۵٬۰۵۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{منابع مطالعاتی}} | {{منابع مطالعاتی}} | ||
[[بیعت]] در [[فقه سیاسی]] قراردادی اجتماعی بین کارگزاران سیاسی و افراد جامعه و یکی از | [[بیعت]] در [[فقه سیاسی]] قراردادی اجتماعی بین کارگزاران سیاسی و افراد جامعه و یکی از راه‌های [[مشارکت سیاسی]] مردم در تأسیس و استمرار حکومت است. هر حکومتی در شکل‌گیری و بقای خود نیازمند مشروعیت است؛ که این مشروعیت در نظامهای دموکراتیک از طریق [[انتخابات]] به دست می‌آید؛ حال آیا مفهوم بیعت در فقه اسلامی، نوعی انتخاب است و همان کارکرد را دارد؟ پیش‌فرضِ مفهوم «بیعت» برتری یا ولایتی است که حاکم (به مثابه بیعت گیرنده) بر مردم (به مثابه بیعت‌کننده) دارد. با این وصف، پرسشی که در نظامهای ولایی همچون نظام [[ولایت فقیه]] مطرح می‌شود، این است که آیا بیعت مؤخر از ولایت است یا مقدم بر آن؟ به عبارت دیگر آیا ولایت حاکم بر مردم، پیش از بیعت - مثلا از سوی خداوند - جعل شده یا اینکه بیعت علت جعل ولایت است؟ در صورتی که تقدم ولایت بر بیعت را برگزینیم، این سوال مطرح می‌شود که آیا بیعت همچنان معنایی نزدیک به انتخاب دارد و مبنای مشروعیت نظام سیاسی است؟ و اگر چنین نیست کارکرد بیعت چه خواهد بود؟ | ||
هر | |||
بنا بر پیش‌فرض‌های | بنا بر پیش‌فرض‌های کلامیِ فقه اسلامی، مشروعیت [[حکومت اسلامی]] مستند به اراده خداوند است و تأییدِ مردمی، فقط رهگذری برای فعلیت یافتن اراده الهی است. این ادعا می‌تواند مبنایی برای تعیین کارکرد بیعت و جایگاه آن در نظام سیاسی اسلام باشد. یکی از پیامدهای این نگاه این است که بیعت شرط کافیِ مشروعیت حاکم نیست. حاکم بایستی واجد شرایطی - همچون عدالت، توانمندی سیاسی و تسلط به مبانی دینی - باشد که او را شایسته قرار گرفتن در مسند حکومت گرداند. از این رو می‌توان برای بیعت ظوابطی در نظر گرفت که خود مبنای مشروعیت بیعت هستند. طبق این ظوابط اگر جامعه‌‌ای از بیعت با فرد شایسته عدول کرد و با فردی ناشایست بعیت نمود، در این صورت از مشروعیت فقهی برخوردار نخواهد بود. در اینجا تفاوت بیعت با «رأی» و «انتخاب» آشکارتر می‌شود؛ چرا که این دو مفهوم مبنای مشروعیت برخی نظامهای سیاسی هستند، در حالی که بیعت نه تنها مبنای مشروعیت سیاسی نیست؛ بلکه خود کنشی است که در شرایط خاصی مشروعیت پیدا می‌کند. | ||
==کتاب== | ==کتاب== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۱: | ||
==مقاله== | ==مقاله== | ||
===فارسی=== | ===فارسی=== | ||
#نسبت‌سنجی درون‌مایه بیعت در اندیشه سیاسی شیعه با ماهیت و کارویژه «رأی» در حقوق اساسی مدرن، حامد | #نسبت‌سنجی درون‌مایه بیعت در اندیشه سیاسی شیعه با ماهیت و کارویژه «رأی» در حقوق اساسی مدرن، حامد نیکونهاد و مهدی زارع، [[فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب]]، شماره ۱۹، بهار ۱۳۹۸ش. [https://csiw.qom.ac.ir/article_1387_5b7ffca2ebfa8ab9b01ca10cc890bb54.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#واکاوی نسبت مشروعیت و بیعت در حکومت علوی، تقی | #واکاوی نسبت مشروعیت و بیعت در حکومت علوی، تقی محدر و محمدجواد یاوری سرتختی، [[فصلنامه حکومت اسلامی]]، شماره ۸۹، پاییز ۱۳۹۷ش. [http://mag.rcipt.ir/article_85444_6bf1bd8abf39f1f0619991f1f6220e23.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#جایگاه تشریع، شورا و بیعت، مسعود بهرامیان، فصلنامه نقد کتاب تاریخ، شماره ۱۶، زمستان ۱۳۹۶ش. | #جایگاه تشریع، شورا و بیعت، مسعود بهرامیان، فصلنامه نقد کتاب تاریخ، شماره ۱۶، زمستان ۱۳۹۶ش. | ||
#شرط و شروط یک تنفیذ؛ بررسی تفاوت نظام بیعت و نظام رأی در اداره جامعه، محمدمهدی میرباقری، ماهنامه سوره اندیشه، شماره ۷۱ - ۷۰، شهریور و مهر ۱۳۹۲ش. | #شرط و شروط یک تنفیذ؛ بررسی تفاوت نظام بیعت و نظام رأی در اداره جامعه، محمدمهدی میرباقری، ماهنامه سوره اندیشه، شماره ۷۱ - ۷۰، شهریور و مهر ۱۳۹۲ش. | ||
#آیا بیعت اساس حکومت اسلامی را تشکیل می‌دهد؟، جعفر | #آیا بیعت اساس حکومت اسلامی را تشکیل می‌دهد؟، [[جعفر سبحانی]]، [[درس‌هایی از مکتب اسلام]]، شماره ۶۲۰، دی ۱۳۹۱ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/974744/آیا-بیعت-اساس-حکومت-اسلامی-را-تشکیل-می-دهد مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#بیعت، سازوکار مشارکت سیاسی مردم در حکومت مهدوی، خدامراد سلیمیان، فصلنامه انتظار موعود، شماره ۳۷، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش. | #بیعت، سازوکار مشارکت سیاسی مردم در حکومت مهدوی، خدامراد سلیمیان، فصلنامه انتظار موعود، شماره ۳۷، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش. | ||
#بیعت در نظام ولایت فقیه و قانون اساسی، عباس پسندیده، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۴۷، بهار ۱۳۸۷ش. [http://www.rcipt.ir/pdfmagazines/047/03.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | #بیعت در نظام ولایت فقیه و قانون اساسی، عباس پسندیده، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۴۷، بهار ۱۳۸۷ش. [http://www.rcipt.ir/pdfmagazines/047/03.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#مردم سالاری، بیعت و ولایت، سید وحید مصباح، دوفصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۷۱، مرداد و شهریور ۱۳۸۷ش. [https://rasekhoon.net/article/show/160892/مردم-سالاري-بيعت-و-ولايت متن مقاله را اینجا ببینید.] | #مردم سالاری، بیعت و ولایت، سید وحید مصباح، دوفصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره ۷۱، مرداد و شهریور ۱۳۸۷ش. [https://rasekhoon.net/article/show/160892/مردم-سالاري-بيعت-و-ولايت متن مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#جایگاه بیعت و انتخابات در نظام سیاسی اسلام، احسان پورحسین، فصلنامه علوم | #جایگاه بیعت و انتخابات در نظام سیاسی اسلام، احسان پورحسین، [[فصلنامه علوم سیاسی]]، شماره ۳۹ و ۴۰، پاییز و زمستان ۱۳۸۶ش. [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/716750/جایگاه-بیعت-و-انتخابات-در-نظام-سیاسی-اسلام مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#بیعت و قدرت: بررسی نقش بیعت در اندیشه سیاسی اسلام، عباس پسندیده، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۴۶، زمستان ۱۳۸۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/220576 مقاله را اینجا ببینید.] | #بیعت و قدرت: بررسی نقش بیعت در اندیشه سیاسی اسلام، عباس پسندیده، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۴۶، زمستان ۱۳۸۶ش. [http://ensani.ir/fa/article/download/220576 مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#«بیعت» پیش از دموکراسی، بررسی اصل «بیعت» در ساختار سیاسی اسلام، محمدرحیم عیوضی، ماهنامه زمانه، سال سوم، شماره ۲۴، شهريور ۱۳۸۳ش. | #«بیعت» پیش از دموکراسی، بررسی اصل «بیعت» در ساختار سیاسی اسلام، محمدرحیم عیوضی، ماهنامه زمانه، سال سوم، شماره ۲۴، شهريور ۱۳۸۳ش. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۵: | ||
#ماهیت بیعت از منظر حدیث شیعه، احمد دیلمی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹، پاییز ۱۳۷۷ش. [http://www.rcipt.ir/pdfmagazines/009/05.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | #ماهیت بیعت از منظر حدیث شیعه، احمد دیلمی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۹، پاییز ۱۳۷۷ش. [http://www.rcipt.ir/pdfmagazines/009/05.pdf مقاله را اینجا ببینید.] | ||
#بیعت و نقش آن در حکومت اسلامی، محمد فاکر میبدی، وحدت اسلامی، دوره ۱۰، تیر ۱۳۷۶ش. | #بیعت و نقش آن در حکومت اسلامی، محمد فاکر میبدی، وحدت اسلامی، دوره ۱۰، تیر ۱۳۷۶ش. | ||
#قلمرو شورا، بیعت و انتخابات در حکومت اسلامی، علی اکبر رستمی، علوم و معارف | #قلمرو شورا، بیعت و انتخابات در حکومت اسلامی، علی اکبر رستمی، [[فصلنامه علوم و معارف قرآنی]]، شماره ۴، پاييز ۱۳۷۶ش.[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7775/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C مقالهرا از اینجا بخوانید https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/7775/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%DB%8C%D8%B9%D8%AA-%D9%88-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C] | ||
#بیعت از منظر فقه تطبیقی، محمدمهدی | #بیعت از منظر فقه تطبیقی، [[محمدمهدی آصفی]]، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۶۲، مهر و آبان ۱۳۷۴ش. | ||
#تحلیلی فقهی از بیعت، محمدمهدی آصفی، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۳۴ ، بهمن و اسفند ۱۳۶۹ش.[http://ensani.ir/fa/article/download/100931 مقاله را اینجا ببینید.] | #تحلیلی فقهی از بیعت، محمدمهدی آصفی، دوماهنامه کیهان اندیشه، شماره ۳۴ ، بهمن و اسفند ۱۳۶۹ش.[http://ensani.ir/fa/article/download/100931 مقاله را اینجا ببینید.] | ||