جنگ روانی (منابع مطالعاتی)
جنگ روانی استفاده از شیوه‌های تبلیغاتی و خبری برای ایجاد رُعب، تفرقه یا القای ناامنی در طرف مقابل است. در آثار عربی از جنگ روانی با عنوان «الحرب النفسیة» یاد شده است. این مفهوم هرچند از جهاتی با جنگ نرم شباهت دارد؛ اما جنگ روانی و جنگ نرم با یکدیگر تفاوت ماهوی دارند. جنگ نرم دایره وسیع‌تری نسبت به جنگ روانی دارد. در خصوص جنگ روانی پرسش‌هایی از این قبیل قابل طرح است: آیا مبادرت به جنگ روانی جایز است؟ در فرض جواز جنگ روانی، ارتکاب برخی مصادیق آن مانند کذب یا غیبت و تهمت جایز است؟ حکم دفاع در مقابل جنگ روانی چیست؟ مسئله جنگ روانی در فقه سیاسی، فقه رسانه، فقه شهر و حقوق شهروندی و فقه جهاد و دفاع قابل طرح است.
کتاب‌ها
فارسی
- عملیات روانی از منظر فقه و مصادیق تاریخی آن، عمران منصوری‌طلب، نشر میراث فرهیختگان، تهران، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی جنگ روانی، سید محمدعلی آل‌هاشم، تبریز، نشر مهد آزادی، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عملیات روانی، یعقوب یوسفوند، تهران، نشر دانشگاه افسری امام علی (ع)، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الحرب النفسیة مفاهیم إعلامیة و أحکام فقهیة، عبدالهادی محمود الزیدی، بیروت، دارالنفائس للنشر و التوزیع، ۲۰۱۰م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- عملیات روانی از منظر فقهی، علی‌اکبر مظاهری، پایگاه اطلاع‌رسانی راسخون، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- شایعه مهمترین ابزار جنگ روانی دشمن، عبدالکریم پاک‌نیا، دوره ۱۴۴۱، مجله ره‌توشه برادران، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنگ روانی و آثار مرتبت بر آن در باور و اعتقادات قرآنی و فقه عامه، سید حسن چاوشی و سید محمدمهدی احمدی، فصلنامه پژوهش های اعتقادی کلامی، شماره ۳۲، زمستان ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی قلمرو جاسوسی در عملیات روانی از منظر فقه اسلامی، علی مرادی و مرتضی طبیبی جبلی و محمدعلی حیدری و احسان علی اکبری بابوکانی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۱، شماره ۳، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی جنگ روانی از دیدگاه فقه امامیه و عامه، سید حسن چاوشی و سید محمدمهدی احمدی، فصلنامه علوم اجتماعی شوشتر، دوره ۱۱، زمستان ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- واکاوی فقهی و حقوقی عملیات روانی، علی مرادی و مرتضی طبیبی جبلی و محمدعلی حیدری، فصلنامه پژوهشنامه حقوق اسلامی، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی روش‌ها و تکنیک‌های عملیات روانی در اسلام؛ مطالعه موردی دوران حضرت فاطمه زهرا (س)، محبوبه خزاعی و حسین خاکپور و ولی‌الله حسومی، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، دوره ۱۱، شماره ۴۵، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عملیات روانی در اسلام؛ بررسی راهکارها و تکنیک‌های عملیات روانی مخالفانِ امام صادق (ع)، محدثه قادری و علیرضا حیدری‌نسب و حسین خاکپور، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، دوره ۱۱، شماره ۴۵، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- معرفی کتاب: عملیات روانی: بررسی جایگاه جنگ نرم در سیره امام سجاد (ع)، حمیدرضا حاتمی، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، دوره ۱۱، شماره ۴۵، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نقش شایعه در جنگ از نگاه قرآن، معارف مجید و فراهانی فاخره و میرزایی مجتبی، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنگ روانی یهود علیه پیامبر (صلی الله‌علیه‌وآله‌وسلّم)، مریم آقایی بجستانی و نعیمه موحدی، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ، دوره ۹، شماره ۳۶، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تبیین فقهی جنگ روانی، سید علی حسینی، دوفصلنامه مطالعات فقه امامیه، دوره ۹۲، شماره ۱، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنگ روانی در صدر اسلام، حسن فراهانی، مجله پرسمان، شماره ۸۷، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقدمه‌ای بر عملیات روانی از منظر مکتب اسلام، محمدحسین جمشیدی، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، دوره ۶، شماره ۲۳، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنگ روانی از منظر قرآن و سیره نبوی، حسن فراهانی، فصلنامه معرفت، شماره ۴۸، ۱۳۸۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- برخی از مسائل فقهی عملیات روانی، مهدی طائب، فصلنامه مطالعات عملیات روانی، دوره ۶، شماره ۲۱، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- استراتژی های جنگ روانی از دیدگاه حضرت علی (ع)، فضل الله یزدانی، فصلنامه پژوهش های مدیریت راهبردی، شمره ۲۸ و ۲۹، بهار ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الحرب النفسیة فی معرکة الفرقان و دور التربیة الإسلامیة فی مواجهتها، إسماعیل سعید محمد رضوان، مجلة الجامعة الإسلامیة للدراسات الإسلامیة، مجلد ۲۲، عدد ۱، ۲۰۱۴م. مقاله را اینجا ببینید
- الإشاعة فی زمن الحرب: و موقف الشریعة الإسلامیة منها، صلاح الدین طلب سلامة فرج، مجلة الحکمة، عدد ۴۷، ۲۰۱۳م.
- الحرب النفسیة الیهودیة فی المدینة المنورة، عبدالهادی محمود الزیدی، مجلة مرکز الدراسات الفلسطینیة، العدد ۱۵، ۲۰۱۲م. چکیده مقاله
- قراءة فی کتاب: الحرب النفسیة مفاهیم إعلامیة وأحکام فقهیة، عبدالهادی محمود الزیدی، مجلة التربیة الأسلامیة، المجلد ۳۸، عدد ۴، ۲۰۱۰م.
- الإشاعة فی عصر الرسالة: الفترة المدنیة بحث فی ضوء القرآن الکریم، شکری ناصر عبدالحسن، مجلة آداب البصرة، عدد ۵۳، ۲۰۱۰م.
- أسالیب القرآن الکریم فی مواجهة الحرب النفسیة، محمدعلی الخطیب، مجلة الوعی الإسلامی، مجلد ۴۶، عدد ۵۲۲، ۲۰۰۹م.
- الحرب النفسیة فی الإسلام: مفهومها و أشکالها قدیماً و حدیثاً و طرق مواجهتها، محمد أحمد حسن محمود، مجلة الدراسات العربیة لجامعة المنیا (مصر)، مجلد ۱، عدد ۱۸، ۲۰۰۸م.
- الأحکام المتعلقة بالشائعات فی الفقه الإسلامی، محمد السانوسی محمد شحاتة، مجلة کلیة الشریعة و القانون بأسیوط (مصر)، عدد ۲۰، ج ۲، ۲۰۰۸م.
- أسالیب الحرب النفسیة فی الإسلام و خصائصها، علی عیسی عبدالرحمن، مجلة جامعة القرآن الکریم و العلوم الإسلامیة، مجلد ۱۰، عدد ۱۴، ۲۰۰۷م.
- فقه الحرب النفسیة فی ضوء سورة الأنفال، أحمد بن صالح محمد قطران، مجلة جامعة القرآن الکریم و العلوم الإسلامیة (اندونزی)، عدد ۳، ۲۰۰۵م. مقاله را اینجا ببینید
- الحرب النفسیة فی العهد المدنی: دروس و عِبَر لواقعنا المعاصر، عبدالباسط السید مرسی، الثقافة و التنمیة (مصر)، المجلد ۶، عدد ۱۳، ۲۰۰۵م.
- الحرب النفسیة فی العهد النبوی، عبدالرحمن حمادی، الوعی الإسلامی (کویت)، دوره ۴۶، عدد ۵۳۱، ۲۰۰۹م.
- الحرب النفسیة فی عصر النبوه الحلقة الأخیرة: طرق الوقایة من الحرب النفسیة فی الإسلام، عبدالرحمن بن ناصر الهزاع، الجندی المسلم، مجلد ۱۹، عدد ۶۲، ۱۹۹۱م.
- مفهوم الحرب النفسیة فی الإسلام، فهد بن عبدالله المطیر، رسالة الکلیة لکلیة القیادة و الأرکان للقوات المسلحة، مجلد ۴، عدد ۴، ۱۹۹۸م.
- المسلمون و الحرب النفسیة فی أحد، محمد عبدالعزیز داود، المجلة العلمیة لکلیة أصول‌الدین و الدعوة بالزقازیق، عدد ۱، ۱۹۸۸م.
- فی سبیل البعث الإسلامی: من أسالیب الحرب الفکریة و النفسیة، أبوعدنان عبدالقادر البوشیخی، مجلة دعوة الحق، المجلد ۱۶، عدد ۸، ۱۹۷۴م.
- الإسلام و الحرب النفسیة، محمود شیت خطاب، المؤتمر السادس لمجمع البحوث الاسلامیة (مصر)، مجلد ۱۴، عدد ۵، ۱۹۷۱م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- بررسی مبانی فقهی جنگ روانی، زهرا عوض پور، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- تبیین حوادث حکومت امام علی (ع) با مدل عملیات روانی، رقیه رعیت‌پیشه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه میبد، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مبانی و احکام فقهی عملیات روانی، زینب محمودی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- جنگ روانی در تقابل با یهود از منظر قرآن، کارشناسی ارشد، مسلم افشاری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه یاسوج، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- سیره‌ی امام علی (علیه السلام) در مقابله با جنگ روانی و تبلیغاتی، شکوفه عبدی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- امام علی(ع) و جنگ روانی، زهرا پاکدل، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مبانی نظری و عملی جنگ روانی، رضا براتی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم سیاسی و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۷۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را اینجا ببینید
عربی
- الدعایة و الحرب النفسیة فی القرآن الکریم، عبدالرحمن غازی محمد إبراهیم، پایان‌نامه دکتری، جامعة العلوم الإسلامیة العالمیة، ۲۰۱۵م.
- سیاسة الحرب النفسیة فی الفقه الإسلامی و القانون فی السلم و الحرب، معن بن عبدالحق بن عارف خوتانی، پایان‌نامه دکتری، جامعة أم درمان الاسلامیة (سودان)، ۲۰۰۵م.
- الحرب النفسیة فی عصر النبوة، عبدالرحمن بن ناصر الهزاع، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الدعوة و الإعلام، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، ۱۹۸۵م.
- الحرب النفسیة فی صدر الإسلام: العهد المدنی، محمد بن مخلف بن صالح المخلف، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الدعوة و الإعلام، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، ۱۹۸۹م.