مجازات زندان (منابع مطالعاتی)
مجازات زندان، از رایج‌ترین مجازات‌ها در نظام‌های حقوقی است. نظام حقوقی اسلام نیز این مجازات را در برخی موارد تشریع کرده است. این مجازات هم به عنوان مجازات حدی و هم به عنوان مجازات تعزیری در منابع فقهی و روایی ذکر شده است. به عنوان مثال، مجازات زندان برای آمر به قتل از نوع حدی و برای فراری دادن قاتل از نوع تعزیری است. آنچه که امروز در بین اندیشمندان فقه معاصر محل بحث است، تجویز و تعمیم این مجازات در موارد غیر منصوص شرعی است. پرسش‌های ذیل در مورد این مجازات مطرح است: آیا حبس شخصی که جرم او ثابت نشده است به جهت اطمینان از فرار متهم، مشروع است؟ آیا زندان به معنای مجازات در فقه اسلامی مطرح شده است یا جلوگیری از تکرار جرم؟ آیا آنچه مورد نظر نصوص دینی است حبس انفرادی را نیز شامل می‌شود؟ آیا در جامعه امروز باتوجه به تعارض حبس با حقوق زندانیان از جمله تدریجی بودن مجازات حبس و همچنین هزینه بردار بودن این مجازات که عموما از بیت المال مصرف می‌شود مشروع است؟ آیا زندان می‌تواند مجازات جایگزینی برای سایر مجازات‌ها مانند قطع دست یا تبعید باشد؟ در این صفحه کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابع مرتبط با مجازات زندان از منظر فقه معاصر، جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- خسارات ناشی از بازداشت موقت در حقوق جزا و فقه امامیه، زینبن صیری دهسرخی، اراک، انتشارات ارشک، ۱۴۰۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مشروعیت حبس در اسلام و مجازات‌های منجر به آن از نظر مذاهب خمسه، مهدی ابراهیمی، تهران، سنجش و دانش، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- زندان در حقوق اسلامی، کاوه کاکایی و فاطمه کاکایی، تهران، انتشارات پل، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قاعده وزر در مصاف با مجازات حبس تعزیری، عبدالرضا اسکندری، تهران، چتردانش، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حبس انفرادی از دیدگاه اسلام، محمد‌حسن نجاری، تهران، مجد، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- زندان از دیدگاه فقه امامیه و اهل سنت، هادی لطفی، قم، جلوه کمال، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- زندان و حقوق زندانی در فقه شیعه، رضا مقبلی قرائی، تهران، سنجش و دانش، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تبیین جایگاه مجازات حبس در فقه و حقوق ایران، مهدی سمندری‌بهر آسمان، تهران، انتشارات ماهواره، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- چرا زندان؟ جستاری کوتاه در حقوق کیفری جمهوری اسلامی ایران، سید حسین‌رضا جوادی‌هرسینی، تهران، سیب صادق(ع)، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی مجازات زندان با تکیه بر فقه و حقوق اسلامی، لیلا حقیقی، مشهد، انتشارات مینوفر، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی دیدگاه‌های فقهای اسلام در رابطه با احکام زندان و زندانیان، عبدالجبار زرگوش، مترجمان: خلیل آفنداک و حسن عباس‌زاده اهری، تبریز، آیین دادرسی، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- زندان و زندانی در متون اسلامی (ماهیت، سیر دگرگونی، حقوق مدنی)، سهراب مروتی، ایلام، جوهر حیات، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مجموعه مقالات زندان در نگاه تاریخ، فقه و حقوق، گردآورنده: سید محمدرضا حسینی، قم، اتقان، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- زندان و تبعید در اسلام، نجم‌الدین طبسی، مترجمان: سید محمدرضا حسینی و مصطفی شفیعی، قم، صفحه نگار، ۱۳۸۵ش. لینک متن کتاب
- حکم السجن في الفقه الجعفري: دیدگاه فقه شیعه درباره زندان، سید حسن موسوی‌ملکی، قم، شاکر، ۱۳۸۳ش.
- حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، نجم‌الدین طبسی، مترجمان: بوذر دیلمی‌معزی و سید هادی رمضانی و سید‌محمد‌علی احمدی‌ابهری، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۲ش.
- زندان ضرورت نه مجازات: نگاهی نقادانه به زندان و قوانین آن از منظر حضرت آیت‌الله هاشمی شاهرودی، سید محمود هاشمی شاهردوی، تهران، قوه قضاییه، معاونت امور اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم، مرکز مطبوعات و انتشارات، ۱۳۸۰ش.
- زندان از دیدگاه اسلام، بررسی مشروعیت، موارد و احکام‌زندان، محمد سپهری، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر، ۱۳۷۴ش.
- احکام زندان در اسلام، احمد وائلی، مترجم: محمد‌حسن بکائی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۲ش.
- زندان در اسلام بضمیمه ۴ مقاله دیگر، احمد صادقی اردستانی، قم، نشر محمد، ۱۳۶۰ش.
عربی
- أحكام السجناء وحقوقهم في الفقه الإسلامي، محمد راشد العمر، دار النوادر للنشر والتوزيع، دمشق، سوریه، ۲۰۱۰م.
- فقه السجن والسجناء، سعید بن مسفر الوادعي، ریاض، عربستان، جامعة نایف العربیة للعلوم الأمنیة، ۲۰۰۴م. لینک متن کتاب
- الخلاصة في أحكام السجن في الفقه الإسلامي، علي بن نايف الشحود، بی‌جا، بی‌نا، ۲۰۰۴م. لینک متن کتاب
- السجن و نفي في مصادر التشريع الإسلامي، نجم‌الدین طبسي، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۸۳ش. لینک متن کتاب
- موارد السجن فی النصوص و الفتاوی (دراسة تتناول موارد السجن و حقوق السجین)، نجم‌الدین طبسي، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۷۴ش. لینک متن کتاب
- أحكام السجن ومعاملة السجناء في الإسلام، حسن أبو غدة، کویت، مکتبة المنار، ۱۹۸۷ش. لینک متن کتاب
- موقف الشريعة الإسلامية من عقوبة السجن، أحمد اللهیب، ریاض، عربستان سعودی، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية، ۱۹۸۴م. لینک متن کتاب
مقاله‌ها
فارسی
- ارزیابی تطبیقی مجازات «حبس» در حقوق کیفری مدرن و فقه امامیه، محسن سعیدی ابواسحقی و عبدالله بهمن‌پوری و سید مهدی جوکار، فصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی بهار، شماره ۶۳، بهار ۱۴۰۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقد تعمیم مجازات حبس به جرائم غیر منصوص شرعی، سید محسن فتاحی، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۸، شماره ۱، بهار ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تعارض اعمال مجازات حبس با شخصی بودن مجازات، حمید مسجد سرایی و عبدالرضا اسکندری، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۸، شماره ۱، بهار ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- دامنه مشروعیت زندان در فقه مقارن و نقش آن در نظام کیفری ایران، ابوالقاسم خدادی و داود نوجوان، فصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۸، زمستان ۱۴۰۰ش.
- بررسی و تحلیل جزایی و کیفری اجرای مجازات حبس در محلی غیر از زندان، یوکابد رضایی، فصلنامه بین‌المللی قانون‌یار، دوره ۵، شماره ۱۷، بهار ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مبانی فقهی مجازات زندان در اسلام، محمدعلی کریمی، فصلنامه فقه و حقوق نوین، دوره ۱، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۹ش.
- بررسی فقهی مسئولیت هزینه‌های زندانی، عباس کلانتری و مرتضی مطهری‌فرد، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۶، شماره ۱، بهار ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی قاعده «التعزیر بما یراه الحاکم» همراه با بررسی موردی مجازات زندان تعزیری، مهدی شایق و محمدرضا شایق، فصلنامه فقه و اصول، سال پنجم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- درنگی در روایی، حمید مسجد سرایی و محمد‌حسن نجار، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۴، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- ضرورت تحدید مجازات زندان با تکیه بر تفاوت حبس و سجن در منابع و ادبیات فقهی، غلامحسین الهام و امیر وطنی و محبوبه حسن‌زاده، دوفصلنامه پژوهشنامه میان‌رشته‌ای فقهی، سال ششم، شماره ۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تعریف، پیشینه، اهداف و ویژگی‌های مجازات سالب آزادی، حمزه اسفندیاری بیات، فصلنامه فقه، حقوق و علوم جزا، شماره ۳، بهار ۱۳۹۶ش.
- مبانی مشروعیت حبس در فرق (مذاهب) اسلامی، علیرضا لطفی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۰ش.
- تأملی پیرامون مجازات حبس در نظام حقوقی اسلام، احمد حاجی ده‌آبادی، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۴، تابستان ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقد و بررسی فقهی نظرات مخالفان مجازات زندان، سید محمدرضا آیتی و عبدالجبار زرگوش نسب، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب، دوره ۳، شماره ۷، بهار ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید.
- بررسی مبانی فقهی، حقوقی معنوی زندانیان در فقه امامیه، احمد مرادخانی و پروانه قنواتی، فصلنامه مطالعات فقهی و فلسفی، شماره ۵، بهار ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- موارد حبس و مبانی آن در فقه اسلامی، حمید ناسخیان، ماهنامه دادرسی، سال دوازدهم، شماره ۶۹، مرداد و شهریور ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- ابعاد فقهی مجازات زندان، مهدی بیژنی، فصلنامه گواه زمستان، شماره ۱۱، زمستان ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- گذری بر مجازات زندان از دیدگاه شرعی و فقهی، محمدعلی فاضل، ماهنامه اصلاح و تربیت، شماره ۷۰، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی احکام زندان در قرآن و سنت، سهراب مروتی و عبدالجبار زرگوش نسب، فصلنامه پژوهش‌های فقهی، سال دوم، شماره ۴، بهار ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نگرشی بر روند تاریخی و حقوقی زندان در حقوق اسلام پیش از تدوین و تدوین، محمدحسین ساکت، فصلنامه حقوقی دادگستری، دوره ۶۶، شماره ۳۸، بهار ۱۳۸۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحقیقی در مبانی فقهی حبس، محسن جابری عربلو، فصلنامه مقالات و بررسیها، شماره ۵۳ و ۵۴، ۱۳۷۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- العقوبات السالبة للحریة في الفقه الإسلامي: دراسة فقهیة مقارنة، عماد حمدي محمد محمود حجازي، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بدمنهور (مصر)، مجلد ۶، شماره ۴، ۲۰۲۱م. لینک متن مقاله
- أحكام السجن في الإسلام، علي محمد ثامر العبودي، مجلة آداب ذي قار (عراق)، شماره ۳۵، ۲۰۲۱م. لینک متن مقاله
- أحکام السجن و الحبس في الفقه الإسلامي و التشريعات القانونية، جاسم كاظم عبدالله جاسم، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة للبنین بأسوان (مصر)، شماره ۴، ۲۰۲۱م. لینک متن مقاله
- التعزیر بالسجن في الفقه الإسلامي والنظام السعودي: دراسة مقارنة، خالد بن عایض بن محمد آل فهاد، مجلة کلیة دارالعلوم (مصر)، شماره ۱۳۰، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
- عقوبة السجن: نشأتها وتطورها في العصر الإسلامي، ثناء عبدالعزيز الشعراوي، مجلة کلیة الدراسات الإسلامیة والعربیة للبنات بالإسکندریة (مصر)، شماره ۳۶، مجلد ۴، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
- حرکة إصلاح السجون في عهد عمر بن عبدالعزیز رضي الله عنه ومكانتها في فقه الإسلامي، محمد راشد العمر، مجلة العلوم الإسلامیة والحضارة، مجلد ۵، شماره ۲، ۲۰۲۰م. لینک متن مقاله
- العقوبة بالسجن بین الإصالة والبدل: دراسة فقهية، أحمد بن حسين المباركي، مجلة بحوث كلية الآداب (مصر)، مجلد ۱۱۶، ۲۰۱۹م. لینک متن مقاله
- عقوبة السجن في الفقه الإسلامي والقانون السوداني، علي حسين الجيلاني حسين، مجلة الدراسات العليا (سودان)، مجلد ۱۲، شماره ۴۷، ۲۰۱۸م. لینک متن مقاله
- أحكام السجن: دراسة فقهية، محمد بن مطر السهلي، مجلة کلیة اصول الدین و الدعوة (مصر)، شماره ۳۴، مجلد ۳، ۲۰۱۶م. لینک متن مقاله
- مصلحة السجون فی الفقه الإسلامي، ضيدان الرشيدي، مجلة کلیة الشریعة والقانون بتفهنا الأشراف (مصر)، شماره ۱۷، مجلد ۳، ۲۰۱۵م. لینک متن مقاله
- وسائل إثبات الحبس في الفقه الإسلامي، محمد التاویل، منشورات مجلة القضاء المدني - سلسلة دراسات وأبحاث (مغرب)، شماره ۸، ۲۰۱۵م.
- الأحكام الفقهية الخاصة بالمرأة السجينة، أمل بنت محمد بن فالح الصغیر، مجلة العدل (عربستان سعودی)، مجلد ۱۷، شماره ۶۹، ۲۰۱۵. لینک متن مقاله
- الحبس المؤبد و أحكامه: دراسة فقهية، يسن عبداللطيف عبدالحليم محمد، مجلة کلیة الشریعة و القانون بطنطا (مصر)، شماره ۲۹، ۲۰۱۴م.
- قضايا الحبس و الاعتقال في الفقه الإسلامي، محمد سعيد محمد الرملاوي، مجلة قطاع الشريعة و القانون (مصر)، مجلد ۳، شماره ۳، ۲۰۱۱م. لینک متن مقاله
- السجن ومعاملة السجناء في الإسلام: في ضوء المرويات عن عمر بن عبدالعزيز، عبدالسلام بن محمد الشويعر، المجلة العربية للدراسات الأمنية، مجلد ۲۴، شماره ۴۸، ۲۰۰۹م.
- تقييد الحرية كعقوبة تعزيرية في الفقه الجنائي الاسلامي، محمود شمس الدين عبدالأمير الخزاعي، مجلة جامعة الأنبار للعلوم الإسلامية (عراق)، مجلد ۱، شماره ۲، ۲۰۰۹م. لینک متن مقاله
- الحبس الإصلاحي في التشريع الإسلامي، عمار عباس الحسيبتي، حولية المنتدى للدراسات الإنسانية (عراق)، مجلد ۳، شماره ۴، ۲۰۰۹م. لینک متن مقاله
- السجن في التشريع الإسلامي، يوسف حسن عبدالرحمن الشراح، مجلة معهد القضاء (کویت)، مجلد ۷، شماره ۱۴، ۲۰۰۸م.
- الحبس في الفقه الإسلامي، أیاد فوزي توفیق حمدان، مجلة دراسات إسلامیة (سودان)، شماره ۱، ۲۰۰۷م.
- أكثر ما قيل في التعزير بالجلد و السجن و بدائل السجن، عبدالله بن محمد بن عبدالرحمن المطلق و خالد بن علي العرفج، مجلة البحوث الإسلامية (عربستان سعودی)، شماره ۶۹، ۱۹۹۲م. لینک متن مقاله
- عقوبة السجن في الشريعة الإسلامية، محمد عبدالهادي سراج، مجلة دراسات عربية وإسلامية (مصر)، مجلد ۵، ۱۹۸۶م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- احکام فقهی زندان و زندانی و بررسی تطبیقی با قوانین موضوعه، کوثر لرستانی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، ۱۴۰۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی آثار، مزایا و معایب مجازات زندان، راضیه گودرزی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر لنگه، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی و جرم‌شناسی محکومیت به زندان، بتول شیخ‌لر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی حبس‌زادیی با رویکردی به قانون مصوب ۱۳۹۲ش، سید مهدی حسن‌زاده طباطبایی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی‌حقوقی حبس محکوم‌علیه در اجرای محکومیت‌های مالی، مصطفی رجبی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مشروعیت مجازات حبس از دیدگاه مذاهب خمسه، محدثه گروهی ساردو، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ملاک حبس در فقه امامیه و حقوق ایران، ناهید مطبوع، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه یزد، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مبانی فقهی کیفر حبس، جایگزین‌ها و راهکارهای اجرایی آن، محمود سراجه، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام‌نور مرکز تهران، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مجازات زندان و اثر آن بر کاهش یا افزایش جرایم در ایران، یعقوب شادمند، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- عوامل ناکارآمدی مجازات زندان در حقوق ایران، فاطمه افخمی عقدا، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه پیام نور مرکز تهران، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مطالعه تطبیقی مبانی تقنین مجازات سالب آزادی در نظام کیفری ایران و آمریکا، علی لنگرودی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی ادله مشروعیت زندان در مذاهب خمسه، عبدالمجید صالحی، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جایگاه زندان در فقه شیعه و قوانین موضوعه ایران، خدیجه افشین، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی سیاست تقنینی ایران و فقه امامیه در تحدید جمعیت کیفری، مریم ابراهیمی حور، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- عقوبة السجن في الفقه الإسلامي والقانون الوضعي، مسعود فشيت، پایان‌نامه دکتری، کلية العلوم الإسلامية، جامعة الجزائر ۱، الجزائر، ۲۰۱۹م. لینک دسترسی به پایان‌نامه
- السجن وموجباته في الشریعة الإسلامیة: دراسة مقارنة بنظام السجن في السودان، محمد بلال زكریا عمر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، کلية الدراسات العلياء، جامعة السودان للعلوم والتكنلوجيا، سودان، ۲۰۱۴م. لینک متن پایان‌نامه
- عقوبة السجن في المحاكم السعودية: دراسة فقهية للبدائل الشرعية، مسعد عايض فهد الدوسرى، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة والدراسات الإسلامية، جامعة اليرموك، اردن، ۲۰۱۴م.
- التعزير بالحبس في الفقه الاسلامي، التجاني عاد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية العلوم الإنسانية والاجتماعية والعلوم الإسلامية، جامعة الحاج لخضر، الجزائر، ۲۰۰۷م. لینک متن پایان‌نامه
- أحكام الحبس في الفقه الإسلامي، هشام عبده عبدالله قاسم الشريف، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة النيلين، سودان، ۲۰۰۶م. لینک دسترسی به پایان‌نامه
- عقوبة السجن في الفقه الإسلامي والقوانين: دراسة مقارنة، المكاشفي العوض محمد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، معهد بحوث ودراسات العالم الإسلامي، جامعة أم درمان الاسلامية، سودان، ۲۰۰۴م.
- الحبس: أسبابه وأثره فيما يتعلق بالمحبوس: دراسة مقارنة في الفقه الإسلامي والقانونين الوضعيين الأردني والعراقي، جابر اسماعیل عبدالفتاح الحجاحجة، پایان‌نامه دکتری، كلية العلوم الاسلامية، جامعة بغداد، عراق، ۲۰۰۳م.
- أحكام السجناء وحقوقهم في الفقه الإسلامي: دراسة مقارنة، محمد راشد العمر، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة، جامعة دمشق، سوریه، ۲۰۰۱م.
- عقوبة الحبس فى الفقه الإسلامى: دراسة مقارنة، ، محمد أبو زيد عثمان أبو زيد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الدراسات العليا، جامعة القرآن الكريم والعلوم الإسلامية، سودان، ۱۹۹۹م.
- مدى صلاحية الحاكم بالتعزير بالحبس و الغرامه المالية في الفقه الإسلامي، یحیی رامز كوكش، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، كلية الشريعة، الجامعة الاردنية، اردن، ۱۹۸۷م.
- حكم الحبس في الشریعة الإسلامية، محمد بن عبدالله الأحمد، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، کلیة الشریعة والدراسات الإسلامیة، جامعة الملک عبدالعزیز، ۱۹۷۹م. لینک متن پایان‌نامه
منابع دیگر
- زندان انفرادی و شرع، گفت و گو با محسن کدیور و حسن یوسفی اشکوری، ۱۳۹۴ش. لینک متن مصاحبه