرباب علي، هويدا خلف الله حسين، مجلة العدل (سودان)، سال ۱۳، شماره ۳۳، ۲۰۱۱م.
| | اولین مبنایی که باید بررسی شود را تبعیت احکام از مصالح و مفاسد بر می‌شمرد (ص۱۷۳). از نظر نویسنده، غایت‌مندی افعال الهی از مسائل قطعی در اندیشۀ اسلامی است (ص۱۷۷). نویسنده سعی می‌کند به تمام اشکالات منکران تبعیت احکام از مصالح و مفاسد پاسخ دهد و نشان دهد که این اشکالات قابل حل هستند (تا۲۱۹). وی از سید مرتضی، شیخ طوسی، شهید اول و برخی دیگر از فقیهان شیعه نقل قول‌هایی در تأیید نظریۀ تبعیت احکام می‌آورد (ص۲۲۵). |
| #حقوق الملكية بين الشريعة الإسلامية و القانون الوضعي، فؤاد بن عبدالمنعم أحمد، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية (مصر)، شماره ۳۶، ۲۰۰۴م.
| |
| #تطور القواعد الفقهية من ظاهرة إلى علم و اثر ذلك في الفقه و القانون، محمد عبدالرحمن المرعشلي، المسلم المعاصر(مصر)، دوره ۳۲، شماره ۱۲۸، ۲۰۰۸م/ ۱۴۲۹ق.
| |
| #الفقه و الحقوق الاسلامیة النواقص و المتطلبات، محمود محمدی عراقی، التوحید، العدد ۱۱۴، شعبان ۱۴۲۵ق.
| |
| #مبدأ القانون الاقتصادي الخاص في الفقه الإسلامي، محمد محسوب، مجلة البحوث القانونية والاقتصادية (مصر)، دوره ۸، شماره ۱۵، ۱۹۹۹م.
| |
| #دور الشريعة الإسلامية و الفقه الإسلامي كمصدر لقانون المعاملات المدنية الإماراتي، جاسم علي سالم الشامسي، مجلة الحقوق (کویت)، دوره ۲۳، شماره ۱، ۱۹۹۹م/ ۱۴۱۹ق.
| |
| #دعوة تأثر الفقه الإسلامي بالقانون الروماني، عبدالله العلي الركبان، أضواء الشريعة (عربستان)، شماره ۱۴، ۱۹۸۳م / ۱۴۰۳ق.
| |
| #مكانة الفقه الإسلامي في القانون الدولي العام، محمد رشيد راغب قباني، الفكر الإسلامي (لبنان)، دوره ۵، شماره ۹، ۱۹۸۰م/ ۱۴۰۰ق.
| |
| #مصادر الحق في الفقه الإسلامي للدكتور عبدالرزاق أحمد السنهوري: تجربة حاسمة في اسلوب دراسة الفقه الإسلامي، محمد زكي عبدالبر، أضواء الشريعة (عربستان)، شماره ۸، ۱۹۷۷م / ۱۳۹۷ق.
| |
| #الشريعة و القانون الوضعي في المجتمعات الاسلامية، محمد البهي، مجلة مصر المعاصرة (مصر)، دوره ۶۸، شماره ۳۶۹، ۱۹۷۷م.
| |
| #الفقه الاسلامي لم يتأثر بالقانون الروماني، محمد حميد الله، مجلة الحج والعمرة (عربستان)، دوره ۱۲، سال ۱۷، ۱۹۶۳م / ۱۳۸۳ق.
| |
| #اثر الفقه الاسلامي في القوانين الغربية: نظرية التعسف في استعمال الحق، كامل أمين، مجلة الحج والعمرة (عربستان)، سال ۱۱، دوره ۱۲، ۱۹۵۹م/ ۱۳۷۹ق.
| |
|
| |
|
| * [http://search.mandumah.com/Search/Results?lookfor=%D9%81%D9%82%D9%87+%D9%88+%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86&type=AllFields&page=25 ادامه جستجو]
| | مبنای دیگری که مورد توجه نویسنده قرار دارد، حجیت عقل است. از نظر او در صورتی میتوان از عقل در کشف ملاکات استفاده کرد که که موضوع حکم، از تعبدیات نباشد و در بستر غایت اجتماعی این جهانی باشد و نه مسائل اخروی، بتوان با روشهای فنی از ملاک آنها را کشف کرد، مربوط به مسائلی چندوجهی نباشد که منجر به استحسان شود و نهایت، حاصل تلاش عقل، یقین آور باشد (ص۲۶۷). |
|
| |
|
| ===زبانهای دیگر===
| | همچنین عرف گاهی نقشی اساسی در کشف ملاک احکام دارد. این نقش گاهی در تحدید مفاهیم است، و گاهی به حوزۀ اثبات موضوعات مربوط میشود. گذشته از مواردی که خودِ شارع، مسئله ر به عرف محول کرده است، در مورادی که شارع نصی دربارۀ موضوعی جدید ندارد و همچنین در مورادی که شارع حکمی را امضا کرده و ما مطمئنیم که امضای این مورد خاص، دلیل بر نفی موارد دیگر نیست نیز عرف نقشی اساسی در کشف ملاکات بازی می‌کند (ص۲۷۸). |
| {{چپ‌چین}}
| |
| #Brokerage in Jurisprudence and Law (الوساطة في الفقه والحقوق)، عاطفه محررى، محمد أبو عطا، حميد مسجد سرايى، مهدى ذوالفقارى، مجلة الكلية الإسلامية الجامعة (عراق)، ۲۰۱۹م / ۱۴۴۰ق.
| |
| {{پایان}}
| |
|
| |
|
| ==پایان‌نامه==
| | نویسنده دربارۀ «تاریخمندی نصوص» نظر مثبتی دارد و برای آن دلایل و شواهدی از تاریخ تفکر شیعی ارائه می‌کند. البته از نظر وی، تاریخمندی به معنای کنار گذشتن احکام یا انحصار آنها به مخاطبان خاص نیست؛ بلکه از آنجا که این احکام در تناسب با شرایط و معلومات عصر صدور نازل شده است؛ برای تسری آنها به زمانهای دیگر، نیازمند توجه به پیامدهای زمانی و مکانی هر حکم و جدا کردن آنها از احکام مخصوص زمان و مکان صدور هستیم.(ص۲۹۵). |
| ===فارسی===
| |
| #بررسی رابطه جرم و گناه در فقه و حقوق امامیه، محمد سرچاهی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c2c113b645f1f939f6126ce832567a1b/search/ پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| #مطالعه تطبیقی در فقه امامیه ، فقه عامه ، حقوق مصر و فرانسه، مجید بنایی اسکویی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/af506cc0da5e836331874ff00edb851c/search/ پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| #اسقاط حق: مطالعه تطبیقی در فقه اسلامی و حقوق ایران، محمد مولودی‌قلایچی،کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c9e6e49aa985e940644f89ed4bcf2e86/search/ پایان‌نامه را اینجا ببینید.]
| |
| #بررسی مصالح مرسله در حقوق موضوعه ایران و فقه امامیه، غلامرضا خان‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1393ش.
| |
|
| |
|
| ===عربی=== | | نصوص، کلی و محدودند و تحولات انسانی در حال تغییر و تحول است، بنا بر این پیدا نکردن ملاک احکام باعث اتهام شریعت به عدم جامعیت میشود. پیوستگی و هماهنگی میان احکام شریعت ایجاب می‌کند که اگر دربارۀ موضوعی دو حکم متضاد وجود داشت، به ملاک حکم مراجعه کنیم. همچنین چنانچه هدف فقه را کشف حکم فروعات از اصولی که ائمه مطرح کرده‌اند بدانیم، نیازمند ملاکی هستیم تا نشان دهد که در هر موضوع جدید چگونه بایستی حکم کنیم(ص۳۶۹-۳۷۰). |
| #تحليل و تقويم الكتاب الأول و الثاني من قانون الأحوال الشحصية اليمني في ميزان الفقه الإسلامي، إيمان بنت علي صالح زمام، رساله دکتری، سودان، جامعة أم درمان الاسلامية، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۱۴م/ ۱۴۳۵ق.
| | ===روشهای کشف ملاک=== |
| | در میان روشها کشف ملاک، سید محمدعلی عیازی بیشتر به سه روش «قیاس»، «کشف علت» و «استقراء» می‌پردازد تا بدفهمی‌های مربوط به آنها را رفع نمیاد. از نظر عیازی، اصل قیاس در فقه شیعی امری مضموم نیست؛ بلکه آنچه از آن نهی شده است، پیدا کردن دلیل عقلی در اموری است که شارع به صورت تعبدی از مکلفان خواسته است. نویسنده با تکیه بر برخی روایات، استدلال می‌کند که همانطور که ائمۀ شیعه گاهی از «اجتهاد» نهی کرده‌اند، «قیاس» و تفسیر به رأی را نیز مضموم دانسته‌اند؛ اما هیچ یک از این نواهی به معنای ممنوعیت مطلق این امور نیست. از نظر او، اموری که در فقه شیعه ممنوع است، محدود به دلیل‌تراشی‌های بی ضابطه، قیاس‌های بدون مبنا و اجتهاد بی‌قاعده است. نویسنده معتقد است که نهیِ مربوط به برخی از انواع قیاس و اجتهاد به مرور زمان به صورت نهیی عام درآمده و با گسترش روحیۀ اخباری‌گری به کلی رو به افول گذاشت؛ اما با شروع جریان اصولی در فقه شیعه، این مضمون عملاً به فرهنگ فقهی شیعه بازگشت. |
|
| |
|
| ==منابع دیگر==
| | کشف علت حکم نیز از روشهایی است که نویسنده آن را موجه می‌داند. از نظر او، اگر «علت» باعثِ جعل حکم باشد، کشف آن مبتنی بر ضابطه باشد، با نصوص دیگر مخلافت نداشته باشد روشی معتبر در کشف احکام است. از نظر او «روایات نهی از قیاس» دلیلِ اصلی مخالفانِ استفاده از روش کشف علت است؛ اما اطلاق این روایات شامل این روش نمی‌شود. |
| ===فارسی===
| |
| #رابطه فقه و حقوق، محسن کدیور. [https://kadivar.com/16745/ مقاله را اینجا را ببینید.]
| |
| #باید لباس حقوق را بر تن فقه بپوشانیم، نشست دوره‌ای اساتید حوزه علمیه. [https://www.neshasteasatid.com/node/6089 گزارش نشست را اینجا ببینید.]
| |
| #نشست «رابطه فقه و حقوق در الگوی کلان نظام اسلامی»، [https://iqna.ir/fa/news/3875147/برگزاری-نشست-رابطه-فقه-و-حقوق-در-الگوی-کلان-نظام-اسلامی گزارش نشست را اینجا ببینید.]
| |
| #معضلات تعامل فقه و حقوق در ایران، دکتر ناصر کاتوزیان. [https://www.aparat.com/v/Pjfnl/معضلات_تعامل_فقه_و_حقوق_در_ایران،_دکتر_ناصر_کاتوزیان فیلم نشست را اینجا ببینید.]
| |
|
| |
|
| ===عربی===
| | آخرین موضوعی مد نظر عیازی حجیت استقراء در کشف ملاکات احکام است. از نظر او میتوان برای کشف حجیت استقراء، به جای تکیه بر دلالیل قیاسی و منطقی، از همان دریچه‌ای وارد شد که در علوم تجربی به یقین‌آوری استقراء استدلال می‌کنند. |
| #أصول القانون الغربي مقارنة بأصول الفقه الإسلامي: معالم عامة، دكتور حسام الدين خليل فرج محمد، عطيات فارس عبد الحميد عبد العال، [https://www.hnjournal.net/3-8-28/ صفحه را اینجا ببینید.]
| |
| #الفرق بين الحق والحكم في الفقه الإمامي، للشيخ محمد واعظ زاده الخراساني [http://ijtihadnet.net/الفرق-بين-الحق-والحكم-في-الفقه-الإمامي/ صفحه را اینجا ببینید.]
| |
| #في اختتامية مؤتمر «الفقه والقانون»، تناول آية الله جوادي آملي:تبيين العلاقة بين الفقه والقانون ودور الفقهاء في هذه العلاقة (ترجمه از فارسی) [https://news.esra.ir/fa/w/تبيين-العلاقة-بين-الفقه-والقانون-ودور-الفقهاء-في- صفحه ار ایجا ببیبنید.]
| |
| #الفرق بين الفقه الإسلامي والقوانين الوضعية [https://www.islamweb.net/ar/fatwa/208834/الفرق-بين-الفقه-الإسلامي-والقوانين-الوضعية صفحه را اینجا ببینید.]
| |
ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن نام کتابی نوشته سید محمدعلی ایازی، فقیه و قرآن‌پژوه شیعه ایرانی است. این کتاب به بررسی مسئلۀ ملاکات احکام و امکان کشف آنها توسط فقیهان می‌پردازد. نویسنده هدف از نوشتن این کتاب را پیدا کردن روشی برای دست‌یابی به نظریه‌های اساسی شریعت بر می‌شمرد.
معرفی اجمالی
کتاب ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آن نگاهی استدلالی به مسئلۀ جایگاه عقلی و نقلی ملاک احکام در استنباط احکام شرعی دارد.. نویسنده در این کتاب سعی می‌کند که اولاً مفهوم ملاک احکام و جایگاه آن در فقه شیعه و اهل تسنن را روشن سازد، ثانیاً نسبت آن را با مفهوم فقه غایت‌محور و مقاصدی بیان نمیاد، ثالثاً اثبات کند که مفهوم ملاکات احکام و روشهای عقلی کشف آنها هیچ منافاتی با ادلۀ فقهی شیعه ندارد و رابعاً نشان دهد که از تصریح یا لوازم بیان بسیاری از فقیهان شیعه، چنین برمی‌آید که کشف ملاکات احکام روشی مورد تأیید فقه شیعه است. این کتاب بحثی مفصل دربارۀ تاریخچۀ مبحث کشف ملاکات و همچنین رابطۀ این بحث با مباحثی همچون تاریخمندی دین، تبعیت احکام از مصالح و مفاسد و جایگاه عقل در فقه شیعه وجود دارد.
نویسنده
نویسنده کتاب، سید محمدعلی ایازی، متولد ۱۳۳۳ش، فقیه و قرآن‌پژوه شیعه ایرانی است. او از پژوهشگران فقهی و قرآنی حوزه علمیه قم و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است.
مدعیات
سید محمدعلی عیازی در کتاب «ملاکات احکام و شیوه‌های استکشاف آنها» مباحث متعددی - ازجمله تاریخچۀ ملاکات در فقه شیعه، ، و - را مورد نظر قرار می‌دهد؛ اما اصل مدعیات او را میتوان در سه بخش خلاصه کرد: علت عدم توجه به ملاکات، مبانی کشف ملاک و روشها کشف ملاک. بخش بزرگی از مطالبی که ذیل این مباحث ذکر میشود را میتوان اثر نظریه‌پردازی نویسنده و ورای گزارش صِرف یافته‌های دیگرا دانست.
مبانی کشف ملاک
اولین مبنایی که باید بررسی شود را تبعیت احکام از مصالح و مفاسد بر می‌شمرد (ص۱۷۳). از نظر نویسنده، غایت‌مندی افعال الهی از مسائل قطعی در اندیشۀ اسلامی است (ص۱۷۷). نویسنده سعی می‌کند به تمام اشکالات منکران تبعیت احکام از مصالح و مفاسد پاسخ دهد و نشان دهد که این اشکالات قابل حل هستند (تا۲۱۹). وی از سید مرتضی، شیخ طوسی، شهید اول و برخی دیگر از فقیهان شیعه نقل قول‌هایی در تأیید نظریۀ تبعیت احکام می‌آورد (ص۲۲۵).
مبنای دیگری که مورد توجه نویسنده قرار دارد، حجیت عقل است. از نظر او در صورتی میتوان از عقل در کشف ملاکات استفاده کرد که که موضوع حکم، از تعبدیات نباشد و در بستر غایت اجتماعی این جهانی باشد و نه مسائل اخروی، بتوان با روشهای فنی از ملاک آنها را کشف کرد، مربوط به مسائلی چندوجهی نباشد که منجر به استحسان شود و نهایت، حاصل تلاش عقل، یقین آور باشد (ص۲۶۷).
همچنین عرف گاهی نقشی اساسی در کشف ملاک احکام دارد. این نقش گاهی در تحدید مفاهیم است، و گاهی به حوزۀ اثبات موضوعات مربوط میشود. گذشته از مواردی که خودِ شارع، مسئله ر به عرف محول کرده است، در مورادی که شارع نصی دربارۀ موضوعی جدید ندارد و همچنین در مورادی که شارع حکمی را امضا کرده و ما مطمئنیم که امضای این مورد خاص، دلیل بر نفی موارد دیگر نیست نیز عرف نقشی اساسی در کشف ملاکات بازی می‌کند (ص۲۷۸).
نویسنده دربارۀ «تاریخمندی نصوص» نظر مثبتی دارد و برای آن دلایل و شواهدی از تاریخ تفکر شیعی ارائه می‌کند. البته از نظر وی، تاریخمندی به معنای کنار گذشتن احکام یا انحصار آنها به مخاطبان خاص نیست؛ بلکه از آنجا که این احکام در تناسب با شرایط و معلومات عصر صدور نازل شده است؛ برای تسری آنها به زمانهای دیگر، نیازمند توجه به پیامدهای زمانی و مکانی هر حکم و جدا کردن آنها از احکام مخصوص زمان و مکان صدور هستیم.(ص۲۹۵).
نصوص، کلی و محدودند و تحولات انسانی در حال تغییر و تحول است، بنا بر این پیدا نکردن ملاک احکام باعث اتهام شریعت به عدم جامعیت میشود. پیوستگی و هماهنگی میان احکام شریعت ایجاب می‌کند که اگر دربارۀ موضوعی دو حکم متضاد وجود داشت، به ملاک حکم مراجعه کنیم. همچنین چنانچه هدف فقه را کشف حکم فروعات از اصولی که ائمه مطرح کرده‌اند بدانیم، نیازمند ملاکی هستیم تا نشان دهد که در هر موضوع جدید چگونه بایستی حکم کنیم(ص۳۶۹-۳۷۰).
روشهای کشف ملاک
در میان روشها کشف ملاک، سید محمدعلی عیازی بیشتر به سه روش «قیاس»، «کشف علت» و «استقراء» می‌پردازد تا بدفهمی‌های مربوط به آنها را رفع نمیاد. از نظر عیازی، اصل قیاس در فقه شیعی امری مضموم نیست؛ بلکه آنچه از آن نهی شده است، پیدا کردن دلیل عقلی در اموری است که شارع به صورت تعبدی از مکلفان خواسته است. نویسنده با تکیه بر برخی روایات، استدلال می‌کند که همانطور که ائمۀ شیعه گاهی از «اجتهاد» نهی کرده‌اند، «قیاس» و تفسیر به رأی را نیز مضموم دانسته‌اند؛ اما هیچ یک از این نواهی به معنای ممنوعیت مطلق این امور نیست. از نظر او، اموری که در فقه شیعه ممنوع است، محدود به دلیل‌تراشی‌های بی ضابطه، قیاس‌های بدون مبنا و اجتهاد بی‌قاعده است. نویسنده معتقد است که نهیِ مربوط به برخی از انواع قیاس و اجتهاد به مرور زمان به صورت نهیی عام درآمده و با گسترش روحیۀ اخباری‌گری به کلی رو به افول گذاشت؛ اما با شروع جریان اصولی در فقه شیعه، این مضمون عملاً به فرهنگ فقهی شیعه بازگشت.
کشف علت حکم نیز از روشهایی است که نویسنده آن را موجه می‌داند. از نظر او، اگر «علت» باعثِ جعل حکم باشد، کشف آن مبتنی بر ضابطه باشد، با نصوص دیگر مخلافت نداشته باشد روشی معتبر در کشف احکام است. از نظر او «روایات نهی از قیاس» دلیلِ اصلی مخالفانِ استفاده از روش کشف علت است؛ اما اطلاق این روایات شامل این روش نمی‌شود.
آخرین موضوعی مد نظر عیازی حجیت استقراء در کشف ملاکات احکام است. از نظر او میتوان برای کشف حجیت استقراء، به جای تکیه بر دلالیل قیاسی و منطقی، از همان دریچه‌ای وارد شد که در علوم تجربی به یقین‌آوری استقراء استدلال می‌کنند.