۱٬۱۴۲
ویرایش
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مُجسمهسازی''' از موضوعات فقه هنر و یکی از مسائل مورد بحث نزد فقهای متقدم است که به جهت ابتلای آن در جوامع اسلامی معاصر، امروزه مورد توجه فقها قرار گرفته است. مجسمهسازی شاخهای از هنرهای تجسمی است که به بازنمایی اشیاء واقعی یا خیالی با مواد جامد نظیر چوب، سنگ و فلز در سه بُعد میپردازد. در آثار فقهی فقهای شیعه بخش مستقلی با عنوان مجسمهسازی اختصاص داده نشده است و مباحث مربوط به آن در ضمن ابواب فقهی صلواة و متاجر بحث شده است. | '''مُجسمهسازی''' از موضوعات فقه هنر و یکی از مسائل مورد بحث نزد فقهای متقدم است که به جهت ابتلای آن در جوامع اسلامی معاصر، امروزه مورد توجه فقها قرار گرفته است. مجسمهسازی شاخهای از هنرهای تجسمی است که به بازنمایی اشیاء واقعی یا خیالی با مواد جامد نظیر چوب، سنگ و فلز در سه بُعد میپردازد. در آثار فقهی فقهای شیعه بخش مستقلی با عنوان مجسمهسازی اختصاص داده نشده است و مباحث مربوط به آن در ضمن ابواب فقهی صلواة و متاجر بحث شده است. | ||
بیشتر فقهای شیعه و | بیشتر فقهای شیعه و اهلسنت، به حرمت ساخت مجسمه موجودات جاندار (ذی روح) نظیر انسان و حیوان، با توجه به دلیل اجماع و روایات فتوا دادهاند. درباره حکم فقهی خرید و فروش و نگهداری مجسمه نیز اگرچه بیشتر فقها رأی به جواز دادهاند؛ اما برخی این موارد را نیز محل اشکال دانستهاند. | ||
فقها با توجه به روایات، اموری چون: «تشبه به خالق» و «تعظیم و پرستش» را به عنوان ملاکهایی برای حکم حرمت مجسمهسازی در نظر گرفتهاند. برخی فقهای معاصر حرمت مجسمهسازی را منوط به وجود این ملاکها دانستهاند؛ بهطوری که اگر این ملاکها تحقق یابد مجسمهسازی حرام است و در صورت فقدان این ملاکها، حرام نیست. | فقها با توجه به روایات، اموری چون: «تشبه به خالق» و «تعظیم و پرستش» را به عنوان ملاکهایی برای حکم حرمت مجسمهسازی در نظر گرفتهاند. برخی فقهای معاصر حرمت مجسمهسازی را منوط به وجود این ملاکها دانستهاند؛ بهطوری که اگر این ملاکها تحقق یابد مجسمهسازی حرام است و در صورت فقدان این ملاکها، حرام نیست. | ||
خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==تاریخچه و زمینه شکلگیری== | ==تاریخچه و زمینه شکلگیری== | ||
مجسمهسازی و نقاشی بهعنوان دو حکم فقهی، با عناوین «تصویر»، «صورت» و «تمثال» در منابع روایی شیعه و | مجسمهسازی و نقاشی بهعنوان دو حکم فقهی، با عناوین «تصویر»، «صورت» و «تمثال» در منابع روایی شیعه و اهلسنت وارد شده<ref>برای نمونه نگاه کنید به حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۵، ص۱۷۴-۱۷۶؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج۴، ص۶۵؛ بخاری، صحیح بخاری، ج۳، ص۱۳۶.</ref> و بهعنوان یکی از افعال اختیاری انسان، مشمول حکم فقهی بوده و از مسائلی است که فقها درباره آن بحث کردهاند.<ref>روحانی، فقه الصادق، ج۱۴، ص۲۱۸.</ref> | ||
علامه مجلسی روایاتی را در باب بتپرستی بررسی کرده که به رواج مجسمهسازی به انگیزه بتپرستی پیش از ظهور اسلام اشاره دارند؛<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۳، ص۲۵۰-۲۵۴.</ref> چرا که بنابر منابع تاریخی، در این دوران، دور تا دور دیوار کعبه به تعداد روزهای سال مجسمههایی برای پرستش نصب بوده است<ref>دوانی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، ص۲۹.</ref> و در چنین فضایی و با ظهور اسلام روایاتی از پیامبر(ص) در ممنوعیت مجسمهسازی صادر شد و به دستور او (پس از فتح مکه) مجسمهها و بتهای اطراف کعبه منهدم گردید.<ref>ابنهشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۸۷۴.</ref> | علامه مجلسی روایاتی را در باب بتپرستی بررسی کرده که به رواج مجسمهسازی به انگیزه بتپرستی پیش از ظهور اسلام اشاره دارند؛<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۳، ص۲۵۰-۲۵۴.</ref> چرا که بنابر منابع تاریخی، در این دوران، دور تا دور دیوار کعبه به تعداد روزهای سال مجسمههایی برای پرستش نصب بوده است<ref>دوانی، تاریخ اسلام از آغاز تا هجرت، ص۲۹.</ref> و در چنین فضایی و با ظهور اسلام روایاتی از پیامبر(ص) در ممنوعیت مجسمهسازی صادر شد و به دستور او (پس از فتح مکه) مجسمهها و بتهای اطراف کعبه منهدم گردید.<ref>ابنهشام، السیرة النبویة، ج۴، ص۸۷۴.</ref> | ||
خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
فقیهان با تفکیک حکم فقهیِ ساختن مجسمه موجودات جاندار از غیرجاندار، بر آنند که مجسمهسازی از موجودات جاندار حرام است. از سوی دیگر، در حالی که بیشتر فقیهان ساختن مجسمه از موجودات غیرجاندار را بیاشکال قلمداد کردهاند، اما جعفر سبحانی بر آن است که اطلاق کلام ابوالصلاح حلبی<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ص۲۸۱.</ref> و ابنبراج،<ref>ابنبراج، المهذب، ج۱، ص۳۴۴.</ref> ظهور در حرمت ساخت مجسمه، و حتی مجسمه موجودات غیرجاندار است.<ref>یعقوبی اصفهانی، المواهب فی تحریر مکاسب المحرمة، ص۳۷۷.</ref> | فقیهان با تفکیک حکم فقهیِ ساختن مجسمه موجودات جاندار از غیرجاندار، بر آنند که مجسمهسازی از موجودات جاندار حرام است. از سوی دیگر، در حالی که بیشتر فقیهان ساختن مجسمه از موجودات غیرجاندار را بیاشکال قلمداد کردهاند، اما جعفر سبحانی بر آن است که اطلاق کلام ابوالصلاح حلبی<ref>حلبی، الکافی فی الفقه، ص۲۸۱.</ref> و ابنبراج،<ref>ابنبراج، المهذب، ج۱، ص۳۴۴.</ref> ظهور در حرمت ساخت مجسمه، و حتی مجسمه موجودات غیرجاندار است.<ref>یعقوبی اصفهانی، المواهب فی تحریر مکاسب المحرمة، ص۳۷۷.</ref> | ||
بنابر ادعای شیخ انصاری، فقیهان شیعه درباره حرمت ساخت مجسمه موجودات جاندار اتفاق نظر دارند<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ج۱۴، ص۱۸۳.</ref> و بنا به گفته سید ابوالقاسم خویی، درباره حرمت مجسمهسازی موجودات جاندار در میان فقهای شیعه و | بنابر ادعای شیخ انصاری، فقیهان شیعه درباره حرمت ساخت مجسمه موجودات جاندار اتفاق نظر دارند<ref>شیخ انصاری، کتاب المکاسب، ج۱۴، ص۱۸۳.</ref> و بنا به گفته سید ابوالقاسم خویی، درباره حرمت مجسمهسازی موجودات جاندار در میان فقهای شیعه و اهلسنت اختلافی نیست.<ref>توحیدی تبریزی، مصباح الفقاهة، ج۱، ص۳۵۳.</ref> | ||
از میان معاصران، فقیهانی چون سید ابوالقاسم خویی،<ref>خویی، توضیح المسائل، ص۲۶۲.</ref> سید علی سیستانی،<ref>سیستانی، توضیح المسائل، ص۴۲۳.</ref> سید روحالله خمینی،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۷۲.</ref> محمداسحاق فیاض،<ref>فیاض، الاستفتائات الشرعیة، ج۲، ص۱۳.</ref> سید موسی شبیری زنجانی،<ref>شبیری زنجانی، توضیح المسائل، ص۸۰.</ref> ناصر مکارم شیرازی،<ref>مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۱۵۸.</ref> و لطفالله صافی گلپایگانی،<ref>صافی گلپایگانی، توضیح المسائل، ص۴۰۹.</ref> ساختن مجسمه موجودات جاندار (ذیروح) مانند انسان و حیوان را حرام دانستهاند. با این حال برخی فقیهان مواردی را از حکم حرمت ساختن مجسمه موجودات جاندار استثناء کردهاند؛ از جمله: | از میان معاصران، فقیهانی چون سید ابوالقاسم خویی،<ref>خویی، توضیح المسائل، ص۲۶۲.</ref> سید علی سیستانی،<ref>سیستانی، توضیح المسائل، ص۴۲۳.</ref> سید روحالله خمینی،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ج۱، ص۴۷۲.</ref> محمداسحاق فیاض،<ref>فیاض، الاستفتائات الشرعیة، ج۲، ص۱۳.</ref> سید موسی شبیری زنجانی،<ref>شبیری زنجانی، توضیح المسائل، ص۸۰.</ref> ناصر مکارم شیرازی،<ref>مکارم شیرازی، استفتائات جدید، ج۱، ص۱۵۸.</ref> و لطفالله صافی گلپایگانی،<ref>صافی گلپایگانی، توضیح المسائل، ص۴۰۹.</ref> ساختن مجسمه موجودات جاندار (ذیروح) مانند انسان و حیوان را حرام دانستهاند. با این حال برخی فقیهان مواردی را از حکم حرمت ساختن مجسمه موجودات جاندار استثناء کردهاند؛ از جمله: | ||