مسئولیت حقوقی رسانه‌ها (منابع مطالعاتی)
مسئولیت حقوقی رسانه‌ها مجموعه مسئولیت‌هایی است که رسانه‌های جمعی در قبال مخاطبان، تولیدکنندگان و گروه‌های مختلف جامعه دارند. نقض حریم خصوصی دیگران، هتک حرمت اشخاص، انتشار محاکمات قضایی، تبلیغات بازرگانی، نقض حقوق پدید‌آورندگان و نقض علایم تجاری از جمله مسائل حقوقی مرتبط با مسئولیت رسانه‌ها است. از سوی دیگر مسئولیت رسانه در حراست از آزادی بیان، رعایت حقوق مخاطب در دستیابی به اطلاعات صحیح، احتراز از تحریف اخبار و نشر اکاذیب، و نقش رسانه در رشد فکری و فرهنگی جوامع از مباحث اساسی نظام حقوقی و فقهی رسانه به شمار می‌رود. مسائلی همچون مسئولیت خبرنگار و مسئولیت تولیدکنندگان هنر و رسانه و افشاگری فسادهای حکومتی نیز از جهاتی زیرمجموعه مسئولیت حقوقی رسانه هستند.
کتاب‌ها
فارسی
- رسانه در آیینه فقه، زهرا احمدی‌افزادی، مشهد، صبای اندیشه، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت رسانه در انتشار پدیده مجرمانه، حمیدرضا محمدی، تهران، شهر قصه، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق رسانه، عاطفه حسینی‌فرد، ناشر: جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، محل انتشار: تهران، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آیینه فقه و حقوق در رسانه ملی، عرفان خندان‌دل‌نیا، ناشر: آوای چلچله، محل انتشار: شاهرود، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مجموعه گفتارهای فقه رسانه و ارتباطات، علی نهاوندی، مشهد، به نشر وابسته به آستان قدس رضوی، ۱۳۹۸ش. (جلد اول، فصل دوم: محتوای رسانه) کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نشر اکاذیب از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران، فهیمه علائی، ساری، نشر هاوژین، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق فرهنگی رسانه: رسانه‌های گروهی - حقوق ارتباطات جمعی، حسن درزبان‌رستمی و یوسف عباسی، ناشر: آرشین، محل انتشار: تهران، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه رسانه، مهدی طائب، قم، تسنیم اندیشه، ۱۳۹۳ش. (فصل دوم: حکم محتوای رسانه). کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق رسانه، پیتر کاری، جو ساندرز، مترجم: حمیدرضا ملک‌محمدی، ناشر: میزان، محل انتشار: تهران، ۱۳۸۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- امام خمینی و رسانه‌های گروهی (مبانی فقهی و حقوقی)، جواد فخارطوسی، ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، محل انتشار: تهران، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- مبانی فقهی جرم‌انگاری ترور رسانه‌ای و نحوه مجازات آن، مریم بشیری و علی فقیهی و محمدعلی خیراللهی، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، شماره ۷۰، زمستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کاربرد قاعده عدالت در خبررسانی از منظر حقوق مخاطب، مسلم ملکی، پژوهشهای ارتباطی، شماره پیاپی ۱۱۱، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- امنیت و رسانه؛ رویکرد فقهی – حقوقی، مهدی نوریان و روح الله آدینه، مطالعات فرهنگ ارتباطات، سال بیست و دوم، شماره ۵۴، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نبایدهای فقهی رسانه با تأکید بر امنیت و قاعده لاضرر، محمدحسن گلی شیردار و صالح منتظری و حامد مایلی، فصلنامه آفاق امنیت، شماره ۵۱، تابستان ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تحلیلی نقش رسانه‌ها در جرم‌خیزی و ارتکاب جرم با تأکید بر رویکردجرم شناختی، حمزه صفریزاده، مطالعات علوم سیاسی حقوق وفقه، دوره هفتم - شماره ۳، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل تکالیف رسانه‌های جمعی ازمنظر فقه و حقوق ایران در تبلیغات رسانه ای، محمد علی حیدری و محمد حیدری نارمندی و مسعود راعی، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، شماره پیاپی ۱۰، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی و حقوقی بر حق پخش فوتبال، امیرمحسن شعبانی و احسان نعمتی، تمدن حقوقی، شماره پیاپی ۶، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تعامل حقوق و اخلاق در تبلیغات بازرگانی با تأکید بر آثار آن بر حقوق خصوصی اشخاص، ویژه نامه رسانه ملی و تبلیغات بازرگانی همایش رسانه ملی و تبلیغات بازرگانی، دوره ۱۴، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی و حقوقی اصل آزادی کسب اطلاعات و اخبار در رسانه و استثنائات آن، احمد تقوایی و مهدی ذوالفقاری و حسن خجسته، ماهنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، شماره پیاپی ۸، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- فقه رسانه: بایسته‌های فقهی در ساحت خبررسانی، داود حسن‌پور، فصلنامه تحقیقات حقوق قضایی، شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- آزادی اطلاعات و اخبار و محدودیت اخلاق عمومی در حقوق بین‌الملل و اسلام، سعید رهایی و مسلم ملکی، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره پیاپی ۱۹، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأملی بر مسئولیت ناشی از تبلیغات کذب رسانه‌ای با رویکرد فقهی حقوقی، فاطمه مهدوی، فصلنامه پژوهشهای سیاسی و بین‌المللی، شماره ۴۵، زمستان ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کنکاشی در رعایت قواعد فقهی در تبلیغات بازرگانی تلویزیونی، مهدی یوسف و دکتر علیرضا سلیمی و دکتر سید علیرضا حسینی، فصلنامه پژوهشهای ارتباطی، شماره ۹۷، بهار ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مفهوم‌شناسی قذف رسانه‌ای و مبانی تشدید مجازات آن، مجتبی صادقی کهمینی و بهنام فارسی، پژوهشهای فقهی، دوره ۱۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قواعد فقهی «حقوق مخاطب در تبلیغات رسانه»، مهدی یوسف و دکتر سید علیرضا حسینی، دو فصلنامه فقه و حقوق معاصر، سال ۲، شماره ۳، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت مدنی رسانه‌ها از منظر فقه و حقوق اسلامی، علی‌اکبر محمدزاده، فصلنامه فقه و حقوق معاصر، سال دوم، شماره ۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقیِ مباهته رسانه‌ای، علی‌مراد حیدری، فصلنامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره ۴۷، زمستان ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- پژوهشی فقهی در مالیت و مالکیت خبر در رسانه‌های جمعی و حقوق ناشی از آن، محمدتقی فخلعی و احسان علی اکبری بابوکانی، فقه و اصول، دوره ۱، شماره ۹۶، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بازپژوهی امکان و روایی انتشار اکاذیب از دیدگاه فقه امامیه، احسان علی‌اکبری بابوکانی و محمدحسن حائری یزدی، محمدتقی فخلعی، دوفصلنامه دین و ارتباطات، شماره ۴۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی انتشار مطبوعات ضاله، احسان قباد، مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۱۱، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تکالیف خبرنگار در اسلام، محمود کریمی و احسان علی اکبری بابوکانی، پژوهشهای ارتباطی، دوره ۱۹، شماره ۷۱، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مبانی فقهی ـ حقوقی اطلاع‌رسانی و محدودیت‌های آن، علی جعفری، فقه و حقوق ارتباطات، شماره ۲، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی نشر اکاذیب در حوزه رسانه‌ها و مطبوعات از منظر فقهی، حسین‌علی سعدی و مهدی بیژنی، دوفصلنامه فقه و حقوق ارتباطات، شماره ۳، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نظام هنجاری اطلاع‌رسانی در فقه شیعه، محسن اسماعیلی و عبدالله جلالی، فصلنامه رسانه، دوره ۲۳، شماره ۴، ۱۳۹۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الطفل ووسائل الإعلام بین المخاطر الناجمة ومنظور الشریعة الإسلامیة، عزة إسماعیل عبدالغنی علی، (مصر)، دوره ۳، شماره ۲۰، ۲۰۱۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- التحریض علی الجرائم عبر وسائل الإعلام المعاصرة فی الفقه الإسلامی و القانون الوضعی دراسة مقارنة، یاسر محمد إبراهیم دربالة، مجلة النوازل الفقهیة والقانونیة، دوره ۲، شماره ۱، ۲۰۱۸م.از اینجا این مقاله را بخوانید
- الجریمة الإعلامیة فی الفقه الإسلامی، علی العماری سالم، مجلة بحوث الاتصال (لیبی)، سال ۱، شماره ۱، ۲۰۱۷م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی فقهی و حقوقی تحصیل، پردازش و انتشار خبر، حسن ملک‌پور، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور تهران جنوب، دانشگاه پیام نور استان تهران، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی بزه‌های افتراء توهین و نشر اکاذیب در نظام کیفری ایران و فقه امامیه، علی‌اصغر فراتی، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، ۱۴۰۰ش.
- مطالعه تطبیقی جرم توهین، افترا، نشر اکاذیب در قانون مجازات اسلامی فقه امامیه و فرانسه، مهسا مقدسی، کارشناسی ارشد، گروه حقوق مؤسسه آموزش عالی رضویه، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مسئولیت مدنی رسانه‌های همگانی در فقه امامیه و حقوق افغانستان، احمد عاقلی، مؤسسه آموزش عالی علوم انسانی، جامعه المصطفی العالمیه، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مسئولیت مدنی ناشی از تبلیغات دروغ در فقه و حقوق، سحر یوسفی گلوردی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- توهین، شایعه پراکنی، مزاحمت و نشر اکاذیب در فضای مجازی از نظر فقه و حقوق (موضوعه)، زینب حقایقی رودی، کارشناسی ارشد، مرکز پیام نور مشهد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مسئولیت رسانه‌های همگانی در فقه و حقوق موضوعه، احمد شهیدی‌خواه، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- افتراء و نشر اکاذیب از منظر فقه امامیه و حقوق موضوعه، فاطمه کرمان، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی احکام خبررسانی، فاطمه ولی‌پور، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی جرایم افترا و نشر اکاذیب در فقه جزایی و حقوق موضوعه، سمیرا سعیدی، دانشکده علوم انسانی، مرکز پیام نور تهران، کارشناسی ارشد، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی مسئولیت در فعالیتهای مطبوعاتی و رسانه‌ای، عطیه مقدم‌فر، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- الإعلام الاجتماعي: ضوابطه وأحكامه في الشريعة الإسلامية، نصيب خضر الحاج سعيد عمر، کارشناسی ارشد، كلية الدراسات العليا، الجامعة الاردنية، ۲۰۱۷م.
- الجرائم الإعلامية العامة في الفقه الإسلامي: دراسة تأصيلية تطبيقية، محمد بن عبدالعزيز بن صالح المحمود، كلية الشريعة والدراسات الإسلامية، جامعة القصيم، عربستان، ۲۰۱۷م/ ۱۴۳۸ق.
- الجريمة الإعلامية في الفقه الإسلامي، إيمان محمد سلامة بركة، کرشناسی ارشد، كلية الشريعة والقانون الجامعة الإسلامية (غزة)، فلسطين، ۲۰۰۸م / ۱۴۲۹ق.