۳٬۹۴۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
== معرفی اجمالی کتاب == | == معرفی اجمالی کتاب == | ||
کتاب وسائل الانجاب الصناعیة نوشته [[سید محمدرضا سیستانی]] است که با نگاه اجتهادی، آثار و احکام تلقیح مصنوعی را از نگاه فقه امامیه مورد بررسی و پژوهش قرار داده است. مطالب کتاب بر اساس ساختار رایج پژوهشی تدوین نشده و شیوه نگارش آن به تقریرات درس خارج نزدیک‌تر است. مباحث کتاب در سه فصل اصلی و فصلی فرعی با عنوان مَلاحق سامان یافته است. در فصل اول مشروعیت روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی، در فصل دوم مسائل مرتبط با فرایند اجرای [[تلقیح مصنوعی]] مانند احکام لمس و نظر و در فصل سوم پیامدهای فقهی پس از بارداری با تلقیح مصنوعی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. گفتنی است نویسنده در مقام بررسی فقهی مساله به صورت‌های فرضی نیز پرداخته و صرفا به روش های موجود اکتفا نکرده است؛ برای مثال به بارداری از طریق [[پیوند سلول بنیادی]] مادر یا تلقیح تخمک با اسپرم گیاهی نیز پرداخته شده است. | کتاب وسائل الانجاب الصناعیة نوشته [[سید محمدرضا سیستانی]] است که با نگاه اجتهادی، آثار و احکام تلقیح مصنوعی را از نگاه فقه امامیه مورد بررسی و پژوهش قرار داده است. مطالب کتاب بر اساس ساختار رایج پژوهشی تدوین نشده و شیوه نگارش آن به تقریرات درس خارج نزدیک‌تر است. مباحث کتاب در سه فصل اصلی و فصلی فرعی با عنوان مَلاحق سامان یافته است. در فصل اول مشروعیت روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی، در فصل دوم مسائل مرتبط با فرایند اجرای [[تلقیح مصنوعی]] مانند احکام لمس و نظر و در فصل سوم پیامدهای فقهی پس از بارداری با تلقیح مصنوعی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. گفتنی است نویسنده در مقام بررسی فقهی مساله به صورت‌های فرضی نیز پرداخته و صرفا به روش های موجود اکتفا نکرده است؛ برای مثال به بارداری از طریق [[پیوند سلول بنیادی]] مادر یا تلقیح تخمک با اسپرم گیاهی نیز پرداخته شده است. وی همچنین در پایان کتاب بخشی را با عنوان مَلاحق ذکر نموده که در آن پیرامون برخی مبانی فقهی و رجالی استفاده شده در کتاب، نظیر قاعده فراش، بررسی وثاقت راویان حدیث و بررسی اتقان کتب حدیثی توضیحاتی ارائه داده است. | ||
== مدعیات == | ===مدعیات === | ||
نویسنده بر آن است که فرزند متولد از تلقیح مصنوعی از لحاظ انتساب تفاوتی با فرزند متولد از بارداری طبیعی ندارد و به صاحب رحم و صاحب اسپرم ملحق می‌گردد. (ص۴۱۷) همچنین از میان روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی تنها در فرضی که تخمک زن با اسپرم یا سلول بنیادی مرد اجنبی باردار شود، تلقیح مصنوعی جایز نیست؛ از نگاه نویسنده تنها دلیل قابل استناد بر حرمت این فرض، ارتکاز متشرعه است و ادله دیگر فقهی دلالت بر حرمت آن ندارد. (ص۶۷) لازم است ذکر شود که آثار بارداری حاصل از زنا بر تلقیح مصنوعیِ غیرشرعی مترتب نمی‌شود و فرزند حاصل از آن فرزند مشروع به شمار می‌رود. (ص۱۴) | نویسنده بر آن است که فرزند متولد از تلقیح مصنوعی از لحاظ انتساب تفاوتی با فرزند متولد از بارداری طبیعی ندارد و به صاحب رحم و صاحب اسپرم ملحق می‌گردد. (ص۴۱۷) همچنین از میان روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی تنها در فرضی که تخمک زن با اسپرم یا سلول بنیادی مرد اجنبی باردار شود، تلقیح مصنوعی جایز نیست؛ از نگاه نویسنده تنها دلیل قابل استناد بر حرمت این فرض، ارتکاز متشرعه است و ادله دیگر فقهی دلالت بر حرمت آن ندارد. (ص۶۷) لازم است ذکر شود که آثار بارداری حاصل از زنا بر تلقیح مصنوعیِ غیرشرعی مترتب نمی‌شود و فرزند حاصل از آن فرزند مشروع به شمار می‌رود. (ص۱۴) | ||
== | == روش‌های باروری مصنوعی == | ||
فصل اول شامل تمهید و سه باب است. نویسنده در تمهید به بررسی بارداری شرعی و غیرشرعی پرداخته و بیان می‌دارد که احکام ولدالزنا تنها بر بارداری حاصل از نزدیکی بدون محرمیت و با علم به عدم محرمیت، مترتب می‌شود و صورت‌های دیگرِ بارداری غیرشرعی مانند تزریق اسپرم مرد اجنبی در رحم زن شوهردار، احکام بارداری حاصل از زنا را ندارد. (ص۱۴) پس از مقدمه نویسنده در سه باب به بررسی روش‌های سه‌گانه تلقیح مصنوعی از منظر فقهی پرداخته است. | فصل اول شامل تمهید و سه باب است. نویسنده در تمهید به بررسی بارداری شرعی و غیرشرعی پرداخته و بیان می‌دارد که احکام ولدالزنا تنها بر بارداری حاصل از نزدیکی بدون محرمیت و با علم به عدم محرمیت، مترتب می‌شود و صورت‌های دیگرِ بارداری غیرشرعی مانند تزریق اسپرم مرد اجنبی در رحم زن شوهردار، احکام بارداری حاصل از زنا را ندارد. (ص۱۴) پس از مقدمه نویسنده در سه باب به بررسی روش‌های سه‌گانه تلقیح مصنوعی از منظر فقهی پرداخته است. | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
بنابر نظر مؤلف کاشت اعضای تناسلی از منظر فقهی مشکلی برای بارداری پس از آن ایجاد نکرده و اگر پس از کاشت عضو تناسلی بارداری حاصل شود، حکم بارداری مشروع را دارد. این حکم مختص زن یا مرد نیست و کاشت عضو تناسلی در بدن هردو را شامل می‌شود. (ص۱۳۳) | بنابر نظر مؤلف کاشت اعضای تناسلی از منظر فقهی مشکلی برای بارداری پس از آن ایجاد نکرده و اگر پس از کاشت عضو تناسلی بارداری حاصل شود، حکم بارداری مشروع را دارد. این حکم مختص زن یا مرد نیست و کاشت عضو تناسلی در بدن هردو را شامل می‌شود. (ص۱۳۳) | ||
==محرمات مرتبط با تلقیح مصنوعی == | |||
در فصل دوم نویسنده به مجموعه‌ای از امور حرام پرداخته که ممکن است در فرایند تلقیح مصنوعی انجام بگیرد؛ برای نمونه نگاه به عورت ناهمجنس حرام است و کشف عورت نیز از آن جهت که باعث نگاه حرام می‌شود جایز نیست اما کشف عورت نزد طبیب همجنس برای انجام تلقیح مصنوعی چون غرض عقلایی دارد ممکن است جایز دانسته شود و اگر ضرورت داشته باشد قطعاً جایز است. همچنین کشف بدن زنی که سالمند نیست، برای پزشک ناهمجنس حرام است و صرفاً در فرض ضرورت جایز است. (ص۱۹۰) | در فصل دوم نویسنده به مجموعه‌ای از امور حرام پرداخته که ممکن است در فرایند تلقیح مصنوعی انجام بگیرد؛ برای نمونه نگاه به عورت ناهمجنس حرام است و کشف عورت نیز از آن جهت که باعث نگاه حرام می‌شود جایز نیست اما کشف عورت نزد طبیب همجنس برای انجام تلقیح مصنوعی چون غرض عقلایی دارد ممکن است جایز دانسته شود و اگر ضرورت داشته باشد قطعاً جایز است. همچنین کشف بدن زنی که سالمند نیست، برای پزشک ناهمجنس حرام است و صرفاً در فرض ضرورت جایز است. (ص۱۹۰) | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
مطابق با قواعد ثانوی مانند لاضرر، چنانچه انجام تلقیح مصنوعی با رعایت شرایط شرعی ممکن نباشد و پرهیز از آن مستلزم ضرر برای زوجین باشد، برخی امور مانند نپوشاندن بدن در برابر پزشک یا پرستاری که جوانب شرعی را رعایت نمی‌کند، به حکم ثانوی جایز است. (ص۳۳۹)همچنین طبق قاعده لاحرج، اگر انجام تلقیح مصنوعی با رعایت شرایط شرعی، برای زوجین سختی و مشقت شدید در پی داشته باشد، انجام آن بدون رعایت جوانب شرعی، به حکم ثانوی جایز است. (ص۳۴۹) | مطابق با قواعد ثانوی مانند لاضرر، چنانچه انجام تلقیح مصنوعی با رعایت شرایط شرعی ممکن نباشد و پرهیز از آن مستلزم ضرر برای زوجین باشد، برخی امور مانند نپوشاندن بدن در برابر پزشک یا پرستاری که جوانب شرعی را رعایت نمی‌کند، به حکم ثانوی جایز است. (ص۳۳۹)همچنین طبق قاعده لاحرج، اگر انجام تلقیح مصنوعی با رعایت شرایط شرعی، برای زوجین سختی و مشقت شدید در پی داشته باشد، انجام آن بدون رعایت جوانب شرعی، به حکم ثانوی جایز است. (ص۳۴۹) | ||
==پیامدهای فقهی باروری مصنوعی== | |||
=== عده و نفقه زن === | === عده و نفقه زن === | ||
در فصل سوم به آثار مترتب بر تلقیح مصنوعی پرداخته شده است. به‌طور کلی در روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی، اگر طلاق یا وفات اتفاق بیفتد عده برای زن ثابت است و این حکم اختصاص به مدخوله ندارد و شامل غیر مدخوله نیز می‌شود. (ص۳۸۳و۳۸۵) همچنین نفقه زنی که با روش تلقیح مصنوعی باردار شده بر شوهر واجب است مگر آنکه در فرایند تلقیح از اسپرم مرد اجنبی استفاده شده باشد که در این فرض به لحاظ فقهی احتمال دارد که نفقه زن، در دوران بارداری بر عهده صاحب اسپرم باشد. (ص۴۱۱) | در فصل سوم به آثار مترتب بر تلقیح مصنوعی پرداخته شده است. به‌طور کلی در روش‌های مختلف تلقیح مصنوعی، اگر طلاق یا وفات اتفاق بیفتد عده برای زن ثابت است و این حکم اختصاص به مدخوله ندارد و شامل غیر مدخوله نیز می‌شود. (ص۳۸۳و۳۸۵) همچنین نفقه زنی که با روش تلقیح مصنوعی باردار شده بر شوهر واجب است مگر آنکه در فرایند تلقیح از اسپرم مرد اجنبی استفاده شده باشد که در این فرض به لحاظ فقهی احتمال دارد که نفقه زن، در دوران بارداری بر عهده صاحب اسپرم باشد. (ص۴۱۱) | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۷: | ||
=== سقط جنین === | === سقط جنین === | ||
[[سقط جنین]] در هر صورت حرام است و فرقی میان جنین حاصل از تلقیح مصنوعی و جنین حاصل از بارداری طبیعی نیست؛ حتی اگر مادر را صاحب تخمک بدانیم، سقط جنین بر صاحب رحم نیز حرام است. با این وجود اگر عدم سقط، مستلزم حرَج و مشقت شدید باشد، سقط جنین تا پیش از دمیده شدن روح، جایز است. (ص ۴۸۴–۴۸۳) | [[سقط جنین]] در هر صورت حرام است و فرقی میان جنین حاصل از تلقیح مصنوعی و جنین حاصل از بارداری طبیعی نیست؛ حتی اگر مادر را صاحب تخمک بدانیم، سقط جنین بر صاحب رحم نیز حرام است. با این وجود اگر عدم سقط، مستلزم حرَج و مشقت شدید باشد، سقط جنین تا پیش از دمیده شدن روح، جایز است. (ص ۴۸۴–۴۸۳) | ||