کودک‌همسری (منابع مطالعاتی)
کودک‌همسری یا ازدواج قبل از رسیدن به سن قانونی از چالش‌های فقهی حقوقی و اجتماعی است که امروزه در مباحث مرتبط با حقوق کودکان مورد بررسی صاحب‌نظران قرار گرفته است. از منظر غالب فقیهان ازدواج کودکان حتی پیش از سن بلوغ شرعی مانعی ندارد اما ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید در فتوایی رأی به بطلان ازدواج صغیر با توجه به مفاسد آن در دوران معاصر داده است. همچنین سید علی سیستانی معتقد است سرپرست دختر تنها براساس مصلحت و منفعت دختر می‌تواند او را به ازدواج در بیاورد و غالبا در ازدواج او مصلحتی جز رسیدن به پختگی جسمی و آمادگی روانی برای داشتن رابطه جنسی وجود ندارد.
کتاب‌ها
فارسی
- پدیده کودک همسری، زهرا اسوار، تهران، نشر صالحیان، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- کودک‌همسری از منظر نظام حقوقی ایران و کنوانسیون‌های بین‌المللی، جمیله بهمن، نشر صالحیان، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- زنجیر مقدس: درآمدی بر چالش‌های فقهی و حقوقی پدیده کودک‌همسری، محمد حکیم‌پور، نگاه معاصر، تهران، ۱۴۰۰ش.
- کودک همسری، مرجان غلامی، تهران، تفکر آینده ساز، ۱۴۰۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- کودک همسری از دیدگاه فقه اسلامی و نظام حقوقی ایران، مهدیه غنی‌زاده، تهران، نشر آراسته، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- کودک همسری: بررسی فقهی حقوقی و سنجش امکان تجریم، کمیل آزادی، تهران، نشر آرون، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
عربی
- تزويج القاصرات، نصر فريد محمد واصل، رابطة العالم الإسلامي المجمع الفقه الاسلامى المتعلقة فی مکه المکرمة، مصر. از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- تحلیل دیدگاه مفسران در دلالت آیه چهارم سوره طلاق بر مسئله کودک‌همسری، نرجس‌السادات محسنی و احسان ابراهیمی، فصلنامه پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، شماره ۳۰، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- تحلیل انتقادی مشروعیت عقد بر صغیره به‌منظور ایجاد محرمیت، سیدمهدی احمدی نیک، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۱۳۲، ۱۴۰۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- پژوهشی پیرامون ولایت وصی در امر نکاح صغیر و صغیره با رویکردی بر آرای امام خمینی(ره)، محمدحسن حائری و مرضیه زارع و فاطمه نجیب‌زاده، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۹۴، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بهره‌وری جنسی از زوجه نابالغ از منظر فقه امامیه، البرز محقق گرفمی و رضا حق‌پناه و سید علی دلبری، فصلنامه جستارهای فقهی و اصولی، شماره ۲۹، ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مصلحت در ازدواج ولایی کودک در حقوق ایران، با رویکردی بر فقه اسلامی، راضیه فخارزاده، عباسعلی روحانی، افتخار دانش‌پور، دوفصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۷، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- واکاوی فقهی - حقوقی کودک همسری، طاهره فرمنش و الهام ترازی، پنجمین کنفرانس بین‌المللی علوم اسلامی، دماوند، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بازشناسی ادله‌ی قرآنی جواز کودک همسری در فقه شیعه، حسن تلک آبادی، پژوهش‌های فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۳، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مصحلت در ازدواج ولایی کودک در حقوق ایران با رویکردی به فقه اسلامی، راضیه فخارزاده و عباسعلی روحانی و افتخار دانش پور، مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره ۲۷، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقش ازدواج موقت (TM) در ترویج کودک همسری (ECM) در ایران، کامیل احمدی، فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره ۳، دوره ۷، پاییز ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کاوشی نو در ادله فقهی افضای صغیره، عبدالجبار زرگوش‌نسب و علی حسینی‌فر، دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره ۴۴، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل فقهی حقوقی کودک‌همسری در پرتو انتقادات وارد بر آن؛ تلاشی برای ارائه پیشنهاد مطلوب، سعید سیاه بیدی کرمانشاهی و رسول بهرام‌پوری و محسن کوهستانی، نشریه علمی فرهنگی تربیتی زنان و خانواده، شماره ۵۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- خاستگاه‌های خسارت معنوی ناشی از کودک‌همسری در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران، مهدیه امراللهی‌نیا و جواد حبیبی‌تبار و فرج‌الله هدایت‌نیا گنجی، شماره ۵، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کودک همسری از نظر قرآن، صدیقه شکوری راد، پژوهشنامه زنان، شماره پیاپی۳۳، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی_حقوقی سن ازدواج در حقوق ایران، سیده زینب موسوی و الهام شریعتی و خدیجه مظفری، فصلنامه مطالعات زنان و خانواده، دوره ۸، شماره ۳، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رَوایی/ناروایی فقاهتی کودک همسری، محمد موسوی عقیقی، نسیم بیداری، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تجویز مشروط یا تحریم مطلق کودک‌همسری؟، فرج الله هدایت نیا، فصلنامه دین و قانون، جلد ۷، شماره ۲۶، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- کودک همسری؛ چالش ها و راهکارها، نخستین همایش ملی چالشها و راهکارهای تعالی نهاد خانواده در مذاهب اسلامی با محوریت آسیب های اجتماعی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیق قوانین ازدواج در قانون مدنی با فقه امامیه، فقه اهل سنت و قانون مصر، محمد حسین عالمی و فریبا طایی، دوفصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، شماره ۱۹، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رویکردهای قضائی به تشخیص مصلحت در ازدواج کودکان، هاجر آذری و منیره میراحمدی، فصلنامه زن و جامعه، شماره ۴۰، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید
- جستاری در ولایت وصی بر تزویج صغار با رویکردی به دیدگاه امام خمینی(س)، طاهر علی‌محمدی و پریسا جعفری، فصلنامه پژوهشنامه متین، شماره ۸۰، ۱۳۹۷ش.مقاله را از اینجا ببینید
- ولایت مادر بر نکاح فرزند، سید موسی شبیری زنجانی به تفریر حسین سنایی، دوفصلنامه پژوهه‌های فقهی تا اجتهاد، شماره ۴، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تاثیر ازدواج زودهنگام بر سلامت جنسی کودکان و سازوکارهای مقابله با آن، محمدمهدی مقدادی و مریم جوادپور، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره ۴۰، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی تعارض قانون حمایت خانواده و قانون مجازات اسلامی جدید از جهت مسئولیت زوج در افضای زوجه نابالغ، عبادالله رستمی چلکاسری و امین قاسم پور و سعید خوافی، فصلنامه خانواده‌پژوهی، شماره۴۶، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقایسه حقّ ازدواج زن در اسلام و اسناد حقوق بشر، طاهره سادات نعیمی و مریم خادمی و سید محمد موسوی مقدم، فصلنامه مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱۱، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی ممنوعیت استمتاع از زوجه ی نابالغ در فقه امامیه، محمدرضا علمی سولا و علی محمدیان، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، شماره ۶۲، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نکاح فضولی صغیرین و آثار و احکام مترتب برآن از منظر فقهای امامیه، عقیله جمال‌زاده و سید ابوالقاسم نقیبی، فصلنامه فقه و حقوق خانواده، شماره ۵۶، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی جرم ازدواج با کودک، فائزه عظیم‌زاده اردبیلی و فائزه طوقانی‌پور، کتاب اندیشه‌های راهبردی زن و خانواده، دبیرخانه نشست اندیشه‌های راهبردی، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تزویج کودکان بررسی مبانی فقهی، مقایسه و تطبیق آن با حقوق ایران و اسناد بین‌المللی، سیدمحمد قاری سیدفاطمی، نامه مفید، شماره ۲، ۱۳۷۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- زواج القاصرات وأثره على الأمن الأسري والمجتمعي ( دراسة فقهية مقارنة )، إلهام أحمد عبد العزيز السيد، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، مجلد ۳۸، شماره ۱، ۲۰۲۳م. مقاله را اینجا ببینید
- زواجُ القاصرات و تحدید ابتداء سِن الزواج دراسة فقهیة مقارنة، مجلة کلیة الشریعة والقانون بأسیوط (مصر)، المجلد ۳۴، العدد ۱، ۲۰۲۲م. مقاله را اینجا ببینید
- دور العمل الولائی للقاضی فی حمایة القُصر عند إنعقاد زواجهم، عیادة الحسین، القانون (الجزائر)، المجلد ۹، العدد۲، ۲۰۲۲م. از اینجا ببینید
- ظاهرة زواج القصر أیة حمایة؟ دراسة مقارنة فی ظل التشریع الجزائری والمغربی، براهمی لیدیة، مجلة الحقوق والعلوم الانسانیة (الجزائر)، المجلد ۱۵، العدد ۱، ۲۰۲۲م. از اینجا ببنیید
- زواج القصّر بین المفهوم القانونی و المصلحة المعتبرة شرعًا ـ دراسة علی ضوء تعدیل قانون الأسرة والتطبیق القضائی له، لمین لبنة، مجلة الاستاذ الباحث للدراسات القانونیة و السیاسیة (الجزائر)، المجلد ۰۵، العدد ۲، ۲۰۲۱م. از اینجا ببینید
- أحکام زواج الصغار دراسة مقارنة بین القانون العراقی و (الشریعة الإسلامیة، العرف الاجتماعی)، الکوردی أکرم زاده، المجلة الافریقیة للدراسات القانونیة والسیاسیة (الجزائر)، المجلد ۵، العدد۱، ۲۰۲۱م. از اینجا ببینید
- زواج القاصرات وأثر التغیرات الاجتماعیة علیه: دراسة فقهیة مقارنة بقانون الأحوال الشخصیة الإماراتی، مریم یوسف جاما علی و براف دلیلة، مجلة البحوث العلمیة و الدراسات الإسلامیة، الجزائر، شماره ۴، ۲۰۲۱م. از اینجا ببینید
- تزويج الصغيرة في ظل التحديات المعاصرة دراسة فقهية مقاصدية مقارنة، أحمد خيري أحمد عبد الحفيظ، مجلة كلية الدراسات الإسلامية بنین بأسوان، شماره ۳، ۲۰۲۰م. از اینجا ببینید
- دلیل العُرف و أثره فی بیان حقیقة زواج القاصرات دراسة أصولیة – معاصرة، اسامة حسن ربابعة و احمد حسن ربابعة، مجلة البحوث و الدراسات الاسلامیة، الاردن، المجلد ۱۲، العدد ۱، ۲۰۲۰م. از اینجا ببینید
- زواج القاصرات بین الشریعة والقانون، صالح خالد صالح الشقیرات، مجلة الجامعة الشارقة للعلوم الدینیة و الدراسات الاسلامیة (الولایات المتحدة الأمریکیة)، المجلد ۱۶، العدد ۱، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- ما یقبل دیانة لا قضاء فی زواج القاصرات، فاطمة جمعة الوحش و علی الموسی الصوا، مجلة الجامعة الاسلامیة للدراسات الشرعیة و القانونیة، مجلد ۲۶، عدد ۲، ۲۰۱۸م. از اینجا ببینید
- تزویج القاصرات بین الفقه الإسلامی وقانون الأحوال الشخصیة العراقی، نوری حمه سعید حیدر الهموندی، The Scientific Journal of Cihan University – Sulaimanyia، عراق، شماره۴، ۲۰۱۷م. از اینجا ببینید
- ولایة التزویج فی الفقه الاسلامی و القانون المقارن، مراح سعید، جامعة عبدالحمید بن بادیس، الجزائر، ۲۰۱۷م. از اینجا ببینید
- تزویج القاصرات فی الفقه الإسلامی والقانون الوضعی، إبراهیم رحمانی، مجلة البحوث العلمیة والدراسات الإسلامیة (الجزائر)، المجلد۷، العدد ۱، ۲۰۱۵م. از اینجا ببینید
- تزویج القاصرات ومسألة تحدید سن الزواج "دراسة فقهیة قانونیة مقارنة، إبراهیم رحمانی، جامعه الوادی (الجزائر)، ۲۰۱۴م. از اینجا ببینید
- تحدید سن الزواج دراسة مقارنة قانونیة فقهیة، عبدالمؤمن شجاع‌الدین، کلیة الشریعة و القانون، جامعة صنعاء، ۲۰۰۸م. از اینجا ببینید
- زواج الصغار فی تحدید سن الزواج، سها یاسین عطا القیسی، الجامعة الاسلامیة، غزة، ۱۴۳۱ق. از اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
فارسی
- کودک همسری در حقوق ایران و فقه امامیه (مطالعه تطبیقی با اسناد بین الملل)، مایده زکی پور، کارشناسی ارشد، دانشگاه حضرت معصومه (س)، گروه حقوق، ۱۴۰۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- کودک همسری از منظر اسلام - حقوق ایران و نظام بین‌الملل حقوق بشر - چالشها و راهکارها، آیدا پاکی کلوانق، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی رشدیه، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی کودک همسری در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران و حقوق بین‌الملل، اکرم طاهری، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات، دانشگاه الزهرا(س)، ۱۴۰۰ش.
- کودک همسری و خسارات معنوی ناشی از آن از منظر فقه و حقوق، مهدیه امراللهی‌نیا، دکتری تخصصی (PhD)، دانشگاه ادیان و مذاهب، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی - حقوقی کودک همسری با مقایسه با اسناد بین‌المللی، فاطمه فروزان نسب، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد سبزوار، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- کودک همسری از منظر فقه شیعه، مهدیه ذاکری، پایان‌نامه حوزوی سطح ۳، سمنان، مرکز تخصصی عصمتیه، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- کودک همسری و رویکردهای فقهی و حقوقی در قبال خسارات معنوی ناشی از آن، زهره فیضی، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تحلیل کودک همسری از منظر حقوق ایران با رویکرد تطبیقی اسناد بین‌المللی، محمدتقی حاج‌ابراهیمی، دکتری خصوصی، دانشگاه عدالت، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رویکرد قرآن و روایات و روانشناسی به کودک همسری، زهرا الله وردی، کارشناسی ارشد، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- سیاست جنایی ایران در جرم کودک همسری، علی اصغر قصاب یزدلی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق، گروه حقوق، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی کودک همسری بانگاهی به عرف، ابوالفضل رضوانی، کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مطالعه تطبیقی کودک همسری در جمهوری اسلامی ایران و آراء مذاهب اهل سنت، فاطمه آدینه‌یی المه‌جوق، کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور مشهد، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- رویکرد قرآن و روایات و روانشناسی به کودک همسری، زهرا الله وردی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی ازدواج دختران قبل از سن بلوغ در فقه اسلامی و حقوق ایران، مهناز کاکایی، کارشناسی ارشد، موسسه آموزش عالی شاندیز، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- أحكام زواج القاصر في الفقة الإسلامي و القانون الوضعي، دعاء غزال، جامعه الوادی، الجزایر، ۲۰۱۸م. از اینجا ببینید
- زواج القصر فی الفقه الاسلامی و التشریع الجزائری، شملال کاهینه، ماستر(ارشد)، كلية الحقوق والعلوم السياسية، جامعة أكلي محند اولحاج - البويرة الجزائر، ۲۰۱۵م. از اینجا ببینید
منابع دیگر
- بایدها و نبایدهای فقهی، حقوقی و اجتماعی کودک همسری، گزارش نشست تخصصی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
- «کودک‌همسری» چقدر با شرع، مصلحت اجتماعی و حقوق بشر مغایرت دارد؟، مصاحبه با عمادالدین باقی، یورونیوز، ۲۰۲۱م. از اینجا ببینید
- برگزاری سمینار «کودک – همسری» در دانشگاه شهید چمران اهواز، گزارش سمینار، ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید
- بررسی فقهی کودک همسری، درس خارج استاد عندلیب همدانی، ۱۳۹۷ش. از اینجا ببینید
- شبهه کودک‌همسری و جواز تمتع از نوزاد در فقه، مصاحبه با حسین سوزنچی، ۱۴۴۰م. از اینجا ببینید