دفاع مشروع (منابع مطالعاتی)
دفاع مشروع اصلی فطری، حقوقی و از مباحث فقه اجتماعی است که طبق آن اگر اشخاص در مقام دفاع از خودشان اقدامات زیان‌بار نسبت به مهاجم انجام دهند، در قبال آن ضامن نبوده و از مجازات مصون هستند. برای مثال اگر شخصی در مقابل دزد و برای دفاع از خود مرتکب چون ضرب و جرح و قطع عضو سارق شد، مجازات نمی‌شود. یا نیروی نظامی یک کشور در مواجهه با حمله دشمن، افراد یا ادوات نظامی مهاجم را از بین ببرد، ضامن نخواهد بود. شرط اصلی دفاع مشروع را تناسب دفاع در مقابل تعدی دشمن دانسته‌اند؛ به این معنا که دفاع نباید افراطی و غیرمتناسب باشد؛ در غیر این صورت مدافع نسبت به زیان وارد آورده به مهاجم ضامن خواهد بود.
درباره دفاع مشروع چند سؤال اساسی در فقه معاصر مطرح است: با توجه به قرارداد اجتماعی واگذاری مجازات به دولت‌ها، دفاع در مقابل مهاجم در چه مواردی جایز است؟ آیا حق فطری دفاع در مقابل مهاجم با کوتاهی یا ناتوانی دولت در دفع مهاجم، به افراد برمی‌گردد؟ در صورت کوتاهی دولت در دفع مهاجم و ایجاد خسارت آیا دولت ضامن است؟ حدود و ثغور این دفاع از نگاه فقهی تا کجاست؟
کتاب‌ها
فارسی
- دفاع مشروع، زهرا عامری‌برکی، تهران، انتشارات فرواک، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- دفاع پیشگیرانه در برابر حملات مسلحانه بر اساس فقه شیعه با رویکرد ورود ایران به خاک عراق، سیدعلی قادری، قم، انتشارات اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان قم، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- دفاع مشروع از آبرو در فقه فریقین، مریم الهامی‌پور و حمیده شیرمهنجی، بیرجند، انتشارات عطر خاوران، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- دفاع مشروع از منظر فقه امامی و فقه شافعی، سیدابوالقاسم حسینی احمدفداله و سیدابراهیم حسینی احمدفداله، قم، انتشارات زهیر، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی دفاع مشروع در حقوق ایران و تطبیق آن با فقه و حقوق بین‌الملل، مهزیار صدقی اسکندرکلایی، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع، عیسی کاکویی‌دینکی، تهران، انتشارات به‌اندیش، ۱۴۰۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی حقوقی دفاع مشروع در خارج از مرزها، سید هادی رمضانی‌کریمی، تهران، انتشارات جاودانه، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی دفاع مشروع در فقه اسلامی، اسماء لطف‌آبادی بیدگلی، گرگان، انتشارات نوروزی، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع پیش‌دستانه: با بررسی فقهی و حقوقی شیوه‌های آن: منازعات مسلحانه (جهاد) ترور و عملیات انتحاری (استشهادی)، محمدجواد آقاباقری، تهران، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، تهران، انتشارات مؤسسه چاپ و انتشارات عروج، جمعی از محققان، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در فقه اسلامی، ابراهیم بهشتی دامغانی، قم، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حالت ضرورت و دفاع مشروع: مطالعه تطبیقی ادله، مبانی و شرایط، محمدابراهیم شمس‌ناتری، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع و تجاوز از حدود آن، داود عطار، تهران، انتشارات باز، ۱۳۷۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الدفاع الشرعی فی ضوء القضاء و الفقه، عبدالحمید الشواربی، مصر، دارالکتب و الدراسات العربیة، ۲۰۱۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تجاوز حق الدفاع الشرعی دراسة مقارنة بین الشریعة و القانون، عبد العزیز الحوشان، بیروت، منشورات حلبی الحقوقیة، ۲۰۱۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی فی الفقه الإسلامی دراسة مقارنة، رانة عطا الله عبد العظیم عطا الله، قاهرة، نشر إیتراک للنشر و التوزیع، ۲۰۰۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی فی الشریعة الإسلامیة، محمود السرطاوی، دار الفکر للنشر و التوزیع، ۱۹۹۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق الدفاع الشرعی الخاص، الصدیق ابوالحسن محمد، قاهره، مکتبة وهبة، ۱۹۹۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق الدفاع الشرعی: دراسة مقارنة، مصعب الهادی بابکر، بیروت، دارالجیل للطبع و النشر و التوزیع، ۱۹۸۷م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی فی الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة، محمد سید عبدالتواب، قاهرة، نشر عالم الکتب، ۱۹۸۳م. این کتاب پایان‌نامه دکتری نویسنده است.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی، احمد صلاح الدین المحامی بالنقض، بی‌تا. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- مبانی فقهی دفاع مشروع در مقاومت، مهدی بهرمند و نازی پورکریمی و سمانه کردستانی، فصلنامه تحقیقات کاربردی فقه و حقوق، شماره ۵، بهار ۱۴۰۳ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی دفاع مشروع به عنوان یکی از مصادیق قاعده نفی عسر و حرج، علیرضا حقگویان، فصلنامه مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری، دوره ۳، شماره ۷، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق فرار در دفاع مشروع؛ مطالعه فقهی و حقوقی، سید سجاد کاظمی، فصلنامه فقه جزای تطبیقی، دوره ۱، شماره ۴، دی ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع بازدارنده از منظر حقوق بین‌الملل اسلامی، حسین حقیقت‌پور، فصلنامه فقه و اصول، دوره ۵۲، شماره ۱۲۰، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت کیفری در دفاع از غیر، محمدصادق هاشمی، فصلنامه فقه و حقوق نوین، دوره ۱، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی الزام به فرار مدافع از موقعیت دفاع مشروع در حقوق کامن‌لا و فقه امامیه، صابر حمزه جواران و امان‌الله علیمرادی و حمید دلیر، فصلنامه حقوق تطبیقی، دوره ۱۱، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی مدافع در دفاع مشروع، حمید ابهری و سمیه احسانی کرسیکلا، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۱۶، شماره ۶۳، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واکاوی تطبیقی دفاع مشروع در فقه امامیه و حقوق بین‌الملل، سید حسین حسینی زندآبادی و احمد عابدینی و نادعلی عاشوری و رضا عباسیان، دوره ۱۴، شماره ۵۳، فصلنامه پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی و حقوقی دفاع مشروع در خارج از مرزها، سید هادی رمضانی کریمی و عباس نیکزاد و علی‌اکبر ایزدی فرد، فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره ۶۳، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی و مستندات دفاع مشروع از عِرض، یوسف براتی، دوفصلنامه گفتمان فقه و اصول، شماره ۴، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ماهیت حقوقی دفاع مشروع و مستندات فقهی آن با رویکردی به آرای امام خمینی، قربانعلی بختیاری، پژوهشنامه متین، دوره ۱۹، شماره ۷۶، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع پیشگیرانه در حقوق ایران، ابوالحسن شاکری، عباس سلمان پور، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۸، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فوریّت در دفاع مشروعِ غیرتهاجمی از منظر فقه اسلام و حقوق غرب، عادل ساریخانی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره ۳، شماره ۴، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دفاع مشروع از دیدگاه اسلام و حقوق بین‌المللی، جواد نوری و مصطفی جان آبادی، اولین همایش ملی آینده‌پژوهی، علوم انسانی و امنیت اجتماعی، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نشست علمی بررسی فقهی حکم تعدی در دفاع مشروع، محمد نیک روش، فصلنامه رسائل، شماره ۷، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شرایط و حکم دفاع مشروع در فقه و قانون مجازات اسلامی، رضا عسکری، فصلنامه رسائل، شماره ۷، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی و آثار حقوقی به کارگیری ابزارهای دفاعی در نهاد دفاع مشروع، روح الله اکرمی و جلال الدین قیاسی، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی معاصر، دوره ۶، شماره ۱۱، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واگرایی‌های دفاع مشروع و قاعدهٔ مقابله به مثل، احمد حاجی ده‌آبادی و وحید نکونام، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دورهٔ ۱۱، شمارهٔ ۲، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مطالعه تطبیقی تجاوز از حدود دفاع مشروع (دفاع مشروع افراطی)، حسن پوربافرانی، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۵، شماره ۲، آذر ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- محدودیت‌های دفاع مشروع در برابر پلیس در حقوق ایران «با نگاهی به نظام حقوقی فرانسه»، حسین میرمحمدصادقی و بهزاد جهانی، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ۵، شماره ۱، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع از دیدگاه امام خمینی و فقهای شیعه، فاطمه محمودی، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در منظر امام خمینی رحمهُ الله و حقوق بین‌الملل، سید اصغر جعفری، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شرایط دفاع مشروع از دیدگاه امام خمینی رحمهُ الله و حقوق بین‌الملل، اکرم استیری، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شرایط دفاع مشروع از دیدگاه امام و حقوق بین‌الملل، عبدالخالق فصیحی، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبنای دفاع مشروع با محوریت نظر حضرت امام خمینی، قنبر جاوید، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع از دیدگاه امام خمینی و حقوق بین‌الملل، سید جواد میرخلیلی، همایش دفاع مشروع: بررسی فقهی مسئله ترور از دیدگاه امام خمینی، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقاومت در برابر پلیس؛ دفاع مشروع یا تمرد؟، بهزاد جهانی، نشریه کارآگاه، شماره۱۸، ۱۳۹۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی شرط «تناسب دفاع و تعدی» در دفاع مشروع، عادل ساریخانی و علی درودی، فصلنامه حقوق اسلامی، دوره ۸، شماره ۳۰، آبان ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل فقهی مبانی مشروعیت دفاع، حسینعلی سعدی و حسین خدایار، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره ۱۲، شماره ۱، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تئوری دفاع مشروع در سقط جنین، اصغر عربیان، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره ۳، شماره ۱، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی قلمرو دفاع مشروع از مال در حقوق جزای اسلامی، مسعود ربانی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۲، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع و مبانی مشروعیت آن، محمدابراهیم شمس ناتری و سعید عبدالله‌یار، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره۲، شماره ۲، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در آینه‌ى فقه و حقوق جزاى ایران، سید مهدی روحبخش، فصلنامه جستار، دوره ۴، ۱۱ و ۱۲، پیاپی ۱۱، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- گستره و قلمرو دفاع مشروع از دیدگاه مذاهب فقهی اسلامی، یعقوب‌علی برجی، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۱۶، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر این مقاله در شماره ۱۷ این مجله با عنوان «شرایط دفاع مشروع از نگاه فریقین» نمایه شده است. اطلاعات مقاله
- دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه در مذهب شیعه، داود فیرحی، فصلنامه شیعه‌شناسی، شماره ۶، ۱۳۸۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع و اعمال در حکم دفاع مشروع، ایرج گلدوزیان، مجله کانون وکلا، شماره ۱۵۰ و ۱۵۱، ۱۳۶۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مشروعیت دفاع، محمدصالح ولیدی، دانشگاه انقلاب، شماره ۲۱، ۱۳۶۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الدفاع الشرعی فی الشریعة الاسلامیة و مقارنته بقانون العقوبات ألافغانی، ممتاز احمد منقاد و ذبیح الله مفکر و عزیز الرحمن عزیز، مجله بین‌المللی مطالعات آموزش عالی، دوره ۴، شماره ۱، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی الوقائی فی القانون الدولی: التأصیل و المشروعیة، مجلة الحقوق و العلوم الإنسانیة، المجد ۱۴، العدد ۳، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی بین الفقه الإسلامی و التشریع الوضعی، محمد بن صدوق، مجلة الواحات للبحوث و الدراسات، المجلد ۱۴، عدد ۱، ۲۰۲۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق الدفاع الشرعی و صوره: دراسة مقارنة بین الشریعة الإسلامیة و القانون اللیبی، نبیل محمد فرج الشارف، مجلة مجمع، العدد ۲۹، مالزی، ۲۰۱۹م.
- شرعیة الدفاع الآلی عن الأموال علی ضوء الفقه القضاء، عبدالواحد الدافی، مجلة القانون و الأعمال (مراکش)، العدد ۵۱، ۲۰۱۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی دراسة مقارنة، ناصر بن محمد جوفان، مجلة العدل، دوره ۱۵، العدد ۵۸، ۱۴۳۴ق. مقاله را اینجا ببینید
- تجاوز حدود الدفاع الشرعی: دراسة مقارنة، محمد أحمد لرید، مجلة آفاق للعلوم، العدد ۸، ۲۰۱۷م.
- الدفاع الشرعی عن النفس و ما دونها و المال و العرض: دراسة فقهیة مقارنة، محمد سعید محمد سعد صالح، المجلة العلمیة لکلیة الدراسات الإسلامیة و العربیة للبنین دمیاط الجدیدة، العدد ۴، ۲۰۱۶م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع المشروع: دراسة فقهیة تحلیلیة لحق الدفاع المشروع فی الشریعة الإسلامیة و القانون الوضعی، صلاح الدین جبار، حولیات جامعة الجزائر ۱، العدد ۲۷، ۲۰۱۵م.
- حق الدفاع الشرعی الخاص فی الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة بالقانون الجنائی لسنة ۱۹۹۱م، عبده عبدالله حسن داوود، مجلة جامعة القرآن الکریم والعلوم الإسلامیة، المجلد۱۴، عدد۲۲، ۲۰۱۱م.
- الدفاع الشرعی و أحکامه فی الفقه الإسلامی، عبدالله بن سلیمان بن محمد العجلان، مجلة العدل، مجلد ۱۲، العدد ۴۶، ۲۰۱۰م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ضوابط الدفاع الشرعی الخاص و الآثار المترتبة علیه فی الفقه الاسلامی، مجلة جامعة ام القری لعلوم الشریعة و اللغة العربیة و آدابها، عبدالله بن سلیمان بن عبدالمحسن المطرودی، مجلد ۱۸، عدد ۳۷، ۲۰۰۶م.
- الدفاع الشرعی فی منظور الشریعة الإسلامیة والقانون الوضعی، محمد اسطیری، مجلة جمعیة الحافظ بن عبد البر للتعریف بالتراث الإسلامی، مجلد ۱، عدد ۲، ۲۰۰۱م.
- حق الدفاع الشرعی: تعریفه شروطه حالاته: القصد فی القتل العمدی فی الشریعة الإسلامیة، محمد محمود الباجوری، المجلة العربیة للفقه و القضاء، عدد ۱۶، ۱۹۹۴م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی حقوقی کارکرد اضطرار در دفاع مشروع، محمود قبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان لرستان، مرکز پیام نور خرم‌آباد، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مقایسه تطبیقی جنبش مقاومت اسلامی و تروریسم بین‌المللی با تأکید بر فقه سیاسی و حقوق بین‌الملل، علی رحیمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جایگاه مرز سیاسی و دفاع از آن در فقه مذاهب اسلامی، سلمان محمدی، کارشناسی ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در جرايم منافي با عفت از ديدگاه فقه، محمد داودي زاده، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی، ۱۳۹۸ش.
- دفاع مشروع از حریم خصوصی در منظر فریقین، سکی علی واعظی، کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع از منظر فقه امامی و فقه شافعی، محسن مهاجرنیا، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، کتابخانه آیت الله العظمی حائری، مدرسه فیضیه قم، ۱۳۹۷ش.
- دفاع مشروع از منظر فقه امامی و فقه شافعی، سید ابوالقاسم حسینی احمد فداله، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، کتابخانه آیت الله العظمی حائری، مدرسه فیضیه قم، ۱۳۹۷ش.
- مسئولیت بین‌المللی دولت اسلامی در قبال جنبش‌های آزادی‌بخش در پرتو فقه سیاسی، امیر کشت‌گر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران پردیس فارابی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی اصل بازدارندگی دفاعی در مقابل تهدیدات احتمالی دشمن، جواد شکوهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنایت بیش از ضرورت در دفاع، مرضیه هوشمند اردکانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، پردیس بین‌الملل دانشگاه شیراز، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دفاع مشروع در حقوق کيفری ايران و مبانی فقهی آن، سيد ابراهيم محجوب، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی حمایت و دفاع از مسلمانان تحت ستم در سایر کشورها با تطبیق بر حقوق موضوعه، حسین مهدوی‌فر، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی و اصول عدم مسئولیت کیفری پلیس، عابدین صفری کاکرودی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران پردیس فارابی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- دفاع مشروع و آثار آن در ثبوت حق قصاص با تأکید بر تحولات قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲، مهدی حمیدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در برابر ضابطین دادگستری در حقوق ایران با نگاهی به نظام حقوقی فرانسه، بهزاد جهانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در اسلام، محمد الله مسلمی، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۱ش.ی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۱ش.
- بررسی دفاع در مطالعات اسلامی معطوف به عملیّات استشهادی، ابراهیم زارع شحنه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۹۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبيقی دفاع مشروع ازديدگاه فقه و حقوق بين‌الملل، غلام شبر، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۸ش.
- دفاع مشروع در حقوق جزای ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق جزای انگلستان، احمد رحیمی مقدم، کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، ۱۳۸۸ش.
- تمرد در حقوق کیفری ایران، محمدحسین محسنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در اسلام، محمداسحاق مهوی، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۱ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در اسلام، محمدعارف كريمي، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۰ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در حقوق جزای ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق جزای فرانسه، علیرضا وطن خواهان اصفهانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۷۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دفاع مشروع در حقوق جزای ایران، خلیل واعظی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، ۱۳۷۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تمرد نسبت به مأمورین دولتی در حقوق کیفری ایران، محمدحسین غلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۶۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الدفاع الشرعی فی ضوء الممارسات الدولیة المعاصر، سعود محمد سعد التمیمی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة القانون، جامعة قطر، ۲۰۲۱م. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- الدفاع الشرعی بین النظریة والتطبیق: دراسة مقارنة، رحمة بنت علی بن عبدالله، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة السلطان قابوس، ۲۰۱۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی الخاص فی الفقه الاسلامی، زیاد حمدان محمود ساخن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الدراسات العلیا، جامعة النجاح الوطنیة، فلسطین، ۲۰۱۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی، محمد مسعودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، المرکز الجامعی أحمد زبانة، الجزایر، ۲۰۱۵م.
- حق الدفاع الشرعی فی الفقه الإسلامی و القانون تطبیقا علی قوانین العقوبات العربیة: دراسة مقارنة، جمال محمد أحمد سلیمان التلب، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة أم درمان الاسلامیة، سودان، ۲۰۱۵م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حق الدفاع الشرعی بین القانون الجنائی الوضعی و الشریعة الإسلامیة، أحمد حسن عبدالله فراج، پایان‌نامه دکتری، جامعة القاهرة، ۲۰۱۳م.
- الدفاع الشرعی العام فی التشریع الجنائی الإسلامی: دراسة فقهیة مقارنة، علاء الدین إبراهیم محمود الشرفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الدراسات العلیا، جامعة النجاح الوطنیة، فلسطین، ۲۰۰۸م.
- تجاوز حدود حق الدفاع الشرعی: دراسة مقارنة، محمد خلف عید الغلیلات، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة الشرق الأوسط، ۲۰۰۸م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی فی الفقه الإسلامی، محمد الأسعد الهمامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، المعهد الأعلی للشریعة، جامعة الزیتونة، تونس، ۱۹۹۱م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدفاع الشرعی فی الفقه الإسلامی: دراسة مقارنة، محمد سید عبدالتواب، پایان‌نامه دکتری، کلیة الحقوق، جامعة القاهرة، ۱۹۸۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
منابع دیگر
- دفاع از منظر حکومت اسلامی (گفتگو و مصاحبه)، مصاحبه‌شونده: حمید بالایی، فصلنامه شهر قانون، ۱۳۹۴ش.