مشروعیت مرزهای سیاسی (منابع مطالعاتی)
مشروعیت مرزهای سیاسی به‌رسمیت شناختن مرزهای جغرافیایی کشورها و التزام به آثار فقهی و حقوقی آن است. از جمله این آثار می‌توان به اعتبار قانون و ساختار حقوقی خاص هر کشور در داخل مرزهای آن، مشروعیت دفاع از مرزهای ملی، اعتبار استانداردهای نظامی و امنیتی کشورها، تبیین اِرصاد و مرزبانی برپایه مرزهای جغرافیایی اشاره نمود.
درباره مشروعیت مرزهای سیاسی این پرسش‌ها قابل طرح است: مبنای اعتبار مرزهای ملی و سیاسی چیست؟ دفاع از مرزهای سیاسی کشور اسلامی در عصر غیبت امام معصوم چه حکمی دارد؟ آیا دفاع از مسلمانان در خارج از مرزهای حکومت اسلامی لازم است؟ رابطه مرز اعتقادی (اسلام و کفر) و مرز سیاسی چگونه است؟ دفاع از کشورهای غیرمسلمان دارای پیمان سیاسی به لحاظ فقهی چه حکمی دارد؟ دفاع در برابر کشور مسلمان متخاصم به لحاظ فقهی چه حکمی دارد؟
برخی از فقها درباره مرزهای سیاسی معتقد به استحباب مرزبانی و برخی دیگر قائل به وجوب حراست از مرزهای اسلامی هستند. این مسئله در میان پژوهشگران فارسی‌زبان بیشتر مورد توجه واقع شده و آثار مکتوب عربی کمتری را به خود اختصاص داده است. منابع ذیل برای پاسخ سؤالات جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- مرزبانی و قلمرو کشور اسلامی از نگاه فقه و حقوق موضوعه، فاطمه محب‌حیدری، کرج، انتشارات رویش بهاری، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تبیین مفهوم مرز و جایگاه آن در فقه سیاسی اسلام، محمدحسن احمدی، تهران، نشر مرزبانان، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- تبیین دلالت‌های فقهی مفهوم مرز در حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران، سید امیررضا برقعی، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۴۰، ۱۴۰۱ش.
- بررسی و تبیین ادله مشروعیت مرزهای ملی و جغرافیایی، عباسعلی مشکانی و ابوالقاسم علیدوست، فصلنامه مطالعات فقه سیاست، شماره ۱، دوره ۱، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قاعده‌انگاری حفظ ثغور مسلمانان در حکومت اسلامی، طاها زرگریان و احسان شهسوار و سید ابوالقاسم حسینی زیدی، فصلنامه حکومت اسلامی، دوره ۲۶، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
- جایگاه مرز و مرزداری در عصر انقلاب اسلامی از منظر فقه، عباس متقیان، همایش بازخوانی آثار علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایران، دوره ۱، ۱۳۹۷ش.
- وحدت یا تعدد حکومت در نظریه ولایت فقیه، حامد کرمی و محمد علی حیدری، دوفصلنامه فقه حکومتی، دوره ۱، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. مقاله را اینجا ببینید
- مبانی فقهی مرزبانی ایران، مجتبی شیرعلی‌زاده، منتشر شده در همایش ملی مرزنشینی توسعه پایدار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرزبانی از منظر فقه و حقوق اسلامی، نادر مختاری و ابراهیم علی عسگری، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت‌ها، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ارزش مرزبانی: جغرافیا و امنیت در اسلام و جمهوری اسلامی ایران، حسین آقابابایی، فصلنامه آموزه‌های حقوقی بهار، شماره ۱۳، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی مرزبانی در مسئولیت پلیس مرزبانی ناجا، حبیب قیصری و محمد قیصری، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تقسیم جهان از دیدگاه اسلام، محمدمهدی نصوحیان، فصلنامه ره‌آورد سیاسی، شماره ۱۶، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حدود دارالسلام و دارالفکر با رویکردی بر اندیشه امام خمینی (س)، سید محمد موسوی بجنوردی و افتخار دانشپور، فصلنامه پژوهشنامه متین، دوره ۸، شماره ۳۲–۳۱، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دارالاسلام محدوده جغرافیایى جهان اسلام، حسین ارجینی، ماهنامه معرفت، شماره ۶۸، ۱۳۸۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- تبیین دلالت‌های دانش فقه برای مفهوم‌پردازی مرز در حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران، سید امیررضا برقعی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۹ش. چکیده پایان‌نامه
- جایگاه مرز سیاسی و دفاع از آن در فقه مذاهب اسلامی، سلمان محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی فقهی مرزبانی در نظام اسلامی، احمد نعمتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مرز از دیدگاه فقهای شیعه، سید احمد حسنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الحدود الدولیة و أحکامها فی الفقه الإسلامی و القانون الدولی العام: دراسة مقارنة، حامد إبراهیم علی محمد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الشریعة و القانون، جامعة أم درمان الإسلامیة (السودان) ۲۰۰۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
منابع دیگر
- درس خارج فقه سیاسی، ابوالقاسم علیدوست، ۱۴۰۰ش. متن درسگفتار
- نشست علمی حکمرانی در مرزهای ملی و الزامات آن از منظر فقه سیاسی شیعه، سید سجاد ایزدهی و دیگران، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مفهوم الحدود السياسية و حرس الحدود في الإسلام، محمد السيد البشري، ندوة مهام حرس الحدود في الدول العربية، ۱۹۹۹م.