بیماری‌های روانی (منابع مطالعاتی)
بیماری‌های روانی موجب رفتار غیرعادی، تغییر در تلقی از پدیده‌های پیرامون و ناتوانی در تشخیص حقایق در شخص بیمار می‌شود. این افراد در فقه و حقوق به خاطر شرايط حساس روانی در قبال اعمالشان مسئوليتی ندارند و مورد مؤاخذه قرار نمی‌گيرند. جلوگیری از اجرای مجازات‌های کیفری، حجر به معنای منع از تصرف در اموال و بطلان یا فسخ عقود از عواقبی است که ممکن است برای این افراد پدید آید.
بررسی فقهی بیماری‌های روانی در باب عبادات فقه نیز دارای موضوع است لکن آنچه چالش برانگیز است نقش این بیماری‌ها در ارتباط با رفتار انسان با انسان است که در باب معاملات فقه مورد مطالعه قرار می‌گیرد. تحقیق‌های زیر به بررسی فقهی این نوع اختلال می‌پردازد.
کتاب
فارسی
- نگهداری بیماران روانی در خانواده از منظر علم پزشکی، مهدی اکبری، نشر مرکز نشر کتاب، قم، ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- موضوع‌شناسی اختلالات روانی از منظر فقه و حقوق، حمید ستوده، نشر مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)، قم، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی مرز جنون و عقل با رویکرد حقوق و تکالیف زوجه‌ی مبتلا به اختلالات روانی، احمدرضا خزایی و زینب مشهودی، نشر میزان، تهران، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- احکام فقهی حقوقی تاثیر جنون در فسخ نکاح، مریم زارع‌یزدی و فروزان علایی‌نوین، نشر لاهیجی، قم، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
مقاله
فارسی
- بررسی فقهی و حقوقی معاملات افراد افسرده، زهره بقیعی و علی اکبر ایزدی فرد و علی‌اکبر جهانی، فصلنامه فقه، شماره ۱۱۲، زمستان ۱۴۰۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اختلال انحراف جنسی زوج و تأثیر آن بر لزوم تمکین زوجه، مهدی محمدی‌نسب و جواد حبیبی‌تبار، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۰، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تاثیر جنون، عته و سفه بر مسئولیت کیفری بزهکار با رویکردی بر قوانین ایران، حسین جمعه‌پور، فصلنامه فقه و حقوق نوین، سال ۲، شماره ۵، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی جنون با تأکید بر راهنماهای تشخیصی و آماری، سیامک ره‌پیک و مهدی هادی، فصلنامه حقوقی دادگستری، دوره ۸۵، شماره ۱۱۳، ۱۴۰۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- گسترش مصادیق جنون با توجه به مفهوم و ملاک جنون از منظر فقه، قانون و علم روانشناسی، شهلا میرالوندی و زهرا فهرستی و ابراهیم یاقوتی، فصلنامه حقوق پزشکی، دوره ۱۴، شماره ۵۴، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اعتبار نظر پزشک متخصص در سقوط یا تبدیل مجازات محارب و مفسد فی الارض دارای اختلالات روحی روانی، علی‌اکبر محمدزاده و محمدعلی حیدری و احمدرضا توکلی، فصلنامه علمی پژوهشی حقوق پزشکی، دوره ۱۴، شماره ۵۵، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تأملی در جریان قاعده درأ در صورت تردید در صِغَر و یا جنون جانی با رویکردی بر نظر امام خمینی(ره)، سیف‌الله احدی و سید سجاد محمدی و شفیع عباسی اصل، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۶، شماره ۳، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مقایسه جنون در فقه و حقوق ایران و افغانستان و روانپزشکی، سید محمد موسوی، دوفصلنامه تخصصی گفتمان حقوقی، سال ۸، شماره ۱۶، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تکاليف بيماران روانی ازديدگاه فقه فريقين و عرفان اسلامی، راضيه فتحعلی‌زاده و سيد محمدمهدی احمدی، عرفان اسلامی (اديان و عرفان)، دوره ۱۶، شماره ۶۲، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی مفهوم جنون در فقه فریقین با تأملی در نگرش قانون مجازات اسلامی، محسن ملکی افضلی و مینا سعیدی، پژوهش‌های فقهی دوره ۱۵، شماره ۲، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تاملی فقهی در قاعده عدم تأخیر اجرای حد با عارض شدن جنون (نقدی بر تبصره ۱ ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی سال ۹۲)، علی‌اکبر ایزدی‌فرد و سید مجتبی حسین‌نژاد و حامد عابدی فیروزجایی، فصلنامه فقه و اصول، سال ۵۰، شماره ۱۱۴، ۱۳۹۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اختلال شخصیت دوقطبی از منظر حدود مسئولیت کیفری، سید منصور میرسعیدی و نبی‌الله غلامی، پژوهش حقوق کیفری، سال ۶، شماره ۲۲، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی جنون در فقه و روانشناسی، حمید رفیعی هنر، پژوهش‌های فقهی تا اجتهاد، سال ۲، شماره ۳، ۱۳۹۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی جنگ روانی از دیدگاه فقه امامیه و عامه، سید حسن چاوشی و سید محمدمهدی احمدی، فصلنامه علوم اجتماعی شوشتر، سال ۱۱، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی آسیبها به سلامت روانی و مسئله تعیین ارش، عبدالرضا فرهادیان، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره ۱۰، شماره ۲، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- کاربرد اصول و قواعد فقهی در پیشگیری از اختلال اضطرابی وسواس فکری عملی، پژمان برزعلی و اميرحمزه سالارزايی و فرشته ابراهيم‌آبادی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۳، شماره ۴، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی فقهی حقوقی اختلال دوقطبی در روانپزشکی، علی غیاثیان، کنفرانس بین المللی علوم انسانی و مطالعات رفتاری، ۱۳۹۳ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- گستره جنون در فقه و حقوق، محمدرضا علمی و کاوه قبادی، پژوهش‌های فقهی، دوره ۱۰، شماره ۴، ۱۳۹۳ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مانع یا رافع بودن صغر، جنون و عوامل مشابه آن نسبت به مسئولیت کیفری، علی غلامی، دوفصلنامه حقوق اسلامی، سال ۱۴، شماره ۱، پیاپی ۳۷، ۱۳۹۲ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تاثیر حدوث جنون پس از ارتکاب جرم بر مجازات، عادل ساریخانی و اسماعیل آقابابائی بنی، حقوق اسلامی (فقه و حقوق)، سال ۷، شماره ۲۶، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اثر جنون در انحلال نکاح، سعید ابراهیمی و محسن اسماعیلی، فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، سال ۱۳، شماره ۵۰، ۱۳۸۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- سقوط مجازات با عارض شدن جنون، رضا استادی، فقه اهل بیت، شماره ۵۴، ۱۳۸۷ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تعامل مفاهیم حقوقی و روانپزشکی جنون، تهمورث بشیریه، فصلنامه حقوق، شماره ۳، ۱۳۸۷ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- جنون از دیدگاه حقوق کیفری ایران، محمدجعفر حبیب زاده و انور احمدی، دادرسی، شماره ۵۵، ۱۳۸۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- احکام جنون در حقوق کیفری ایران، عباس منصورآبادی، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره ۲۴، ۱۳۷۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- نیاز سنجی پژوهشی در فقه روانشناسی، حمید مهدی‌زاده، مجموعه مقالات پنجمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- الأمراض النفسية و أثرها في التفريق بين الزوجين دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و قانون الأسرة، يوسف بن الشيخ، مجلة العلوم القانونية و الاجتماعية، المجلد ۷، العدد ۳، ۲۰۲۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأعراض الهستيرية ومدى تأثيرها على التكليف بالأحكام الشرعية، السيد أبو المجد عرابي محمد، مجلة كلية الشريعة و القانون بأسيوط، المجلد ۳۳، العدد ۵، ۲۰۲۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الفصام العقلي و أثره على العلاقة الزوجية في الفقه الإسلامي دراسة فقهية معاصرة، حسن محمود عبدالرؤف محمد، حولية کلية الدراسات الإسلامية و العربية للبنات بالإسکندرية، العدد ۳۶، المجلد ۵، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر الاضطراب ثنائي القطب على التفريق بين الزوجين دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و قانون الأحوال الشخصية الکويتي، عبدالرحمن محمد البالول، مجلة كلية دار العلوم، العدد ۱۲۹، ۲۰۲۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر المرض النفسي في أحكام الأهلية في الشريعة الإسلامية، أحمد أحمد سنهابي حسين، مجلة كلية الآداب، العدد ۲۰، ۲۰۱۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- العقوبات الشرعية المترتبة على جناية المعتل نفسيا، ضيف الله بن عامر بن سعيد الشهرى، مجلة الفقه و القانون، العدد ۸۳، ۲۰۱۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأحكام الشرعية و النظامية لمرضي الزهايمر، أسماء بنت محمد التركي، مجلة العلوم الإسلامية، المجلد ۲، العدد ۲، ۲۰۱۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- طلاق المسحور و المريض النفسي في الفقه الإسلامي دراسة مقارنة مع قانون الأحوال الشخصية العماني، سعيد بن جمعة بن سعيد العلوي، حولية كلية اللغة العربية بجرجا، المجلد ۲۲، العدد ۳، ۲۰۱۸م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر القرائن في إثبات الأهلية النفسية في الفقه الاسلامي، محمود محمد بهجت عبدالرحمن محمد، مجلة الدراسات العربية، المجلد ۳۶، العدد ۸، ۲۰۱۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأمراض النفسية و أثرها على أهلية إنشاء عقد الزواج و إنهائه، حاتم أمين محمد عباده، مجلة كلية الشريعة و القانون بتفهنا الأشراف، المجلد ۱۹، العدد ۶، ۲۰۱۷م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- طلاق المريض النفسي في الفقه الإسلامي، سالم عبدالله أبو مخدة، مجلة البحوث و الدراسات الشرعية، المجلد ۶، العدد ۶۹، ۲۰۱۷م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الذهان و أثره في عقد النكاح، توفيق بن على بن أحمد الشريف، المجلة العلمية لكلية أصول الدين و الدعوة بالزقازيق، المجلد ۲۸، العدد ۲، ۲۰۱۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الأمراض العقلية و النفسية و أثرها في عقد النكاح بالطلاق أو الفسخ، السيد أحمد عبدالله منصور، حولية کلية الدراسات الإسلامية و العربية للبنات بالإسکندرية، المجلد ۳۲، العدد ۱، ۲۰۱۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الذهان و أثره في عقد النكاح، توفيق بن على بن أحمد الشريف، المجلة العلمية لكلية أصول الدين و الدعوة بالزقازيق، العدد ۲۸، ج۲، ۲۰۱۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- وقاية الشريعة الإسلامية للعقل و النفس من المؤثرات و الأمراض العقلية و النفسية، علي المختار عثمان الأزهري، مجلة البحوث القانونية، السنة ۳، العدد ۱، ۲۰۱۵م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر الأمراض النفسية و العقلية على المسؤولية الجنائية في الشريعة، محمد نعیم یاسین، مجلة الشریعة و القانون، العدد ۱۶، ۲۰۰۲م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أحكام بيع المريض في التشريع المدني المغربي دراسة مقارنة بآراء الفقه الإسلامي، عبدالقادر العرعارى، الإحياء، العدد ۱۰، ۱۹۹۷م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
پایان‌نامه
فارسی
- مطالعه تطبیقی مبحث جنون در قانون جزای ایران، فقه امامیه و قانون جزای فرانسه، کارشناسی ارشد، طیبه رمضانی، مؤسسه آموزش عالی رضویه، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مسئولیت کیفری معتوه در حقوق ایران و مصر، دکتری تخصصی، سجاد سلیمانی، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- ازدواج بیمار روانی و پیامدهای آن در قوانین عراق، کارشناسی ارشد، زهراء علی مهدی الاماره، جامعه المصطفی العالمیه، مؤسسه آموزش عالی علوم و معارف، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عوامل رافع مسولیت کیفری در قانون جدید مجازات افغانستان فقه جعغری و حنفی، کارشناسی ارشد، ذاکرحسین احمدی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- ادله وعوامل رافع مسئولیت کیفری بیماران دوقطبی، کارشناسی ارشد، مریم بهاریه یزدی، دانشگاه آیت الله حائری میبد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- محدوده تأثیر بیماری روانی بر مسئولیت جنایی در فقه اسلامی و قانون عراق، دکتری تخصصی، عمار الجویبراوی، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه، مدرسه عالی فقه و اصول، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بیماری مجرم و تاثیرآن بر اجرای کیفر، کارشناسی ارشد، زینب وردی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مطالعه تطبیقی خشونت روانی در فقه امامیه و حقوق کیفری ایران و حقوق فرانسه، کارشناسی ارشد، وحید شمس‌الدینی دزدان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده حقوق و الهیات، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- ارتباط بین شخصیت و جرم از دیدگاه فقه، حقوق و روانشناسی، فروغ سلیمانی خراط، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- تأثیر اختلالات روانی برمسئولیت کیفری از دیدگاه فقه اهل بیت (ع) با تأکید بر عقب ماندگی ذهنی، دلیریوم، دمانس، اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روان پریشی، کارشناسی ارشد، سید محمدرضا حسینی، جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده حقوق و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- تحولات قانون مجازات اسلامی در خصوص مسئولیت کیفری ناشی از اختلالات روانی، کارشناسی ارشد، بهاره مروجی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی اختلالات روانی در طلاق از دیدگاه فقه وحقوق، کارشناسی ارشد، رؤیا سعیدی مقدم، دانشگاه شهید اشرفی اصفهانی، دانشکده حقوق و الهیات، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی تطبیقی مسقطات حضانت در مذاهب اسلامی، کارشناسی ارشد، رقیه افخمی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی مسئولیت کیفری بیماران روانی در حقوق ایران و مصر، کارشناسی ارشد، احسان صادق زاده، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌المللی بندر انزلی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- معیار و ملاکات تشخیص جنون در فقه امامیه و حقوق موضوعه، کارشناسی ارشد، مهرداد مهدوی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی ویژگی‌ها و شرایط عیوب روانی موجب فسخ نکاح در فقه و حقوق موضوعه ایران، کارشناسی ارشد، راضیه درزی رامندی، دانشکده اصول الدین، دانشکده اصول الدین مرکز قم، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مسئولیت کیفری در حالات مختلف جنون در فقه و حقوق، محسن نیک‌فرجام، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- تاثیر اختلالات روانی در ارتکاب محرمات در فقه و حقوق جزا، محرم جعفری، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید
- بررسی تطبیقی سلب حضانت در فقه اسلامی، کارشناسی ارشد، سیده‌سمانه موسوی مقدم، دانشگاه یزد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- تأثیر بیماری‌های جسمی و روحی بر سلب حضانت در فقه و حقوق ایران، سطح ۳، حسن فردین، حوزه علمیه خراسان،
- بررسی خودکشی از دیدگاه فقه و روانشناسی، فهیمه آقابابایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش.
- مسئولیت مدنی نقص ناشی از درمان بیماری‌های روانی در فقه وحقوق، کارشناسی ارشد، مریم جهانی‌فر، دانشگاه آزاد اسلامی نراق، ۱۳۹۱ش.
- اختلال روانی از نظر فقه و حقوق و روانپزشکی، کارشناسی ارشد، عسگر مهدوی‌نیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق، ۱۳۸۹ش.
- بررسی تطبیقی ماهیت و ملاک عیوب و بیماری‌های جسمی و روانی مردان در فسخ نکاح از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران، کارشناسی ارشد، مینا ملکی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- أثر الأمراض النفسية و العصبية في تصرفات الإنسان دراسة فقهية مقارنة بالتشريعات الكويتية، دكترا، ماجد مطلق سالم الديحاني، جامعة العلوم الإسلامية العالمية، ۲۰۲۲م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أحكام المريض النفسي في الفقه الإسلامي، دکترا، خلود بنت عبد الرحمن المهيزع، جامعة الامام محمد بن سعود الاسلامیة، کلیة الشریعة بالریاض، قسم الفقه، ۲۰۱۰م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- أثر الاضطرابات النفسية في المسؤولية الجزائية، دکترا، حنان راتب عطا الله الظاهر، جامعة عمان العربية، ۲۰۱۱م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- الاحكام الفقهية للامراض النفسية و طرق علاجها دراسة مقارنة، کارشناسی ارشد، انس ابتعوف عباس ابتعوف، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۰۹م.کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
سایر منابع
- نقش دين و مذهب در پيشگيری و درمان بيماری‌ها به چه صورت است؟، داوود عرفانی‌فر، پژوهشکده باقرالعلوم ع، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر