کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۷: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه فقه معاصر
Khoshnudi (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
Khoshnudi (بحث | مشارکت‌ها)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{درباره ۲|آثار شهید اول|اطلاع از زندگی‌نامه، مدخل |شهید اول|}}
{{جعبه اطلاعات عالمان شیعه
[[پرونده:نور آثار شهیدین.png|بندانگشتی|250px|نرم‌افزار آثار شهیدین]]  
| عنوان = سید ابن طاووس
[[پرونده:موسوعة الشهید الاول.jpg|250px|بندانگشتی|موسوعة الشهید الاول]]
| تصویر =سر در مرقد سید بن طاووس.jpeg
'''فهرست آثار شهید اول''' مجموعه آثار محمد بن جمال‌الدین مکی عاملی معروف به [[شهید اول]] (متوفای ۷۸۶ق) از فقیهان شیعه در قرن هشتم قمری است. او آثاری در موضوعات گوناگون فقهی، اصولی، کلامی و حدیثی نگاشته که مشهورترین آن کتاب [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|اللمعة الدمشقیه]] است. همه کتاب‌های او در مجموعه‌ای با عنوان «موسوعة الشهید الاول» در ۲۱ جلد گردآوری شده که ۱۹ جلد، شامل آثار، یک جلد زندگی‌نامه و یک جلد هم شامل فهارس است.<ref>[http://sama.isca.ac.ir/Portal/home/?news/529157/529160/745145/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B9%D9%87-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D9%88%D9%84 موسوعة الشهید الاول]، مرکز احیای آثار اسلامی.</ref>
| توضیح تصویر = سردر مزار منسوب به سید ابن طاووس در [[حله]]، [[عراق]]
| اندازه تصویر = 300px
| نام کامل =سید علی بن موسی بن جعفر بن طاووس
| لقب =سید رضی‌الدین، ابن طاووس
| نسب = [[امام حسن مجتبی (ع)]]
| خویشاوندان سرشناس = [[آل طاووس]]، [[احمد بن طاووس]]
| تاریخ تولد = [[۱۵ محرم]] [[۵۸۹ق]]
| شهر تولد = [[حله]]
| کشور تولد =
| محل تحصیل =
| محل زندگی =
| تاریخ وفات = [[۵ ذی‌القعده]] [[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]]
| شهر وفات = [[حله]]
| محل دفن =
| استادان = [[ابن نما حلی]] • [[فخار بن معد موسوی]] و ...
| شاگردان = [[سدید الدین حلی|سدیدالدین حلی]] • [[علامه حلی]] • [[حسن بن داوود حلی]]
| اجازه روایت از =
| اجازه اجتهاد از =
| اجازه روایت به =
| اجازه اجتهاد به =
| تالیفات = [[اقبال الاعمال]] • [[مهج الدعوات]] [[اللهوف]] و...
| سایر =
| سیاسی=
| اجتماعی= [[نقابت]] [[سادات]]
| امضا =
| وب‌گاه رسمی =
}}
{{دیگر کاربردها|ابن طاووس}}
'''سید علی بن موسی بن جعفر بن طاووس''' مشهور به '''سید ابن طاووس''' ([[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹]]-[[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴]]ق)، از عالمان [[شیعه]] در قرن هفتم هجری، صاحب کتاب [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|لُهوف]] ([[مقتل]] [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]) و [[نقابت|نقیب]] شیعیان در زمان حکومت مغول بر [[بغداد]]. برخی به او به سبب [[تقوا]]، [[مراقبه]] فراوان و حالات [[عرفان]]ی «جمال العارفین» گفته‌اند.  


[[مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی|مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور]]، مجموعه آثار محمد‌ بن‌ مكی (معروف به شهید اول) و زين الدين‌ بن‌ علی (معروف به [[شهید ثانی]]) را به‌صورت نرم‌افزار و در قالب متن كامل ۵۸ عنوان كتاب در ۱۸۹ جلد، در موضوعات [[کلام اسلامی|کلام]]، [[اخلاق]]، [[حدیث‌شناسی|حدیث]]، [[فقه]] و [[اصول فقه]] منتشر کرده است. <ref>[https://www.noorshop.ir/fa/product/15823 مجموعه آثار شهیدین (قدّس سرّهما)]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.</ref>
گرایش ابن‌طاووس بیش از هر موضوعی به مسائل اخلاقی و معنوی و بخصوص [[دعا]] و [[زیارت|زیارت‌]] بود و مجموعه آثاری با عنوان "تتمات مصباح المتهجد" به رشته تحریر در آورد که تکمیل [[مصباح المتهجد (کتاب)|مصباح المتهجد]]، اثر [[شیخ طوسی]] در موضوع دعاست. [[علامه حلی]] و شیخ [[یوسف سدیدالدین]] (پدر علامه حلی) از شاگردان علی بودند. کتابخانه‌ی سید بن طاووس که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب داشته است یک مجموعه شخصی قابل توجه است.


برخی از آثار شهید اول به این شرح است:<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۶۲.</ref>
==زندگی‌نامه==
# [[الاربعون حدیثا (شهید اول)|شرح اربعین حدیثاً]]
ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس ملقب به رضی‌الدین، از [[آل طاووس|خاندان طاووس]] بود؛ از این رو به '''سید ابن طاووس'''  مشهور است.<ref> قمی، الکنی و الألقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.</ref> ابن طاووس [[پنج شنبه (روز)|پنج شنبه]] [[۱۵ محرم]] سال [[سال ۵۸۹ هجری قمری|۵۸۹ق]] در شهر [[حله (شهر)|حلّه]]، سرزمین [[عراق]] متولد شد.<ref> کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.</ref> او را ذوالحسبین (کسی که دو نسب شریف دارد) نیز خوانده‌اند؛‌ زیرا جد اعلای او [[داود بن حسن مثنی]]، نوه پسری [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] و نوه دختری [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] است و از سادات حسنی ـ حسینی به حساب می‌آید.<ref>سید بن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۴۱</ref>
# [[الالفیة فی فقه الصلاة الیومیة (کتاب)|الالفیة فی فقه الصلاة الیومیة]] با شرحی كه شهید ثانی بر آن مرقوم داشته، تحت نام «المقاصد العلیه» در تهران چاپ سنگی شده است.
 
# [[البیان]] در فقه
پدرش، [[موسی بن جعفر بن طاوس|موسی بن جعفر]]، از راویان [[حدیث]] است که روایات خود را در ورقه‌هایی نوشته بود و بعد از او، فرزندش آنها را جمع‌آوری نمود و با نام [[فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر]] منتشر نمود. مادر او دختر [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابی فراس]]، از علمای امامیه بود.<ref> روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۲۵.</ref> همچنین مادر پدرش از نسل [[شیخ طوسی]] بود، سید بن طاووس، هنگام اشاره به ابن ابی‌فراس و شیخ طوسی، آنان را پدربزرگ خود می‌نامید.<ref>شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.</ref> برادرش [[سید احمد بن طاووس حلی|احمد بن طاووس]] نیز از علمای دوران بود و پس از وفات سید بن طاووس، [[نقابت]] شیعیان را بر عهده گرفت.<ref>عزاوی، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۶.</ref>
# [[الدرة الباهرة من الاصداف الطاهرة (کتاب)|الدرة الباهرة]] منسوب به شهید اول
 
# [[الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة]]
ابن طاووس تحصیلات خود را در حله آغاز نمود و پس از چندی از [[حله (شهر)|حله]] به [[کاظمین]] هجرت کرد.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.</ref> او سپس با دختر وزیر ناصر بن مهدی ازدواج نمود و آن گونه که خود می‌گوید به سبب این ازدواج مدتی طولانی در [[بغداد]] سکونت گزید.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۶.</ref> طبق گزارشی او ۱۵ سال در بغداد اقامت داشته است.<ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۳۸</ref> که برخی آن را از حدود سال ۶۲۵ هجری تا سال ۶۴۰ هجری دانسته‌اند.<ref>عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.</ref> پس از آن به حله بازگشت<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۷.</ref> و فرزند او محمد‌مصطفی در آنجا به دنیا آمد<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> چند سال بعد به همراه خانواده خود به شهر [[نجف]] و پس از آن به [[کربلا]] هجرت کرد و در هر کدام سه سال‌ اقامت نمود.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.</ref> فرزند او با نام علی در سال ۶۴۷ در نجف به دنیا آمد<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۴۴.</ref> و کتاب [[فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم (کتاب)|فرج المهموم]] را در سال ۶۵۰ در [[کربلا]] به اتمام رساند.<ref>سید بن طاووس، فرج المهموم، دارالذخائر٬ ص۲۶۰.</ref> ابن‌طاووس در سال ۶۵۲ق بار دیگر به بغداد بازگشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۹.</ref> و در سال ۶۶۱ق سرپرستی و نقابت علویان را از طرف هولاکو خان مغول به عهده گرفت  و تا زمان وفات خود این منصب را بر عهده داشت<ref>سید بن طاووس، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، ۱۳۶۸ش، ص۵</ref> او در روز دوشنبه [[۵ ذی‌القعده]]، [[سال ۶۶۴ هجری قمری|۶۶۴ق]] در [[بغداد]] درگذشت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۳۰</ref>
# [[الذکری]] در فقه
 
# [[القواعد و الفوائد]] در [[فقه]]
مقبره‌ای در [[حله (شهر)|حله]] منسوب به سید بن طاووس است<ref>[http://www.mzarat.net/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%84%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%AD%D9%8A_%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%8A_%D9%84%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%D8%A9/ موقع الأمانة العامة للمزارات الشیعیة التابع لدیوان الوقف الشیعی]؛ [https://www.facebook.com/pg/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D8%B5%D8%A9-%D9%84%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%8A%D8%AF-%D8%B9%D9%84%D9%8A-%D8%A8%D9%86-%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B3-559969470694379/about/?ref=page_internal موقع الأمانة العامة لمزار السید بن طاووس علی الفیس بوک]</ref> اما ابن فوطی (م ۷۲۳ق) در کتاب حوادث جامعه گفته است که جنازه ابن طاووس پس از مرگ به نجف منتقل شد و در کنار مرقد امام علی(ع) دفن شد.<ref>ابن فوطی، الحوادث الجامعه، دارالکتب العلمیه،ص۲۵۵</ref> و سید ابن طاووس نیز در کتاب [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] نوشته است که برای خودش قبری در کنار مرقد [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] آماده کرده و بر آماده‌سازی آن نظارت کرده است.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۷۳-۷۴.</ref>
# [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|اللمعة الدمشقیة]]
 
# [[النفلیة (کتاب)|الرسالة النفلیة در نماز]]
برخی احتمال داده‌اند که بارگاه با نام سید بن طاووس در [[حله]] متعلق به فرزند همنام او یعنی رضی‌الدین علی بن علی بن موسی باشد، که در نام، کنیه و لقب، با پدرش، اشتراک داشته است.<ref>نگاه کنید به: فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، سازمان حج و زیارت، ص۶۴.</ref>
# [[غایة المراد فی شرح الارشاد]]
 
# [[کتاب المزار (شهید اول)|کتاب المزار]]
==تحصیلات==
# اجازة مبسوطة حسنة و عدة اجازات
[[پرونده:کتاب الیقین.jpg|بندانگشتی|190px|کتاب [[الیقین]]]]
# اختصار الجعفر
[[پرونده:کتاب فلاح السائل.jpg|بندانگشتی|190px|کتاب [[فلاح السائل]]]]
# الاربعون مسألة
[[پرونده:کتاب مهج الدعوات.jpg|بندانگشتی|190px|کتاب [[مهج الدعوات]]]]<br>
# الاعتقادیة
ابن‌طاووس تحصیل را در شهر [[حله (شهر)|حله]] آغاز و از پدر و جد خود، [[ورام بن ابی فراس حلی|ورام بن ابی فراس]] علوم مقدماتی را آموخت. او در زندگی خودنوشت آورده که در تحصیل فقه در عرض یکسال آنچه را همدرسان او در چند سال پیش از آن تحصیل نموده بودند، فراگرفت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.</ref> علی به تعبیر خودش، پس از دو سال و نیم آموختن [[فقه]]، خود را از استاد بی‌نیاز دید.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.</ref> بعدها او مدتی در بغداد زندگی کرد و در آنجا نیز به تحصیل و تدریس پرداخت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳-۲۴.</ref>
# التكلیف یا تكلیفیة
 
# الدرة الباهرة من الاصداف الطاهرة، از جمله کتب منسوب به شهید اول است.
===اساتید===
# القواعد الكلیه فی الاصول والفروع، كه به قواعد شهید معروف است و چاپ سنگی شده است.
ابن‌طاووس در کتاب کشف المحجه از [[محمد بن جعفر بن نمای حلی|نجیب الدین محمد بن نمای حلی]] به عنوان استاد خود در فقه نام برده است.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۸.</ref> و محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل<ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۲، ص۴۶۰-۴۶۶.</ref>، مستند به منابع، ده نفر را به عنوان مشایخ اجازه سید بن طاووس یا کسانی که از آنها نقل روایت نموده است، نام برده است. این ده نفر عبارتند از:
# المسائل المقدادیات که گویا منسوب به شاگردش [[مقداد بن عبدالله حلی|مقداد سیوری]] است.
{{ستون-شروع|۳}}
# المسائل، كه به مسائل ابن مكی معروف است.
# حسین بن احمد سوراوی
# النفلیه كه با الفوائد المكیه، كه شرح شهید ثانی بر همان كتاب می باشد، در تهران چاپ سنگی شده است.
# علی بن یحیى بن علی خیاط
# جامع البین فی فوائد الشرحین یا الجامع بین شرحی الاخوین، كه شرح «تهذیب الوصول» علامه حلی است كه ما بین دو شرح تهذیب كه از سید عمیدالدین و سید ضیاءالدین خواهرزادگان خود علامه حلی می باشد، جمع و تالیف نموده است.
# أسعد بن عبدالقاهر شفروه
# حاشیه قواعد الاحکام علامه حلی.
# نجیب الدین بن نما
# خلاصة الاعتبار فی الحج و الاعتمار رساله‌ای کوتاه شامل مناسک حج
# [[سید فخار بن معد موسوی]]
# رسالة الباقیات الصالحات
# محمد بن معد
# رسالة فی التکلیف و فروعه
# حسن بن دربی
# رسالة فی قصر من سافر بقصد الافطار و التقصیر
# سالم بن محفوظ
# شرح التهذیب الجمالی در اصول فقه که شرح تهذیب علامه [[جمال‌الدین حلی]] است.
# محمد بن عبداللّه ابن زهرة
# شرح قصیدة ابی الحسن علی ابن الحسین الشهیر بالشهفینی الحلی در مدح [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]].
# یحیى بن محمد سوراوی
# کتاب الاستدراک
{{پایان}}
# مجامیع ثلثه، در سه مجلد.
 
==شاگردان==
برخی از شاگردان سید بن طاووس عبارتند از:<ref>آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، ۱۹۷۲م، ص۱۱۷.</ref>
{{ستون-شروع|3}}
#[[سدیدالدین حلی]] (پدر علامه حلی)
#[[علامه حلی]]
#[[حسن بن داوود حلی]]
#[[سید عبدالکریم بن احمد حلی|عبدالکریم بن احمد بن طاووس]]
#[[علی بن عیسی اربلی]]
{{پایان}}
{{پایان}}
[[پرونده:کتاب لمعه.jpg|150px|بندانگشتی|کتاب لمعه دمشقیه]]


==زندگی اجتماعی و سیاسی==
برخی از پژوهشگران بر این باورند که بر خلاف آنچه در ذهن بسیارى از متدینان و اهل است که سید بن طاووس شخصیت زاهد، عارف و فقیهى بوده که از زندگى و تأملات سیاسى به دور بوده است؛ تحقیقات نشان می‌دهد که سید بن طاووس انسان کاملى بوده که به سیاست و زندگى سیاسى نیز می‌‏اندیشیده است؛ حتى کتاب‏ ویژه‌‏اى چون [[الاصطفاء فى تاریخ الملوک و الخلفاء]] را براى تربیت سیاسى فرزندانش نوشته است. <ref>مباحث سیاسى در کشف المحجّه سید بن طاووس (مقاله پژوهشی حوزه)http://ensani.ir/fa/article/63953 /</ref>  وی در این کتاب  به فرزندانش سفارش كرده است  که  آن را در دسترس هیچ كس قرار ندهند مگر این كه حسن ظن او را درباره خودشان و پدرشان احراز كنند؛ و تصريح كرده است كه اين كتاب امانتى است كه اميدوار است فرزندان و آيندگان و تبارشان از آن بهره گيرند. <ref>علوم سیاسی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج۲۵، ص۱۳.</ref> 
===ارتباط با خلافت عباسی===
رضی الدین ابن طاووس در مدت زمان اقامت در [[بغداد]] با [[محمد بن علقمی|ابن علقمی]] وزیر مشهور عباسیان که شیعه مذهب بود٬ دوستی داشت و مورد احترام و توجه خلیفه المستنصر بالله عباسی نیز قرار داشت چنان که خلیفه خانه‌ای در بغداد به او داد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.</ref> در این دوران خلیفه عباسی٬ پیشنهادهایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب فتوا، نقابت سادات و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۸-۱۶۹.</ref>


===ارتباط  با مغولان===
ابن طاووس در [[سال ۶۵۲ هجری قمریی۶۵۲ق]] و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ق با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آن‎را به درخواست نصیر الدین طوسی دریافت کرده بود. علی با امان‌‎نامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم عراق را با خود به حله برد.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰.</ref> بنا به گزارشی وقتی هلاکو بغداد را تصرف نمود علمای مسلمان را در بغداد جمع کرد و از آنان پرسید که آیا پادشاه عادل بهتر است یا پادشاه مسلمان جائر، سید بن طاووس پادشاه عادل را بهتر از مسلمان جائر دانست.<ref>ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۲۳.</ref> برخی اين پاسخ را از اسباب توجه هلاکو به شيعه و علماى شيعه دانسته‌اند.<ref>بارانی، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، ص۸۸.</ref>
=== نقابت شیعیان ===
هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب [[نقابت]] [[سادات]] را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت٬ او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.</ref>
==فضایل اخلاقی و مقامات روحی ==
[[علامه حلّی]] (درگذشته ۷۲۶ق)  سید ابن طاووس را به داشتن کراماتی وصف کرده است.<ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۲، ص۴۳۹</ref>{{یادداشت|علامه می‌گوید: رضی‌الدین علی دارای کراماتی بود که برخی از آن‌ها را خودش برایم بیان کرد و پاره‌ای از آن‌ها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.(خاتمه مستدرک الوسائل، ج‏۲، ص۴۳۹)}} [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] نیز از ابن طاووس با عناوینی مانند: سید نقیب، موثق، زاهد و جمال العارفین یاد کرده است.<ref>مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۱، ص۱۳</ref> [[شیخ عباس قمی|محدث قمی]] با اوصافی مانند: بزرگوار، باتقوا، زاهد، سعادمتند، پیشوای عارفان، چراغ شب‌زنده‌داران، صاحب کرامات، طاووس آل طاووس وی را ستوده است.<ref>قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۴۲.</ref>
از قول سید محمدحسن(معروف به سید محمدحسن الهی) ( برادر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]) نقل شده که روح‌ بسياري‌ از علما را (توسط یکی از شاگردانش) حاضر كرديم‌ و سؤالاتی نموديم‌ مگر روح‌ دو نفر را كه‌ نتوانستيم‌ احضار كنيم‌، يكی روح‌ مرحوم‌ سید ابن طاووس و ديگری روح‌ مرحوم‌ [[سید محمدمهدی بحرالعلوم]] رضوانُ اللهِ عليهما؛ اين‌ دو نفر گفته‌ بودند: ما وقف‌ خدمت‌ [[امام علی علیه‌السلام |حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌]] هستيم‌، و ابداً مجالی برای پائين‌ آمدن‌ نداريم‌.<ref>طهرانی، سیدمحمدحسین، معادشناسی، ج۱، ص۱۸۶
</ref>
==تألیفات==
{{اصلی|فهرست آثار سید ابن طاووس}}
ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات [[دعا]] و [[زیارت|زیارت‌اند]].<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، صص۵۰-۱۱۱.</ref> آنچه باعث توجه به سید بن طاووس شده، آثاری است که با عنوان «تتمات مصباح المتهجد و مهمات في صلاح المتعبد» به رشته تحریر در آورده است. یعنی کتابی که در آن ادعیه‌‏ای آمده است که به حال عبادت‌کنندگان مفید بوده، اما در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی ذکر نشده است.<ref>رجوع کنید: خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۸.</ref>
برخی از آثار او عبارتند از:<ref>احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۴؛ خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۹.</ref>
{{ستون|۲}}
# [[فلاح السائل و نجاح المسائل (کتاب)|فلاح السائل]] در اعمال شبانه‌روز
# [[زهرة الربیع]] در اعمال هفته
# [[الدروع الواقیة]] در اعمال ماه‌ها
# [[الاقبال بالاعمال الحسنة فیما یعمل مرة فی السنة (کتاب)|اقبال الاعمال]] در اعمال سال
# [[اللهوف علی قتلی الطفوف (کتاب)|اللهوف]] (وقایع ذکر شده در باره حادثه کربلا)<ref>.</ref>
# [[فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم (کتاب)|فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم]]
# [[محاسبة النفس (کتاب)|محاسبة النفس]].
{{پایان}}
{{پایان}}
==کتابخانه سید بن طاووس==
سید بن طاووس کتابخانه‌ای غنی داشته که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته است<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳۲.</ref> این مجموعه با توجه به از بین رفتن بسیاری از کتاب‌ها در حمله مغول و برجای ماندن آن، حائز اهمیت است.<ref>نیل‌ساز؛ فهیم، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، پاییز ۱۳۹۶، شماره ۱۱، ص ۶.</ref> [[اتان کلبرگ]] کتابی نوشته است با نام "كتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او" و در آن تلاش نموده است به کمک تأليفات برجاى ‏مانده از او این کتابخانه را بازسازى كند<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳.</ref> او در این کتاب حدود ۶۷۰ عنوان از کتاب های موجود در این کتابخانه را فهرست نموده است.<ref>رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹-۶۱۲.</ref> 
==اندیشه ها==
*ابن طاووس بیشتر به مسائل معنوی علاقمند بود. به همین خاطر اکثر آثار وی درباره ادعیه و مناجات بوده است.<ref>جعفریان، «ادب دعا در شیعه»، ص۲۱۴.</ref>
*ابن طاووس کمتر به علم فقه پرداخت و از صدور فتوا پرهیز کرد. خود وی پرهیز از پاسخ‌گویی به سوالات فقهی را به دلیل اختلاف علمای شیعه درباره مسایل فقهی و ترس او از اظهارنظری می‌داند که خطا یا مبتنی بر هوا و هوس باشد. از او تنها دو کتاب فقهی به جا مانده است که به احکام نماز مربوط است.<ref>کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۴۳.</ref>
*ابن طاووس درباره [[کلام اسلامی|علم کلام]] نظر مساعدی نداشت و به شدت با اندیشه [[معتزله]] مخالفت می‌کرد. به گفته ابن طاووس برای رسیدن به معرفت الهی نیازی به دشواری‌های حاصل از علم کلام نیست. او معرفت الهی را نتیجه هدایت و [[الهام]] الهی و امری فطری می‌داند و نه حاصل اندیشه عقلی و کلامی.<ref>نگاه کنید به: سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۵۲، ۶۰.</ref>
*برخی از نویسندگان بر اساس آنچه در نوشته‌های ابن طاووس آمده او را فردی انزواطلب معرفی کرده‌اند<ref>صادقی کاشانی، تاریخ نگاری ابن طاووس، ۱۳۹۴ش، ص۲۵.</ref>ابن طاووس در توصیه به فرزندش او را از آمیختن با مردم بر حذر می‌دارد و آن را باعث دوری از خدا برمی‌شمارد.<ref>سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۷-۱۵۸.</ref>
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
== منابع ==
 
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
* امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق.
*ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، الحوادث الجامعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
* مرکز احیاء التراث الاسلامی، موسوعة الشهید الاول، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۴۳۰ق.
*احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
*آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۹۷۲م.
*ابن الطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، ۱۴۱۸ق.
*بارانی، محمدرضا، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، معرفت، شماره ۴۰، بهار ۱۳۸۰.
*جعفریان، رسول، «ادب دعا در شیعه»، در مجله نامه مفید، شماره پنجم، ۱۳۷۵ش.
*خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
*خوش فر، محسن، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، حدیث اندیشه، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان،  قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏، ۱۳۶۸ش.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، مشهد، تاسوعا، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، قم، دارالذخائر، بی‌تا.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۶ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
*سید بن طاووس، علی بن موسی، آداب سفر در فرهنگ نیایش، تهران، نشر آفاق، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
*شهیدی گلپایگانی، سید محمد باقر، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق.
*صادقی کاشانی، مصطفی،‌ تاریخ نگاری ابن طاووس، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
*عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۴ق.
*عزاوی، عباس، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، ١۴٢۵ق.
*غروی نایینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
*فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
*قمی، عباس، الفوائد الرضویة فی أحوال علماء المذهب الجعفریة، ترجمه و تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
*قمی، عباس، الکنی و الألقاب، نجف، نشرحیدریه، ۱۳۸۹ق.
*کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
*کمونه حسینی، عبدالرزاق، مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف، نشر الآداب، ۱۳۸۸ق.
*مجلسی، محمدباقر، بحار‌الأنوار ، بیروت، دار احیاء تراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
*نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام،‏ چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
*نیل ساز، نصرت؛ فهیم، فرزانه، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، شماره ۱۱، پاییز ۱۳۹۶.
*یوسفی اشکوری، حسن، «آل طاووس»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ش.
{{پایان}}
{{پایان}}


==پیوند به بیرون==
*[http://www.ghadeer.org/hadis/mohdsin/mohds022.htm#link86 سید ابن طاووس]
*[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426095118-2177-124.pdf مفاخر مکتب اسلام - قرن هفتم هجری/ رضی الدین بن طاووس]
*[http://www.ensani.ir/storage/Files/20140511162104-9845-24.pdf پیشگامان تقریب: سید ابن طاووس]
*[http://ensani.ir/fa/content/57328/default.aspx امام زمان و سید بن طاووس]
{{عارفان شیعه}}
{{علامه حلی}}


{{فهرست آثار نویسندگان}}
<onlyinclude>{{درجه‌بندی
| پیوند = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| رده = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل
| جعبه اطلاعات = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد
| ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->ناقص
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد
| جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
| توضیحات =
}}</onlyinclude>


[[رده:آثار شهید اول]]
[[رده:فقیهان شیعه قرن ۷ (قمری)]]
[[رده:فهرست آثار نویسندگان]]
[[رده:سادات حسنی]]
[[رده:مقاله‌های بدون اولویت]]
[[رده:مقاله‌های با درجه اهمیت الف]]
[[رده:مدفونان در حله]]
[[رده:مقتل‌نویسان قرن ۷ (قمری)]]
[[رده:سید بن طاووس]]
[[رده:خاندان طاووس]]
[[رده:نویسندگان کتاب‌های اخلاقی]]

نسخهٔ ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۵:۴۸

الگو:جعبه اطلاعات عالمان شیعه

سید علی بن موسی بن جعفر بن طاووس مشهور به سید ابن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)، از عالمان شیعه در قرن هفتم هجری، صاحب کتاب لُهوف (مقتل امام حسین(ع)) و نقیب شیعیان در زمان حکومت مغول بر بغداد. برخی به او به سبب تقوا، مراقبه فراوان و حالات عرفانی «جمال العارفین» گفته‌اند.

گرایش ابن‌طاووس بیش از هر موضوعی به مسائل اخلاقی و معنوی و بخصوص دعا و زیارت‌ بود و مجموعه آثاری با عنوان "تتمات مصباح المتهجد" به رشته تحریر در آورد که تکمیل مصباح المتهجد، اثر شیخ طوسی در موضوع دعاست. علامه حلی و شیخ یوسف سدیدالدین (پدر علامه حلی) از شاگردان علی بودند. کتابخانه‌ی سید بن طاووس که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب داشته است یک مجموعه شخصی قابل توجه است.

زندگی‌نامه

ابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاووس ملقب به رضی‌الدین، از خاندان طاووس بود؛ از این رو به سید ابن طاووس مشهور است.[۱] ابن طاووس پنج شنبه ۱۵ محرم سال ۵۸۹ق در شهر حلّه، سرزمین عراق متولد شد.[۲] او را ذوالحسبین (کسی که دو نسب شریف دارد) نیز خوانده‌اند؛‌ زیرا جد اعلای او داود بن حسن مثنی، نوه پسری امام حسن(ع) و نوه دختری امام سجاد(ع) است و از سادات حسنی ـ حسینی به حساب می‌آید.[۳]

پدرش، موسی بن جعفر، از راویان حدیث است که روایات خود را در ورقه‌هایی نوشته بود و بعد از او، فرزندش آنها را جمع‌آوری نمود و با نام فرقة الناظر و بهجة الخاطر مما رواه والدی موسی بن جعفر منتشر نمود. مادر او دختر ورام بن ابی فراس، از علمای امامیه بود.[۴] همچنین مادر پدرش از نسل شیخ طوسی بود، سید بن طاووس، هنگام اشاره به ابن ابی‌فراس و شیخ طوسی، آنان را پدربزرگ خود می‌نامید.[۵] برادرش احمد بن طاووس نیز از علمای دوران بود و پس از وفات سید بن طاووس، نقابت شیعیان را بر عهده گرفت.[۶]

ابن طاووس تحصیلات خود را در حله آغاز نمود و پس از چندی از حله به کاظمین هجرت کرد.[۷] او سپس با دختر وزیر ناصر بن مهدی ازدواج نمود و آن گونه که خود می‌گوید به سبب این ازدواج مدتی طولانی در بغداد سکونت گزید.[۸] طبق گزارشی او ۱۵ سال در بغداد اقامت داشته است.[۹] که برخی آن را از حدود سال ۶۲۵ هجری تا سال ۶۴۰ هجری دانسته‌اند.[۱۰] پس از آن به حله بازگشت[۱۱] و فرزند او محمد‌مصطفی در آنجا به دنیا آمد[۱۲] چند سال بعد به همراه خانواده خود به شهر نجف و پس از آن به کربلا هجرت کرد و در هر کدام سه سال‌ اقامت نمود.[۱۳] فرزند او با نام علی در سال ۶۴۷ در نجف به دنیا آمد[۱۴] و کتاب فرج المهموم را در سال ۶۵۰ در کربلا به اتمام رساند.[۱۵] ابن‌طاووس در سال ۶۵۲ق بار دیگر به بغداد بازگشت.[۱۶] و در سال ۶۶۱ق سرپرستی و نقابت علویان را از طرف هولاکو خان مغول به عهده گرفت و تا زمان وفات خود این منصب را بر عهده داشت[۱۷] او در روز دوشنبه ۵ ذی‌القعده، ۶۶۴ق در بغداد درگذشت.[۱۸]

مقبره‌ای در حله منسوب به سید بن طاووس است[۱۹] اما ابن فوطی (م ۷۲۳ق) در کتاب حوادث جامعه گفته است که جنازه ابن طاووس پس از مرگ به نجف منتقل شد و در کنار مرقد امام علی(ع) دفن شد.[۲۰] و سید ابن طاووس نیز در کتاب فلاح السائل نوشته است که برای خودش قبری در کنار مرقد امام علی(ع) آماده کرده و بر آماده‌سازی آن نظارت کرده است.[۲۱]

برخی احتمال داده‌اند که بارگاه با نام سید بن طاووس در حله متعلق به فرزند همنام او یعنی رضی‌الدین علی بن علی بن موسی باشد، که در نام، کنیه و لقب، با پدرش، اشتراک داشته است.[۲۲]

تحصیلات

پرونده:کتاب الیقین.jpg
کتاب الیقین
پرونده:کتاب فلاح السائل.jpg
کتاب فلاح السائل
پرونده:کتاب مهج الدعوات.jpg
کتاب مهج الدعوات


ابن‌طاووس تحصیل را در شهر حله آغاز و از پدر و جد خود، ورام بن ابی فراس علوم مقدماتی را آموخت. او در زندگی خودنوشت آورده که در تحصیل فقه در عرض یکسال آنچه را همدرسان او در چند سال پیش از آن تحصیل نموده بودند، فراگرفت.[۲۳] علی به تعبیر خودش، پس از دو سال و نیم آموختن فقه، خود را از استاد بی‌نیاز دید.[۲۴] بعدها او مدتی در بغداد زندگی کرد و در آنجا نیز به تحصیل و تدریس پرداخت.[۲۵]

اساتید

ابن‌طاووس در کتاب کشف المحجه از نجیب الدین محمد بن نمای حلی به عنوان استاد خود در فقه نام برده است.[۲۶] و محدث نوری در خاتمه مستدرک الوسائل[۲۷]، مستند به منابع، ده نفر را به عنوان مشایخ اجازه سید بن طاووس یا کسانی که از آنها نقل روایت نموده است، نام برده است. این ده نفر عبارتند از:

  1. حسین بن احمد سوراوی
  2. علی بن یحیى بن علی خیاط
  3. أسعد بن عبدالقاهر شفروه
  4. نجیب الدین بن نما
  5. سید فخار بن معد موسوی
  6. محمد بن معد
  7. حسن بن دربی
  8. سالم بن محفوظ
  9. محمد بن عبداللّه ابن زهرة
  10. یحیى بن محمد سوراوی

شاگردان

برخی از شاگردان سید بن طاووس عبارتند از:[۲۸]

زندگی اجتماعی و سیاسی

برخی از پژوهشگران بر این باورند که بر خلاف آنچه در ذهن بسیارى از متدینان و اهل است که سید بن طاووس شخصیت زاهد، عارف و فقیهى بوده که از زندگى و تأملات سیاسى به دور بوده است؛ تحقیقات نشان می‌دهد که سید بن طاووس انسان کاملى بوده که به سیاست و زندگى سیاسى نیز می‌‏اندیشیده است؛ حتى کتاب‏ ویژه‌‏اى چون الاصطفاء فى تاریخ الملوک و الخلفاء را براى تربیت سیاسى فرزندانش نوشته است. [۲۹] وی در این کتاب به فرزندانش سفارش كرده است که آن را در دسترس هیچ كس قرار ندهند مگر این كه حسن ظن او را درباره خودشان و پدرشان احراز كنند؛ و تصريح كرده است كه اين كتاب امانتى است كه اميدوار است فرزندان و آيندگان و تبارشان از آن بهره گيرند. [۳۰]

ارتباط با خلافت عباسی

رضی الدین ابن طاووس در مدت زمان اقامت در بغداد با ابن علقمی وزیر مشهور عباسیان که شیعه مذهب بود٬ دوستی داشت و مورد احترام و توجه خلیفه المستنصر بالله عباسی نیز قرار داشت چنان که خلیفه خانه‌ای در بغداد به او داد.[۳۱] در این دوران خلیفه عباسی٬ پیشنهادهایی برای بر عهده گرفتن امور حکومتی به او داد اما ابن طاووس همگی را رد کرد. به گفته خودش در این دوران منصب فتوا، نقابت سادات و حتی وزارت و ندیمی خلیفه را به او پیشنهاد کردند و او نپذیرفت.[۳۲]

ارتباط با مغولان

ابن طاووس در سال ۶۵۲ هجری قمریی۶۵۲ق و هم‌زمان با لشکرکشی هلاکوخان مغول دوباره به بغداد رفت. این شهر در سال ۶۵۶ق با قتل عام بزرگی به دست مغولان فتح شد. سید بن طاووس از هلاکو امان‌نامه‌ای داشت که ظاهرا آن‎را به درخواست نصیر الدین طوسی دریافت کرده بود. علی با امان‌‎نامه هلاکو حدود هزار نفر از مردم عراق را با خود به حله برد.[۳۳] بنا به گزارشی وقتی هلاکو بغداد را تصرف نمود علمای مسلمان را در بغداد جمع کرد و از آنان پرسید که آیا پادشاه عادل بهتر است یا پادشاه مسلمان جائر، سید بن طاووس پادشاه عادل را بهتر از مسلمان جائر دانست.[۳۴] برخی اين پاسخ را از اسباب توجه هلاکو به شيعه و علماى شيعه دانسته‌اند.[۳۵]

نقابت شیعیان

هنگامی که در سال ۶۶۱ هجری هلاکو منصب نقابت سادات را به او پیشنهاد کرد این منصب را پذیرفت هر چند بنابر گزارش برخی منابع این مقام را به اکراه و اجبار پذیرفت٬ او نقابت طالبیان را حدود چهار سال تا پایان عمرش بر عهده داشت.[۳۶]

فضایل اخلاقی و مقامات روحی

علامه حلّی (درگذشته ۷۲۶ق) سید ابن طاووس را به داشتن کراماتی وصف کرده است.[۳۷][یادداشت ۱] علامه مجلسی نیز از ابن طاووس با عناوینی مانند: سید نقیب، موثق، زاهد و جمال العارفین یاد کرده است.[۳۸] محدث قمی با اوصافی مانند: بزرگوار، باتقوا، زاهد، سعادمتند، پیشوای عارفان، چراغ شب‌زنده‌داران، صاحب کرامات، طاووس آل طاووس وی را ستوده است.[۳۹] از قول سید محمدحسن(معروف به سید محمدحسن الهی) ( برادر علامه طباطبایی) نقل شده که روح‌ بسياري‌ از علما را (توسط یکی از شاگردانش) حاضر كرديم‌ و سؤالاتی نموديم‌ مگر روح‌ دو نفر را كه‌ نتوانستيم‌ احضار كنيم‌، يكی روح‌ مرحوم‌ سید ابن طاووس و ديگری روح‌ مرحوم‌ سید محمدمهدی بحرالعلوم رضوانُ اللهِ عليهما؛ اين‌ دو نفر گفته‌ بودند: ما وقف‌ خدمت‌ حضرت‌ أميرالمؤمنين‌ عليه‌ السّلام‌ هستيم‌، و ابداً مجالی برای پائين‌ آمدن‌ نداريم‌.[۴۰]

تألیفات

ابن طاووس حدود ۵۰ تألیف دارد که بسیاری از آنها در موضوعات دعا و زیارت‌اند.[۴۱] آنچه باعث توجه به سید بن طاووس شده، آثاری است که با عنوان «تتمات مصباح المتهجد و مهمات في صلاح المتعبد» به رشته تحریر در آورده است. یعنی کتابی که در آن ادعیه‌‏ای آمده است که به حال عبادت‌کنندگان مفید بوده، اما در کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی ذکر نشده است.[۴۲] برخی از آثار او عبارتند از:[۴۳]

  1. فلاح السائل در اعمال شبانه‌روز
  2. زهرة الربیع در اعمال هفته
  3. الدروع الواقیة در اعمال ماه‌ها
  4. اقبال الاعمال در اعمال سال
  5. اللهوف (وقایع ذکر شده در باره حادثه کربلا)[۴۴]
  6. فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم
  7. محاسبة النفس.

کتابخانه سید بن طاووس

سید بن طاووس کتابخانه‌ای غنی داشته که بالغ بر ۱۵۰۰ کتاب در آن وجود داشته است[۴۵] این مجموعه با توجه به از بین رفتن بسیاری از کتاب‌ها در حمله مغول و برجای ماندن آن، حائز اهمیت است.[۴۶] اتان کلبرگ کتابی نوشته است با نام "كتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او" و در آن تلاش نموده است به کمک تأليفات برجاى ‏مانده از او این کتابخانه را بازسازى كند[۴۷] او در این کتاب حدود ۶۷۰ عنوان از کتاب های موجود در این کتابخانه را فهرست نموده است.[۴۸]

اندیشه ها

  • ابن طاووس بیشتر به مسائل معنوی علاقمند بود. به همین خاطر اکثر آثار وی درباره ادعیه و مناجات بوده است.[۴۹]
  • ابن طاووس کمتر به علم فقه پرداخت و از صدور فتوا پرهیز کرد. خود وی پرهیز از پاسخ‌گویی به سوالات فقهی را به دلیل اختلاف علمای شیعه درباره مسایل فقهی و ترس او از اظهارنظری می‌داند که خطا یا مبتنی بر هوا و هوس باشد. از او تنها دو کتاب فقهی به جا مانده است که به احکام نماز مربوط است.[۵۰]
  • ابن طاووس درباره علم کلام نظر مساعدی نداشت و به شدت با اندیشه معتزله مخالفت می‌کرد. به گفته ابن طاووس برای رسیدن به معرفت الهی نیازی به دشواری‌های حاصل از علم کلام نیست. او معرفت الهی را نتیجه هدایت و الهام الهی و امری فطری می‌داند و نه حاصل اندیشه عقلی و کلامی.[۵۱]
  • برخی از نویسندگان بر اساس آنچه در نوشته‌های ابن طاووس آمده او را فردی انزواطلب معرفی کرده‌اند[۵۲]ابن طاووس در توصیه به فرزندش او را از آمیختن با مردم بر حذر می‌دارد و آن را باعث دوری از خدا برمی‌شمارد.[۵۳]

پانویس

  1. قمی، الکنی و الألقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.
  2. کمونه حسینی، مواردالإتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.
  3. سید بن طاووس، طرف من الأنباء و المناقب، ۱۴۲۰ق، ص۴۱
  4. روضات الجنات، خوانساری، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۲۵.
  5. شهیدی گلپایگانی، راهنمای سعادت، ۱۳۸۲ش، ص۱۴.
  6. عزاوی، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۶.
  7. عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.
  8. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۶.
  9. خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۴، ص۳۳۸
  10. عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه ، ۱۴۲۴ق، ‌ج۱، ص۶۳۹.
  11. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۷.
  12. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.
  13. رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۸.
  14. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۴۴.
  15. سید بن طاووس، فرج المهموم، دارالذخائر٬ ص۲۶۰.
  16. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۹.
  17. سید بن طاووس، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، ۱۳۶۸ش، ص۵
  18. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۳۰
  19. موقع الأمانة العامة للمزارات الشیعیة التابع لدیوان الوقف الشیعی؛ موقع الأمانة العامة لمزار السید بن طاووس علی الفیس بوک
  20. ابن فوطی، الحوادث الجامعه، دارالکتب العلمیه،ص۲۵۵
  21. نگاه کنید به: سید بن طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۷۳-۷۴.
  22. نگاه کنید به: فقیه بحرالعلوم، زیارتگاه‌های عراق، سازمان حج و زیارت، ص۶۴.
  23. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.
  24. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۵.
  25. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳-۲۴.
  26. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۸۸.
  27. نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۲، ص۴۶۰-۴۶۶.
  28. آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، ۱۹۷۲م، ص۱۱۷.
  29. مباحث سیاسى در کشف المحجّه سید بن طاووس (مقاله پژوهشی حوزه)http://ensani.ir/fa/article/63953 /
  30. علوم سیاسی، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج۲۵، ص۱۳.
  31. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۲۳ و ۲۵.
  32. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۸-۱۶۹.
  33. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۰.
  34. ابن الطقطقی، الفخری، ۱۴۱۸ق، ص۲۳.
  35. بارانی، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، ص۸۸.
  36. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۳۱-۳۲.
  37. نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج‏۲، ص۴۳۹
  38. مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج‏۱، ص۱۳
  39. قمی، الفوائد الرضویة، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۴۲.
  40. طهرانی، سیدمحمدحسین، معادشناسی، ج۱، ص۱۸۶
  41. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، صص۵۰-۱۱۱.
  42. رجوع کنید: خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۸.
  43. احمدی، تاریخ حدیث شیعه، ۱۳۸۹ش، ص۳۳۴؛ خوش‌فر، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، ص۹۹.
  44. .
  45. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳۲.
  46. نیل‌ساز؛ فهیم، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، پاییز ۱۳۹۶، شماره ۱۱، ص ۶.
  47. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۳.
  48. رک: کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۱۵۹-۶۱۲.
  49. جعفریان، «ادب دعا در شیعه»، ص۲۱۴.
  50. کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ۱۳۷۱ش، ص۴۳.
  51. نگاه کنید به: سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۵۲، ۶۰.
  52. صادقی کاشانی، تاریخ نگاری ابن طاووس، ۱۳۹۴ش، ص۲۵.
  53. سید بن طاووس، کشف المحجه، ۱۴۱۷ق، ص۱۵۷-۱۵۸.
  1. علامه می‌گوید: رضی‌الدین علی دارای کراماتی بود که برخی از آن‌ها را خودش برایم بیان کرد و پاره‌ای از آن‌ها را پدرم بازگو کرد و من از او شنیدم.(خاتمه مستدرک الوسائل، ج‏۲، ص۴۳۹)

منابع

  • ابن فوطی، عبدالرزاق بن احمد، الحوادث الجامعه، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  • احمدی، مهدی، تاریخ حدیث شیعه در سده‌های چهارم تا هفتم هجری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۹ش.
  • آقابزرگ، طبقات اعلام الشّیعه (قرن السّابع)، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۹۷۲م.
  • ابن الطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیه، تحقیق عبدالقادر محمد مایو، بیروت، دارالقلم العربی، ۱۴۱۸ق.
  • بارانی، محمدرضا، «گرايش ايرانيان به تشيع در عصر ايلخانيان»، معرفت، شماره ۴۰، بهار ۱۳۸۰.
  • جعفریان، رسول، «ادب دعا در شیعه»، در مجله نامه مفید، شماره پنجم، ۱۳۷۵ش.
  • خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، قم، انتشارات اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق.
  • خوش فر، محسن، «اندیشه‌های حدیثی سید بن طاووس»، حدیث اندیشه، شماره ۱۳، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث‏، ۱۳۶۸ش.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، طرف من الأنباء و المناقب، مشهد، تاسوعا، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، فرج المهموم، قم، دارالذخائر، بی‌تا.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، فلاح السائل و نجاح المسائل، قم، بوستان کتاب، ۱۴۰۶ق.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجه لثمره المهجه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۷ق.
  • سید بن طاووس، علی بن موسی، آداب سفر در فرهنگ نیایش، تهران، نشر آفاق، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
  • شهیدی گلپایگانی، سید محمد باقر، راهنمای سعادت (ترجمه کشف المحجه)، تهران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ق.
  • صادقی کاشانی، مصطفی،‌ تاریخ نگاری ابن طاووس، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.
  • عبدالحمید٬ معجم مورخی الشیعه، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۴ق.
  • عزاوی، عباس، موسوعة تاریخ العراق بین إحتلالین، بیروت، الدار العربیة للموسوعات، ١۴٢۵ق.
  • غروی نایینی، نهله، محدثات شیعه، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، چاپ دوم، ۱۳۸۶ش.
  • فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی، زیارتگاه‌های عراق، تهران، سازمان حج و زیارت، بی‌تا.
  • قمی، عباس، الفوائد الرضویة فی أحوال علماء المذهب الجعفریة، ترجمه و تحقیق ناصر باقری بیدهندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
  • قمی، عباس، الکنی و الألقاب، نجف، نشرحیدریه، ۱۳۸۹ق.
  • کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۳۷۱ش.
  • کمونه حسینی، عبدالرزاق، مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف، نشر الآداب، ۱۳۸۸ق.
  • مجلسی، محمدباقر، بحار‌الأنوار ، بیروت، دار احیاء تراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
  • نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام،‏ چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
  • نیل ساز، نصرت؛ فهیم، فرزانه، «بررسی تحلیلی سعدالسعود ابن طاووس»، نقد کتاب قرآن و حدیث، شماره ۱۱، پاییز ۱۳۹۶.
  • یوسفی اشکوری، حسن، «آل طاووس»، در دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۸ش.

پیوند به بیرون

الگو:عارفان شیعه الگو:علامه حلی

الگو:درجه‌بندی