ربای تولیدی (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۴۲

ربای تولیدی یا ربای انتاجی هر نوع قرض ربوی است كه برای سرمایه‌گذاری، تجارت، ساخت و ساز و... صورت می‌پذیرد. ربای تولیدی، قسیم ربای مصرفی است. اصل حرمت ربا در میان تمام مسلمانان مورد اتفاق بوده و بلکه از ضروریات دین به شمار می‌آید. مشهور فقیهان با استناد به آیات و روایات ربای قرضی را به صورت مطلق حرام دانسته‌اند و در مورد اقسام آن تفصیلی مطرح نکرده‌اند اما از حدود یک قرن پیش گروهی از اندیشمندان مسلمان با استناد به برخی ادله، ربای قرضی را از جهت غرض قرض‌گیرنده مشمول ادله تحریم ندانسته‌اند؛ زیرا به خدمت جریان اقتصادی جامعه است. آقایان بجنوردی، معرفت و صانعی از جمله این اندیشمندان هستند. آنچه در فقه معاصر به دنبال آن هستیم: ادله قائلین عدم حرمت ربای مصرفی چیست؟ آیا این ادله برای اثبات مدعا کافیست؟ حکم به عدم حرمت از احکام ثانوی است یا از اساس، این نوع ربا از شمول حرمت خارج است؟ نقش مبتلا نبودن موضوع در زمان شارع تا چه اندازه در فقه تأثیر دارد؟ در صورت کافی نبودن ادله در موضوع، راهکارهای فرار از ربا چیست؟ در پاسخ از این سؤالات منابع ذیل جمع‌آوری شده است.

کتاب

فارسی

فقه و زندگی (۱۰-۱): برگرفته از نظریات فقهی مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی صانعی (مدظله العالی)، یوسف صانعی، ناشر فقه‌الثقلین، قم، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد و بررسی: نوآوریهای فقهی معاصر بنابر موازین فقهی و اجتهادی: ربای تولیدی، مهدی نیکوئی، انتشارات آثار امین، قم، ۱۳۸۵ش.
ربای تولیدی، یوسف صانعی، قم، فقه الثقلین، ۱۳۸۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
موضوع‌شناسی ربا و جایگاه آن در اقتصاد معاصر، محمد‌امیر نوری‌کرمانی، ناشر موسسه بوستان کتاب، قم‌ ۱۳۸۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

عربی

ربا القروض و ادلة تحریمه، رفیق یونس المصری، مرکز النشر العلمی، جده عربستان کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

مقالات

فارسی

نقدی بر ادله حلیت ربای تولیدی از دیدگاه فقه امامیه و اهل‌سنت، محمدعلی راغبی و رضا دهقان‌نژاد و صابر فاتحی و زهرا اکبرزاده و محمد اسدی، دوفصلنامه فقه مقارن،دوره ۹، شماره ۱۸، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد نظریه عدم حرمت ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
سنجش میزان علیت ظالمانه بودن ربا در قرض‌های تولیدی و مصرفی، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی، شماره ۸، ۱۳۹۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
حلیت ربای تولیدی و انتاجی در بوتۀ نقد و بررسی، سید احمد محمودی، مطالعات حقوق معاصر، شماره ۸، ۱۳۹۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد دیدگاه‌های معاصر درباره ربا، سید عباس موسویان، فصلنامه کتاب نقد، شماره ۶۵ و ۶۶، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد ربای تولیدی، رضا محمدی كرجی،فصلنامه فقه اهل بیت، شماره ۵۹ و ۵۸، ۱۳۸۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد و بررسی ربای تولیدی، سید محمد محمودی گلپایگانی، تهران، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، شماره پیاپی ۱۰۳۸، ۱۳۸۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

عربی

الرد علی قول بجواز الربا الإنتاجی، سید محمدمهدی موسوی خلخالی، دوفصلنامه پژوهش‌های فقهی تا اجتهاد، سال اول، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

پایان نامه

فارسی

بررسی ادله حکم ربای تولیدی در فقه امامیه و اهل سنت، صابر فاتحی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مستثنیات حرمت ربا از دیدگاه فریقین با تاکید بر مسائل مستحدثه، محمدهادی رفیعی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
بررسي فقهی نظريه ربای توليدی، حسين مهدی پور چاری‏، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، معاونت آموزش حوزه های علميه، ۱۳۹۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
نقد و بررسی فقهی نظریه جواز (حلیت) ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری، خلیل‌اله احمدوند، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

سایر منابع

نقدی بر کتاب ربای تولیدی، یادداشت، روزنامه حیات نو. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{منابع مطالعاتی}}
-[[ربای تولیدی]] یا [[ربای انتاجی]] در مقابل [[ربای مصرفی]] هر نوع قرض ربوی است كه برای سرمایه‌گذاری، تجارت، ساخت و ساز و غیر اینها صورت می‌پذیرد. این نوع ربا از منظر بعضی فقها از مصادیق ربای حرام نیست.
+[[ربای تولیدی]] یا [[ربای انتاجی]] هر نوع قرض ربوی است كه برای سرمایه‌گذاری، تجارت، ساخت و ساز و... صورت می‌پذیرد. ربای تولیدی، قسیم [[ربای مصرفی]] است. اصل حرمت ربا در میان تمام مسلمانان مورد اتفاق بوده و بلکه از ضروریات
+دین به شمار می‌آید. مشهور فقیهان با استناد به آیات و روایات ربای قرضی را به صورت مطلق حرام دانسته‌اند و در مورد اقسام آن تفصیلی مطرح نکرده‌اند اما از حدود
+یک قرن پیش گروهی از اندیشمندان مسلمان با استناد به برخی ادله، ربای قرضی را از جهت غرض قرض‌گیرنده مشمول ادله تحریم ندانسته‌اند؛ زیرا به خدمت جریان اقتصادی جامعه است.
+آقایان [[بجنوردی]]، [[معرفت]] و [[صانعی]] از جمله این اندیشمندان هستند.
+آنچه در فقه معاصر به دنبال آن هستیم: ادله قائلین عدم حرمت ربای مصرفی چیست؟ آیا این ادله برای اثبات مدعا کافیست؟  حکم به عدم حرمت از احکام ثانوی است یا از اساس، این نوع ربا از شمول حرمت خارج است؟ نقش مبتلا نبودن موضوع در زمان شارع  تا چه اندازه در فقه تأثیر دارد؟ در صورت کافی نبودن ادله در موضوع، راهکارهای فرار از ربا چیست؟ در پاسخ از  این سؤالات منابع ذیل جمع‌آوری شده است.
-==کتاب==
+==کتاب ==
 ===فارسی===
-# ربای تولیدی، یوسف صانعی، قم، فقه الثقلین، ۱۳۸۸ش.[https://dl3.takbook.com/pdf/ebook2866(www.takbook.com).pdf از اینجا ببینید]
+# فقه و زندگی (۱۰-۱): برگرفته از نظریات فقهی مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله العظمی صانعی (مدظله العالی)، یوسف صانعی، ناشر فقه‌الثقلین، قم، ۱۳۹۵ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/%d9%81%d9%82%d9%87-%d9%88-%d8%b2%d9%86%d8%af%da%af%db%8c-%db%b1%db%b0-%db%b1-%d8%a8%d8%b1%da%af%d8%b1%d9%81%d8%aa%d9%87-%d8%a7%d8%b2-%d9%86%d8%b8%d8%b1%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# نقد و بررسی: نوآوریهای فقهی معاصر بنابر موازین فقهی و اجتهادی: ربای تولیدی، مهدی نیکوئی، انتشارات آثار امین، قم، ۱۳۸۵ش.
+# ربای تولیدی، یوسف صانعی، قم، فقه الثقلین، ۱۳۸۸ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# موضوع‌شناسی ربا و جایگاه آن در اقتصاد معاصر، محمد‌امیر نوری‌کرمانی، ناشر موسسه بوستان کتاب، قم‌ ۱۳۸۱ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-book/%d9%85%d9%88%d8%b6%d9%88%d8%b9%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d9%88-%d8%ac%d8%a7%db%8c%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%a2%d9%86-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%82%d8%aa%d8%b5%d8%a7%d8%af/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+=== عربی ===
+# ربا القروض و ادلة تحریمه، رفیق یونس المصری، مرکز النشر العلمی، جده عربستان [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-book/%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%a7%d9%84%d9%82%d8%b1%d9%88%d8%b6-%d9%88-%d8%a7%d8%af%d9%84%d8%a9-%d8%aa%d8%ad%d8%b1%db%8c%d9%85%d9%87-%d9%81%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%85%d9%86%d8%a8%d8%b9-%d9%85%d9%88%d8%ac%d9%88/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 ==مقالات==
 ===فارسی===
-# نقد نظریه عدم حرمت ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، [[دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی]]، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20170709094955-9768-103.pdf از اینجا ببینید]
+#نقدی بر ادله حلیت ربای تولیدی از دیدگاه فقه امامیه و اهل‌سنت، محمدعلی راغبی و رضا دهقان‌نژاد و صابر فاتحی و زهرا اکبرزاده و محمد اسدی، [[دوفصلنامه فقه مقارن]]،دوره ۹، شماره ۱۸، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%86%d9%82%d8%af%db%8c-%d8%a8%d8%b1-%d8%a7%d8%af%d9%84%d9%87-%d8%ad%d9%84%db%8c%d8%aa-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# سنجش میزان علیت ظالمانه بودن ربا در قرض‌های تولیدی و مصرفی، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، [[دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی]]، شماره ۸، ۱۳۹۴ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20160528145331-9982-47.pdf از اینجا ببینید]
+# نقد نظریه عدم حرمت ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، [[دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی]]، شماره ۱۷، ۱۳۹۵ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%86%d9%82%d8%af-%d9%86%d8%b8%d8%b1%db%8c%d9%87-%d8%b9%d8%af%d9%85-%d8%ad%d8%b1%d9%85%d8%aa-%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d9%82%d8%b1%d8%b6%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# حلیت ربای تولیدی و انتاجی در بوتۀ نقد و بررسی، سید احمد محمودی، مطالعات حقوق معاصر، شماره ۸، ۱۳۹۳ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20160626142623-10058-60.pdf از اینجا ببینید]
+# سنجش میزان علیت ظالمانه بودن ربا در قرض‌های تولیدی و مصرفی، خلیل الله احمدوند و محمد توحیدی، [[دوفصلنامه تحقیقات مالی اسلامی]]، شماره ۸، ۱۳۹۴ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d8%b3%d9%86%d8%ac%d8%b4-%d9%85%db%8c%d8%b2%d8%a7%d9%86-%d8%b9%d9%84%db%8c%d8%aa-%d8%b8%d8%a7%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a8%d9%88%d8%af%d9%86-%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%af%d8%b1-%d9%82%d8%b1%d8%b6/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# نقد دیدگاه‌های معاصر درباره ربا، سید عباس موسویان، [[فصلنامه کتاب نقد]]، شماره ۶۵ و ۶۶، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ش.[http://ensani.ir/file/download/article/20140831122139-9771-43.pdf از اینجا ببینید]
+# حلیت ربای تولیدی و انتاجی در بوتۀ نقد و بررسی، سید احمد محمودی، مطالعات حقوق معاصر، شماره ۸، ۱۳۹۳ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d8%ad%d9%84%db%8c%d8%aa-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c-%d9%88-%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%a7%d8%ac%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%a8%d9%88%d8%aa%db%80-%d9%86%d9%82%d8%af-%d9%88/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# نقد ربای تولیدی، رضا محمدی كرجی، [[فصلنامه فقه اهل بیت]]، شماره ۵۹ و ۵۸، ۱۳۸۸ش.[https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=105755 از اینجا ببینید]
+# نقد دیدگاه‌های معاصر درباره ربا، سید عباس موسویان، [[فصلنامه کتاب نقد]]، شماره ۶۵ و ۶۶، ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%86%d9%82%d8%af-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%85%d8%b9%d8%a7%d8%b5%d8%b1-%d8%af%d8%b1%d8%a8%d8%a7%d8%b1%d9%87-%d8%b1%d8%a8%d8%a7/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# نقد و بررسی ربای تولیدی، سید محمد محمودی گلپایگانی، تهران، [[فصلنامه پژوهش‌های فقهی]]، شماره پیاپی ۱۰۳۸، ۱۳۸۴ش.[https://jorr.ut.ac.ir/article_14124_1398d3fe4965308f521e04bf8c101b20.pdf از اینجا ببینید]
+# نقد ربای تولیدی، رضا محمدی كرجی،[[فصلنامه فقه اهل بیت]]، شماره ۵۹ و ۵۸، ۱۳۸۸ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%86%d9%82%d8%af-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# نقد و بررسی ربای تولیدی، سید محمد محمودی گلپایگانی، تهران، [[فصلنامه پژوهش‌های فقهی]]، شماره پیاپی ۱۰۳۸، ۱۳۸۴ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-articles/%d9%86%d9%82%d8%af-%d9%88-%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+===عربی===
+#الرد علی قول بجواز الربا الإنتاجی، سید محمدمهدی موسوی خلخالی، دوفصلنامه پژوهش‌های فقهی تا اجتهاد، سال اول، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/arabic-articles/%d8%a7%d9%84%d8%b1%d8%af-%d8%b9%d9%84%db%8c-%d9%82%d9%88%d9%84-%d8%a8%d8%ac%d9%88%d8%a7%d8%b2-%d8%a7%d9%84%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%a7%d9%84%d8%a5%d9%86%d8%aa%d8%a7%d8%ac%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
 ==پایان نامه==
 ===فارسی===
-# بررسی ادله حکم ربای تولیدی در فقه امامیه و اهل سنت، صابر فاتحی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۳۹۷ش.[https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/55dd7ee6a098731f1df1fd0af44c1231?sample=1 از اینجا ببینید]
+# بررسی ادله حکم ربای تولیدی در فقه امامیه و اهل سنت، صابر فاتحی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۳۹۷ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%a7%d8%af%d9%84%d9%87-%d8%ad%da%a9%d9%85-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d9%81%d9%82%d9%87-%d8%a7%d9%85%d8%a7%d9%85%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
-# مستثنیات حرمت ربا از دیدگاه فریقین با تاکید بر مسائل مستحدثه، محمدهادی رفیعی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c329f0968e7d2f62c960f19ed04ce456 صفحات ابتدایی پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
+# مستثنیات حرمت ربا از دیدگاه فریقین با تاکید بر مسائل مستحدثه، محمدهادی رفیعی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. [https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/%d9%85%d8%b3%d8%aa%d8%ab%d9%86%db%8c%d8%a7%d8%aa-%d8%ad%d8%b1%d9%85%d8%aa-%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%a7%d8%b2-%d8%af%db%8c%d8%af%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%81%d8%b1%db%8c%d9%82%db%8c%d9%86-%d8%a8%d8%a7-%d8%aa/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# بررسي فقهی نظريه ربای توليدی، حسين مهدی پور چاری‏، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، معاونت آموزش حوزه های علميه، ۱۳۹۳ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%d9%8a-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c-%d9%86%d8%b8%d8%b1%d9%8a%d9%87-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%d9%8a%d8%af%db%8c-%d9%81%d8%a7%db%8c%d9%84-%d9%85%d9%86%d8%a8%d8%b9/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+# نقد و بررسی فقهی نظریه جواز (حلیت) ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری، خلیل‌اله احمدوند، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۹ش.[https://digilib.feqhemoaser.com/persian-thesis/%d9%86%d9%82%d8%af-%d9%88-%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d9%81%d9%82%d9%87%db%8c-%d9%86%d8%b8%d8%b1%db%8c%d9%87-%d8%ac%d9%88%d8%a7%d8%b2-%d8%ad%d9%84%db%8c%d8%aa-%d8%b1%d8%a8%d8%a7-%d8%af%d8%b1/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]
+==سایر منابع ==
+# نقدی بر کتاب ربای تولیدی، یادداشت، روزنامه حیات نو. [https://digilib.feqhemoaser.com/nr/%d9%86%d9%82%d8%af%db%8c-%d8%a8%d8%b1-%da%a9%d8%aa%d8%a7%d8%a8-%d8%b1%d8%a8%d8%a7%db%8c-%d8%aa%d9%88%d9%84%db%8c%d8%af%db%8c/ کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر]