کاربر:Reyhani/صفحه تمرین۳: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۱۴

خمس در زمان غیبت

خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است.

جایگاه مساله در فقه معاصر

با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند.

مفهوم شناسی

به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس)

غیبت صغری

پس از شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است.

غیبت کبری

پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است.

خمس

خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.()

سهام

مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد.

سهم سادات

از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶) همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱‌، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴)

سهم امام

در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵‌، ص: ۳۳۰) همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. ()

خمس و حکومت

امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است..

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-[[زکات پول]] یکی از مسائل تأثیرگذار در فقه معاملات است. در اصطلاح فقهی نقدین یا همان طلا و نقره از اموال نُه گانه‌ای هستند که زکات به آنها تعلق می‌گیرد. از نظرگاه فقهی این مسئله دربارهٔ زکات پول مطرح است که آیا نقدین بعنوان مال زکوی به پولِ طلا و نقره که در دوران گذشته رایج بوده اختصاص دارد یا پول‌های رایج کنونی را نیز در بر می‌گیرد؟ در پاسخ به این مسئله بیشتر فقیهان و صاحب‌نظران قائل به عدم وجوب زکات پول شدند؛ در مقابل برخی فقیهان معاصر مانند سید محمدباقر صدر و محمدجواد مغنیه و سید موسی شبیری زنجانی بر آنند که زکات پول رایج مانند طلا و نقره با فرض وجود شرایط زکات نقدین، باید پرداخت شود و زکات نقدین اختصاصی به پولِ طلا و نقره که در دوران گذشته رایج بوده ندارد. در این صفحه منابعی که مسئله زکات پول را مورد مطالعه و پزوهش قرارداده و در قالب کتاب مقاله، پایان‌نامه یا منابع دیگر انتشار یافته گردآوری شده است.[https://zanjani.ir/کتابخانه/رسالۀ-توضیح-المسائل/?fa لینک]
+خمس در زمان غیبت
-== کتاب‌ها ==
+'''خمس در زمان غیبت''' از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. مال حاصل از خمس در یک تقسیم کلی به سهم سادات و سهم امام تقسیم می گردد که در خصوص آن در زمان غیبت امام معصوم دیدگاه های مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. پرداخت مستقیم به مستحقان، پرداخت با صلاحدید مجتهد، پرداخت به مجتهد جامع الشرایط و پرداخت به ولی فقیه از جمله اقوالی است که در خصوص سهم سادات مطرح شده است. در خصوص سهم امام نیز نظراتی همانند حلیت برای شیعیان، ساقط شدن پرداخت سهم سادات، وجوب حفظ آن تا ظهور امام، پرداخت بعنوان صدقه و وجوب پرداخت به ولی فقیه از جمله دیدگاه های مطرح شده در خصوص سهم امام در زمان غیبت است. در مقاله پیش رو به طور خلاصه به خمس و جایگاه آن در عصر غیبت پرداخته شده است.
-=== فارسی ===
+==جایگاه مساله در فقه معاصر==
-# فقه پول، تقریرات درس آیت الله محمدتقی شهیدی، تألیف مهدی معتمدی، قم، نشر مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۴۰۰ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/00/14001216148.pdf فهرست مطالب کتاب]
-# زکات پول‌های رایج و اشیای نوپیدا، محمد قائنی، قم، [[مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)]]، ۱۳۸۵ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/85/85425077.pdf فهرست مطالب کتاب]
-# دانشنامه زکات (ج۱)، یوسف قرضاوی، مترجم: عبدالصمد مرتضوی، تهران، نشر احسان، ۱۳۹۳ش.
-=== عربی ===
+با غیبت امام دوازدهم شیعیان از سال 329 ه.ق تا کنون مسائل مرتبط با امامت مانند نظام مالی و وجوهات شرعی که در زمان حضور به امام پرداخت میشود، محل بحث و گفتگو فقیهان و صاحب‌‌نظران قرار گرفته است.از نظرگاه فقه معاصر اهمیت مساله در این است که وظیفه افراد جامعه نسبت به فریضه خمس چگونه است و همچنین در نگاه کلان، نظام مالی جامعه اسلامی چگونه ترسیم شده و وجوهات شرعی نظیر خمس با ساختارهای جدید مالی مانند مالیات بر درآمد چه مناسباتی برقرار می کنند.
-# زکاة الأوراق النقدیة و حکم ضم النقود بعضها إلی بعض، ابوالحسن المنصوری و إبراهیم فراج، نشر المنار، ۲۰۱۷م. [https://www.noor-book.com/كتاب-زكاه-الاوراق-النقديه-وحكم-ضم-النقود-بعضها-الي-بعض-ابراهيم-فراج-pdf کتاب را اینجا ببینید]
+==مفهوم شناسی ==
-# المختصر فی أحکام الزکاة و مسائلها المعاصرة، انیس بن ناصر المصعبی، دبی، جمعیة دارالبرّ، ۲۰۱۷م. [https://www.noor-book.com/كتاب-المختصر-في-احكام-الزكاه-ومسائلها-المعاصره-للمصعبي-pdf# کتاب را اینجا ببینید]
+به لحاظ مفهومی منظور از خمس یک پنجم درآمد و منظور از زمان غیبت دوران غیبت امام معصوم است.خمس در زمان غیبت از مسائل مورد بحث و اختلاف نظر در میان فقیهان است. تفاوت دیدگاه فقها از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده است. با این وجود در خصوص اصل وجوب آن اتفاق نظر وجود دارد و فقیهان شیعه بر آنند که به موجب برخی آیات قرآن و روایات اهل بیت، خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد به مستحقین آن تعلق دارد. (ر.ک انفال / ۴۱ و وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، کتاب الخمس)
-# موسوعة الفقه الإسلامی المقارن (زکاة الأوراق النقدیة)، محمود هاشمی شاهرودی، نشر مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۲۰۱۶م.
+===غیبت صغری===
-# الزکاة فی الإسلام فی ضوء الکتاب و السنة، سعید بن علی بن وهف القحطانی، ریاض، نشر مرکز الدعوة و الارشاد، ۲۰۱۰م. [https://down.ketabpedia.com/files/bnr/bnr12806-1.pdf کتاب را اینجا ببینید]
+پس از  شهادت امام حسن عسگری در سال..، امام دوازدهم به مدت 260 ه.ق سال در میان مردم حضور داشت و پس از آن از سال تا سال غیبت نمود مردم به طور مستقیم به ایشان دسترسی نداشتند. در این وهله ارتباط امام با مردم از طریق نواب خاص ایشان صورت می گرفت. این دوره در مقایسه به دوران غیبت کبری کوتاه تر است و از همین رو غیبت صغری نام گرفته است.
-# نوازل الزکاة دراسة فقهیة تأصیلیة لمستجدات الزکاة، عبد الله بن منصور الغفیلی، دوحة، دارالاوقاف و الشئون الاسلامیه، ۲۰۰۹م. [https://ia903400.us.archive.org/20/items/fiqh16001/fiqh16320.pdf کتاب را اینجا ببینید]
+===غیبت کبری===
-# الاسلام یقود الحیاة، سید محمدباقر صدر، قم، نشر دارالصدر، ۱۴۲۹ق. [https://docs.google.com/viewer?url=http://aljawadain.org/pdf/book-library/PDF/388.pdf کتاب را اینجا ببینید]
+پس از رحلت چهارمین نائب خاص امام دوازدهم(پاورقی) در سال 329 ه.ق دوران غیبت کبری آغاز گردیده و تا دوران کنونی ادامه یافت.() در دوران غیبت کبری مردم به طور مستقیم به امام دسترسی ندارند و همچنین نائبان خاصی از سوی ایسان معرفی نگردیده است بلکه فقها به عنوان نائب عام از سوی امام معرفی شده اند(). در دوران غیبت کبری اموری مانند خمس،وجوهات شرعی، اقامه حدود قضایی و جهاد که از نگاه فقهی مرتبط با منصب امامت است مورد بحث و بررسی فقها و صاحبنطران قرار گرفته است.
-# زکاة الأسهم و السندات و الورق النقدی، صالح بن غانم السدلان، ریاض، نشر بلنسبة، ۱۴۱۷ق. [https://ebook.univeyes.com/130442/pdf-زكاة-الأسهم-والسندات-والورق-النقدي-2 کتاب را اینجا ببینید]
+===خمس===
-# فقه الإمام جعفر الصادق (ع)، محمدجواد مغنیة، جلد۲(زکاة النقدین)، قم، مؤسسة أنصاریان للطباعة والنشر، ۱۴۱۴ق. [https://ito.lib.eshia.ir/81058/2/70 کتاب را اینجا ببینید]
+خمس در زبان عربی به معنای یک پنجم هر چیز و در اصطلاح فقهی به یک پنجم درآمد حاصل از کسب اطلاق می شود که باید به مستحقین آن پرداخت گردد.()
-# کتاب الزکوة، حسینعلی منتظری، جلد ۱، قم، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، ۱۴۰۸ق. [https://lib.eshia.ir/13253/1/281 کتاب را اینجا ببینید]
-# أحکام زکاة الثروة النقدیة و الأوراق المالیة و التجاریة، جودة عبدالغنی بسیونی علی، مصر، دارالنشر کلیة الشریعة و القانون، بی‌تا. [https://ketabpedia.com/تحميل/أحكام-زكاة-الثروة-النقدية-والأوراق-ال-2/ کتاب را اینجا ببینید]
-# المسائل المعاصرة فی الزکاة، منصور بن محمد الصعقوب، بی‌جا، بی‌تا. [https://www.noor-book.com/كتاب-المسائل-المعاصرة-في-الزكاة-pdf کتاب را اینجا ببینید]
-# حسم الشقاق فی زکاة العروض و الأوراق، محمد الأمین بن أحمد الأفرام الجکنی الشنقیطی، بی‌جا، بی‌تا. [https://ia802305.us.archive.org/7/items/fiqh01001/fiqh01871.pdf کتاب را اینجا ببینید]
-== مقاله‌ها ==
+==سهام==
-=== فارسی ===
+مال حاصل از فریضه خمس بر اساس آیه ۴۱ سوره انفال و تفسیر آن، به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات نیازمند که سه گروه فقرا، ایتام و در راه ماندگان را در برمی‌گیرد. با این وجود از آنجا که علاوه بر سهم امام، سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت در مجموع خمس به دو قسم کلی شامل سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد.
-# آیندهٔ نظام‌سازی زکات در هندسهٔ تأمین مالی دولت اسلامی در ایران در آیینهٔ فقه شیعه، عبدالحمید کاشیان، فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره ۲۴، ۱۴۰۰ش. [http://marefateeqtesadi.nashriyat.ir/sites/marefateeqtesadi.nashriyat.ir/files/10_3.pdf مقاله را اینجا ببینید]
+===سهم سادات===
-# بررسی نظریه حق اخذ زکات از پول رایج هر زمان، محمد عبدی، فصلنامه پژوهش‌های فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1847208/بررسی-نظریه-ی-حق-اخذ-زکات-از-پول-رایج-هر-زمان مقاله را اینجا ببینید]
+از میان دو سهم خمس، مالکیت سهم سادات چه در زمان حضور امام و چه در زمان غیبت به سادات نیازمند شیعه اختصاص دارد. با این وجود در خصوص مصارف سهم سادات در زمان غیبت اقوال مختلفی از سوی فقیهان طرح گردیده است. برخی مانند کاشف‌الغطا بر آنند که سهم سادات را می‌توان در زمان غیبت به طور مستقیم به مستحقین آن پرداخت نمود.(کشف الغطا ج۴. ص۲۱۵ و بحوث فقهیه هامه ناصر مکارم شیرازی ج۱ ص۱۳۱٫۱۳۲)، برخی دیگر مانند سید محسن حکیم برآندد که به اقتضای قاعده احتیاط، اذن مجتهد جامع الشرایط برای پرداخت سهم سادات لازم است. (شرح عروه ج ۹ ص۵۸۶)  همچنین امام خمینی و برخی شاگردان ایشان برآنند که سهم سادات همانند سهم امام از منابع مالی حکومت اسلامی است و صرف آن باید با صلاحدید ولی فقیه انجام پذیرد. (تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج۱‌، ص: ۳۶۶. و منتظری کتاب الخمس ص۳۴۴)
-# بررسی فقهی زکات پول در فقه امامیه، محمدعلی زاهدی و سیدعلی حسینی، فصلنامه بلاغ مبین، شماره ۵۴ و ۵۵، ۱۳۹۷ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1411218/بررسی-فقهی-زکات-پول-در-فقه-امامیه مقاله را اینجا ببینید]
+===سهم امام===
-# امکان‌سنجی فقهی احیای زکات پول‌های نقد رایج کنونی (رهیافت موضوع‌شناسی تحلیلی ماهیت پول)، محمّداسماعیل توسّلی، فصلنامه پژوهشنامه مالیات، دوره ۲۳، شماره ۲۶، ۱۳۹۴ش. [https://taxjournal.ir/article-1-575-fa.pdf مقاله را اینجا ببینید]
+در خصوص مالکیت سهم امام در عصر غیبت دیدگاه های متفاوتی از سوی فقها مطرح شده است. حلیت سهم امام برای شیعیان(بحرانی حدائق/ج۱۲/ ۴۴۸)، وصیت به حفظ آن به‌طور نسل به نسل تا ظهور امام(المقنعة، للشيخ المفيد، ص۲۸۵) و صدقه دادن آن به عنوان مال مجهول المالک(نجفی،جواهر ج۱۶ ص: ۱۷۷.) از جمله نظراتی است که درباره سهم امام در زمان غیبت از سوی فقها مطرح شده است. از میان فقهای معاصر آیت الله خویی پس از نقد آراء مختلف درباره مالکیت سهم امام در زمان غیبت، مصرف آن را در اموری که مورد رضایت امام باشد مانند مصالح عامه و تقویت امور دینی و حوزه‌های علمیه صحیح دانسته و اذن مجتهد جامع الشرایط را برای تصرف در سهم امام لازم دانسته است. (موسوعة الإمام الخوئي، ج۲۵‌، ص: ۳۳۰)
-# زکات پول اعتباری، محمدجواد محقق، دومین همایش دوسالانه اقتصاد اسلامی، ۱۳۹۳ش. [https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage346691514Limit.pdf مقاله را اینجا ببینید]
+همچنین سید محمد بحرالعلوم از فقهای معاصر بر آن است که در زمان غیبت امام، ولی فقیه نسبت به سهم امام بر دیگران اولویت دارد. ()
-# زکات پول از منظر فقه فریقین و بررسی ظرفیت بالقوه آن در فقرزدایی (مطالعه سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ اقتصاد ایران)، احمد شعبانی و عبدالمحمد کاشیان، فصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره ۶، شماره ۱، ۱۳۹۲ش. [https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1508_3c0fbca3e9913a45b3eb20eccc55f602.pdf مقاله را اینجا ببینید]
+==خمس و حکومت ==
-# بررسی دیدگاه مشهور در حصر زکات، مهدی فتحی‌نیا، فصلنامه فقه، دوره ۱۶، شماره ۶۲، ۱۳۸۸ش. [http://jf.isca.ac.ir/article_3079.html مقاله را اینجا ببینید]
+امام خمینی و جمعی از فقهای معاصر برآنند است که خمس ملک شخص امام نیست بلکه وجه الاماره و مربوط به منصب امام است و در زمان غیبت به ولی فقیه اختصاص دارد. همچنین از این حیث فرقی میان سهم سادات و سهم امام وجود ندارد. از جمله دلائل ایشان بر این مطلب آن است که خمس بر تمام درآمد جامعه اسلامی قرار داده شده و وجوب آن به رفع نیاز از سادات مقید نگردیده است؛ در حالی که اگر غرض از جعل خمس رفع نیاز سادات بود، خمس درآمد یک بازار از بازارهای مسلمین کافی بود. بنابراین خمس از منابع حکومت اسلامی و برای پاسخگویی به مخارج حکومت است و رفع نیاز از سادات نیز یکی از وظایف حاکم اسلامی است. (کتاب البیع ج۲ ص۶۶۴ و۶۵۳) این دیدگاه از سوی برخی دیگر از فقها مانند شهید صدر، سید محمود شاهرودی، محمد مومن و حسینعلی منتظری طرح گردیده است..
-# تحلیل نظری زکات و بررسی امکان تعمیم دامنه اموال مشمول زکات، محمدمهدی عسکری و مهدی اسماعیل‌پور دره، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره ۳، ۱۳۸۸ش. [https://ies.journals.isu.ac.ir/article_1071_8fc34ac2ec93fc7a0a89e0271bc0ff3e.pdf مقاله را اینجا ببینید]
-# زکات پول‌های رایج، محمد قائنی، همایش مبانی فقهی و اقتصادی مالیات‌های اسلامی، ۱۳۸۷ش. [https://search.ricest.ac.ir/DL/Digitization/TempDownload/AllPage690226305Limit.pdf مقاله را اینجا ببینید]
-# آیا پول و اسکناس زکات دارد؟، سجاد چوبینه، فصلنامه فرهنگ جهاد سال دهم، شماره ۳۸ و ۳۹، ۱۳۸۴ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/241365 مقاله را اینجا ببینید]
-# مروری بر ماهیت‌شناسی پول و دیدگاه فقیهان، معروف‌علی احمدوند، فصلنامه فقه، دوره ۱۰، شماره ۳۶، ۱۳۸۲ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_3687.html مقاله را اینجا ببینید]
-# مبانی نظریه عدم انحصار وجوب زکات در موارد نه‌گانه، مهدی نظری، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، شماره ۷۴، ۱۳۸۲ش. [https://jmb.ut.ac.ir/article_12145_934de5f1f1e6772be917c6cdc7c5a502.pdf مقاله را اینجا ببینید]
-# بررسی فقهی اوراق نقدی، سید کاظم حائری، مجله فقه اهل بیت (ع)، شماره ۱۹ و ۲۰، ۱۳۷۸ش. [http://ensani.ir/fa/article/84418/بررسى-فقهى-اوراق-نقدى مقاله را اینجا ببینید]
-# مسائل مستحدثه زکات، سید کاظم حائری و ابوطالب تجلیل تبریزی و محمدتقی جعفری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع) شماره ۱۱ و ۱۲، ۱۳۷۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/75069/مسائل-مستحدثه-زکات مقاله را اینجا ببینید] این مقاله مصاحبه است.
-# مسائل مستحدثه زکات، سید محمدحسن مرتضوی لنگرودی و محمدمهدی آصفی و محمدهادی معرفت، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۱۰، ۱۳۷۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/74976/مسائل-مستحدثه-زکات مقاله را اینجا ببینید] این مقاله مصاحبه است.
-# پیش‌درآمدی بر فرضیه زکات در نقود ورقیه، محمدابراهیم محمدی، دوفصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، ۱۳۷۵ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19987/پیش-در-امدی-بر-فرضیه-زکات-در-نقود-و-رقیه مقاله را اینجا ببینید]
-=== عربی ===
-== پایان‌نامه‌ها ==
-=== فارسی ===
-# زکات پول‌های رایج از نظر فقه اهل بیت ع و فقه مذاهب اربعه، مجاهد حسین دامانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/afd2167aa34b12f8f75de003dbbc05e1/fulltext پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# مبانی فقهی تسری حکم زکات نقدین به نقد رایج امروز، رضا سرخه‌ای، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم حدیث، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/viewer/ec31d8e65c31aca74989c8f7906717a7?sample=1 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# بررسی فقهی زکات پول در فقه امامیه، محمدعلی زاهدی خمیرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۴ش.
-# بررسی اطلاق ادله زکات از دیدگاه مذاهب خمسه و نقش آن در تأمین حقوق شهروندان، طاهره موسوی حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/0850081fc7e95a7388c796f322779979 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# بررسی اقوال فقها در باب وجوب یا استحباب زکات مال‌التجاره، مجید بختیاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/aee765b595475baf38b6dd3f6587fa3b پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# نظریه تعمیم متعلقات زکات در فقه امامیه و جایگاه آن در منابع مالی حکومت اسلامی، زهرا تابش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۹ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/9936967f9f2d3b7b86ecea0531ca1928 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# موارد وجوب زکات، عبدالاحد فیاض، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/de350645c98e6000f54d20ec44807588 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# بررسی تطورات و موارد وجوب زکات تا عصر حاضر، علی روحبخش زائری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، ۱۳۷۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c960065a0aa6370f743d31daeea3c5e2 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-# نقش زکات در نظام اقتصاد اسلامی، عدنان لاجوردی، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۷۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/a9238563ad0825493db8ebfaa3511b42 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-=== عربی ===
-# أحکام الأوراق النقدیة و التجاریة فی الفقه الإسلامی، ستر بن ثواب الجعید، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیة، جامعة ام القری، ریاض، ۱۴۰۶ق. [https://ia902508.us.archive.org/28/items/fiqh03001/fiqh03050.pdf پایان‌نامه را اینجا ببینید]
-== منابع دیگر ==
-# استفتائات ناصر مکارم شیرازی، پرسش از زکات پول رایج، [https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=45788&mid=258453 استفتاء و پاسخ را اینجا ببینید]
-# درس خارج فقه (تعلق زکات به اوراق نقدیه)، محمدتقی شهیدی، [https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/shahidi/feqh2/98/980822/#_ftnref12 تقریرات درس را اینجا ببینید]
-# تقریرات درس خارج فقه (وجوب الزکاة فی النقود الرائجة من غیر الذهب و الفضة)، مصطفی اشرفی شاهرودی، [https://www.eshia.ir/feqh/archive/text/ashrafi/feqh/89/890822/ تقریرات درس را اینجا ببینید]
-# زکاةُ الأوراقِ النقدیَّة، علوی بن عبدالقادر السَقّاف، [https://www.dorar.net/feqhia/2162/المبحث-الثاني:-زكاة-الأوراق-النقدية متن یادداشت را اینجا ببینید]
-# ما هی زکاة الأوراق النقدیة؟، ندی العتوم، [https://e3arabi.com/اسلام/ما-هي-زكاة-الأوراق-النقدية؟/#:~:text=ما%20حكم%20زكاة%20الأوراق%20النقدية،%20-تجب%20زكاة%20الورق&text=ويقول%20ابن%20باز%3A%20“إنّ%20الأوراق،%20الحول،%20وجبت%20فيها%20الزكاة”. متن یادداشت را اینجا ببینید]