۶٬۷۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
[[بیعت]] در [[فقه سیاسی]] قراردادی اجتماعی بین کارگزاران سیاسی و افراد جامعه و یکی از راه‌های [[مشارکت سیاسی]] مردم در تأسیس و استمرار حکومت است. هر حکومتی در شکل‌گیری و بقای خود نیازمند مشروعیت است؛ که این مشروعیت در نظام‌های دموکراتیک از طریق [[انتخابات]] به دست می‌آید؛ حال آیا مفهوم بیعت در فقه اسلامی، نوعی انتخاب است و همان کارکرد را دارد؟ پیش‌فرضِ مفهوم «بیعت» برتری یا ولایتی است که حاکم (به مثابه بیعت گیرنده) بر مردم (به مثابه بیعت‌کننده) دارد. با این وصف، پرسشی که در نظام‌های ولایی همچون نظام [[ولایت فقیه]] مطرح می‌شود، این است که آیا بیعت مؤخر از ولایت است یا مقدم بر آن؟ به عبارت دیگر آیا ولایتِ حاکم بر مردم، پیش از بیعت - مثلا از سوی خداوند - جعل شده یا اینکه بیعت علت جعل ولایت است؟ در صورتی که تقدم ولایت بر بیعت را برگزینیم، این سوال مطرح می‌شود که آیا بیعت همچنان معنایی نزدیک به انتخاب دارد و مبنای مشروعیت نظام سیاسی است؟ و اگر چنین نیست کارکرد بیعت چه خواهد بود؟ | [[بیعت]] در [[فقه سیاسی]] قراردادی اجتماعی بین کارگزاران سیاسی و افراد جامعه و یکی از راه‌های [[مشارکت سیاسی]] مردم در تأسیس و استمرار حکومت است. هر حکومتی در شکل‌گیری و بقای خود نیازمند مشروعیت است؛ که این مشروعیت در نظام‌های دموکراتیک از طریق [[انتخابات]] به دست می‌آید؛ حال آیا مفهوم بیعت در فقه اسلامی، نوعی انتخاب است و همان کارکرد را دارد؟ پیش‌فرضِ مفهوم «بیعت» برتری یا ولایتی است که حاکم (به مثابه بیعت گیرنده) بر مردم (به مثابه بیعت‌کننده) دارد. با این وصف، پرسشی که در نظام‌های ولایی همچون نظام [[ولایت فقیه]] مطرح می‌شود، این است که آیا بیعت مؤخر از ولایت است یا مقدم بر آن؟ به عبارت دیگر آیا ولایتِ حاکم بر مردم، پیش از بیعت - مثلا از سوی خداوند - جعل شده یا اینکه بیعت علت جعل ولایت است؟ در صورتی که تقدم ولایت بر بیعت را برگزینیم، این سوال مطرح می‌شود که آیا بیعت همچنان معنایی نزدیک به انتخاب دارد و مبنای مشروعیت نظام سیاسی است؟ و اگر چنین نیست کارکرد بیعت چه خواهد بود؟ | ||
بنا بر پیش‌فرض‌های کلامیِ فقه اسلامی، مشروعیت [[حکومت اسلامی]] مستند به اراده خداوند است و تأییدِ مردمی، فقط رهگذری برای فعلیت یافتن اراده الهی است. این ادعا می‌تواند مبنایی برای تعیین کارکرد بیعت و جایگاه آن در نظام سیاسی اسلام باشد. یکی از پیامدهای این نگاه این است که | بنا بر پیش‌فرض‌های کلامیِ فقه اسلامی، مشروعیت [[حکومت اسلامی]] مستند به اراده خداوند است و تأییدِ مردمی، فقط رهگذری برای فعلیت یافتن اراده الهی است. این ادعا می‌تواند مبنایی برای تعیین کارکرد بیعت و جایگاه آن در نظام سیاسی اسلام باشد. یکی از پیامدهای این نگاه این است که بیعت شرط کافیِ مشروعیت حاکم نیست. حاکم بایستی واجد شرایطی - همچون عدالت، توانمندی سیاسی و تسلط به مبانی دینی - باشد که او را شایسته قرار گرفتن در مسند حکومت گرداند. از این رو می‌توان برای بیعت ضوابطی در نظر گرفت که خود مبنای مشروعیت بیعت هستند. طبق این ضوابط اگر جامعه‌‌ای از بیعت با فرد شایسته عدول کرد و با فردی ناشایست بیعت نمود، در این صورت از مشروعیت فقهی برخوردار نخواهد بود. در اینجا تفاوت بیعت با «رأی» و «انتخاب» آشکارتر می‌شود؛ چرا که این دو مفهوم مبنای مشروعیت برخی نظام‌های سیاسی هستند، در حالی که بیعت نه تنها مبنای مشروعیت سیاسی نیست؛ بلکه خود کنشی است که در شرایط خاصی مشروعیت پیدا می‌کند. | ||
==کتاب== | ==کتاب== | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
===عربی=== | ===عربی=== | ||
#الاخوان المسلمون الأنتشار العالمي ومفهوم البيعة، فخر أبو عواد، امارات متحده عربی، | #الاخوان المسلمون الأنتشار العالمي ومفهوم البيعة، فخر أبو عواد، امارات متحده عربی، مرکز الإمارات للدراسات و البحوث الاستراتيجیة، ۲۰۱۴م.[https://books4arabs.com/BORE02-1/BORE02-1166.pdf کتاب را از اینجا بخوانید] | ||
#البيعة في الإسلام: تاريخها وأقسامها بين النظرية والتطبيق، أحمد محمود آل محمود، دار ومكتبة البيارق للنشر والتوزيع، عراق، ۲۰۰۱ م. | #البيعة في الإسلام: تاريخها وأقسامها بين النظرية والتطبيق، أحمد محمود آل محمود، دار ومكتبة البيارق للنشر والتوزيع، عراق، ۲۰۰۱ م. | ||
#البيعة عند مفكرى اهل السنة والعقد الاجتماعى فى الفكر السياسى الحديث : دراسة مقارنة فى الفلسفة السياسية، أحمد فؤاد عبدالجواد عبدالمجيد، مصر، دار قباء للطباعة والنشر والتوزيع، ۱۹۹۸م. | #البيعة عند مفكرى اهل السنة والعقد الاجتماعى فى الفكر السياسى الحديث : دراسة مقارنة فى الفلسفة السياسية، أحمد فؤاد عبدالجواد عبدالمجيد، مصر، دار قباء للطباعة والنشر والتوزيع، ۱۹۹۸م. | ||
#ال‍ب‍ی‍ع‍ة ف‍ی النظام ال‍س‍ی‍اس‍ی الاس‍لام‍ی و ت‍طب‍ی‍ق‍ات‍ه‍ا ف‍ی ال‍ح‍ی‍اة ال‍س‍ی‍اس‍ی‍ه ال‍م‍ع‍اص‍ر، اح‍م‍دص‍دی‍ق ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، ق‍اه‍ره، م‍ک‍ت‍ب‍ه وه‍ب‍ه، ۱۹۹۸م / ۱۴۰۸ق. | #ال‍ب‍ی‍ع‍ة ف‍ی النظام ال‍س‍ی‍اس‍ی الاس‍لام‍ی و ت‍طب‍ی‍ق‍ات‍ه‍ا ف‍ی ال‍ح‍ی‍اة ال‍س‍ی‍اس‍ی‍ه ال‍م‍ع‍اص‍ر، اح‍م‍دص‍دی‍ق ع‍ب‍دال‍رح‍م‍ن، ق‍اه‍ره، م‍ک‍ت‍ب‍ه وه‍ب‍ه، ۱۹۹۸م / ۱۴۰۸ق. | ||
#البیعه والخلافة ف‍ی‌‌الاس‍لام، ن‍دوة‌ال‍ب‍ی‍ع‍ة والخلافة ف‍ی‌‌الاس‍لام، (ال‍دورة‌ال‍ث‍ان‍ی‍ه) ال‍ع‍ی‍ون، رباط، وزاره الاوقاف والشئون الاسلامیه، ۱۹۹۴م. | #البیعه والخلافة ف‍ی‌‌الاس‍لام، ن‍دوة‌ال‍ب‍ی‍ع‍ة والخلافة ف‍ی‌‌الاس‍لام، (ال‍دورة‌ال‍ث‍ان‍ی‍ه) ال‍ع‍ی‍ون، رباط، وزاره الاوقاف والشئون الاسلامیه، ۱۹۹۴م. | ||
#البيعة ونظام الحكم في الإسلام، علي أمين جابر آل صفا، ایران، الدار الإسلامية للطباعة | #البيعة ونظام الحكم في الإسلام، علي أمين جابر آل صفا، ایران، الدار الإسلامية للطباعة والنشر، بی‌تا. | ||
==مقاله== | ==مقاله== | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
#ظرفیت شناسی مفهوم بیعت و تبیین مردم سالار از آن در فقه سیاسی معاصر اهل سنت، ابراهیم کلانتری و سید محسن آل نبی، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، مهر ۱۴۰۲ش. [https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_8145.html اطلاعات مقاله را اینجا ببینید] | #ظرفیت شناسی مفهوم بیعت و تبیین مردم سالار از آن در فقه سیاسی معاصر اهل سنت، ابراهیم کلانتری و سید محسن آل نبی، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، مهر ۱۴۰۲ش. [https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_8145.html اطلاعات مقاله را اینجا ببینید] | ||
#نسبت‌سنجی درون‌مایه بیعت در اندیشه سیاسی شیعه با ماهیت و کارویژه «رأی» در حقوق اساسی مدرن، حامد نیکونهاد و مهدی زارع، [[فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب]]، شماره ۱۹، بهار ۱۳۹۸ش. [https://csiw.qom.ac.ir/article_1387_5b7ffca2ebfa8ab9b01ca10cc890bb54.pdf مقاله را اینجا ببینید] | #نسبت‌سنجی درون‌مایه بیعت در اندیشه سیاسی شیعه با ماهیت و کارویژه «رأی» در حقوق اساسی مدرن، حامد نیکونهاد و مهدی زارع، [[فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب]]، شماره ۱۹، بهار ۱۳۹۸ش. [https://csiw.qom.ac.ir/article_1387_5b7ffca2ebfa8ab9b01ca10cc890bb54.pdf مقاله را اینجا ببینید] | ||
#واکاوی نسبت مشروعیت و بیعت در حکومت علوی، تقی محدر و محمدجواد یاوری سرتختی، [[فصلنامه حکومت اسلامی]]، شماره ۸۹، | #واکاوی نسبت مشروعیت و بیعت در حکومت علوی، تقی محدر و محمدجواد یاوری سرتختی، [[فصلنامه حکومت اسلامی]]، شماره ۸۹، پاییز ۱۳۹۷ش. [http://mag.rcipt.ir/article_85444_6bf1bd8abf39f1f0619991f1f6220e23.pdf مقاله را اینجا ببینید] | ||
#دین حداقلی نقدی بر کتاب جایگاه | #دین حداقلی نقدی بر کتاب جایگاه تشریع، شورا و بیعت در فقه و حقوق اسلامی، عابدین مومنی، دوفصلنامه نقد کتاب فقه و حقوق، شماره ۹ و ۱۰، بهار و تابستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1357512/%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D9%81%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C اطلاعات مقاله را اینجا ببینید] | ||
#جایگاه تشریع، شورا و بیعت، مسعود بهرامیان، فصلنامه نقد کتاب تاریخ، شماره ۱۶، زمستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1404022/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA اطلاعات مقاله را اینجا ببینید] | #جایگاه تشریع، شورا و بیعت، مسعود بهرامیان، فصلنامه نقد کتاب تاریخ، شماره ۱۶، زمستان ۱۳۹۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1404022/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D9%88-%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA اطلاعات مقاله را اینجا ببینید] | ||
#شرط و شروط یک تنفیذ؛ بررسی تفاوت نظام بیعت و نظام رأی در اداره جامعه، محمدمهدی میرباقری، ماهنامه سوره اندیشه، شماره ۷۱ - ۷۰، شهریور و مهر ۱۳۹۲ش. | #شرط و شروط یک تنفیذ؛ بررسی تفاوت نظام بیعت و نظام رأی در اداره جامعه، محمدمهدی میرباقری، ماهنامه سوره اندیشه، شماره ۷۱ - ۷۰، شهریور و مهر ۱۳۹۲ش. | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
#قلمرو شورا، بیعت و انتخابات در حکومت اسلامی، علی اکبر رستمی، [[فصلنامه علوم و معارف قرآنی]]، شماره ۴، پاييز ۱۳۷۶ش.[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7775/قلمرو-شورا-بیعت-و-انتخابات-در-حکومت-اسلامی مقاله را از اینجا بخوانید] | #قلمرو شورا، بیعت و انتخابات در حکومت اسلامی، علی اکبر رستمی، [[فصلنامه علوم و معارف قرآنی]]، شماره ۴، پاييز ۱۳۷۶ش.[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7775/قلمرو-شورا-بیعت-و-انتخابات-در-حکومت-اسلامی مقاله را از اینجا بخوانید] | ||
#بیعت از منظر فقه تطبیقی، [[محمدمهدی آصفی]]، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۲، مهر و آبان ۱۳۷۴ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/26423/بیعت-از-منظر-فقه-تطبیقی مقاله را از اینجا بخوانید] | #بیعت از منظر فقه تطبیقی، [[محمدمهدی آصفی]]، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۲، مهر و آبان ۱۳۷۴ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/26423/بیعت-از-منظر-فقه-تطبیقی مقاله را از اینجا بخوانید] | ||
#تحلیلی فقهی از بیعت، محمدمهدی آصفی، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره | #تحلیلی فقهی از بیعت، محمدمهدی آصفی، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۳۴، بهمن و اسفند ۱۳۶۹ش.[http://ensani.ir/fa/article/download/100931 مقاله را اینجا ببینید] | ||
===عربی=== | ===عربی=== | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
#نحو مفهوم جديد لفقه البيعة، معبدالرحيم عمرمحيي الدين، مجلة أمة الإسلام العلمية (سودان)، شماره ۵، ۲۰۱۰م/ ۱۴۳۱ق. | #نحو مفهوم جديد لفقه البيعة، معبدالرحيم عمرمحيي الدين، مجلة أمة الإسلام العلمية (سودان)، شماره ۵، ۲۰۱۰م/ ۱۴۳۱ق. | ||
#البيعة في النظام السياسي المغربي عبر التاريخ : من التنظيم الفقهي الإسلامي إلى التقعيد عرفا دستوريا، عبدالمجيد بوكير، منشورات مجلة الحقوق (مراکش)، سلسلة الأعداد الخاصة، شماره ۲، ۲۰۱۱م. | #البيعة في النظام السياسي المغربي عبر التاريخ : من التنظيم الفقهي الإسلامي إلى التقعيد عرفا دستوريا، عبدالمجيد بوكير، منشورات مجلة الحقوق (مراکش)، سلسلة الأعداد الخاصة، شماره ۲، ۲۰۱۱م. | ||
#البيعة في النظام السياسي الإسلامي، فيروز عثمان صالح | #البيعة في النظام السياسي الإسلامي، فيروز عثمان صالح عثمان، مجلة العلوم والبحوث الإسلامية (سودان)، شماره ۱، ۲۰۱۰م. | ||
#خدعوك فقالوا: ان الشورى والبيعة هما الديمقراطية، سيد القمني، أدب ونقد (مصر)، دوره ۱۸، شماره ۲۰۴، ۲۰۰۲م. | #خدعوك فقالوا: ان الشورى والبيعة هما الديمقراطية، سيد القمني، أدب ونقد (مصر)، دوره ۱۸، شماره ۲۰۴، ۲۰۰۲م. | ||
#البيعة في الإسلام، ومقارنتها بالقانون الدولي العام، السعيد بوركبه، الإحياء (مراکش)، شماره ۱۶، ۲۰۰۰م / ۱۴۲۱ق. | #البيعة في الإسلام، ومقارنتها بالقانون الدولي العام، السعيد بوركبه، الإحياء (مراکش)، شماره ۱۶، ۲۰۰۰م / ۱۴۲۱ق. | ||
#تطور مفهوم البيعة في المغرب، الصديق الروندة، الإحياء (مراکش)، شماره ۱۱، ۱۹۹۸م/ ۱۴۱۸ق. | #تطور مفهوم البيعة في المغرب، الصديق الروندة، الإحياء (مراکش)، شماره ۱۱، ۱۹۹۸م/ ۱۴۱۸ق. | ||
#البيعة في الفكر السياسي الاسلامي الحسني، عبدالسلام أحمد فيغو، دعوة الحق، شماره | #البيعة في الفكر السياسي الاسلامي الحسني، عبدالسلام أحمد فيغو، دعوة الحق، شماره ۳۱۴، ۱۹۹۵م/ ۱۴۱۶ق. | ||
#البيعة والخلافة في الإسلام، الحاج أحمد ابن شقرون، الإحياء (مراکش)، دوره ۴، شماره ۲، ۱۹۸۵م. | #البيعة والخلافة في الإسلام، الحاج أحمد ابن شقرون، الإحياء (مراکش)، دوره ۴، شماره ۲، ۱۹۸۵م. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
===فارسی=== | ===فارسی=== | ||
#رویکردهای فقهی به نقش مردم در حکومت و بازتاب آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نوید ابراهیم‌تبار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، کارشناسی ارشد ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/87a076940b59af814b992436e28d8d5f پایان‌نامه را اینجا ببینید.] | #رویکردهای فقهی به نقش مردم در حکومت و بازتاب آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، نوید ابراهیم‌تبار، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، کارشناسی ارشد ۱۳۹۵ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/87a076940b59af814b992436e28d8d5f پایان‌نامه را اینجا ببینید.] | ||
#مقایسه نهاد بیعت در اسلام با انتخابات در نظام‌های حقوقی معاصر، امین گراوندی، کارشناسی ارشد، | #مقایسه نهاد بیعت در اسلام با انتخابات در نظام‌های حقوقی معاصر، امین گراوندی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/415fcd0f7f6cb1c219851dbea210a702/search/f8da85336f8c964054a47c71e3c86e6c پایان‌نامه را اینجا ببینید.] | ||
#بررسی فقهی کلامی بیعت در اسلام، ایمان حسینیان، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۰ش. | #بررسی فقهی کلامی بیعت در اسلام، ایمان حسینیان، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۹۰ش. | ||