انتقال خون (منابع مطالعاتی): تفاوت میان نسخه‌ها

{{منابع مطالعاتی}}  

[[انتقال خون]] از موضوعات مهم [[فقه معاصر]] است. این اهمیت ریشه در پیشرفت دانش پزشکی و استفاده متفاوت از خون به‌ویژه خون انسان و فرآورده‌های آن دارد. بنابر نظر فقها جواز انتقال خون مترتب به غرض عقلایی مانند درمان و نجات بیمار است. مسئله فقهی مورد مناقشه در این زمینه بحث انتقال خون آلوده می‌باشد. انتقال غیرعمدی خون آلوده به اشخاص دیگر موجب پرداخت خسارت (دیه یا ارش) است، اما پرداخت هزینه درمان شخص دریافت‌کننده محل اختلاف است.

 

انتقال خون به‌صورت عمدی به خود یا شخص دیگر از نظر حکم تکلیفی مشمول ادله حرمت اضرار و حرام است و از نظر حکم وضعی، شخص انتقال‌دهنده اگر به خودش خون را انتقال داده است مستحق تعزیر می‌باشد. اما در مورد انتقال به شخص دیگر دو صورت دارد: پیش از تحقق نتیجه زیان‌بار و بعد از آن.

 

بنابر صورت اول، مجازات تعزیری انتقال‌دهنده به سبب ایجاد آسیب در دیگری مانعی ندارد. اما در صورت دوم اگر انتقال خون منجر به فوت گیرنده خون شود، انتقال‌دهنده محکوم به قصاص است. اما اگر انتقال خون، مرگ گیرنده آن را  در پی نداشته باشد در مورد کیفیت و نحوه مجازات عامل انتقال اختلاف نظر وجود دارد.

 

انتقال خون با چالش‌ها و مسائل دیگری نیز در فقه معاصر مواجه است از جمله‌ می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: آیا وضعیت خاص شخص دریافت‌کننده مانند کهولت سن یا وجود بیماری دیگری در او، بر مجازات عامل انتقال تأثیر‌گذار است؟ آیا می‌توان انتقال‌دهنده را به پرداخت هزینه درمان گیرنده خون به عنوان هزینه مازاد بر دیه ملزم کرد یا خیر؟  بنابر حکم به قصاص عامل انتقال خون در صورت عدم فوت دریافت‌کننده خون آلوده، نحوه قصاص چگونه است؟ فروش خون آلوده با علم فروشنده به انتقال  آن به شخص دیگر چه حکمی دارد؟

 

درباره این موضوع انواع منابع مطالعاتی با رویکرد فقهی و حقوقی در این صفحه جمع‌آوری شده است.

 

=== فارسی ===

# بررسی فقهی قوانین خون و فرآورده‌های خونی، غلامرضا مهدیزاده جرجافکی، قم، زمینه‌سازان ظهور امام‌عصر (عج)، ۱۳۹۹ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/99/99c28968.pdf لینک صفحات ابتدایی کتاب]

# حقوق طب انتقال خون، احمد امی، تهران، [[انتشارات حقوقی]]، بهار ۱۳۹۷ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/97/97502106.pdf لینک صفحات ابتدایی کتاب]

# تحلیل و بررسی بیع خون، محسن درانی، تهران، چراغ دانش، ۱۳۹۶ش. [https://pic.ketab.ir/DataBase/bookpdf/96/96724158.pdf لینک صفحات ابتدایی کتاب]

# خون و اهدای آن از نظر اسلام همراه با: مروری برکلیات خون‌شناسی دستگاه گردش خون و اهدای خون، سید علی صباغ دارابی و علی حسنی، مشهد، سازمان انتقال خون ایران، اداره کل منطقه‌ای آموزشی انتقال خون استان خراسان‏‫‏، ۱۳۸۰ش.

# التحریم المتعلق بالدم و حکم نقل‌الدم، عبلة الکحلاوی، قاهره، مصر، دارالرشاد، ۲۰۰۴م.

# الأحکام الشرعیة و القانونیّة للتصرفات الواردة علی الدم، محمد عبدالظاهر حسین، قاهره، مصر، دارالنهضة العربیة،۲۰۰۳م.

# مدی مشروعیّة الإستشفاء بالدم البشري و أثر التصرف فیه في الفقه الإسلامی و القانون المدني، محمد عبدالمقصود حسن داود، اسکندریه، مصر، دارالجامعة الجدیدة للنشر، ۱۹۹۹م.

# نقل‌الدم و أحکامه الشرعیة، محمد صافی، حمص، سوریه، مؤسسة الزعبى للطباعة و النشر،۱۹۷۳م.

=== فارسی ===

# روش‌های جبران خسارت ناشی از انتقال خون آلوده در ایران، رضوان ملک‌آرا، [[دوفصلنامه تحقیقات حقوق قضایی]]، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. [http://ensani.ir/file/download/article/1625897314-10409-2-44.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# کارایی اقتصادی حقوق طب انتقال خون، احمد امی، [[فصلنامه حقوق پزشکی]]، شماره ۵۲، بهار ۱۳۹۹ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-761-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# دامنه مسؤولیت مدنی مراجع دولتی و عمومی در جبران زیان ناشی از انتقال خون، فریدون نهرینی و مریم احمدی پرتوی، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۴۴، بهار ۱۳۹۷ش. [https://ijmedicallaw.ir/article-1-857-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# جرم انگاری انتقال عمدی بیماری از طریق اهدا عضو یا خون آلوده، مهدی سمندری بهراسمان، فصلنامه مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، شماره ۱، ۱۳۹۷ش.

# خرید و فروش خون از منظر فقه امامیه، معصومه مطلبی، سید محمد شفیعی مازندرانی، [[فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی]]، دوره ۶، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۹۴ش. [http://aqojap.journal.qom-iau.ac.ir/article_527109_cf2efb46ab7ad5441abc7a0fa948a491.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# درنگی در انتقال خون از دیدگاه فقه جزایی، حسین ناصری مقدم و هاجر رضایی، [[فصلنامه کاوشی نو در فقه]]، سال بیست و دوم، شماره ۳، پاییز۱۳۹۴ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_64193_e1909cfb4cb7e915170a84e4e8f91ff6.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# تحلیل حقوقی کدهای اخلاقی اهدا و انتقال خون، محمود عباسی و علی‌اکبر پورفتح‌الله و ابوالفضل اصغری، فصلنامه اخلاق زیستی، شماره ۱۶، تابستان ۱۳۹۴ش. [https://journals.sbmu.ac.ir/be/article/view/13884/10532 مقاله را از اینجا بخوانید]

# نقش بیمه در جبران خسارت ناشی از انتقال خون، علی رفیعی و راضیه محسنی، نخستین کنگره بین‌المللی جامع حقوق، ۱۳۹۴ش.

# مسؤولیت مدنی ایراد خسارت معنوی ناشی از بیماری‌های ایدز و هپاتیت در اثر انتقال خون آلوده، با نگاهی به پرونده هموفیلی‌ها، محسن کاظمی و محمد روشن و شجاع روزبهانی، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره۳۰، پاییز۱۳۹۳ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-254-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# اثبات فقهی صحت و حلیت خرید و فروش خون، جعفر ارجمند دانش و دکتر سید محمدرضا آیتی، [[فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی]]، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، سال هفتم، شماره ۲۲، زمستان ۱۳۹۳ش. [http://jil.bonabiau.ac.ir/article_525433_625550a137b715abf70db4fd923ee7d2.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# حقوق بیماران در استفاده از فرآورده‌های خونی، مصطفی نصیری، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۲۸، بهار ۱۳۹۳ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-207-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# در تأمل یک رأی در زمینهٔ مسئولیت مدنی ناشی از انتقال خون‌های آلوده، عباس میرشکاری و زینب فرازمند و زهرا علی‌اکبر نیشابوری، مجله اندیشمندان حقوق، شماره ۳، بهار۱۳۹۲ش.

# مسؤولیت مدنی بدون تقصیر ناشی از انتقال خون آلوده، نسرین کریمی، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۱۴، پاییز ۱۳۸۹ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-480-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# انتقال بیماری ایدز از طریق تماس جنسی و انتقال خون؛ از آثار حقوقی تا پیامدهای کیفری، محمود عباسی و لادن عباسیان و سید رضا احسان‌پور و افسانه قنبری، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۴، بهار۱۳۸۷ش. [http://ijmedicallaw.ir/article-1-447-fa.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# مسئولیت کیفری ناشی از انتقال ایدز و عوامل رافع آن؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، کانادا و فقه امامیه، سید مصطفی مصطفوی و سید رضا احسان‌پور، [[دوفصلنامه حقوق اسلامی]]، شماره ۲۶، پاییز و زمستان۱۳۸۶ش. [https://ilr.journals.isu.ac.ir/article_1282.html مقاله را از اینجا بخوانید]

# مسئولیت مدنی ناشی از انتقال خون آلوده، محمود کاظمی، [[فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی]]، شماره ۳، پاییز ۱۳۸۶ش. [https://jlq.ut.ac.ir/article_18944_a2bd0a5eb31ea72acdbde0ab8453e62e.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

#خرید و فروش خون، علی زمانی قمشه‌ای، مجموعه آثار کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی(س) «نقش زمان و مکان در اجتهاد»، جلد ۱۱، زمستان ۱۳۷۴ش.  

# خرید و فروش خون، اسماعیل اسماعیلی، فصلنامه کاوشی نو در فقه، سال اول، شماره ۱، ۱۳۷۳ش. [https://jf.isca.ac.ir/article_4147.html مقاله را از اینجا بخوانید]

# التبرع بالدم: دراسة فقهية مقارنة، حسان بن جاسم الهایس، مجلة أبحاث‌، جامعة الحديدة - كلية التربية بالحديدة، شماره ۱۴، یمن، ۲۱۹م. [https://ojs.abhath-ye.com/index.php/OJSABAHATH-YE/article/view/145/120 مقاله را از اینجا بخوانید]

# فقه صدقةالدم شرعاً و واقعاً، محمد الحراق، مجلة الفقه و القانون، صلاح‌الدين دكداك، شماره ۵۹، مغرب، ۲۰۱۷م. [https://platform.almanhal.com/Files/2/118271 مقاله را از اینجا بخوانید]

# دم‌الإنسان في الميزان الشرعي، محمد إسماعيل أحمد العطيوي، [[مجلة دارالإفتاء المصرية]]، مجلد ۶، شماره ۱۶، مصر، ۲۰۱۴م. [https://dftaa.journals.ekb.eg/article_124952_c2ef5d131a7ca13b1f69b5df661db436.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# خطأ الطبيب في الإصابة بالمرض أثناء نقل الدم، أديبة محمد أبوقر، [[مجلة الجامعة الأسمرية الإسلامية]]، الجامعة الأسمرية الإسلامية، شماره ۲۲، لیبی، ۲۰۱۴م. [http://www.asmarya.edu.ly/journal/wp-content/uploads/2020/12/JAU2014-22-3.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# نقل‌ دم أو عضو أو جزئه من انسان إلى آخر، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الإفتاء. اللجنة الدائمة للبحوث العلمية و الإفتاء، مجلة الهداية، المجلس الإسلامي الأعلى، مجلد ۴۰، شماره ۱۸۷، تونس، ۲۰۱۳م.  

# نقل‌الدم بين الطب و الفقه، عبد‌الله علي الصيفي، محمد محمود الطوالبة، [[المجلة الأردنیة في الدراسات الإسلامیة]]، جامعة آل البيت، مجلد ۱۱، شماره ۱، اردن، ۲۰۱۲م. [http://repository.aabu.edu.jo/jspui/handle/123456789/914 مقاله را از اینجا بخوانید]

# التبرع بالدم في ضوء الشرع و الطب، خالد سعد النجار، الجندي المسلم، القوات المسلحة - إدارة الشؤون الدينية، مجلد ۳۶، شماره ۱۲۳، عربستان سعودی، ۲۰۰۶م. [https://midad.com/article/210532/التبرع-بالدم-في-ضوء-الشرع-والطب مقاله را از اینجا بخوانید]

# أحكام بيع الأعيان النجسة و مدى الانتفاع بها و بنقل‌الدم و الترقيعات الجلدية، محمد فالح مطلق بني صالح، مجلة مؤتة للبحوث و الدراسات - سلسلة العلوم الإنسانية و الاجتماعية، جامعة مؤتة، مجلد ۱۸، شماره ۵، اردن، ۲۰۰۳م. [http://eacademic.ju.edu.jo/M.Banisalih/Lists/Published%20Research/DispForm.aspx?ID=3 مقاله را از اینجا بخوانید]

# الآثار المترتبة على نقل‌الدم البشري للأشخاص في الفقه الإسلامي و القانون الوضعي، مصطفى محمد عرجاوي، [[مجلة الشريعة والدراسات الإسلامية]]، جامعة الكويت - مجلس النشر العلمي، مجلد ۱۷، شماره ۴۸، ۲۰۰۲م. [https://ia601500.us.archive.org/20/items/fiqh15001/fiqh15568.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# نقل‌الدم و أحكامه الشرعية، محمد عبدالجواد النتشة، مجلة الحكمة، نخبة من علماء الدول الإسلامية، شماره ۱۲، عربستان سعودی، ۱۹۹۷م.

# أحكام نقل‌الدم في الشريعة الإسلامية، جاد الحق علي جاد الحق، مجلة إتحاد الجامعات العربية لدراسات و بحوث الشريعة الإسلامية، جامعة الأزهر، مجلد ۱، شماره ۱، مصر، ۱۹۹۴م.  

# الإجتهاد الفقهي للتبرع بالدم و نقله، مناع بن خليل القطان، [[مجلة المجمع الفقهي الإسلامي]]، رابطة العالم الإسلامي - المجمع الفقهي الإسلامي، مجلد ۲، شماره ۳، عربستان سعودی، ۱۹۸۹م. [https://down.ketabpedia.com/files/bkb/bkb-fi00901-ketabpedia.com.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# نقل‌‌ دم أو عضو أو جزئه من إنسان إلى آخر، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الإفتاء. اللجنة الدائمة للبحوث العلمية و الإفتاء، مجلة البحوث الإسلامية، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الافتاء، شماره ۲۲، عربستان سعودی، ۱۹۸۸م. [https://www.alifta.gov.sa/Ar/Magazine/Pages/issues.aspx?cultStr=ar&View=tree&NodeID=3141&PageNo=1&BookID=2 مقاله را از اینجا بخوانید]

# حكم العلاج بنقل دم للإنسان أو نقل أعضاء أو أجزاء منها، أحمد فهمي أبو‌سنة، مجلة المجمع الفقهي الإسلامي، رابطة العالم الإسلامي - المجمع الفقهي الإسلامي، مجلد ۱، شماره ۱، عربستان سعودی، ۱۹۸۷م. [https://ia804600.us.archive.org/15/items/fiqh05001/fiqh05852.pdf مقاله را از اینجا بخوانید]

# حكم نقل‌الدم، خلیل حمیض، مجلة الأمة، رئاسة المحاكم الشرعية و الشؤون الدينية، مجلد ۳، شماره ۲۸، قطر، ۱۹۸۳م.  

# نقل‌الدم و احكامه الشرعية، محمود ناظم نسیمی، مجلة حضارة الإسلام، مصطفی السباعي، مجلد ۱۵، شماره ۱، سوریه،۱۹۷۴م.

=== فارسی ===

# تحلیل ابعاد حقوق خون از منظر حقوق خصوصی، مریم احمدی پرتوی، پایان‌نامه دکتری، پردیس بین‌المللی کیش، دانشگاه تهران، ۱۳۹۶ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/98bbd418cd53692c63ad03a2e8fdbc74 لینک دسترسی به پایان‌نامه]،

# داد و ستد خون در فقه و حقوق، هرمز گرجی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مجتمع دانشگاهی ولی‌عصر (عج) - دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/7ba30f98c29060f048c39cf4522f3291 لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# مسئولیت مدنی ناشی از انتقال خون آلوده در حقوق ایران، راضیه محسنی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/30871c1f674d78af5a0c575efdbcd6e9 لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# انتقال خون در فقه امامیه و حقوق موضوعهٔ ایران، وحیده رشدی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۳۹۴ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/022671f77139e6aee11104a7001dc4a2 لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# بررسی فقهی خرید و فروش خون از دیدگاه مذاهب خمسه و حقوق ایران، روح‌الله آب‌روشن، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم انسانی- گروه معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، ۱۳۹۳ش. [http://dl.nlai.ir/UI/c91716a7-334f-4559-8fcf-8a85c72d4a9a/Catalogue.aspx لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# مسئولیت مدنی ناشی از انتقال خون و عضو آلوده، مینا غیاثی اصفهانی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق، مؤسسه آموزش‌عالی غیرانتفاعی کار، ۱۳۹۱ش. [https://ganj.irandoc.ac.ir/#/articles/79de17a5cf455dba7a20178939399d71 لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# مسئولیت مدنی ناشی از انتقال بیماری‌های خونی و مقاربتی، محمود قطبی‌فر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ۱۳۹۰ش. [http://dl.nlai.ir/UI/d619ee2e-7866-468c-988d-a887b6d1efff/Catalogue.aspx?History=true لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# ب‍ررس‍ی اح‍ک‍ام خ‍ون در ف‍ق‍ه‍. ش‍ی‍ع‍ه، ح‍م‍ی‍ده ص‍ف‍وی‍ان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دان‍ش‍ک‍ده ال‍ه‍ی‍ات، دان‍ش‍گ‍اه آزاد اس‍لام‍ی واحد مشهد، ۱۳۸۳ش. [http://dl.nlai.ir/UI/1b647687-b251-40f3-bdf2-a674dc403608/Catalogue.aspx لینک دسترسی به پایان‌نامه]

##

# أحكام نقل‌الدم: دراسة مقارنة، الفاتح عبدالرحمن محمد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة و القانون، جامعة أم‌درمان الإسلامية، أم‌درمان(سودان)، ۲۰۱۴م. [http://yarab.yabesh.ir/yarab/handle/yad/353445 لینک دسترسی به پایان‌نامه]

# الدم البشري و مدى مشروعية التصرف فيه في الفقه الإسلامي و القانون الوضعي، نافع ممدوح الکبیسي، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية القانون، جامعة بغداد، بغداد(عراق)،۲۰۰۴م.