حقوق شهروندی غیرمسلمانان (منابع مطالعاتی)
حقوق شهروندی غیرمسلمانان به مجموعه‌ای از حقوق فردی، مدنی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی غیرمسلمانان ساکن در جامعه اسلامی و همچنین وظایف آنان در قبال حکومت اسلامی اشاره دارد. این حقوق در قالب عناوینی چون کرامت انسانی، آزادی مذهبی، حقوق قضایی و آزادی فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی تبیین شده و وظایف آنان نیز تحت عناوینی چون احترام به قوانین جامعه اسلامی، همکاری نکردن با دشمنان نظام اسلامی و پرداخت مالیات مورد بررسی قرار گرفته است.
برابری قصاص مسلمان و غیرمسلمان • برابری دیه مسلمان و غیرمسلمان • ارث غیرمسلمان • شهادت دادن غیرمسلمان • آزادی مذهبی اقلیت‌های دینی • آزادی اقلیت‌های دینی در احوال شخصیه
پیدایش قوانین و مقررات بین‌المللی و ایجاد مرزبندی‌های جدید در میان کشورها و همچنین میثاق‌های جهانی باعث شده مسئله حقوق شهروندان غیرمسلمان در کشورهای اسلامی مورد بازنگری فقیهان و قانون‌گذاران قرار گیرد و با اتخاذ رویکردهایی متفاوت نسبت به گذشته، فتاوا و قوانین جدیدی درباره این اقلیتها صادر کنند؛ به‌عنوان مثال برخی از فقیهان قائل به برابری دیه و قصاص مسلمان با غیرمسلمان شده‌اند.
مسئله حقوق شهروندان غیرمسلمانان در برخی از ابواب فقهی مانند بیع، ارث، نکاح، قصاص، دیات، جهاد و قضا و شهادات مورد بررسی قرار گرفته است. در این صفحه کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابع مرتبط با حقوق شهروندان غیرمسلمانان از منظر فقه معاصر، جمع‌آوری شده است.
کتاب‌ها
فارسی
- مجموعه قوانین و مقررات احوال شخصیه اقلیت‌های دینی، مهدی چراغی، تهران، چتر دانش، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- جایگاه حقوقی غیرمسلمانان در فقه شیعه و قوانین ایران (۱۳۹۷_۱۲۸۵)، سعید عدالت‌نژاد، تهران، نشر نی، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- مبانی صیانت کیفری از حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی، رحمت‌الله نصیرپور، تهران، نشر راه دکتری، سنجش و دانش، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- بررسی فقهی و حقوقی امور قضایی اقلیت‌های مذهبی در جامعه اسلامی، محمد البوعلی، تهران، میعاد اندیشه، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق شهروندی در جامعه اسلامی (از دیدگاه مختلف)، میکائیل بخشی، کرج، انتشارات ملرد، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق اقلیت‌های دینی از دیدگاه قرآن و حدیث، میناسادات حسینی خانقاه، قم، مرکز نشر کتاب، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- نگاهی به مجازات‌های (قصاص، دیات و حدود) اقلیت‌های دینی در ایران و ادیان الهی، مهوش فارسی، تهران، نشر قانون یار، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق اقلیت‌های دینی در قوانین استخدامی جمهوری اسلامی ایران (در پرتو اسناد بین‌المللی)، سجاد احرامی، کرج، انتشارات ابن سکیت، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق اقلیت‌های دینی، نسرین هژبری و آسیه پناهی، مشهد، انتشارات صد و ده، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق شهروندی غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، فاطمه فهیمی، تهران، انتشارات خرسندی، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق اقلیت‌های دینی از نگاه اسلام، حسن فریدی، شیروان، نشر شیلان، ۱۳۹۲ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- حقوق اهل ذمه در حکومت اسلامی: با نگرشی به فقه امامیه، احمد عرب‌عامری، اصفهان، بهتا پژوهش، ۱۳۹۲ش.
- ارث تطبیقی: مقایسه مقررات ارث در حقوق مدنی و اقلیت‌های دینی ایران (زرتشتی - کلیمی - مسیحی)، عزیزالله فهیمی، تهران، نشر خرسندی، ۱۳۹۱ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- مجموعه قوانین و مقررات احوال شخصیه اقلیت‌های دینی ایرانی، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، تهران، معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری، ۱۳۹۰ش.
- حقوق شهروندی در پرتو متون قرآنی، محمد صدیق قربانی، کردستان، نشر آراس، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را اینجا ببینید
- آشنائی با حقوق خانواده در قوانین ایران با نگاه به احوال شخصیه زرتشتیان ایران، مرتضی کاویانی، تهران، نشر بهین، ۱۳۸۸ش.
- حقوق اقلیت‌های دینی، حسن زارعی، تهران، نشر زعیم، ۱۳۸۷ش.
- برابری دیه (زن و مرد، مسلمان و غیرمسلمان)، یوسف صانعی، قم، نشر میثم تمار، ۱۳۸۴ش.
- برابری قصاص (زن و مرد، مسلمان و غیرمسلمان)، یوسف صانعی، قم، نشر میثم تمار، ۱۳۸۳ش.
- غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، یوسف قرضاوی، مترجم مجروم (داود) دشتی، سنندج، نشر احسان، ۱۳۸۳ش.
- حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی، روح‌الله شریعتی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش.
- بررسی تطبیقی ارث اقلیت‌های دینی در حقوق اسلام و ایران، عزیزالله فهیمی، قم، نشر اشراق، ۱۳۸۱ش.
- حقوق اقلیتها ب‍راس‍اس قانون قرارداد ذمه: بررسی گ‍وش‍ه‌ه‍ائی از م‍ف‍اه‍ی‍م حقوق ب‍ی‍ن‌ال‍م‍ل‍ل از نظر فقه اسلامی، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، دف‍ت‍ر نشر ف‍ره‍ن‍گ اسلامی، ۱۳۶۲ش.
عربی
- اوضاع الیهود و المسیحیین فی التشریع الایرانی (قانون الاحوال الشخصیه نموذجا) فی الجمهوریه الاسلامیه، محمد چکموری، بوشهر، دانشگاه آزاد بوشهر، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی از سامانه خانه کتاب
- المواطنة و حقوق الانسان في ميزان الدين و الاوطان: الاسلام نموذجا، عبدالفتاح محمد دویدار، مصر، شركة الرسالة للصحافة والطباعة والنشر والتوزيع، ۲۰۱۲م.
- فقة التعايش: غير المسلمين فى المجتمع الاسلامى، حقوقهم وواجباتهم، روح‌الله شریعتی، مترجم علی آل دهر الجزایری، بیروت، مرکز الحضارة لتنمية الفکر الإسلامي، ۲۰۱۳م. (این کتاب ترجمه کتاب حقوق و وظایف غیرمسلمانان در جامعه اسلامی است)
- حقوق غیر المسلمین فی بلاد الاسلام، صالح بن حسین العاید، ریاض، وزارة الشؤون الاسلامیه والاوقاف و الدعوة و الارشاد، فهرسة المکتبة الملک فهد الوطنیه أثنا النشر، ۱۴۲۸ق. لینک کتاب
- التعايش مع غير المسلمين في المجتمع المسلم، منقذ بن محمود السقار، مکه، رابطة العالم الإسلامي، ۱۴۲۷ق. لینک کتاب
- حقوق غیرالمسلمین فی الدولة الاسلامية، علي بن عبد الرحمن بن علی الطيار، ریاض، فهرسة المکتبة الملک فهد الوطنیه أثنا النشر، ۱۴۲۴ق. لینک کتاب
- حقوق المواطنة حقوق غير المسلم في المجتمع الإسلامي، راشد الغنوشی، آمریکا، ویرجینیا، المعهد العالمي للفكر الإسلامي، ۱۴۱۰ق. لینک کتاب
مقاله‌ها
فارسی
- تحلیل مبنای فقهی اساسی‌سازی وضعیت حقوقی اقلیت‌های دینی در نظام جمهوری اسلامی ایران، علیرضا عالی پناه و رضا بکشلو و علیرضا محرابی‌زاده، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره ۵۳، شماره ۱، بهار ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق اقلیتها از منظر حقوق بشر معاصر و فقه اسلامی، ناصر عزیزی و نادیا محمدی‌زاده، فصلنامه فقه و حقوق نوین، شماره ۱۱، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اصول حاکم بر حقوق غیرمسلمانان در جامعه اسلامی با تأکید قانون اساسی، جواد علیائی و طیبه عارف‌نیا، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی و بین‌المللی، شماره ۴۹، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تکثرگرایی دینی در قانون مجازات اسلامی، محسن حمیدی‌پور، دوفصلنامه تمدن حقوقی، شماره ۹، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جایگاه غیر اهل کتاب در قانون اساسی جمهوری اسلامی با نگاهی به مبانی دینی آن، خیرالله پروین و حامد عالی و محمدجواد شفقی، فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، شماره ۲۰، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی تاریخی رابطه تجاری مسلمانان با غیرمسلمانان؛ معیارها و اهداف، حامد حق‌شناس و علی‌اکبر فرح‌زادی و عابدین مومنی، فصلنامه تاریخ پزشکی، دوره ۱۲، شماره ۰۰، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی مستندات نابرابری دیه مسلمان و غیرمسلمان در فقه اسلامی، محمدامین امینی و اصغر عربیان و ناصر مریوانی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۱۶، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی فقهی و حقوقی قصاص از منظر شرط تکافؤ در دین، سید علیرضا میرکمالی و امیرحسین خسروآبادی، دوفصلنامه فقه میان رشته‌ای اجتماعی، شماره ۱۶، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقد و بررسی آرا و دیدگاه‌ها درباره تحقیر اهل‌ذمه در جزیه، احمد اکبرپور، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۱، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق شهروندی اقلیت‌های دینی در قرآن و رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام)، طیبه ابراهیمی و لیلا سمیعی، فصلنامه پویش در آموزش علوم انسانی، شماره ۱۴، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حمایت از حقوق اقلیتها با توسل به رهیافت شهروندی چندفرهنگی، جوانمیر عبداللهی و عباد روحی، مطالعات تطبیقی فقه و اصول، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحول پذیریِ قرارداد ذمّه با پیدایش حقوق شهروندی مدرن، حسین ناصری مقدم و حسن غوث و محمد مهریز ثانی، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۱۰۵، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- دیه غیرمسلمان ساکن در بلاد اسلامی از دیدگاه فقه مذاهب اسلامی، محمدعادل ضیائی و نرگس فهیم، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۷، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- آشنایی با حقوق شهروندی در اسلام: حق حیات غیرمسلمانان در حکومت اسلامی، احمد عرب عامری و زهرا سرجوانی شیراز، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، شماره ۹، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق شهروندیِ اقلیت‌های دینی از منظر فقه امامیه، حسین رجبی و محمدرضا باقری، فصلنامه سیاست متعالیه، شماره ۱۰، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی اصل رعایت تساوی رفتار قاضی با طرفین دعوا از دیدگاه فقه شیعه، علی محمدی جورکویه و محسن کاظمی نجف‌آبادی، فصلنامه حقوق اسلامی، شماره۴۶، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- آزادی‌های مذهبی شهروندان غیرمسلمان در جامعه اسلامی، سید محمود علوی و محمدامین امینی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۳، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جریان قصاص میان مسلمان و غیرمسلمان از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران، جلیل امیدی و زکریا حسینی، دوفصلنامه فقه مقارن، شماره ۴، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تاثیر تئوری مقتضیات زمان و مکان بر احکام ذمّه با رویکردی بر نظر امام خمینی(س)، سید محمد موسوی بجنوردی و فرحناز افضلی قادی، پژوهشنامه متین، شماره ۶۲، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- دادگاه اختصاصی ویژه غیرمسلمانان و قلمرو صلاحیت آن (مقدمه‌ای بر مطالعۀ تطبیقی تعارض قوانین در حقوق موضوعه و فقه و حقوق اسلامی)، مصطفی دانش‌پژوه، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، شماره ۳، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق و تکالیف شهروندان غیرمسلمان در جامعه اسلامی، مهدی عزیزان، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره ۶۷، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق شهروندی از نگاه امام خمینی(س)، سید محمد موسوی بجنوردی و محمد مهریزی ثانی، پژوهشنامه متین، شماره ۶۱، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های فقهی- حقوقی حضور گردشگران غیرمسلمان در کشورهای اسلامی، سید علیرضا میرکمالی و محمدمهدی حسنی و سحر رجبی فرد، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۹۲، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حقوق اقلیت‌های دینی و جزیه در قرآن، حسین خاکپور، الهام السادات سادات حسینی، فصلنامه معارف قرآنی، شماره ۱۵، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق فردی شهروندان غیرمسلمان در جامعه اسلامی، محمدامین امینی، فصلنامه حبل‌المتین، پیش شماره ۳، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی موارد پرداخت دیه توسط بیت‌المال، علی صادقی و محمد صادقی، فصلنامه راهبرد، شماره ۶۵، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی حقوق عمومی اقلیت‌های دینی اهل کتاب در فقه امامیه و اسناد بین‌المللی، عبدالله معین‌فر و سید باقر سیدی بنایی، فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مسئولیت کیفری مسلمان نسبت به قتل اهل ذمه، عادل ساریخانی و روح‌الله اکرمی سراب، فصلنامه فقه و حقوق، شماره ۱۸، ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- آیین دادرسی اسلامی در مورد غیرمسلمانان، هادی قشقایی، فصلنامه فقه اهل بیت علیهم السلام، شماره ۴۵، ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حقوق غیرمسلمانان در اسلام معاصر، محسن کدیور، نشریه آیین، شماره ۶، ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی وضعیت دیة اقلیت‌های دینی در قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران و مبانی فقهی، زهرا فهرستی، پژوهشنامه متین، شماره ۲۶، ۱۳۸۴ش.مقاله را از اینجا ببینید
- اسلام و حقوق اقلیتها، محمدتقی نظری، نشریه مصباح، شماره ۶۱، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- اقلیتها در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، محمدعلی قاسمی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره ۲۲، ۱۳۸۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- دراسة مقارنة لحقوق الأقلیات الدینیة في العمل بالمراسمات الدینیة وطقوسهم فی وجهة نظر المذاهب الفقهیة، سید محسن فتاحی و میثم جوادنیا، دوفصلنامه الدراسات الفقهیة المقارنة، دوره اول، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. لینک مقاله
- التشريع الإسلامي لحماية الأقليات الدينية، نجوی غالم، اردن، المجلة الدولية أبحاث في العلوم التربوية والإنسانية والآداب واللغات، مجلد۲، شماره ۵، ۲۰۲۱م.
- حقوق أهل الذمة والأقليات بين الشريعة والقانون الدولي، دلهوم لخضر، الجزایر، حوليات جامعة الجزائر ۱، مجلد ۳۵، شماره ۳، ۲۰۲۱م.لینک مقاله
- حماية غير المسلمين في المجتمع المسلم دراسة فقهية حضارية، مصطفى صلاح عبد الحميد محمد، مجلة الشريعة والقانون بالقاهرة، شماره ۳۷، ۲۰۲۱م. لینک مقاله
- مشروعية التدخل لحماية الأقليات الدينية في القانون الدولي، خضرة حسناوی، الجزایر، مجلة الاجتهاد القضائي، مجلد ۱۲، شماره ۲، ۲۰۲۰م.لینک مقاله
- حق الأقليات في الهوية بين الشريعة الإسلامية والقانون الدولي لحقوق الإنسان، سمیر شوقی و بن بلقاسم أحمد، الجزایر، جامعة قاصدي مرباح ورقلة، مجلة دفاتر السياسة والقانون، ۲۰۲۰م. لینک مقاله
- حقوق غير المسلمين في الدولة الإسلامية في التزام شرائعهم، رابح بن غريب، الجزایر، جامعة عباس لغرور خنشلة، مجلة الحقوق والعلوم السياسية، مجلد ۷، شماره ۲، ۲۰۲۰م. لینک مقاله
- حقوق غير المسلم علي دولة الإسلام وتطبيق أحكام الشريعة عليهم، السيد الشحات رمضان جمعة، مصر، مجلة البحوث الإسلامية، سال ۵، شماره ۴۱، ۲۰۱۹م.
- الضمانات الدولية لحق الأقليات في إقامة الشعائر الدينية، سلوى أحمد ميدان المفرجي، عراق، جامعة کرکوک، مجلة كلية القانون للعلوم القانونية والسياسية، مجلد۸، شماره ۳۱، ۲۰۱۹م.
- حقوق غير المسلمين في المجتمع المسلم، کارم السید غنیم و منقذ محمود السقار، مندرج در سایت موقع اعجاز القرآن و السنة، ۲۰۱۹م. لینک مقاله
- حقوق غير المسلمين في الإسلام، محمد محمد محمد إبراهيم كركور، مصر، جامعة الأزهر، كلية أصول الدين، مجلة قطاع أصول الدين، شماره ۱۳، ۲۰۱۸م. لینک مقاله
- حقوق المواطنة لغير المسلمين بديار الإسلام، خدیجه لزهر، الجزایر، جامعة الشهيد حمّه لخضر الوادي، معهد العلوم الإسلامية، مجلة الشهاب، مجلد۴، شماره۴، ۲۰۱۸م. لینک مقاله
- حقوق الأقليات والتعامل معها في الدولة الإسلامية الأولى على ضوء وثيقة المدينة، يوسف ذياب الصقر، مجلة قطاع الشريعة والقانون (مصر)، شماره ۸، ۲۰۱۷م. لینک مقاله
- حقوق الأقليات الدينية في الديار الإسلامية، تقي الدين ولي الدين الندوي، هند، مجلة البعث الإسلامي، مجلد ۶۲، شماره ۵، ۲۰۱۶م.
- حقوق الأقليات والتعامل معها في الدولة الإسلامية الأولى على ضوء وثيقة المدينة، يوسف ذياب الصقر، مصر، جامعة الازهر، مجلة قطاع الشريعة والقانون، شماره ۸، ۲۰۱۶م. لینک مقاله
- حقوق الأقلية فى الإسلام: وثيقة المدينة والعهد العمرى أنموذجان، مباركة قويدر عمار، لیبی، المجلة الليبية للدراسات، ۲۰۱۵م.
- حقوق الأقليات وأثرها في المجتمع من الناحية الشرعية ودور جامعة الدول العربية فيها: دراسة ميدانية تحليلية عن جمهورية العراق تطبيقا، عمر نجم الدين إنجة، عراق، جامعة کرکوک، مجلة كلية القانون للعلوم القانونية والسياسية، مجلد ۴، شماره ۱۴، ۲۰۱۵م. لینک دسترسی به مقاله
- حقوق الأقليات في الشريعة الإسلامية والقانون الدولي واليات حمايتها في العراق، اكرام هادي حمزة، عراق، المجلة السیاسیة و الدولیة، ۲۰۱۵م. لینک مقاله
- ضمانات حماية حقوق الأقليات بين القانون الدولي والفكر الإسلامي، هاجر ختال و أمال قاسمی، الجزایر، مجلة الباحث للدراسات الأكاديمية، شماره ۴، ۲۰۱۴م. لینک مقاله
- حقوق الإقليات بين الشريعة الإسلامية والقانون الدولي، عماد اشوی، المغرب، مجلة الفقه والقانون، شماره ۱۶، ۲۰۱۴م. لینک مقاله
- فقه الأقليات الدينية في المجتمع الإسلامي، نورالدین حمادی، الجزایر، جامعة زیان عاشور، مجلة الحقوق والعلوم الإنسانية، شماره ۱۸، ۲۰۱۴م. لینک مقاله
- الولايات السياسية لغير المسلمين في الدولة الإسلامية وأثر ذلك عليها، أبو بكر عبد المقصود محمد كامل، مصر، مجلة البحوث والدراسات الشرعية، شماره ۱۰، ۲۰۱۳م. لینک مقاله
- حقوق أهل الكتاب ومفهوم المواطنة من منظور فقهي (الذميون التقليديون)، أحمد الخمليشي، أعمال ندوة تطور العلوم الفقهية: فقه رؤية العالم والعيش المشترك - المذاهب الفقهية والتجارب المعاصرة، عمان، وزارة الأوقاف والشؤون الدينية، ۲۰۱۳. لینک مقاله
- المواطنة حقوق وواجبات، جعفر عبدالسلام، مصر، مجلة الجامعة الإسلامية، شماره ۴۵، ۲۰۱۲م.
- الحقوق السياسية للأقليات في الفقه الإسلامي و النظم الدستورية المعاصرة: الحلقة الثانية، محمدحسن فتح الباب محمد، بحرین، مجلة الهداية، مجلد ۳۴، شماره۳۳۵، ۲۰۱۲م.
- حماية حقوق غير المسلمين في الشريعة، محمد بن عبد العزيز بن عبد الله المهيزع، ریاض، مجلة العدل، شماره ۵۳، ۱۴۳۳ق. لینک مقاله
- الحرمان من حقوق المواطنة أو الانتقاص منها و أثره في الانتماء، منذر عرفات زیتون، اردن، المؤتمر العلمي الدولي - فقه الإنتماء إلى المجتمع والأمة، ۲۰۱۱م.
- التعامل مع غير المسلمين في الإسلام، إبراهيم بن عبدالكريم السنيدى، عربستان، مجلة البحوث الأمنية، مجلد ۱۸، شماره ۴۲، ۲۰۰۹م.
- التدخل الإنساني لحماية الأقليات بين القانون الدولي العام ونظرية الاستنقاذ في الإسلام، نذير بومعالي، الجزایر، مجلة الدراسات الاسلامیة، شماره ۵، ۲۰۰۹م. لینک مقاله
- حقوق الأقليات الدينية فى الدولة الاسلامية: عهد الإمام الصلت الخروصى نموذجا، القرن الثالث الهجرى، مبارك بن سيف بن سعيد الهاشمي و علي بن هلال بن محمد العبري، مصر، جامعة الازهر، کلیه التربیة، مجلة التربیة، شماره ۱۳۳، ۲۰۰۷م.
- حقوق غير المسلمين في الدول الإسلامية، جعفر عبدالسلام، عربستان، بحوث المؤتمر الدولى للتعايش السلمى فى الاسلام، ۲۰۰۶م.
- العقيدة الإسلامية وعلاقتها بالوطنية وحقوق المواطنة، علي بن حسين بن يحيى موسى، عربستان، مجلة البحوث الأمنية، مجلد ۱۴، شماره ۳۱، ۲۰۰۵م.
- حقوق غير المسلمين في بلاد الإسلام، صالح بن حسين بن عبدالله العايد، عربستان، مجلة دراسات إسلامية، شماره ۷، ۲۰۰۴م.
- حرية الأقليات غير المسلمة في العالم الإسلامي، محمد عمارة، اردن، إسلامية المعرفة، مجلد ۸، شماره ۳۱-۳۲، ۲۰۰۳م.
- حقوق الأقليات غير المسلمة في المجتمع الإسلامي، محمد الروكي، امارات، آفاق الثقافة والتراث، مجلد ۷، شماره ۲۷-۲۸، ۲۰۰۰م. لینک مقاله
- الأقليات في المجتمع الإسلامي، إبراهيم عبدالرحمن إبراهيم، مصر، مجلة المسلم المعاصر، مجلد۲۰، شماره ۷۷، ۱۹۹۵م.
- حول أوضاع المشاركة في شئون الولايات العامة لغير المسلمين في المجتمعات الإسلامية المعاصرة، طارق عبدالفتاح سليم البشري، مصر، مجلة المسلم المعاصر، مجلد ۱۸، شماره ۶۹-۷۰، ۱۹۹۴م.
- حقوق الانسان والأقليات بين الاسلام والغرب دراسة ومقارنة، محمد ابوحسان، بی‌جا، بی تا، لینک مقاله
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- حقوق کودکان اقلیت های دینی و مذهبی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران با تأکید بر ماده 30 کنوانسیون حقوق کودک
پارسای داخل کشور، سبا اسکندرزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و وظائف اقلیت‌های دینی (اهل ذمه) در فقه امامیه، ابراهیم فرضی‌زاده، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان قم، مرکز پیام نور قم، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- احکام گردشگری غیرمسلمانان در بلاد و اماکن مقدس اسلامی در فقه فریقین و حقوق موضوعه ایران، اکبر ستاری، کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده الهیات و علوم اسلامی، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق اهل کتاب در فقه المذاهب، سید محمدمهدی محقق، رساله دکتری، دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده مذاهب، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی احکام حقوقی غیرمسلمانان از منظر فقه امامیه و قوانین ایران، جعفر حسین‌پور، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی آفاق، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی احکام حقوقی غیرمسلمانان از منظر فقه امامیه و قوانین ایران، جعفر حسین‌پور، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی آفاق، دانشکده اقتصاد و علوم انسانی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و تکالیف جزایی اقلیت‌های دینی از منظر فقه اسلامی و حقوق افغانستان و ایران، نصیراحمد تایب، کارشناسی ارشد، دانشگاه مذاهب اسلامی، دانشکده فقه و حقوق، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق غیرمسلمان در کشورهای اسلامی در قرآن، محمد رضا، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، جامعه آل البیت (ع)، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی حجب مسلم در ارث اقلیت‌های دینی رسمی از منظر فقه، هویک به‌بو، رساله دکتری، دانشگاه عدالت، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مناسبات قاعده نفی سبیل با حقوق اقلیت‌های دینی در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، وحید خانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی دیه مسلمان و غیرمسلمان در مذاهب خمسه، ربابه نشتا رحیمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران جنوب، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- عناوین مجرمانه ناشی از مصرف مسکر توسط غیرمسلمانان در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه، محمدحسن مالدار، کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی حقوق اقلیت‌های غیررسمی از منظر فقه و حقوق موضوعه ایران و اسناد بین‌المللی، اسماعیل انصاری مهر، کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی و احکام فعالیت اقلیت‌های دینی در کشورهای اسلامی، زینب قره سید رومیانی، کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین، دانشکده اصول الدین مرکز قم، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و آزادی‌های افراد غیرمسلمان در جامعه اسلامی، امیر نجاتی درچه، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، پردیس البرز، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی دیه غیرمسلمین در قتل و آسیب های بدنی، نفیسه عسکریان، کارشناسی ارشد، دانشکده اصول الدین، دانشکده اصول الدین مرکز قم، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی حقوق و تکالیف اقلیتها در فقه امامیه و حقوق موضوعه، سودابه نجفی، کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- دیه غیرمسلمان در حقوق ایران، زهرا شیرخانی لاریمی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی ادیبِ مازندران، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی دیه غیرمسلمان، طاهر مهدوی، کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی شهادت و سوگند غیرمسلمان در فقه امامیه و اهل سنت، صدیقه کاظمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی تعامل با اقلیتها در حکومت اسلامی، ناصر عموری، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تبیین حقوق اهل ذمه در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، مجتبی سبحانی‌نیا، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مسئولیت کیفری مسلمان در ایراد جنایت بر غیرمسلمان در زمان صلح از منظر فقه و حقوق، یاسر فرهادی حاجی بابا، کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی فقهی و حقوقی آئین دادرسی مدنی اقلیت‌های دینی در کشورهای ایران و مصر، هما پیروز قاضیانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق شهروندی غیرمسلمین در کشورهای اسلامی بر اساس قوانین اسلام و اعلامیه جهانی حقوق بشر، سجاد باقری، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و تکالیف شهروندی اهل کتاب در فقه و حقوق ایران، عادله لطیفی رستمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و احکام اهل ذمه و تطبیق آن با حقوق و احکام متقابل مردم و حکومت اسلامی از دیدگاه امیرالمومنین علی(ع) در پرتو اندیشه‌های امام خمینی(س)، فرحناز افضلی قادی، رساله دکتری، پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- دیدگاه قرآن و سنت در رابطه با حقوق فطری و قراردادی اقلیت‌های مذهبی، رقیه خدمتکار آرانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه کاشان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق اقلیت‌های دینی و مذهبی در فقه و حقوق اسلامی، پروانه دوغ‌آبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی حقوق اقلیتها در فقه امامیه و اهل سنت (مذاهب اربعه)، علی جابری، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، ۱۳۸۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و آزادی‌های اقلیت‌های دینی در اسلام، حسینعلی رحیمی سراجی، کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۷۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- أحكام رعاية الدولة الإسلامية لغير المسلمين: دراسة فقهية مقارنة، السيد الشحات رمضان جمعة، مصر، جامعة الازهر، المجلة العلمية لكلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنين - دمياط الجديدة، شماره ۹، ۲۰۲۱م.
- حقوق غير المسلمين في الفقه الإسلامي والقانون الإندونيسي، أندري لوفياس سانيدي، کارشناسی ارشد، جامعة ام درمان (الجزایر)، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۱۳م.
- حقوق الاقلیات الدینیه دراسة مقارنه بین الشریعة الاسلامیة و القانون الدولی، کارشناسی ارشد، جامعة ادرار، کلیة العلوم الاجتماعیة و الانسانیة و الاسلامیة، ۲۰۱۲م. لینک پایان‌نامه
- حقوق وواجبات غير المسلمين في الفقه الإسلامي والتشريعات السودانية: دراسة مقارنة، محمد إبراهيم بشير أحمد، رساله دکتری، جامعة ام درمان (الجزایر)، كلية الدراسات العليا، ۲۰۰۹م.
- أحكام شهادة غير المسلمين في الفقه الإسلامي: دراسة فقهية مقارنة، محمود منصور سليمان المومني، کارشناسی ارشد، جامعة آل البيت (اردن)، كلية الدراسات الفقهية والقانونية، ۲۰۰۸م.
- أحكام غير المسلمين في الجنايات: دراسة فقهية مقارنة، الطيب، صفاء زين العابدين الشيخ، کارشناسی ارشد، جامعة ام درمان (الجزایر)، كلية الشريعة والقانون، ۲۰۰۵م.
- امان غير المسلمين في الدولة الإسلامية، سلمان بن غرم بن سعيد آل مفضل الشهراني، کارشناسی ارشد، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية (ریاض)، المعهد العالي للقضاء، ۱۹۹۵م.
- حقوق الاقليات وواجباتها بين الشريعة والقانون، الهادى عبدالسلام التريكى، رساله دکتری، جامعة الزيتونة (تونس)، المعهد الأعلى للشريعة، ۱۹۸۰م.
- حقوق غير المسلمين في الدولة الإسلامية وحمايتها الجزائية وتطبيقاتها في المملكة العربية السعودية، فهد محمد علي المسعود، کارشناسی ارشد، جامعة نايف العربية للعلوم الأمنية (عربستان)، ۲۰۰۳م. لینک پایان‌نامه
سایر منابع
- آیا ایمان و کفر به حقوق شهروندی سرایت دارد؟!، گزارش سایت جماران از سه دیدگاه فقهی، تاریخ درج ۳۱ خرداد ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید، ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. لینک گزارش
- حقوق وواجبات الأقليات في البلاد الإسلامية من منظور اسلامي، محمد الدسوقی، مصر، یادداشت علمی در سایت المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، لینک یادداشت
- حقوق الأقليات في الحضارة الإسلامية، راغب السرجانی، یادداشت در سایت اسلام ویب، تاریخ درج ۴/۱/۲۰۱۷، تاریخ بازدید ۸ اردیبهشت ۱۴۰۱ش. لینک یادداشت