بیماری‌های همه‌گیر (منابع مطالعاتی)

بیماری‌های همه‌گیر بیماری‌های واگیرداری هستند که در جامعه به سرعت پخش می‌شوند. این بیماری‌ها ناشی از یک عامل عفونی خاص یا فراورده‌های سمی آن است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم بوسیله انسان، حیوان، گیاه یا اشیاء انتقال می‌یابد. این بیماری ها ممکن است کشنده یا غیر کشنده و یا حتی دارای درجات خفیف باشند. از جمله مواردی که در فقه نسبت به بیماری‌های همه‌گیر مطرح است بحث ضمان ناقل ویروس در صورت قتل و یا جراحت، بحث امکان شرعی اجبار در واکسیناسیون و جبران هزینه‌های درمان و خسارات معنوی است. از منظر فقه و عقل جلوگیری از همه‌گیری بیماری‌ امری لازم و ضروری است. قواعد عقلی نظیر وجوب دفع ضرر محتمل بلکه ضرر قطعی، مساعد قاعده نفی ضرر، غرور، اتلاف و تسبیب در فقه هستند. تحقیقات پیش رو به بررسی فقه و بیماری‌های همه‌گیر می‌پردازد.

آخرین ویرایش: ۱۴۰۱/۱۱/۱۳

---

همه منابع مطالعاتی

کتاب‌ها

فارسی

1. مبانی فقهی مسئولیت کرونا و تاثیر آن بر سبک زندگی، عبدالمعید پقه و سوسن نریمانی، گرگان، انتشارات نوروزی، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
2. بررسی فقهی مسائل کرونا، هادی عباسی‌ خراسانی و محمدمهدی عباسی‌ آغوی، قم، انتشارات باران حکمت، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
3. فقه و کرونا، محمدجواد فاضل‌ لنکرانی، قم، انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید

مقاله‌ها

فارسی

1. بررسی مسئولیت‌های کیفری ناقلین بیماری‌های مسری در اثر سهل‌انگاری از منظر فقه امامیه با تأکید بر ویروس کرونا، زمان صندوقدار و رضا عباسپور و سید محسن رزمی، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۳۰، پاییز و زمستان ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
2. مسئولیت مدنی و حقوقی دولت‌ها در مقابله با شیوع بیماری‌های واگیردار، جوانشیر ساعد رحیم، فصلنامه فقه و مبانی حقوق، سال پانزدهم، شماره ۱، بهار ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
3. مسئولیت مدنی دولت در قبال بیماری‌های واگیر مانند کرونا، حدیثه لطیفی، فصلنامه مطالعات حقوق، شماره ۲۴، بهار ۱۴۰۱ش.
4. تأملی فقهی بر محارب بودن یا نبودن ناقلان ویروس‌های کشنده، فاطمه مهدوی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، دوره ۷، شماره ۴، زمستان ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
5. مبانی فقهی حقوقی تکالیف دولت در وجوب پیشگیری و کنترل بیماری‌های مسری (مطالعه موردی کرونا)، سیدمهدی جوکار، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۵۶، ۱–۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
6. واکاوی فقهی مسوولیت حکومت در بلایا و بیماری‌های واگیردار، محمد صادق رجبی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
7. ضمان دیه فوت ناشی از تزریق واکسن، علی رحمانی فرد سبزواری، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
8. مسئولیت مدنی ناشی از تزریق واکسن کوید ۱۹، طاهر علی محمدی، حمزه نظرپور، نادیا نظرپور صمصامی، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۳، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
9. ضمان قهری ناشی از سرایت ویروس کرونا در رابطه میان زوجین، حسن شاه ملک پور، رضا دریائی، فصلنامه خانواده‌پژوهی، شماره ۳، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
10. تحلیل میراث اجتماعی بیماری کرونا با نگاهی به الزامات فقهی حقوقی، زهرا محدثی، حسین ناصری مقدم، علیرضا عابدی سرآسیا، فصلنامه اسلام و علوم اجتماعی، شماره ۲۶، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
11. واکاوی فقهی - حقوقی «حق بر سلامت» و «مسئولیت دولت» در شرایط شیوع بیماری کرونا، حسین جوان آراسته، سمیه رحمانی، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
12. تزاحم رفتارهای دینی با الزامات بهداشتی در دوران کرونا، وریا حفیدی، دوفصلنامه مطالعات تطبیقی فقه و اصول، شماره۱، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
13. پرسش‌های فقهی عزاداری در دوران کرونا، محمدجواد فاضل لنکرانی، فصلنامه پاسخ، شماره ۱۹، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
14. کرونا، احکام ثانویه، پزشکی مدرن روز، تعامل یا تقابل؟، سید حسین توکلی، دوفصلنامه جستارهایی در فقه پزشکی، شماره ۵، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
15. تأثیر علم و قصد بر مسؤولیت مدنی ناقل بیماری‌های واگیردار، حسین هوشمند، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
16. تعظیم شعائر دینی و نسبت آن با مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا، سید محمد مهدی غمامی، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
17. مناسبات دولت اسلامی و خانواده در کنترل بیماری کرونا، سید موسی موسوی، جواد حبیبی‌تبار، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
18. تبیین فقهی مسئولیت دولت در رویارویی با بیماری کرونا، منصور غریب پور، دوفصلنامه فقه پزشکی، شماره ۴۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
19. امکان‌سنجی رفع مسئولیت مدنی ناقلان بیماریهای همه‌گیر (کرونا) در پرتو قاعده تحذیر، حسین هوشمندفیروزآبادی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
20. مطالعه تطبیقی تأثیر کرونا ویروس (کووید۱۹) بر تعهدات، جلیل قنواتی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
21. مبانی اخلاقی، فقهی و حقوقی الگوی مواجهه ملی با بیماریهای همه‌گیر با تأکید بر کرونا، محمود حکمت نیا، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
22. آثار بیماری‌های واگیردار در حقوق زناشویی، فرج الله هدایت نیا، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
23. ابعاد فقهی و حقوقی بیماری‌های واگیرِ خطرناک و سریع الانتشار (کرونا) از منظر قاعده وجوب دفع ضرر محتمل، احمد احسانی فر، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
24. مسئولیت ناشی از انتقال بیماری واگیر و ویروس، علی محمدی جورکویه، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
25. عدم رعایت بهداشت در برابر بیماری‌های واگیر (به ویژه کرونا) از نگاه فقه و حقوق، اکبر محمودی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
26. نظام مداخلات حمایتی دولت از گروه‌های آسیب‌پذیر در وضعیت‌های بحرانی و اضطراری، سید احمد حبیب نژاد، زهرا عامری، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۶۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
27. رویکردی فقهی به حکم تعطیلی مساجد در شرایط ویروس کرونا، فاطمه زند اقطاعی، (International Multidisciplinary Journal of Pure Life)، شماره۲۱، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
28. میزان اختیارات و مسئولیت دولت در ایجاد محدودیت برای بیماران مبتلا به کرونا و مبانی آن، حسین زروندی رحمانی، فصلنامه پاسخ، شماره ۱۸، ۱۳۹۹ش. مقاله را اینجا ببینید
29. کاووشی فقهی حقوقی دربارهٔ کتمان بیماری‌های واگیردار به‌ویژه کرونا، اکبر محمودی، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، شماره۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
30. هنجارهای آغاز سنتی ارتباطات میان‌فردی در شرایط بیماری‌زایی مسری (با تأکید بر COVID-19) از منظر فقه ارتباطات سلامت، مصطفی همدانی، دوفصلنامه فقه و اجتهاد، شماره ۱۲، ۱۳۹۸ش. مقاله را اینجا ببینید
31. بررسی فقهی و حقوقی بیوتروریسم، احمد مرادخانی، فاطمه رحمانی، مجله پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، شماره ۵۲، ۱۳۹۷ش. مقاله را اینجا ببینید
32. بررسی فقهی- حقوقی مسئله قیادت با نگاهی به تأثیر جرائم نوظهور بر سبک زندگی جوانان، بهرام رمضانی، حمیدرضا تمدن، پژوهشنامه میان رشته‌ای فقهی، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
33. نحوه احراز مسوولیت کیفری در بیماری‌های واگیردار و جرائم قابل انتساب، فضل الله فروغی، محمد میرزایی، امیر باقرزادگان، محسن صوفی زمرد، مجله حقوق پزشکی، شماره ۳۵، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
34. مسئولیت مدنی بیماران مبتلا به بیماری‌های واگیردار، علیرضا یزدانیان، مریم ثقفی، آموزه‌های فقه مدنی،، شماره ۱۰، ۱۳۹۳ش. مقاله را اینجا ببینید

عربی

1. الأحكام الفقهية المتعلقة بالأوبئة والأمراض المعدية دراسة فقهية مقارنة، خميس محمد رجب عامر، مجلة كلية الدارسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۷، شماره ۳، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
2. إغلاق المساجد في ظل جائحة كورونا كوفيد-19: دراسة فقهية مقارنة، عبدالحميد بن عبدالسلام بنعلي، مجلة العلوم الشرعية (عربستان سعودی)، مجلد ۱۵، شماره ۵، ۲۰۲۲م.
3. حکم انعقاد صلاة الجماعة مع التباعد بسبب جائحة کورونا، يوسف أحمد العازمي، مجلة كلية الشريعة والقانون بتفهنا، شماره ۲۴، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
4. معالجة الشريعة الإسلامية لآثار جائحة كورونا COVID-19 على العقود: دراسة فقهية مقارنة، فاطمة اسماعيل محمد مشعل، مجلة قطاع الشريعة والقانون (مصر)، شماره ۱۳، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
5. المستجدات الفقهية لنازلة کورونا (کوفيد – 19) في أبواب ( الطهارة – الصلاة – الجنائز ) دراسة فقهية تأصيلية، نجلاء إبراهيم برکات عبد المجيد، مجلة كلية الشريعة والقانون، مجلد ۳۴، شماره ۱، ۲۰۲۲م. مقاله را از اینجا ببینید
6. فقه الأولويات وأثره على أهم الإجراءات العبادية والصحية لمواجهة جائحة كوفيد-19: دراسة فقهية، سليمان دعيج بوسعيد، مجلة التجدید (مالزی)، مجلد ۲۶، شماره ۵۱، ۲۰۲۲م. مقاله را اینجا ببینید
7. أثر فیروس کورونا فی اختلال التوازن العقدی وطرائق معالجته فی عقد الإجارة دراسة فقهیة قانونیة (الأردن أنموذجًا)، إیاد فلاح الضمور، دراسات: علوم الشریعة والقانون، المجلّد۴۹، عدد۲، ۲۰۲۲م. مقاله را اینجا ببینید
8. أحکام الجوائح في الفقه الإسلامي "جائحة کورونا أنموذجًا"، هدى حسن صديق عبد السلام، مجلة كلية الشريعة والقانون بأسیوط، مجلد ۳۳، شماره ۱، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
9. التعايش مع کورونا وأثره على تعليق الصلوات في المساجد – دراسة فقهية مقارنة، خالد أحمد سليمان شبکة، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، شماره ۳۶، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
10. وباء کورونا والأحکام الفقهيَّة المُسْتجدَّة، رائد محمود دوینع متروک و محمد محیسن هلالات و لبنی محمود دوینع متروک، مجلة كلية الشریعة والقانون بتفهنا، مجلد ۲۳، شماره ۶، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید
11. أثر الوباء على صلاة الجمعة والجماعة في المسجد (دراسـة مقارنـة في الفقه الإسلامي)، محمد عبد الفتاح محمد الفقي و عبد الرحمن بن صالح الغفيلي، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۶، شماره ۲، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید
12. الأحکام المتعلقة بالأوبئة بين حفظ الدين وحفظ النفس في الفقه الإسلامي، أحمد عبد الجيد حُسَيَّني، مجلة كلية الدارسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۶، شماره ۵، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
13. القواعد الأصولية المتعلقة بالحکم الشرعي وأثرها في أحکام الأوبئة والأمراض المعدية (وباء کرونا نموذجا)، محمد عبد المحسن بدر، مجلة البحوث الفقهیة والقانون (مصر)، مجلد ۳۶، شماره ۲، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
14. الأحکام الفقهية المتعلقة بالصلاة في ظل جائحة کورونا. "دراسة فقهية مقارنة"، رمضان رزق بدوي السيد، مجلة الشريعة والقانون بالقاهرة، شماره ۳۷، ۲۰۲۱م. مقاله را اینجا ببینید
15. قرارات وتوصیات مؤتمر معالجات الشریعة الإسلامیة لآثار جائحة کورونا کوفید ۱۹ COVID-19، هیئة التحریر، مجلة الشریعة والدراسات الإسلامیة، شماره ۱۲۲، ۱۴۴۲ق، ۲۰۲۰م.
16. أثر الأوبئة على العبادات دراسة فقهية مقارنة وباء (کورونا) أنموذجا، أحمد أنور عبدالحمید مهندس، مجلة البحوث الفقهية والقانون، مجلد ۳۵، شماره ۲، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید
17. الأحکام الفقهیة المتعلقة بصلاة الجماعة فی فترة وباء کورونا المستجد (کوفید-۱۹) دراسة مقارنة، مریم بنت علی بن محی الشمرانی، الجامعة العراقیة السنة، شماره ۴۷(جزء الثانی)، ۲۰۲۰م، . مقاله را اینجا ببینید
18. أثر القواعد الشرعية في التدابير الاحترازية لمواجهة الأوبئة "فيروس کورونا (COVID-19) أنموذجًا"، عبد الرقيب صالح محسن الشامي، مجلة البحوث الفقهية والقانون، مجلد ۳۵، شماره ۲، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید
19. الأحکام الفقهیة المتعلقة بالمصاب بفیروس کورونا فی الصلاة والصیام والحج نموذجا، أسماء محمود محمدی، مجلة کلیة الشریعة والقانون بتفهنا الأشراف، شماره ۲۲، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید
20. أحکام صلاة الغائب ومن مات بفيروس کورونا "دراسة فقهية"، محمد البيومي الراوي بهنسي، مجلة كلية الشریعة والقانون بتفهنا، مجلد ۲۲، شماره ۳، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید
21. الأحکام الفقهية المتعلقة بوباء کورونا في المعاملات دراسة مقارنة، هشام محمد القاضي، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية بدمنهور، مجلد ۵، شماره ۹، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید
22. حکم إغلاق المساجد في زمن الوباء "قراءة معاصرة في الفقه الإسلامي المقارن"، علي علي غازي تفاحة، مجلة البحوث الفقهية والقانونية، مجلد ۳۵، شماره ۱، ۲۰۲۰م. مقاله را اینجا ببینید

پایان‌نامه‌ها

فارسی

1. بررسی مسئولیت دولت در قبال بیماری کرونا از منظر فقه امامیه، شافعیه و حقوق موضوعه ایران، محمود کریم پور، کارشناسی ارشد، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده مذاهب، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
2. بررسی مسئولیت مدنی پزشکان در خسارات ناشی از کووید ۱۹ بیماران کرونایی در ایران، مهدیه مشتاقی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملارد، دانشکده علوم انسانی، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
3. بررسی فقهی ضمان عدم رعایت مسائل بهداشتی به هنگام شیوع یک بیماری واگیردار مانند کرونا با تاکید بر قاعده لاضرر، اسماء سیلانی، کارشناسی ارشد، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه اردکان، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
4. مسئولیت مدنی پزشکان در انتشار ویروس کرونا در فقه و حقوق موضوعه ایران، مریم مهدیخانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان لرستان، مرکز پیام نور خرم‌آباد، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
5. امکان سنجی مسئولیت کیفری ناقلین ویروس کرونا در حقوق موضوعه ایران و فقه امامیه، منیره منیری، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان یزد، مرکز پیام نور یزد، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
6. مسوولیت مدنی اشخاص حقیقی و حقوقی در قبال بیماری کرونا، افشین آرتلی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
7. بررسی فقهی و حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از انتقال کرونا، محمدحسین مظفری، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم انسانی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
8. مسئولیت مدنی عوامل انتقال بیماری‌های خطرناک در فقه و حقوق، مجتبی انصاری خراجی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، دانشکده علوم انسانی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
9. مسئولیت مدنی ناشی از انتقال ویروس کرونا (کووید ۱۹) از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، محمد کارگران بافقی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان یزد، مرکز پیام نور یزد، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
10. مسئولیت مدنی ناشی از انتقال بیماری کرونا و مبانی آن از نظر حقوق ایران و فقه امامیه، محمد پورمحمدی مردمکدهی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی شفق، گروه حقوق خصوصی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
11. مسئولیت مدنی از کرونا ویروس در فقه و حقوق ایران، زهرا سادات حسینی نسب، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی هدی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید
12. بررسی مسئولیت کیفری ناقلان ویروس کرونا در حقوق جزای ایران و فقه امامیه، سعیده سام دلیری، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی طبرستان، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا بببینید

عربی

1. المسؤولیة الجنائیة لناقل العدوی بفیروس کورونا، سماهر محمود محمد خلیل، رسالة ماجستیر، جامعة الاسراء الخاصة، ۲۰۲۱م.

سایر منابع

1. مجمع الفقه التابع لمنظمة التعاون الإسلامی یصدر توصیات ندوة «فیروس کورونا المستجد وما یتعلق به من معالجات طبیة وأحکام شرعیة»، التاریخ: ۲۰/۰۴/۲۰۲۰. متن را از اینجا بخوانید.