فقه اجتماعی (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{منابع مطالعاتی}}
{{منابع مطالعاتی}}
[[فقه اجتماعی]] در متون فقهی در دو معنا به کار می رود؛ در معنای نخست، فقه اجتماعی به عنوان نوعی نگاه کل‌نگر به ابواب فقهی تبیین شده که بر استنباط تمام احکام فقهی تاثیرگذار است؛ مطابق این دیدگاه فقه اجتماعی نوعی نگاه به استنباط است و به بخشی از احکام اختصاص ندارد. فقه اجتماعی در معنای دوم به احکام مرتبط با اجتماع مانند امنیت اجتماعی، روابط اقتصادی افراد با یکدیگر، دخالت دولت در قراردادهای خصوصی، کنترل بازار، ساخت و ساز شهری، مدیریت حمل و نقل و مسائلی از این دست می‌پردازد.
[[فقه اجتماعی]] در متون فقهی در دو معنا به کار می رود؛ در معنای نخست، فقه اجتماعی به عنوان نوعی نگاه کل‌نگر به ابواب فقهی تبیین شده که بر استنباط تمام احکام فقهی تأثیرگذار است؛ مطابق این دیدگاه فقه اجتماعی نوعی نگرش در استنباط است و به بخشی از احکام اختصاص ندارد. بر این اساس جامعه به عنوان عنصری در روش اجتهاد و تفقه تمامی احکام به‌ کار می‌رود. اما در معنای دوم به فقهی که پاسخگوی احکام مربوط به اجتماع است اطلاق می‌شود. مانند امنیت اجتماعی، روابط اقتصادی افراد با یکدیگر، دخالت دولت در قراردادهای خصوصی، کنترل بازار، ساخت و ساز شهری، مدیریت حمل و نقل و... 


در بررسی فقه اجتماعی پرسش‌های پیش روی پژوهشگران از این قبیل است: فقه اجتماعی به لحاظ روش استنباط چه تفاوتی با فقه فردی دارد؟ آیا اجتماعی بودن امور بر درک و استنباط حکم آنها تاثیرگذار است یا احکام جمعی مانند احکام فردی استنباط می‌شوند؟ متعلق تکلیف در فقه اجتماعی شخص مکلف است یا جامعه مسلمین؟ تفاوت‌ عرف و عادات اجتماعی چه تاثیری بر فقه اجتماعی دارد؟ داده‌های علوم اجتماعی چه جایگاهی در فقه اجتماعی دارند؟ آیا احکام فقه اجتماعی بر فقه فردی اولویت دارد؟ رابطه فقه سیاسی و فقه اجتماعی چگونه است؟ در این صفحه منابع فقه اجتماعی که به این موضوع در کلیت آن پرداخته‌اند گردآوری شده است.
بنابر معنای دوم، فقه اجتماعی به دو قسم  «فقه اجتماعی عام» و «فقه اجتماعی خاص»  تقسیم می‌شود. فقه اجتماعی عام، احکام و قوانین مربوط به  تمام جوامع بشری اعم از مسلمان و غیرمسلمان است از قبیل: قاعده فقهی حرمت افساد در روی زمین، کرامت بنی‌آدم و لزوم رعایت سلامت جامعه بشری. فقه اجتماعی خاص، احکام و قوانینی است که شارع برای جامعه اسلامی وضع نموده است مانند قاعده سوق مسلمین و امر به معروف و نهی از منکر.
 
در بررسی فقه اجتماعی پرسش‌های پیش روی پژوهشگران از این قبیل است: فقه اجتماعی به لحاظ روش استنباط چه تفاوتی با فقه فردی دارد؟ آیا اجتماعی بودن امور بر درک و استنباط حکم آنها تاثیرگذار است یا احکام جمعی مانند احکام فردی استنباط می‌شوند؟ متعلق تکلیف در فقه اجتماعی شخص مکلف است یا جامعه مسلمین؟ تفاوت‌ عرف و عادات اجتماعی چه تاثیری بر فقه اجتماعی دارد؟ داده‌های علوم اجتماعی چه جایگاهی در فقه اجتماعی دارند؟ آیا احکام فقه اجتماعی بر فقه فردی اولویت دارد؟ رابطه فقه سیاسی و فقه اجتماعی چگونه است؟  
 
در این صفحه منابع فقه اجتماعی که به این موضوع در کلیت آن پرداخته‌اند گردآوری شده است.


== کتاب‌ها ==
== کتاب‌ها ==
خط ۲۶: خط ۳۰:
# گستره و روش‌شناسی فقه الاجتماع، عبدالحسین خسروپناه و مجید رجبی، [[فصلنامه فقه]]، دوره ۲۷، شماره ۱۰۱، ۱۳۹۹ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_68886_2d226e39a87ab53e9daf7aeb7223d5d6.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# گستره و روش‌شناسی فقه الاجتماع، عبدالحسین خسروپناه و مجید رجبی، [[فصلنامه فقه]]، دوره ۲۷، شماره ۱۰۱، ۱۳۹۹ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_68886_2d226e39a87ab53e9daf7aeb7223d5d6.pdf مقاله را اینجا ببینید]
# اجتهاد شیعی و روش‌شناسی فقه اجتماعی، سید روح الله سیدی آقاملکی، فصلنامه فرهنگ پژوهش، دوره ۱۲، شماره ۳۸، ۱۳۹۸ش. [http://fpq.bou.ac.ir/article_69869.html مقاله را اینجا ببینید]
# اجتهاد شیعی و روش‌شناسی فقه اجتماعی، سید روح الله سیدی آقاملکی، فصلنامه فرهنگ پژوهش، دوره ۱۲، شماره ۳۸، ۱۳۹۸ش. [http://fpq.bou.ac.ir/article_69869.html مقاله را اینجا ببینید]
# تأثیر جامعه بر فقه با تأکید بر آرای امام خمینی قدس سره، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، محمدباقر ربانی و محسن میری و حسن غفاری‌فر، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره ۱۰، شماره ۳۸، ۱۳۹۸ش. [http://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/373 مقاله را اینجا ببینید]
# تأثیر جامعه بر فقه با تأکید بر آرای [[امام خمینی]] قدس سره، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، محمدباقر ربانی و محسن میری و حسن غفاری‌فر، فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره ۱۰، شماره ۳۸، ۱۳۹۸ش. [http://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/373 مقاله را اینجا ببینید]
# مکانیزم‌ها و نظام کنترل اجتماعی بر اساس فقه امامیه، خدیجه مهدوی همپا و رضا اسلامی و محمد داوری، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، دوره ۱۱، شماره ۲۱، ۱۳۹۸ش. [http://soci.rihu.ac.ir/article_1584.html مقاله را اینجا ببینید]
# مکانیزم‌ها و نظام کنترل اجتماعی بر اساس فقه امامیه، خدیجه مهدوی همپا و رضا اسلامی و محمد داوری، دوفصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، دوره ۱۱، شماره ۲۱، ۱۳۹۸ش. [http://soci.rihu.ac.ir/article_1584.html مقاله را اینجا ببینید]
# بایسته‌های حکم‌شناسی در فقه‌الاجتماع (روش‌شناسی استنباط علم‌الاجتماع از قرآن)، تقریر سید مهدی موسوی از درس خارج فقه [[احمد مبلغی]]، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۲۵، ۱۳۹۷ش. [https://sccsr.ac.ir/journal/بایگانی/book/فصلنامه-علوم-انسانی-اسلامی-صدرا-شماره-7 اطلاعات مقاله]
# بایسته‌های حکم‌شناسی در فقه‌الاجتماع (روش‌شناسی استنباط علم‌الاجتماع از قرآن)، تقریر سید مهدی موسوی از درس خارج فقه [[احمد مبلغی]]، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۲۵، ۱۳۹۷ش. [https://sccsr.ac.ir/journal/بایگانی/book/فصلنامه-علوم-انسانی-اسلامی-صدرا-شماره-7 اطلاعات مقاله]
خط ۶۷: خط ۷۱:
== پایان‌نامه‌ها ==
== پایان‌نامه‌ها ==
=== فارسی ===
=== فارسی ===
# بررسی گستره دخالت فقه در امور اجتماعی، روح اله یوسفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور ساری، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/e57fd3bb7805c15a7cc398f62bac0f23 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی گستره دخالت فقه در امور اجتماعی، روح اله یوسفی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور ساری، ۱۴۰۰ش.
# تأمل فقهی در حکم تقاص با رویکرد فقه اجتماعی، مهدی عبدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۴۰۰ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/ee72f71f693ee5929aa17d31e5e0d063 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# تأمل فقهی در حکم تقاص با رویکرد فقه اجتماعی، مهدی عبدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۴۰۰ش.
# تعامل فقه و جامعه با تأکید بر آرای امام خمینی و آیت الله خویی، محمدباقر ربانی خوراسگانی، پایان‌نامه دکتری، جامعة المصطفی العالمیة واحد تهران، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1b8e948db560b06b2cee723003ffb65d اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# تعامل فقه و جامعه با تأکید بر آرای امام خمینی و آیت الله خویی، محمدباقر ربانی خوراسگانی، پایان‌نامه دکتری، جامعة المصطفی العالمیة واحد تهران، ۱۳۹۸ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/1b8e948db560b06b2cee723003ffb65d پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# مصلحت و نقش آن در فقه اجتماعی زن و خانواده، سید علیرضا خشنودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گچساران، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7e41b87d40979e8980b2f0309b0eba67 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# مصلحت و نقش آن در فقه اجتماعی زن و خانواده، سید علیرضا خشنودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گچساران، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7e41b87d40979e8980b2f0309b0eba67 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# بررسی اصل تحفظ و نقش آن در فقه اجتماعی زن و خانواده، رقیه حکمتی‌نیا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گچساران، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cd999d57f6e751bad96eac59be1a1438 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی اصل تحفظ و نقش آن در فقه اجتماعی زن و خانواده، رقیه حکمتی‌نیا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی گچساران، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/cd999d57f6e751bad96eac59be1a1438 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# بررسی تطبیقی مسئله رابطه دولت و ملت در اندیشه اجتماعی علامه مجلسی، نائینی و امام خمینی، حامد آزادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2155f28b2f802deac15c7806cbbe9cf3 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# بررسی تطبیقی مسئله رابطه دولت و ملت در اندیشه اجتماعی علامه مجلسی، نائینی و امام خمینی، حامد آزادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۹۷ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/2155f28b2f802deac15c7806cbbe9cf3 پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# قلمرو فقه در زندگی اجتماعی بشر، محمدحسین بنایی خیرآبادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه معارف اسلامی قم، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5dd022946d7a185ae81f8af256b7034f اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# قلمرو فقه در زندگی اجتماعی بشر، محمدحسین بنایی خیرآبادی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه معارف اسلامی قم، ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/5dd022946d7a185ae81f8af256b7034f پایان‌نامه را اینجا ببینید]
# تأمین اجتماعی در فقه امامیه و بازتاب آن در قوانین موضوعهٔ ایران، محمدامین پورچنگیز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c7341b19eb7ceee7a617cdc74430a001 اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید]
# تأمین اجتماعی در فقه امامیه و بازتاب آن در قوانین موضوعهٔ ایران، محمدامین پورچنگیز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۲ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/c7341b19eb7ceee7a617cdc74430a001 پایان‌نامه را اینجا ببینید]


=== عربی ===
=== عربی ===
خط ۸۶: خط ۹۰:
# نشست علمی جایگاه فقه در علم اجتماعی مسلمین، [[حمید پارسانیا]] و دیگران، ۱۳۹۵ش. [http://vasael.ir/fa/news/5239/جایگاه-فقه-در-علم-اجتماعی-مسلمین گزارش نشست]
# نشست علمی جایگاه فقه در علم اجتماعی مسلمین، [[حمید پارسانیا]] و دیگران، ۱۳۹۵ش. [http://vasael.ir/fa/news/5239/جایگاه-فقه-در-علم-اجتماعی-مسلمین گزارش نشست]
# تبیین و تعریف فقه اجتماعی، پایگاه تخصصی وسائل، ۱۳۹۵ش. [http://vasael.ir/fa/news/4301/تعریف-و-تبیین-فقه-اجتماعی-و-مؤلفه‌های-جامعه-اسلامی لینک یادداشت]
# تبیین و تعریف فقه اجتماعی، پایگاه تخصصی وسائل، ۱۳۹۵ش. [http://vasael.ir/fa/news/4301/تعریف-و-تبیین-فقه-اجتماعی-و-مؤلفه‌های-جامعه-اسلامی لینک یادداشت]
[[رده:منابع مطالعاتی مبانی فقه]]