حجاب اجباری (منابع مطالعاتی)
حجاب اجباری یا الزام حکومتی حجاب به اجرای حکم حجاب توسط حکومت اسلامی با الزام و اجبارِ قانون اشاره دارد و اینکه در صورت ترک پوشش، حکومت می‌تواند با توسل به روش‌های عقوبتی، تنبیه و تعزیر، افراد را به رعایت حجاب اجبار کند. این مسأله به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد توجه فقها قرار گرفته است. درباره الزام حکومتی حجاب دو نظر کلی از سوی فقها ارائه شده است؛ بسیاری با استناد به روایات و سیره، قائل به لزوم دخالت دولت در مسئله پوشش شده‌اند و در مقابل برخی با رد دلائل نظریه نخست، معتقدند دلیلی بر الزام حکم حجاب نداریم.
مقاله حاضر به جمع‌آوری کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابعی پرداخته است که مسئله حجاب اجباری را از منظر فقه معاصر بررسی کرده‌اند.
کتاب‌ها
- حجاب و الزام آن، مرتضی ابریان‌شاهرودی، شاهرود، آوای چلچله، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- الزام حکومتی حجاب، فاطمه مجد، حمید ولی‌زاده، اردبیل، نشر نگین سبلان، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب اجباری آری یا نه؟: تحلیل قرآنی - روایی حجاب شرعی و الزام حکومتی آن، جواد ایروانی، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حاکمیت، حجاب و عفاف: بررسی فقهی و حقوقی، فاطمه فلاح تفتی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حکومت اسلامی و حجاب، رضا قدیری صوفی، تهران، انتشارات شاکلید، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ادلّه فقهی الزام حکومتی حجاب، جواد عمویی، تهران، انتشارات مینوفر، ۱۳۹۵ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی نهادینه سازی شعائر دینی: مطالعه موردی حجاب در جمهوری اسلامی ایران، مهران شباهنگ، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مساله حجاب در جمهوری اسلامی ایران (بررسی حقوقی - جامعه شناختی)، علی غلامی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حکومت اسلامی و حکم حجاب، داوود مهدوی زادگان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظام اسلامی و مسئله حجاب (مجموعه مقالات و گفتگوها)، سید جعفر حق شناس، قم، دفتر مطالعات و تحقیقات زنان، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب: مسئولیت ها و اختیارات دولت اسلامی (مقالات فقهی و حقوقی)، ابراهیم شفیعی سروستانی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی ادله‌ی حکم حجاب در فقه و حقوق و نقش حکومت اسلامی در آن، محمد اختریان اصل و محمود قیوم زاده و یونس خداپرست، فصلنامه مطالعات فقه اقتصادی، تیر ۱۴۰۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- آیات حجاب و چالش‌های معاصر (نقد شبهات)، سید محمدحسن جواهری، دوفصلنامه شبهه پژوهی، شماره ۹، زمستان ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بازپژوهی فقهی جواز دخالت حکومت اسلامی‌درحجاب (پوشش) باتوجه به مفاد قاعده تعزیر، مریم کریمی وردنجانی، احمد مرادخانی، فصلنامه قانون‌یار، شماره ۲۷، تابستان ۱۴۰۲ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی شبهاتی درباره مسئولیت حاکمیت اسلامی نسبت به اقامه حجاب، سید علیرضا امین و اشکان نعیمی، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۴۵، بهار ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی لزوم اصلاح سیاست جنایی تقنینی جمهوری اسلامی ایران جهت رعایت فرهنگ حجاب شرعی، حمیدرضا عباسپور مبارکه و محمدحسین پوریانی و قدرت‌الله خسروشاهی، ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، شماره ۱۲، اسفند ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- وجوب حجاب حکمی فردی با آثار اجتماعی، معصومه ایمنی، محمدکاظم رحمان ستایش، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۱۹، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الزام پوشش بارویکرد به آزادی و رعایت حقوق شهروندی در فقه و حقوق ایران، فاطمه آناهید، یوسف جعفرپوربیگدیلو، فراهم عنایتی تکله، علی پورجواهری، فصلنامه مطالعات تطبیقی حقوق شهروندی، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فلسفه الزام حکومتی مساله حجاب، محمد ناطقی، دوفصلنامه پرتو خرد، شماره ۱۸، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دیدگاه‌های تفسیری آیات حجاب و مجرمانه بودن عدم رعایت حجاب شرعی، بهروز سراقی، میثم خزائی، دوفصلنامه پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تأثیر فردگرایی بر گفتمان عدم مداخله حاکمیت در الزام به حجاب، محمد رسول آهنگران، اباذر افشار، دوفصلنامه مطالعات اسلامی زنان و خانواده، شماره ۸، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- رویکردی برنهادینه سازی حیا و اخلاق عمومی در پرتو نظریه‌ی «کمال گرایی کیفری»، بشری محمدی فر، پژوهشنامه زنان، شماره ۲۵، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی فقهی حقوقی در الزام حکومتی بر حجاب زنان جهانگرد، فاطمه فلاح تفتی، دوفصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۵۰، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جمهوری اسلامی ایران و مسئلۀ بدحجاب، محمدجواد جاوید، عصمت شاهمرادی، فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، دوره ۹، شماره ۱، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حکم شرعی و حکومتی حجاب با توجه به آیه 31 نور با تاکید بر دیدگاه استاد احمد عابدینی، لطفعلی شاهدی، کیوان شاهدی، فصلنامه فقه و حقوق معاصر، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت حکومت اسلامی در امر حجاب با استناد به ادله امر به معروف و نهی از منکر، فاطمه فلاح تفتی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۶۴، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی الزام حکومتی حجاب، احمد رهدار، مجله حوزه، شماره ۱۶۷، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی نظری مداخله دولت در مسئله حجاب، علی غلامی، فصلنامه دانش حقوق عمومی، شماره ۶، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی حجاب شرعی با رویکردی بر آرای امام خمینی(س)، حسین نمازی‌فر، صالح سعادت، پژوهشنامه متین، شماره ۴۹، ۱۳۸۹ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأملی در چگونگی الزام پوشش، داوود مهدوی‌زادگان، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۷، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی در الزام حکومتی حکم حجاب، داوود مهدوی‌زادگان، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۶، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نقد و بررسى ادله فقهى الزام حکومتى حجاب، سید محمدعلی ایازی، فصلنامه فقه، شماره ۵۲، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی الزام حجاب در حکومت دینی، سید محمدعلی ایازی، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۳۶، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- درآمدی بر مبانی کلی فقهی حجاب و مسئولیت دولت اسلامی، سید ضیاء مرتضوی، فصلنامه فقه، شماره ۵۱-۵۲، بهار و تابستان ۱۳۸۶. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- الدولة الإسلامیة وفرض الحجاب، رافد التمیمی، سایت الشیعه، مرکز جهانی آل البیت للمعلومات. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الدولة الإسلامیة ومسألة الحجاب (دراسة نقدیة تحلیلیة لنظریة الإلزام)، السید محمدعلی ایازی، ترجمه علی الوردی، مجلة الاجتهاد و التجدید، شماره ۱۵، ۱۴۳۱ق.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- حجاب الزامی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران و نگرش دانش آموزان مدارس دخترانه متوسطه آموزش و پرورش ناحیه پنج تبریز، نقی زارعی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه تبریز، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- نقد یافته‌های فقهی شیعی تاریخ بنیاد دوران معاصر در مسأله حجاب، ناهید طیبی، رساله دکتری در جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی بنت‌الهدی (رض)، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مستندات فقهی حقوقی الزام بر رعایت حجاب در محیط‌های عمومی و نیمه‌شخصی، اردشیر احمدی اسکندری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، گروه حقوق، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حکم الزام به حجاب در حکومت اسلامی، نصیراحمد دهقان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۳۹۸ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سیاست جنایی قضایی اجرایی ایران در مورد عدم رعایت حجاب، اسماعیل کوهی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، دانشکده حقوق قضایی، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نقد سیاست جنایی ایران در مواجهه با عدم رعایت حجاب شرعی، حمیدرضا عباسپور مبارکه، رساله دکتری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی دیدگاه های فقهی الزامات حاکمیت و مردم در اعمال حجاب اسلامی، جهانگیر بارونی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی واحد گچساران، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی ادله الزام حکومتی پوشش زنان، فریبا سلطانعلی زاده ملکی، پایان‌نامه سطح سه در مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران، مرکز تربیت مدرس حضرت صدیقه کبری، ۱۳۹۲ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الزام حکومتی حجاب از منظر قرآن و سنت، عابدین قدیانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ملاک‌های جرم‌انگاری بدحجابی در فقه و حقوق موضوعه، حسین مهدوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی فقهی و حقوقی الزام حکومتی حجاب، سمیه نجف‌نژاد، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحدبناب، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی - حقوقی مسأله حجاب، داوود گروسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی حقوق - جرم‌شناختی پدیده بی‌حجابی، مرتضی محمودی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم اجتماعی، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مبانی فقهی وجایگاه حاکمیت در الزام به رعایت حجاب، فاطمه قاضی‌زاده، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه سمنان، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی پوشش مرد و زن در حقوق موضوعه‌ی ایران، سید محسن حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حجاب به مثابه یک الزام حکومتی، نرگس سادات مقدس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
سایر منابع
- مسئولیت دولت اسلامی در بحث حجاب، سید محمدعلی ایازی و سید ضیاء مرتضوی، نشست علمی، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۴ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نکاتی دربارهٔ الزام حکومتی بر حجاب، مهدی برزگر، یادداشت در سایت مباحثات، تاریخ درج ۴ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید، ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- «اجبار در حجاب» یا «الزام در حجاب»؛ پاسخ کدام است؟ عباس سیدنژاد، گفتگو در سایت حوزه نیوز، تاریخ درج ۱۹ تیر ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی الزام حکومتی در مسئله حجاب، علی صالحی منش، نشست علمی در مرکز جامعه علوم اسلامی، سایت وسائل، تاریخ درج ۱۷ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب ضروری دین است/ وقتی آیه حجاب نازل شد، پدیده‌‌ای بنام بی‌حجابی یا بدحجابی نداشتیم/ هرچه به شکل قانون درآمد، واجب شرعی است، ابوالقاسم علیدوست، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۷ دی ۱۳۹۷ش. ، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الزام فقهی و حقوقی حجاب، مهدی مهریزی، نشست علمی در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۱۳ بهمن۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حاشیه‌ای فقهی بر ماجرای «دختران خیابان انقلاب»، علی اشرف فتحی، مندرج در سایت اجتهاد، تاریخ درج ۲۴ اسفند ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب اجباری به قدر قدرت و مصلحت، شدنی است، محمدرضا زیبایی نژاد، مصاحبه با سایت الف، مندرج در سایت اجتهاد، ۲۵ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید ۵ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی الزام حجاب، سید محمدعلی ایازی، یادداشت در سایت جماران، تاریخ درج ۲۱ تیر ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب نگاهبان گوهر عفاف (نقدی بر مقاله ـ الزام حکومتی حجاب و ادله فقهی - نوشته سید محمدعلی ایازی در خبرگزاری انتخاب)، ابراهیم باقری، یادداشت در وبلاگ سره از ناسره، تاریخ درج ۲ آبان ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حجاب اجباری!، سید محمدجواد بنی‌سعید، پرسش و پاسخ در سایت آیت الله مکارم شیرازی، تاریخ درج ۲۳ مهر ۱۳۸۷ش، تاریخ بازدید ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الحجاب بین الشرعیة والحریة، سید منیر الخباز، سخنرانی علمی در مسجد الإمام علی (ع) در قطیف عربستان، ۱۴۲۳ق. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر