مصادره اموال (منابع مطالعاتی)
مصادره اموال سلب حق مالکیت اشخاص به نفع دولت یا شخصی خاص است. توقیف مال، به منظور بازدارنگی یا جریمه اشخاص انجام می‌شود. در شرع مقدس اسلام، همواره مالکیت خصوصی از جایگاه ویژه برخوردار بوده است. با این وجود در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ مصادره اموال به عنوان کیفر سلب مالکیت دائمی از اشخاص پذیرفته شده است. از این‌رو مصادره با ماهیت کیفر همواره به لحاظ فقهی و حقوقی محل بحث و چالش بوده است.
از آنجا که بازداشتن شخص از تصرف در اموال خود شرعا حرام و قانونا جرم است این مساله در فقه معاصر مورد بحث قرار گرفته است. سؤالات قابل طرح در این موضوع: مبنای شرعی مصادره اموال چیست؟ آیا مصادره اموال اشخاص همان استرداد اموالی است که از طریق نامشروع به دست آمده؟ اگر همان استرداد است چرا اموال مشروع نیز مصادره می‌شود؟ آیا اجازه ولی فقیه در مصادره اموال شرط است؟ روش و سیره اهل بیت در برخورد با مفسدان اقتصادی چگونه بوده است؟ آیا طرفداری از طاغوت مجوزی برای سلب مالکیت و مصادره اموال است؟ آیا مصادره اموال حکم حکومتی است؟ اگر آری، معیار حکم حکومتی چیست؟ مصلحت و مفسده در این موضوع چه نقشی دارد؟ و....
منابع ذیل در پاسخ سؤالات حقوقی و فقهی راه‌گشا خواهد بود.
کتاب‌ها
فارسی
- خلاء‌های قانونی ضبط و مصادره اموال در حقوق جزای ایران، علی رزمان، نشر قانون یار، چاپ ۱، ۱۳۹۷ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- بررسی مصادره اموال در قوانین جزائی ایران و کنوانسیون‌های بین‌المللی، محمد حسینی، نشر سنجش و دانش، چاپ ۱، ۱۳۹۶ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- حقوق مصادره، الهه مهریان، نشر شاپرک سرخ، چاپ ۱، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- اعتراض ثالث به ضبط و مصادره اموال در رویه قضایی دادستانی کل کشور، حسین ذبحی، علیرضا مظلوم‌رهنی، نشر مجد، چاپ ۱، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- تحلیل و ارزیابی سیاست جنایی ایران در حوزه ضبط و مصادره اموال، فاطمه عامری‌سیاهویی، صادق صادقی، مهران صادقی، نشر مجد، چاپ ۱، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- دانشنامه اجرای احکام مدنی بر اساس قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶ قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب ۱۳۹۴ و سایر قوانین مرتبط توقیف اموال، علی مهاجری، نشر فکرسازان، چاپ ۱، ۱۳۹۵ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مصادره اموال اشخاص توسط دولت (در حقوق موضوعه ایران)، اسلام باباخانی، حامد خردرنجبر، فرهاد غلامی، نشر مدیر فلاح، چاپ ۱، ۱۳۹۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق مصادره (بررسی تطبیقی مصادره، ضبط و استرداد اموال مرتبط با جرم در حقوق ایران و انگلستان و اسناد بین‌المللی)، حمید دلیر،نشر میزان، چاپ ۱، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- قوانین توقیف اموال و شورای حل اختلاف، محمد شعبانی، نشر دبیران قلم، چاپ ۱، ۱۳۹۰ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- توقیف اموال منقول و غیر منقول در حقوق ایران (با ملاحظه قانون اجرای احکام مدنی)، حسن اژدری، محمد مجتبی رودیجانی، نشر کتاب آوا، چاپ ۱، ۱۳۸۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
مقاله‌ها
فارسی
- بررسی علل و ریشه‌های مصادره اموال و دارائی‌های ایران و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران و حقوق بین‌الملل، فروغ چرامی، لیلا رئیسی، محمود جلالی، فصلنامه علمی رهیافت انقلاب اسلامی ، سال ۱۴، شماره ۵۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی جایگاه ملی کردن و مصادره اموال در حقوق ایران، فاطمه مسیح زاده، فصلنامه حقوق و مطالعات نوین، سال اول، شماره ۱، ۱۳۹۹ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- ضبط اموال در حقوق کیفری ایران، ابوالحسن شاکری، بهروز قلی زاده، دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره ۸۷، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- بررسی جزایی ضبط و مصادره اموال در قانون مجازات اسلامی ایران، سینا نجفی، قانون یار، دوره سوم، شماره ۱۰، ۱۳۹۸ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مصادره اموال در حقوق ایران با تأکید بر رویه دادگاه اصل ۴۹ قانون اساسی، مظاهر خواجوند، عادل پوراسکندر، پژوهش ملل مهر، شماره ۲۲، ۱۳۹۶ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- حقوق اشخاص ثالث در فرآيند مصادره اموال در حقوق ايران و انگليس، حمید دلير، مجله تحقيقات حقوقي، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- ضبط اموال و شرایط آن در قرارهای تأمین کیفری، عباس جعفری، دادرسی شماره ۵۳، ۱۳۸۴ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- مصادره اموال بیگانگان در حقوق بین الملل، علی قاسمی، دیدگاه‌های حقوقی، شماره ۲۷، ۱۳۸۱ش. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
عربی
- حکم مصادرة اموال المرتد الثورة السوریا نموذجا، ایمن محمد هاروش، ۲۰۱۹م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- عقوبة المصادرة في التشريع المغربي، سعد ابن عجيبة، مجلة الفقه و القانون، العدد ۴۳، ۲۰۱۶م. کتابخانه پژوهشگاه مطالعات فقه معاصر
- استثمار الأموال الوقفية مصادره و ضوابطه، عامر يوسف محمد العتوم، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد ۱۱، العدد ۲، ۲۰۱۵م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مصادرة مال المرتد، ایمن محمد هاروش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- طبيعة المصادرة، منير محمد عبدالفهيم، الأمن العام، المجلد ۲۴، العدد ۹۳، ۱۹۸۱م.
- المصادرة عقوبة، علي فاضل حسن، مجلة مصر المعاصرة، المجلد ۶۹، العدد ۳۷۳، ۱۹۷۸م.
- المصادرة في القانون الدولي، علي فاضل حسن، مجلة مصر المعاصرة، المجلد ۶۸، العدد ۳۶۹، ۱۹۷۷م.
- المصادرة، جوزيف الشدياق، مجلة ادارة قضايا الحكومة، المجلد ۶، العدد ۱، إدارة قضايا الحكومة، ۱۹۶۲م.
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- مفهوم و ماهیت مصادره اموال در قوانین جزایی ایران با تکیه بر فقه امامیه، حمیدرضا سبحانی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، ۱۳۹۸ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مبانی و آثار و شرایط مصادره اموال و برخورد آن با قاعده ی ید در حقوق ایران و فقه امامیه، فائزه محمودی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند، ۱۳۹۸ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی حقوقی ضبط و مصادره به عنوان سبب تملک اموال در فقه و حقوق مدنی ایران، زهرا جعفری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی،حقوقی سازوکار نهادهای متولی ضبط و مصادره اموال، رضا محمدی، دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۶ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مصادره اموال ناشی از جرم در حقوق کیفری ایران، علی غلامپور افراسیاب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسي ضبط و مصادره اموال در حقوق کيفري ايران، مرتضي اسعدي، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی مصادره اموال با تکیه بر آراء امام خمینی (ره)، حامد داودی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج) دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- کیفر مصادره در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، معصومه سلیمی، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۳ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- موارد مجاز ضبط و مصادره اموال در فقه امامیه، ناصرالدین عادلی، ۱۳۹۳ش، سطح ۳.
- اسباب مصادره اموال و نسبت آن با قاعده يد و سلطنت، جعفر کياني بهرغاني، ۱۳۹۲ش، سطح ۳.
- ضبط، مصادره و رد مال حاصل از جرم، مجتبی نعمتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۰ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- اجرای احکام مدنی شرایط و تشریفات فروش مال توقیف شده، ولی‌الله رضایی رجانی، ش۱۳۸۵.
- سرپرستی و مصادره اموال در جمهوری اسلامی‌ایران، محمد وزین‌کریمیان، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۷۴ش، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
عربی
- مصادرة الأموال في الفقه الإسلامي، خليل محمد قنن، الجامعة الإسلامية (غزة)، ۲۰۰۳م، کارشناسی ارشد. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- أحكام المصادرة دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و القانون الوضعي، محمد مطلق محمد سعيد عساف، الجامعة الاردنية، ۲۰۰۰م.
سایر منابع
- گزارش نشست اعتراض متضرر از تصمیم مرجع قضایی کیفری نسبت به معدوم کردن، ضبط کردن و یا استرداد اموال، علی‌اصغر آشوری، علی ترابی‌پور، نشر پژوهشگاه قوه قضاییه، چاپ ۱، ۱۴۰۰ش.
- جنبش کارگری انقیاد یا مصادره، نادر کریمی جونی، نشر گزارش، شماره ۱۴۶، ۱۳۸۲ش. متن را از اینجا بخوانید.