کاربر:Reyhani/صفحه تمرین۲: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
(ابرابزار) |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| تصویر = | | تصویر = | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح_تصویر = تصویر رو و پشت جلد | | توضیح_تصویر = تصویر رو و پشت جلد | ||
| نام‌های دیگر = | | نام‌های دیگر = | ||
| نویسنده =ناصر نیکخو امیری | | نویسنده =ناصر نیکخو امیری | ||
| تاریخ نگارش = | | تاریخ نگارش = | ||
| موضوع = فقه بیمه | | موضوع = فقه بیمه | ||
| سبک = | | سبک = | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
| تصویرگر = | | تصویرگر = | ||
| طراح جلد = | | طراح جلد = | ||
| تعداد جلد = | | تعداد جلد = ۱ | ||
| تعداد صفحات = | | تعداد صفحات = ۲۰۸ | ||
| قطع = | | قطع = | ||
| مجموعه = | | مجموعه = | ||
| ترجمه به دیگر زبان‌ها = | | ترجمه به دیگر زبان‌ها = | ||
| ناشر = انتشارات سمت با همکاری مرکزفقهی ائمه اطهار(ع) | | ناشر = انتشارات سمت با همکاری مرکزفقهی ائمه اطهار (ع) | ||
| محل نشر = قم | | محل نشر = قم | ||
| تاریخ نشر =۱۳۹۴ش | | تاریخ نشر =۱۳۹۴ش | ||
| نوبت چاپ = اول | | نوبت چاپ = اول | ||
| شمارگان = | | شمارگان = ۱۰۰۰ | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| نوع رسانه = | | نوع رسانه = | ||
| وبسایت ناشر = | | وبسایت ناشر = | ||
| نام کتاب = <!-- | | نام کتاب = <!-- نام کتاب به زبان فارسی --> | ||
| مترجم = <!-- مترجم به فارسی --> | | مترجم = <!-- مترجم به فارسی --> | ||
| مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | | مشخصات نشر = <!-- مشخصات نشر در زبان فارسی --> | ||
|نسخه الکترونیکی= | |نسخه الکترونیکی= | ||
}} | }} | ||
'''کتاب بررسی فقهی عقد بیمه''' نوشته ناصر نیکخو | '''کتاب بررسی فقهی عقد بیمه''' نوشته ناصر نیکخو امیری، پژوهشی است که در چهار بخش موضوع [[عقد بیمه]] را از نگاه فقهی مورد بررسی و پژوهش قرار داده است. ساختار هر بخش شامل چند فصل و چندین گفتار است که به تبیین ابعاد مختلف موضوع بیمه اختصاص دارد. نویسنده در بخش اول به تعریف، تاریخچه، اقسام و اصول قرارداد بیمه پرداخته است. وی در بخش دوم و سوم صحت شرعی عقد بیمه را از نگاه ادله فقهی پژوهیده و همچنین در بخش پایانی کتاب به موانع صحت قرارداد بیمه مانند اشتمال آن بر ربا، غرر یا قمار پرداخته است. گفتنی است در دوران معاصر، بیمه به عنوان قراردادی نوپدید به جهت کاکرد گسترده آن در زندگی اجتماعی، مورد بحث و بررسی فقها و حقوقدانان قرار گرفته است. نگارنده نیز در کتاب حاضر پس از تبیین موضوع عقد بیمه تلاش کرده تا صحت آن را از نگاه فقهی به اثبات رسانده و اشکالات وارد بر آن را پاسخ دهد. | ||
===ساختار کتاب=== | == نگاهی گذرا به کتاب == | ||
کتاب بررسی فقهی عقد بیمه برخلاف ساختار پژوهشی رایج، فصل مجزایی را برای بیان پیشینه، روش، سوالات و فرضیات تحقیق در خود جای نداده و نگارنده پس از پیشگفتار و مقدمه در چهار بخش به تبیین موضوع عقد بیمه، اثبات صحت آن از نگاه فقهی و پاسخ به اشکالات وارد آمده بر آن پرداخته است. بخش نخست کتاب به کلیات اختصاص یافته و شامل سه فصل است؛ در فصل اول مفهوم بیمه، سیر پیدایش و تحول آن تبیین شده است. فصل دوم به اقسام مختلف بیمه شامل تعاونی، اجتماعی، خصوصی و اتکایی پرداخته و فصل سوم به تبیین اصول بنیادی بیمه شامل اصل حسن نیت، نفع بیمه ای، جانشینی، جبران خسارت، و همچنین تبیین ارکان و خصوصیات عقد بیمه | کتاب بررسی فقهی عقد بیمه نوشته ناصر نیکخو امیری کتابی است در حوزه فقه بیمه که با همکاری انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها) و مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) منتشر شده است. هدف نویسنده در این کتاب تبیین دقیق موضوع عقد بیمه و اثبات صحت شرعی آن از نگاه فقهی و نیز پاسخ به شبهات و اشکالات فقهی وارد شده بر عقد بیمه است. | ||
بخش دوم کتاب به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص یافته و شامل پنج فصل است؛ فصول اول دوم و سوم به ترتیب، عموم «اوفوا بالعقود»، «تجاره عن تراض» و «المومنون عند شروطهم»، را بعنوان مصحح عقد بیمه مورد مطالعه قرار داده است. همچنین در فصل چهارم ادله صحت صلح و تطبیق آن بر بیمه مورد استفاده | |||
بخش سوم کتاب، صحت عقد بیمه را از منظر انطباق آن با عقود خاص دیگر دنبال | === ساختار کتاب === | ||
کتاب بررسی فقهی عقد بیمه برخلاف ساختار پژوهشی رایج، فصل مجزایی را برای بیان پیشینه، روش، سوالات و فرضیات تحقیق در خود جای نداده و نگارنده پس از پیشگفتار و مقدمه در چهار بخش به تبیین موضوع عقد بیمه، اثبات صحت آن از نگاه فقهی و پاسخ به اشکالات وارد آمده بر آن پرداخته است. بخش نخست کتاب به کلیات اختصاص یافته و شامل سه فصل است؛ در فصل اول مفهوم بیمه، سیر پیدایش و تحول آن تبیین شده است. فصل دوم به اقسام مختلف بیمه شامل تعاونی، اجتماعی، خصوصی و اتکایی پرداخته و فصل سوم به تبیین اصول بنیادی بیمه شامل اصل حسن نیت، نفع بیمه ای، جانشینی، جبران خسارت، و همچنین تبیین ارکان و خصوصیات عقد بیمه می‌پردازد. | |||
بخش دوم کتاب به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص یافته و شامل پنج فصل است؛ فصول اول دوم و سوم به ترتیب، عموم «اوفوا بالعقود»، «تجاره عن تراض» و «المومنون عند شروطهم»، را بعنوان مصحح عقد بیمه مورد مطالعه قرار داده است. همچنین در فصل چهارم ادله صحت صلح و تطبیق آن بر بیمه مورد استفاده مؤلف قرار گرفته و در فصل پنج نیز نگارنده به تبیین سیره عقلا و استدلال به آن در جهت اثبات صحت بیمه پرداخته است. | |||
بخش سوم کتاب، صحت عقد بیمه را از منظر انطباق آن با عقود خاص دیگر دنبال می‌کند که شامل چهار فصل است؛ در فصل‌های اول دوم و چهارم نویسنده به ترتیب ضمن تبیین عقود جُعاله هبه و اجاره، امکان انطباق عقد بیمه با عقود مذکور را مورد بررسی قرار داده است. در فصل سوم این بخش نیز نویسنده با تبیین لغوی و اصطلاحی ضمان، و تقسیم آن به عقدی و واقعی سعی نموده تا قرارداد بیمه را نوعی ضمان قراردادی معرفی نماید. | |||
بخش چهارم کتاب نیز به موانع صحت عقد بیمه پرداخته و نگارنده در چهار فصل به ترتیب لزوم ربا، غرر، قمار و تعلیق در عقد را بعنوان موانع صحت مورد بررسی قرار داده و به این اشکالات پاسخ گفته است. | بخش چهارم کتاب نیز به موانع صحت عقد بیمه پرداخته و نگارنده در چهار فصل به ترتیب لزوم ربا، غرر، قمار و تعلیق در عقد را بعنوان موانع صحت مورد بررسی قرار داده و به این اشکالات پاسخ گفته است. | ||
=== | |||
ناصر نیکخو امیری (متولد | === دربارهٔ نویسنده === | ||
===نقدهای منتشر شده=== | ناصر نیکخو امیری (متولد ۱۳۴۹ش)، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی است. وی در زمینه مسائل فقهی به تحقیق و پژوهش پرداخته است. از ایشان تا کنون چهار مقاله انتشار یافته که در پایگاه مجلات تخصصی نور قابل مشاهده است. | ||
مقاله نقدی بر کتاب بررسی فقهی عقد بیمه به قلم مجید محمدی با نگاهی انتقادی به این کتاب در شماره هفتم فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق منتشر شده است. در این مقاله نویسنده پس از بیان برخی نقاط قوت کتاب مانند استفاده از منابع معتبر و نظم منطقی | |||
== محتوای کتاب== | === نقدهای منتشر شده === | ||
مقاله نقدی بر کتاب بررسی فقهی عقد بیمه به قلم مجید محمدی با نگاهی انتقادی به این کتاب در شماره هفتم فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق منتشر شده است. در این مقاله نویسنده پس از بیان برخی نقاط قوت کتاب مانند استفاده از منابع معتبر و نظم منطقی فصل‌ها، به اشکالات ویرایشی و نیز ابهام در تبیین برخی مباحث بعنوان معایب کتاب اشاره کرده است. [https://jlabr.faslnameh.org/article-1-176-fa.html متن مقاله را اینجا ببینید] | |||
== محتوای کتاب == | |||
محتوای کتاب بررسی فقهی عقد بیمه در یک مقدمه و چهار بخش جای گرفته است. نویسنده در مقدمه به جایگاه مهم نگاه فقهی و اهمیت عقد بیمه اشاره کرده و توضیح مختصری در خصوص ساختار کتاب ارائه نموده است. | محتوای کتاب بررسی فقهی عقد بیمه در یک مقدمه و چهار بخش جای گرفته است. نویسنده در مقدمه به جایگاه مهم نگاه فقهی و اهمیت عقد بیمه اشاره کرده و توضیح مختصری در خصوص ساختار کتاب ارائه نموده است. | ||
===تعریف بیمه و تاریخچه آن=== | |||
بخش اول کتاب دارای سه فصل است و به تعریف، سیر تحول، اقسام و اصول ببمه اختصاص یافته است. فصل اول دارای دو گفتار است؛ در گفتار اول نویسنده بعد از اشاره به تبار واژه بیمه در زبان هندی یا اردو آن را از حیث لغوی به نقل از فرهنگ فرهنگستان زبان فارسی چنین تعریف | === تعریف بیمه و تاریخچه آن === | ||
===اقسام بیمه=== | بخش اول کتاب دارای سه فصل است و به تعریف، سیر تحول، اقسام و اصول ببمه اختصاص یافته است. فصل اول دارای دو گفتار است؛ در گفتار اول نویسنده بعد از اشاره به تبار واژه بیمه در زبان هندی یا اردو آن را از حیث لغوی به نقل از فرهنگ فرهنگستان زبان فارسی چنین تعریف می‌کند: عملی که اشخاص با پرداخت پول مسئولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بعهده دیگری میگذارند و بیمه کننده در هنگام زیان باید مقدار زیان را بپردازد. وی در گام بعد اصطلاح بیمه را بر اساس نگاه حقوقی چنین تعریف می‌کند: بیمه عقدی است که در آن بیمه گر برای بیمه گذار، در صورت تحقق شرایط یا فرارسیدن زمان مشخص ادای آنچه که بر آن اتفاق افتاده را در مقابل مبلغ معینی ملتزم می‌شود. گفتار دوم به بیان تاریخچه پیدایش و سیر تحولات اختصاص یافته و نگارنده پس از بیان حفظ کرامت انسانی، حفظ امنیت و آرامش، نوع دوستی و آینده نگری بعنوان منشأ پیدایش بیمه، ضمن مجهول دانستن تاریخ دقیق پیدایش بیمه صورت‌های اولیه آن را در ملت‌های چین مصر و مدیترانه شرقی بیان نموده و ثبت اولین بیمه نامه رسمی را قرن شانزدهم میلادی در انگلستان دانسته است. همچنین نویسنده در ادامه این گفتار پیدایش مفهوم بیمه در ایران را دوران سلطنت قاجار بیان داشته و در تاریخچه اسلامی نیز به پیمانی با نام حلف الفصول بعنوان نوعی بیمه تعاونی در دوران صدر اسلام اشاره نموده است. | ||
فصل دوم از بخش اول کتاب به بیان اقسام بیمه اختصاص دارد. در این فصل به ترتیب | |||
===اصول، ارکان و | === اقسام بیمه === | ||
فصل سوم کتاب دارای شش گفتار است و به تبیین اصول، ارکان و | فصل دوم از بخش اول کتاب به بیان اقسام بیمه اختصاص دارد. در این فصل به ترتیب بیمه‌های تعاونی، اجتماعی، خصوصی و اتکایی در قالب چهار گفتار تبیین شده‌اند. در گفتار اول نگارنده بیان داشته که بیمه تعاونی همانگونه که از نامش پیدایست مبتنی بر همکاری و تعاون (و نه سودآوری) است. همچنین عضویت بیمه گذار و بیمه گر در یک تعاونی، متغیر بودن حق بیمه و مسئولیت همه اعضای تعاونی نسبت به عضو خسارت دیده از ویژگی‌های بیمه تعاونی دانسته شده است. گفتار دوم به بیمه اجتماعی پرداخته و بیان می‌دارد که این نوع از بیمه تأمین کننده مصالح اجتماعی (در مقابل مصالح فردی و خصوصی) است و تعیین حق بیمه مشخص برای همه، مشارکت دولت یا کارفرما در پرداخت حق بیمه و تبعیت از قانون (در مقابل قرداد خصوصی) از ویژگی‌های بیمه اجتماعی بیان شده است. در گفتار سوم بیمه خصوصی بعنوان قراردادی خصوصی که تابع اراده اشخاص است تبیین و به سه قسم بیمه اموال، مسئولیت و اشخاص تقسیم شده است؛ این سه قسم به ترتیب خسارت وارده بر اموال فرد، خسارات ناشی از مسئولیت خانوادگی یا شغلی فرد و خسارات ناشی از آسیب به اشخاص را جبران می‌کنند. گفتار چهارم عهده‌دار تبیین بیمه اتکایی است؛ این بیمه در واقع بیمه با واسطه و غیر مستقیم است که می‌تواند در مورد اقسام سابق اعمال شود به عبارت دیگر هر گاه بیمه گر تعهد خود را به شخص حقوقی یا حقیقی دیگر بعنوان بیمه گر دوم انتقال دهد قرار داد بیمه، اتکایی محسوب می‌گردد. مطابق توضیح نگارنده این نوع بیمه زمانی کنعقد می‌گردد مبلغ تعهد شده در قرارداد بیمه بسیار زیاد باشد و توزیع خطر، تضمین بالاتر ظرفیت بیشتر و تعدیل در سود زیان از مزایای آن است. | ||
نویسنده در گفتار پنجم انشای عقد بیمه، طرفین قرارداد، مورد قرارداد و عوضین را بعنوان ارکان عقد بیمه معرفی نموده و در گفتار ششم به تبیین خصوصیات آن پرداخته است. اولین خصوصیت لزوم عقد بیمه است که بر مبنای آن | |||
===صحت بیمه بر مبنای ادله عام=== | === اصول، ارکان و ویژگی‌ها === | ||
بخش دوم کتاب شامل پنج فصل است که به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص دارد؛ در فصل اول دلالت عموم «اوفوا | فصل سوم کتاب دارای شش گفتار است و به تبیین اصول، ارکان و ویژگی‌ها بیمه می‌پردازد. در گفتار اول تا چهارم اصل حسن نیت، نفع بیمه ای، جانشینی و جبران خسارت بعنوان اصول بنیادین بیمه تبیین شده است؛ مطابق این اصول قراداد بیمه باید مبتنی بر حسن نیت طرفین و دارای نفع برای بیمه گذار باشد و همچنین بیمه گر بتواند برای جبران خسارت بجای مسئول خسارت به بیمه گذار رجوع نماید. اصل چهارم نیز گویای این معنا است که آنچه بیمه گذار برای بیمه گر متعهد می‌شود جبران خسارت است بنابراین باید میان وقوع حادثه و خسارت رابطه علی معلولی برقرار باشد در غیر اینصورت مبلغ پرداخت شده از سوی بیمه گذار خسارت نبوده و نوعی سود و درآمد برای بیمه گر بشمار می‌رود. | ||
نویسنده در گفتار پنجم انشای عقد بیمه، طرفین قرارداد، مورد قرارداد و عوضین را بعنوان ارکان عقد بیمه معرفی نموده و در گفتار ششم به تبیین خصوصیات آن پرداخته است. اولین خصوصیت لزوم عقد بیمه است که بر مبنای آن هیچ‌یک از طرفین حق لغو قرار داد را ندارند و ملزم به وفای به عقد هستند. خصوصیت دوم تحمیلی بودن بیمه است که مبتنی بر این خصوصیت هر چند قرارداد بیمه یک امر تابع اختیار طرفین است اما شرایط از پیش تعیین شده‌ای دارد که در صورت انعقاد قراردا باید پذیرفته شوند. خصوصیت سوم احتمالی و اتفاقی بودن بیمه است بی این معنا که جبران خسارت وابسته به وقوع حادثه و خسارت است و قطعیت ندارد. خصوصیت چهارم رضایی بودن عقد است که به موجب آن قراردا بیمه نیازی به ثبت محضری و تشریفات خاص ندارد بلکه به صرف انعقاد قرارداد میان طرفین، رسمیت می‌یابد. خصوصیت پنجم معاوضی بودن یا داشتن عوض و معوض است به این معنا که حق بیمه بعنوان عوض در مقابل تعهد به جبران خسارت (بعنوان معوض) پرداخت می‌شود. بنابر تبیین نگارنده خصوصیت ششم و هفتم بیمه مستقل و معلق بودن آن است که به موجب آن عقد بیمه قراردادی جداگانه نسبت به دیگر عقود به شمار می‌رود که معلق بر وقوع حادثه یا انقضای زمانی خاص است. | |||
=== صحت بیمه بر مبنای ادله عام === | |||
بخش دوم کتاب شامل پنج فصل است که به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص دارد؛ در فصل اول دلالت عموم «اوفوا بالعقود» بر صحت عقد بیمه مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل نگانده ابتدا به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی عقد و تفاوت آن با ایقاع پرداخته و سپس مفردات عام قرآن مورد بحث را از لحاظ معنایی و بر مبنای کلمات فقها تبیین نموده است. در این وهله نگارنده پس از نقل کلام فقها نتیجه می‌گیرد که معنای وفای به عقد پایبندی بودن به مقتضای آن است و همچنین لفظ عقود در این آیه شامل تمامی عهود می‌گردد. نکتهٔ دیگری که در این مبحث بدان اشاره شده احتمالات بیان شده در خصوص ال العقود است؛ مطابق توضیح نگارنده ال العهود ممکن است ال جنس باشد که در این صورت گستره معنایی العقود شامل تمامی عقود می‌شود و ممکن است ال عهد باشد که در آن صورت واژه العقود تنها شامل عقود متعارف در زمان تشریع خواهد بود و دلالتی بر وجوب وفا به عقود مستحدثه مانند بیمه ندارد؛ بنابراین با توجه به آنکه اصل در عقود عدم صحت آنها است در صورتی که دلیل عام یا خاصی دلالت بر صحت یک قرارداد نداشته باشد آن قرارداد صحت شرعی نداشته و نافذ نیست. در گام بعد نگارنده به بررسی دلالت اوفوا پرداخته است… | |||
نسخهٔ ۲ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۸
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ناصر نیکخو امیری |
| موضوع | فقه بیمه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تعداد صفحات | ۲۰۸ |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انتشارات سمت با همکاری مرکزفقهی ائمه اطهار (ع) |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۳۹۴ش |
| نوبت چاپ | اول |
| شمارگان | ۱۰۰۰ |
کتاب بررسی فقهی عقد بیمه نوشته ناصر نیکخو امیری، پژوهشی است که در چهار بخش موضوع عقد بیمه را از نگاه فقهی مورد بررسی و پژوهش قرار داده است. ساختار هر بخش شامل چند فصل و چندین گفتار است که به تبیین ابعاد مختلف موضوع بیمه اختصاص دارد. نویسنده در بخش اول به تعریف، تاریخچه، اقسام و اصول قرارداد بیمه پرداخته است. وی در بخش دوم و سوم صحت شرعی عقد بیمه را از نگاه ادله فقهی پژوهیده و همچنین در بخش پایانی کتاب به موانع صحت قرارداد بیمه مانند اشتمال آن بر ربا، غرر یا قمار پرداخته است. گفتنی است در دوران معاصر، بیمه به عنوان قراردادی نوپدید به جهت کاکرد گسترده آن در زندگی اجتماعی، مورد بحث و بررسی فقها و حقوقدانان قرار گرفته است. نگارنده نیز در کتاب حاضر پس از تبیین موضوع عقد بیمه تلاش کرده تا صحت آن را از نگاه فقهی به اثبات رسانده و اشکالات وارد بر آن را پاسخ دهد.
نگاهی گذرا به کتاب
کتاب بررسی فقهی عقد بیمه نوشته ناصر نیکخو امیری کتابی است در حوزه فقه بیمه که با همکاری انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها) و مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) منتشر شده است. هدف نویسنده در این کتاب تبیین دقیق موضوع عقد بیمه و اثبات صحت شرعی آن از نگاه فقهی و نیز پاسخ به شبهات و اشکالات فقهی وارد شده بر عقد بیمه است.
ساختار کتاب
کتاب بررسی فقهی عقد بیمه برخلاف ساختار پژوهشی رایج، فصل مجزایی را برای بیان پیشینه، روش، سوالات و فرضیات تحقیق در خود جای نداده و نگارنده پس از پیشگفتار و مقدمه در چهار بخش به تبیین موضوع عقد بیمه، اثبات صحت آن از نگاه فقهی و پاسخ به اشکالات وارد آمده بر آن پرداخته است. بخش نخست کتاب به کلیات اختصاص یافته و شامل سه فصل است؛ در فصل اول مفهوم بیمه، سیر پیدایش و تحول آن تبیین شده است. فصل دوم به اقسام مختلف بیمه شامل تعاونی، اجتماعی، خصوصی و اتکایی پرداخته و فصل سوم به تبیین اصول بنیادی بیمه شامل اصل حسن نیت، نفع بیمه ای، جانشینی، جبران خسارت، و همچنین تبیین ارکان و خصوصیات عقد بیمه می‌پردازد. بخش دوم کتاب به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص یافته و شامل پنج فصل است؛ فصول اول دوم و سوم به ترتیب، عموم «اوفوا بالعقود»، «تجاره عن تراض» و «المومنون عند شروطهم»، را بعنوان مصحح عقد بیمه مورد مطالعه قرار داده است. همچنین در فصل چهارم ادله صحت صلح و تطبیق آن بر بیمه مورد استفاده مؤلف قرار گرفته و در فصل پنج نیز نگارنده به تبیین سیره عقلا و استدلال به آن در جهت اثبات صحت بیمه پرداخته است. بخش سوم کتاب، صحت عقد بیمه را از منظر انطباق آن با عقود خاص دیگر دنبال می‌کند که شامل چهار فصل است؛ در فصل‌های اول دوم و چهارم نویسنده به ترتیب ضمن تبیین عقود جُعاله هبه و اجاره، امکان انطباق عقد بیمه با عقود مذکور را مورد بررسی قرار داده است. در فصل سوم این بخش نیز نویسنده با تبیین لغوی و اصطلاحی ضمان، و تقسیم آن به عقدی و واقعی سعی نموده تا قرارداد بیمه را نوعی ضمان قراردادی معرفی نماید. بخش چهارم کتاب نیز به موانع صحت عقد بیمه پرداخته و نگارنده در چهار فصل به ترتیب لزوم ربا، غرر، قمار و تعلیق در عقد را بعنوان موانع صحت مورد بررسی قرار داده و به این اشکالات پاسخ گفته است.
دربارهٔ نویسنده
ناصر نیکخو امیری (متولد ۱۳۴۹ش)، استاد سطح عالی حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی است. وی در زمینه مسائل فقهی به تحقیق و پژوهش پرداخته است. از ایشان تا کنون چهار مقاله انتشار یافته که در پایگاه مجلات تخصصی نور قابل مشاهده است.
نقدهای منتشر شده
مقاله نقدی بر کتاب بررسی فقهی عقد بیمه به قلم مجید محمدی با نگاهی انتقادی به این کتاب در شماره هفتم فصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق منتشر شده است. در این مقاله نویسنده پس از بیان برخی نقاط قوت کتاب مانند استفاده از منابع معتبر و نظم منطقی فصل‌ها، به اشکالات ویرایشی و نیز ابهام در تبیین برخی مباحث بعنوان معایب کتاب اشاره کرده است. متن مقاله را اینجا ببینید
محتوای کتاب
محتوای کتاب بررسی فقهی عقد بیمه در یک مقدمه و چهار بخش جای گرفته است. نویسنده در مقدمه به جایگاه مهم نگاه فقهی و اهمیت عقد بیمه اشاره کرده و توضیح مختصری در خصوص ساختار کتاب ارائه نموده است.
تعریف بیمه و تاریخچه آن
بخش اول کتاب دارای سه فصل است و به تعریف، سیر تحول، اقسام و اصول ببمه اختصاص یافته است. فصل اول دارای دو گفتار است؛ در گفتار اول نویسنده بعد از اشاره به تبار واژه بیمه در زبان هندی یا اردو آن را از حیث لغوی به نقل از فرهنگ فرهنگستان زبان فارسی چنین تعریف می‌کند: عملی که اشخاص با پرداخت پول مسئولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بعهده دیگری میگذارند و بیمه کننده در هنگام زیان باید مقدار زیان را بپردازد. وی در گام بعد اصطلاح بیمه را بر اساس نگاه حقوقی چنین تعریف می‌کند: بیمه عقدی است که در آن بیمه گر برای بیمه گذار، در صورت تحقق شرایط یا فرارسیدن زمان مشخص ادای آنچه که بر آن اتفاق افتاده را در مقابل مبلغ معینی ملتزم می‌شود. گفتار دوم به بیان تاریخچه پیدایش و سیر تحولات اختصاص یافته و نگارنده پس از بیان حفظ کرامت انسانی، حفظ امنیت و آرامش، نوع دوستی و آینده نگری بعنوان منشأ پیدایش بیمه، ضمن مجهول دانستن تاریخ دقیق پیدایش بیمه صورت‌های اولیه آن را در ملت‌های چین مصر و مدیترانه شرقی بیان نموده و ثبت اولین بیمه نامه رسمی را قرن شانزدهم میلادی در انگلستان دانسته است. همچنین نویسنده در ادامه این گفتار پیدایش مفهوم بیمه در ایران را دوران سلطنت قاجار بیان داشته و در تاریخچه اسلامی نیز به پیمانی با نام حلف الفصول بعنوان نوعی بیمه تعاونی در دوران صدر اسلام اشاره نموده است.
اقسام بیمه
فصل دوم از بخش اول کتاب به بیان اقسام بیمه اختصاص دارد. در این فصل به ترتیب بیمه‌های تعاونی، اجتماعی، خصوصی و اتکایی در قالب چهار گفتار تبیین شده‌اند. در گفتار اول نگارنده بیان داشته که بیمه تعاونی همانگونه که از نامش پیدایست مبتنی بر همکاری و تعاون (و نه سودآوری) است. همچنین عضویت بیمه گذار و بیمه گر در یک تعاونی، متغیر بودن حق بیمه و مسئولیت همه اعضای تعاونی نسبت به عضو خسارت دیده از ویژگی‌های بیمه تعاونی دانسته شده است. گفتار دوم به بیمه اجتماعی پرداخته و بیان می‌دارد که این نوع از بیمه تأمین کننده مصالح اجتماعی (در مقابل مصالح فردی و خصوصی) است و تعیین حق بیمه مشخص برای همه، مشارکت دولت یا کارفرما در پرداخت حق بیمه و تبعیت از قانون (در مقابل قرداد خصوصی) از ویژگی‌های بیمه اجتماعی بیان شده است. در گفتار سوم بیمه خصوصی بعنوان قراردادی خصوصی که تابع اراده اشخاص است تبیین و به سه قسم بیمه اموال، مسئولیت و اشخاص تقسیم شده است؛ این سه قسم به ترتیب خسارت وارده بر اموال فرد، خسارات ناشی از مسئولیت خانوادگی یا شغلی فرد و خسارات ناشی از آسیب به اشخاص را جبران می‌کنند. گفتار چهارم عهده‌دار تبیین بیمه اتکایی است؛ این بیمه در واقع بیمه با واسطه و غیر مستقیم است که می‌تواند در مورد اقسام سابق اعمال شود به عبارت دیگر هر گاه بیمه گر تعهد خود را به شخص حقوقی یا حقیقی دیگر بعنوان بیمه گر دوم انتقال دهد قرار داد بیمه، اتکایی محسوب می‌گردد. مطابق توضیح نگارنده این نوع بیمه زمانی کنعقد می‌گردد مبلغ تعهد شده در قرارداد بیمه بسیار زیاد باشد و توزیع خطر، تضمین بالاتر ظرفیت بیشتر و تعدیل در سود زیان از مزایای آن است.
اصول، ارکان و ویژگی‌ها
فصل سوم کتاب دارای شش گفتار است و به تبیین اصول، ارکان و ویژگی‌ها بیمه می‌پردازد. در گفتار اول تا چهارم اصل حسن نیت، نفع بیمه ای، جانشینی و جبران خسارت بعنوان اصول بنیادین بیمه تبیین شده است؛ مطابق این اصول قراداد بیمه باید مبتنی بر حسن نیت طرفین و دارای نفع برای بیمه گذار باشد و همچنین بیمه گر بتواند برای جبران خسارت بجای مسئول خسارت به بیمه گذار رجوع نماید. اصل چهارم نیز گویای این معنا است که آنچه بیمه گذار برای بیمه گر متعهد می‌شود جبران خسارت است بنابراین باید میان وقوع حادثه و خسارت رابطه علی معلولی برقرار باشد در غیر اینصورت مبلغ پرداخت شده از سوی بیمه گذار خسارت نبوده و نوعی سود و درآمد برای بیمه گر بشمار می‌رود. نویسنده در گفتار پنجم انشای عقد بیمه، طرفین قرارداد، مورد قرارداد و عوضین را بعنوان ارکان عقد بیمه معرفی نموده و در گفتار ششم به تبیین خصوصیات آن پرداخته است. اولین خصوصیت لزوم عقد بیمه است که بر مبنای آن هیچ‌یک از طرفین حق لغو قرار داد را ندارند و ملزم به وفای به عقد هستند. خصوصیت دوم تحمیلی بودن بیمه است که مبتنی بر این خصوصیت هر چند قرارداد بیمه یک امر تابع اختیار طرفین است اما شرایط از پیش تعیین شده‌ای دارد که در صورت انعقاد قراردا باید پذیرفته شوند. خصوصیت سوم احتمالی و اتفاقی بودن بیمه است بی این معنا که جبران خسارت وابسته به وقوع حادثه و خسارت است و قطعیت ندارد. خصوصیت چهارم رضایی بودن عقد است که به موجب آن قراردا بیمه نیازی به ثبت محضری و تشریفات خاص ندارد بلکه به صرف انعقاد قرارداد میان طرفین، رسمیت می‌یابد. خصوصیت پنجم معاوضی بودن یا داشتن عوض و معوض است به این معنا که حق بیمه بعنوان عوض در مقابل تعهد به جبران خسارت (بعنوان معوض) پرداخت می‌شود. بنابر تبیین نگارنده خصوصیت ششم و هفتم بیمه مستقل و معلق بودن آن است که به موجب آن عقد بیمه قراردادی جداگانه نسبت به دیگر عقود به شمار می‌رود که معلق بر وقوع حادثه یا انقضای زمانی خاص است.
صحت بیمه بر مبنای ادله عام
بخش دوم کتاب شامل پنج فصل است که به بررسی صحت عقد بیمه از منظر ادله عام فقهی اختصاص دارد؛ در فصل اول دلالت عموم «اوفوا بالعقود» بر صحت عقد بیمه مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل نگانده ابتدا به تبیین معنای لغوی و اصطلاحی عقد و تفاوت آن با ایقاع پرداخته و سپس مفردات عام قرآن مورد بحث را از لحاظ معنایی و بر مبنای کلمات فقها تبیین نموده است. در این وهله نگارنده پس از نقل کلام فقها نتیجه می‌گیرد که معنای وفای به عقد پایبندی بودن به مقتضای آن است و همچنین لفظ عقود در این آیه شامل تمامی عهود می‌گردد. نکتهٔ دیگری که در این مبحث بدان اشاره شده احتمالات بیان شده در خصوص ال العقود است؛ مطابق توضیح نگارنده ال العهود ممکن است ال جنس باشد که در این صورت گستره معنایی العقود شامل تمامی عقود می‌شود و ممکن است ال عهد باشد که در آن صورت واژه العقود تنها شامل عقود متعارف در زمان تشریع خواهد بود و دلالتی بر وجوب وفا به عقود مستحدثه مانند بیمه ندارد؛ بنابراین با توجه به آنکه اصل در عقود عدم صحت آنها است در صورتی که دلیل عام یا خاصی دلالت بر صحت یک قرارداد نداشته باشد آن قرارداد صحت شرعی نداشته و نافذ نیست. در گام بعد نگارنده به بررسی دلالت اوفوا پرداخته است…