معاملات اعضای بدن (منابع مطالعاتی)
معاملات اعضای بدن شامل اهداء عضو، خرید و فروش، مهریه قرار دادن و وقف عضو یا جسد است. این مسئله امروزه به دلیل احتیاج انسان‌هایی که در برخی از اندام‌های خود دارای نواقص شده‌اند و همچنین امکان معامله برای کسانی که به مرگ مغزی دچار شده اند یا عضوی دارند که بدون آن عضو، خللی در حیات ایشان ایجاد نمی‌شود، مورد توجه قرار گرفته است. در فقه معاصر این مساله موافقین و مخالفینی دارد. مخالفین برای بطلان چنین معامله ای به عدم مالیت اعضای بدن و یا مالکیت نداشتن انسان بر بدن خویش و یا حرمت انتفاع از جنازه انسان استناد کرده‌اند. در مقابل، موافقین این عمل، استناد به قواعدی چون حق تصرف انسان بر دارایی‌های خود، یا ضرری بودن عدم انتفاع، و منفعت عقلایی داشتن این کار، کرده‌اند.
وقف اعضای بدن•خرید عضو•اهداء عضو•مهریه قرار دادن اعضای بدن
فقهایی مانند سید علی سیستانی و امام خمینی قائل به جواز قطع عضو و فروش آن شده اند و در مقابل میرزا جواد تبریزی، اصل عمل و گرفتن پول در مقابل آن را جایز نمی‌دانند.
معاملات اعضای بدن در ابواب فقهی چون هبه، صلح، بیع، وقف، مورد بررسی قرار گرفته است.در این صفحه کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌ها و دیگر منابع مرتبط با معاملات اعضای بدن از منظر فقه معاصر، جمع‌آوری شده است.
کتاب
فارسی
- استفاده از اعضای بدن محکومین به مجازات‌های قصاص و اعدام با بهره‌گیری از علوم پزشکی و فقه اسلام، اسماعیل ذوالفقاری‌فرد، تهران، نشر امید سخن، ۱۴۰۰ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- اعضای بدن انسان، زهرا خزائی، تهران، نشر اسدزاده، ۱۳۹۹ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- شناخت اعضای بدن انسان، زهرا خزائی، تهران، نشر آفتاب گیتی، ۱۳۹۸ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی خرید و فروش اعضای بدن انسان در ایران، محمدرضا بابازاده‌پر، بناب، نشر شعاع شمس، ۱۳۹۷ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- بررسی حقوقی و جزایی بیع اعضای بدن، میلاد میوه‌یا، تهران، انتشارات قانون یار، ۱۳۹۶ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- معامله اعضاء بدن انسان، اصغر فرهنگی، تهران، نشر قانون یار، ۱۳۹۶ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- نحوه ارتباط انسان با اعضای بدن خویش، محمدعلی احمدی و زینب خالوندی، تهران، نشر آلما سیب ترش، ۱۳۹۶ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- بررسی و مطالعه خرید و فروش اعضای بدن در فقه و حقوق ایران، میلاد حاجری و فریده کازرونی غنیفون، تهران، نشر گیوا، ۱۳۹۵ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- خرید و فروش و پیوند اعضا از دیدگاه فقه و حقوق، صادق سیدحسینی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۹۳ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
- درآمدی بر بررسی فقهی حقوقی بیع اعضای بدن انسان، مصطفی کافی‌قمشه‌ای، تهران، نشر جنگل، ۱۳۹۱ش. ابتدای کتاب را از اینجا بخوانید.
عربی
- قضایا فقهیة فی نقل الاعضاء البشریة، عارف علی عارف القره‌داغی، نشر آی‌آی ام یو پرس، ۲۰۱۱م. کتاب را از اینجا بخوانید.
- الجهود الدولیة فی مکافحة الاتجار بالبشر (موقف الشریعة الاسلامیة من نقل الاعضاء بین البشر)، محمد المدنی بوساق، جامعة نایف العربیة للعلوم الامنیة، الریاض، ۲۰۱۰م. کتاب را از اینجا بخوانید.
مقاله
فارسی
- تحلیل فقهی حقوقی اهدا اعضاء محکومین به مرگ، الهه صادقی و زهرا فهرستی، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای فقه، دوره ۲، شماره ۱، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- حدود عسر و حرج در پزشکی از منظر فقه اسلامی مقاله، طیبه قدرتی سیاهمزگی، عرفان حیدری، فقه و حقوق نوین، ۱۴۰۰ش.
- تاثیر مرگ مغزی بر حقوق غیرمالی افراد، الهام اسحاقی، حسین حبیبی،ماهنامه دادرسی، ۱۴۰۰ش.
- مبانی حق انسان بر بدن خویش؛ بیان نظریۀ کار و طرح نظریۀ بدن برای بدن حسن بادینی، مجتبی بانشی، مجله حقوقی دادگستری، سال ۸۵، شماره ۱۱۳، ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- ضرورت پایش قوانین و مقررات اهدای عضو در نظام حقوقی ایران، محمدحسین صادقی و صادق تاری وردی و محمود عباسی، فصلنامه حقوق پژشکی، ۱۴۰۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- ضرورت به روز رسانی احکام دینی (اهدا عضو بیماران مرگ مغزی از منظر فقهی)، خلیل الله احمدوند و پروین عینی، قانون يار، دوره ۴، شماره ۱۵، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی حقوقی بیع اعضای بدن، فاطمه رضایی، دوفصلنامه تخصصی پژوهشنامه اسلامی حقوق، سال ۱، شماره ۲، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مبانی فقهی مالکیت انسان بر اعضای بدن، مظاهر حیدری، جستارهایی در فقه پزشکی، دوره ۹۹، شماره ۱، شماره پیاپی ۵، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی مبانی فقهی و حقوقی مالکیت انسان بر بدن، معصومه مطلبی، احمد مرادخانی، سید محمد شفیعی مازندرانی، پژوهشهای فقهی، دورۀ ۱۲، شمارۀ ۱، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی بیع اعضا بدن در فقه و حقوق ایران، محمد بهنام‌نیا و سیروس شهریاری، فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، شماره ۹، ۱۳۹۹ش.
- مالیت‌داشتن اعضای بدن انسان در راستای ماده ۷۵ منشورحقوق شهروندی و فقه اسلامی در قبال فروش اعضای بدن، جبرئیل فلاح ملامحمود، جلال سلطان احمدی، ابراهیم شعاریان ستاری، فصلنامه حقوق پزشکی، ویژه‌نامه حقوق بشر و حقوق شهروندی، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- تحلیل فقهی و حقوقی حکم وعده بیع اعضای بدن انسان و بیان چالشهای تجویز آن در مذاهب اسلامی، حامد رستمی نجف آبادی، سعید پاسبان، مهدی ناصر، دوفصلنامه علمی ترویجی مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، سال ۱۴، شماره ۵۱، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی وضعيت حقوقی انتقال اعضای بدن انسان در فقه اماميه و حقوق ایران، فرزانه باجلان، پژوهشهای حقوقی، قانون یار، دوره ۲، شماره ۶، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مطالعه تحلیلی اعتبار سنجی فقهی معامله اعضای بدن انسان، ناصر محدی، سعید پاسبان، دوفصلنامه علمی ترویجی مطالعات فقه امامیه، سال ۷،شماره ۱۰، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی وضعیت حقوقی انتقال اعضای بدن انسان در فقه امامیه و حقوق ایران، فرزانه باجلان، پژوهشهای حقوقی قانون یار، دوره دوم، شماره ۶، ۱۳۹۸ش.
- نگرشی نو بر مصلحت در فروش و پیوند اعضای بدن انسان از دیدگاه منابع اسلامی، سیداحمد وحدتی شبیری، محمدجواد عنایتی، حسن نقی‌‌زاده، جواد ایروانی، فصلنامه علمی پژوهشی قرآن و طب، دوره ۴، شماره ۱، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- ولایت بر بدن، سید سجاد ایزدهی، فقه حکومتی، شماره ۳، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی احکام فقهی حقوقی خرید‌و‌فروش اعضای بدن، رضا علی کرمی، محمدرضا رزاقی، مرتضی سلیمی، محمدجواد ملکا آشتیانی، مجله پژشکی قانونی ایران، دوره ۲۳، شماره ۴، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- واکاوی محدوده و قلمرو قاعده سلطنت نسبت به سلطه انسان بر اعضای بدن، مهدی درگاهی، فقه و اصول سال ۴۸، شماره ۱۰۵، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- وضعیت فقهی حقوقی تعیین اعضای بدن به عنوان مهریه، جواد نیک نژاد، دوفصلنامه علمی فقه وحقوق خانواده، دوره ۲۱، شماره ۶۴، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- وضعیت فقهی حقوقی تعیین اعضای بدن به عنوان مهریه، جواد نیک نژاد، فقه و حقوق خانواده، سال ۲۱، شماره ۶۴، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- برسی قاعده سلطنت و جریان آن در سلطنت بر نفس و اعضای بدن، مهدی شایق، پژوهشنامه میان رشته ای فقهی (پژوهشنامه فقهی سابق)، سال ۴، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی حقوقی مالیت اعضای بدن انسان، فاطمه رجائی، سید مصطفی محقق داماد، فصلنامه فقه پزشكي سال ۸، شماره ۶۲ ، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مطالعه خرید و فروش اعضای بدن در فقه و حقوق ایران، فریده کازرونی، میلاد حاجری، سعید عباسی، سومین کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، ۱۳۹۵ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی مبانی فقهی حقوقی بیع اعضای بدن انسان با رویکردی به نظر امام خمینی(س)، حمید‌رضا آدابی، امین گلریز، پژوهشنامه متین، دوره ۱۷، شماره ۶۹، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- واگذاری اعضای بدن انسان از منظر فقه و حقوق موضوعه، فاطمه ساجدی، عبدالله صدیقیان، سیلویکا، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- امکان‌سنجی ارث اعضای بدن میّت، محمّدحسن صادقی‌مقدم، مجتبی شفیع‌زاده خولنجانی، محمّد صادقی، فصلنامه فقه پزشكي سال ششم، شماره ۸۱و۸۱، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- امکان سنجی استیفای دین از اعضای بدن مدیون، محمدحسن صادقی مقدم، مجتبی شفیع زاده خولنجانی، پژوهش حقوق خصوصی، سال ۳، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی ادله مشروعیت خرید و فروش اعضای بدن در فقه شیعه، محمدتقی فخلعی، سید علی جبارگلباغی ماسوله، فقه و اصول سال۴۶، شماره ۹۷، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- خرید و فروش اعضای بدن انسان از منظر فقه امامیه، فریده اصغری، سید حسن عابدیان کلخوران، مطالعات فقهی و فلسفی، سال ۴، شماره ۱۶، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- نظریه جواز و صحت خرید و فروش اعضای بدن در فقه امامیه، سید ابوالقاسم نقیبی، زهره حاجیان فروشانی، فقه و اصول، سال ۴۵، شماره ۹۳، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- نظریه جواز و صحت خرید و فروش اعضای بدن در فقه امامیه، سید ابوالقاسم نقیبی، زهره حاجیان فروشانی، مطالعات اسلامی فقه و اصول، سال ۴۵، شمارۀ پیاپی۹۳، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی مبنای شرعی و حقی بحث اهداء بالینی اعضای افراد دچار مرگ مغزی در دین اسلام، محمد رستمی و نوراله رستمی، دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی، ۲۰۱۳م. خلاصه مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی مشروعیت اهدای عضو از دیدگاه اسلام، فاخره فراهانی و مجتبی میرزایی و محسن پهلوان نژاد، دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی، ۲۰۱۳م. ۱۳۹۲ش. خلاصه مقاله را از اینجا بخوانید.
- واکاوی اثر سلطنت انسان بر اعضای بدن خود در خرید و فروش عضو، مهدی درگاهی، معرفت حقوقی، سال ۱، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- تبیین فقهی رابطه انسان با اعضای بدن خود، حبیب‌اله رحیمی، فاطمه طرف، مجله علمی پژوهشی فقه پزشکی، دوره ۱۰، شماره ۳۶ و ۳۷، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- واکاوی اثر سلطنت انسان بر اعضای بدن خود در خرید و فروش عضو مقاله، مهدی درگاهی، اندیشه‌های حقوق عمومی (معرفت حقوقی)، شماره ۳، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی رابطه انسان با اعضای بدن خود، فاطمه رجایی، سید مصطفی محقق داماد، سید محمدصادق موسوی، فقه و حقوق اسلامی سال ۱، شماره ۲، ۱۳۹۰ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- جنایت بر اعضای بدن از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، سید مصطفی محقق داماد، فصلنامه فقه پزشكي سال دوم و سوم، شماره ۵ و ۶، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- تجارت اعضای بدن قوانین و مقررات، فرصت‌ها و تهدیدها، آرمیتا شاه اسماعیلی و حمید سوری، فصلنامه علمی مطالعات بین المللی پلیس، دوره ۱، شماره ۴، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- فروش اعضای بدن در پرتو قاعده تسلیط، مجید قاسمیان مزار، فروغ وحدت، سال ۶، شماره ۲۲، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- نحوه ارتباط انسان با اعضای بدن خود از دیدگاه فقه و حقوق، فخرالدین اصغری آقمشهدی، هاجر کاظمی افشار، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- معامله اعضای بدن در حقوق ایران با رویکردی به نظرات فقهی امام خمینی(س)، سید محمد موسوی بجنوردی، هاجر کاظمی افشار، پژوهشنامه متین، دوره ۱۰، شماره ۳۸، ۱۳۸۷ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- وضعیت حقوقی بیع اعضای بدن، هاجر کاظمی افشار، فصلنامه حقوق پزشكی، سال ۱، شماره ۳، ۱۳۸۶ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- آثار حقوقی واگذاری عضو انسان مرده یا مبتلا به مرگ مغزی میر سجاد هاشمی، اندیشه تقریب، شماره ۵، ۱۳۸۴ش. مقاله را از اینجا بخوانید.
- خريد و فروش اعضاء بدن، سيد علی حاتم‌زاده، موسسه موضوع شناسی احکام فقهی. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی خريد و فروش اعضای بدن، مرضیه صیادی. چکیده مقاله را از اینجا بخوانید.
- نافذ بودن وصیت، جهت استفاده بهینه از اعضای بدن موصی از دیدگاه فقه اسلامی.
عربی
- المقابل المادي والعيني في التبرع بالأعضاء البشرية بين الفقه والنظام السعودي ( دراسة تأصيلية مقارنة )، فيصل بن عبدالرحمن سعد الشدي، مجلة كلية الشريعة والقانون بطنطا، مجلد ۳۸، شماره ۱، ۲۰۲۳م. مقاله را از اینجا بخوانید
- الوضع القانوني و الفقهي للاتجار بالأعضاء البشرية، محمد رضا مؤمني، آداب الكوفة، المجلد ۱۳، العدد ۴۸، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التبرع بالأعضاء بين التشريع الإسلامي و المقاومة النفسية، موسى جنحية و فريدة سوالمية، المجلة الجزائرية للأبحاث و الدراسات، المجلد ۴، العدد ۴، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التصرف في الأعضاء البشرية دراسة فقهية مقارنة، محمود عفيفي عفيفي حسن، مجلة کلية الدراسات الإسلامية بنين بأسوان، المجلد ۳، العدد۳، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- الوصية بالأعضاء البشرية و الموقف الفقهي و القانوني منها، قحطان هادي عبدالقرةغولي، مجلة كلية القانون للعلوم القانونية و السياسية، المجلد ۹، العدد ۳۲، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التبرع بالأعضاء بعد الموت من منظور فقهي ومدى وعي المجتمع السعودي بالتبرع بالأعضاء وبجهود مركز الملك...، عفاف محمد أحمد بارحمة، مجلة كلية دار العلوم , العدد ۱۳۰، ۲۰۲۰م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التبرع بالأعضاء البشرية، جرادة لخضر، مجلة الندوة للدراسات القانونية، العدد ۲۰، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بيع الأعضاء في الشريعة الاسلامية، فاطمة عبدالحميد عبدالرحيم، مجلة كلية أصول الدين و الدعوة بأسيوط، المجلد ۳۷، العدد ۴، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- الأحكام الفقهية و القانونية لبيع الأعضاء البشرية دراسة مقارنة بين الفقه الإسلامي و التشريع الجزائري، ياسين جبيري، مجلة المعيار، المجلد ۱۰، العدد ۴، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- أحكام التداوي و التصرفات الواردة على جسم الإنسان على ضوء قواعد الفقه الإسلامي، نوارة العشي، مجلة الحقيقة، المجلد ۱۸، العدد ۴، ۲۰۱۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- قاعدة الرضاء في مجال نقل و زرع الأعضاء، ربحي تبوب فاطمةالزهراء، حولیات جامعة الجزائر، الجزء الاول، العدد ۳۲، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- حدود سلطة الولي في منح الإذن بالتصرف في أعضاء القاصر الحي بالتبرع، حنان بن عزيز، مجلة الباحث للدراسات الأكاديمية، العدد ۱۲، جامعة باتنة، الحاج لخضر، كلية الحقوق و العلوم السياسية، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- التكييف الفقهي للوصية بالعضو الإنساني، شادى قدومى، مجلة الشهاب، المجلد ۴، العدد ۳، جامعة الشهيد حمّه لخضر الوادي، معهد العلوم الإسلامية، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- استرداد الأعضاء بعد التبرع بها، علي محمد فرحان عبدالعزيز الزعبي، مجلة العلوم القانونية و السياسية، السنة ۸، العدد ۲، ۲۰۱۸م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مبدأ الرضا و أثره في التبرع بالأعضاء البشرية بين الفقه الإسلامي و القانون الجزائري، توفیق عقوق، مجلة الشهاب، العدد ۷، ۲۰۱۷م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- حق الشخص في التصرف في أعضائه الجسدية، زهية ميشالي، مجلة حقوق الإنسان و الحریات العامة، العدد ۴، ۲۰۱۷م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- عملية نقل الأعضاء البشرية بين الأحياء في ضوء الفقه و القانون الجزائري، سعيدان أسماء، المجلد ۳۱، العدد ۵، ۲۰۱۷م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- الأحكام الفقهية لنقل الأعضاء الإنسانية، عبدالمجيد بن محمد بن عبدالله السبيل، مجلة العلوم الشرعية و اللغة العربية، المجلد ۱، العدد ۲، ۲۰۱۶م.
- بيع الاعضاء البشرية لزرعها للمحتاجين إليها من منظور علماء الاسلام، سيدة فاطمة طبطبائي، مجلة البحوث و الدراسات الشرعية، المجلد ۳، العدد ۲۳، ۲۰۱۴م.
- حكم الوصية بالتبرع بالأعضاء في الفقه و القانون، يمينة شوادر، مجلة البحوث و الدراسات، العدد ۱۷، ۲۰۱۴م.
- الضوابط الشرعية للتبرع بالأعضاء، عبدالحق بن أحمد حميش، مجلة البحوث و الدراسات، العدد ۱۸، ۲۰۱۴م.
- حكم التصرف في جثة الميت في ضوء الاستحسان و الذرائع، جميلة الرفاعي، أمل مرجي، المجلة الأردنية في الدراسات الإسلامية، المجلد ۱۲، العدد ۱، ۲۰۱۳م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- حكم نقل الأعضاء من الميت إلى الحي دراسة مقارنة، عبدالحليم محمد منصور علي، مجلة الشريعة و الدراسات الإسلامية، مج ۲۷، العدد ۸۸، ۲۰۱۲م.
- الإتجار بالبشر، عادل عبدالجواد محمد، الأمن و الحياة، المجلد ۳۱، العدد ۳۵۴، ۲۰۱۱م.
- الإتجار بالإعضاء البشرية، غربي اسامة، مجلة دراسات و أبحاث، العدد ۵، جامعة الجلفة، ۲۰۱۱م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- نقل الأعضاء من المحكوم عليه بالإعدام حال الحياة، السيد الصافي محمد، حولیة مركز البحوث و الدراسات الإسلامية قاهرة، المجلد ۷، العدد ۱۹، ۲۰۱۱م.
- حق الإنسان والتبرع بالأعضاء بعد الموت في الشريعة و القانون، أحمد محمد أمين حمدان المومني، أبحاث اليرموك، سلسلة العلوم الإنسانية و الاجتماعية، المجلد ۲۶، العدد ۱، ۲۰۱۰م.
- رضا المتبرع في في التبرع بالأعضاء بين الأحياء دراسة مقارنة، نور حمد الحجايا، المجلة القانونية و القضائية، السنة ۴، العدد ۱، ۲۰۱۰م.
- حق الإنسان و التبرع بالأعضاء بعد الموت في الشريعة و القانون، أحمد محمد أمين حمدان المومني، أبحاث اليرموك، سلسلة العلوم الإنسانية و الاجتماعية، المجلد ۲۶، العدد ۱، ۲۰۱۰م.
- التصرف بالأعضاء البشرية بين أحكام الشريعة الإسلامية و قواعد القانون الوضعي، سفيان العسري، أشغال اليوم الدراسي لتكريم د محمد رياض - أبحاث في الشريعة و القانون، كلية العلوم القانونية و الاقتصادية و الاجتماعية بمراكش، ۲۰۰۹م.
- نقل الأعضاء من الحى أو موتى المخ محرم شرعًا، عبد الرحمن العدو، بحث مقدم إلى مؤتمر مجمع البحوث الإسلامية الثالث عشر، ۲۰۰۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- زراعة ونقل الأعضاء، وهبة مصطفى الزحيلى، بحث مقدم إلى مؤتمر مجمع البحوث الإسلامية الثالث عشر، ۲۰۰۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- مدى حق الانسان في التصرف في جسده، عبدالرحمن بن حسن النفيسه، مجلة البحوث الفقهية المعاصرة، المجلد ۲۱، العدد ۸۲، ۲۰۰۹م.
- الجوانب القانونية للتبرع بالأعضاء، صابر الغربي، مجلة بحوث و دراسات قانونية، العدد ۳، ۲۰۰۸م.
- جريمة بيع أعضاء جسد الإنسان، ناصر بن مانع بن علي آل بهيان الحكيم، ندوة المجتمع و الأمن في دورتها السنوية الرابعة، الظاهرة الإجرامية المعاصرة الإتجاهات و السمات، سعودیة، ۲۰۰۵م.
- بيع الأعضاء والأجزاء البشرية في الشريعة الإسلامية، عصمت الله عنايت الله محمد، الدراسات الإسلامية، المجلد ۳۸، العدد ۲، ۲۰۰۳م.
- أحداث قانونية التبرع بالأعضاء و الأنسجة البشرية و أخذها و زرعها، رئيس تونس زين العابدين بن علي، المجلة المغربية للإدارة المحلية و التنمية، العدد ۴۹ و ۴۸، ۲۰۰۳م.
- التصرف في جسم الآدمي الحي في الفقه و النظام، مسفر بن حسن بن مسفر القحطاني، مجلة البحوث الأمنية (السعودیة)، المجلد ۱۱، العدد ۲۱، ۲۰۰۲م.
- حكم الاستفادة من اعضاء الإنسان الحي و اجزائه، قضاة مصطفى، أبحاث اليرموك، سلسلة العلوم الإنسانية و الاجتماعية، المجلد ۱۵، العدد ۲، ۱۹۹۹م. مقاله را از اینجا بخوانید.
- الحكم الشرعي لاستقطاع الأعضاء و زرعها تبرعا أو بيعا، أمين محمد سلام المناسية البطوش، مجلة البحوث الإسلامية، العدد ۵۳، الرئاسة العامة للبحوث العلمية و الافتاء، ۱۹۹۸م.
- مشكلة نقل و زراعة الأعضاء البشرية، محسن عبدالحميد إبراهيم البيه، مجلة البحوث القانونية و الاقتصادية، العدد ۱۸، ۱۹۹۵م.
- حكم نقل الأعضاء البشرية في الفقه الإسلامي، أحمد عبدالكريم سلامة، مجلة البحوث القانونية و الاقتصادية، العدد ۱۸، جامعة المنصورة، كلية الحقوق، ۱۹۹۵م.
- ما حكم الشريعة الإسلامية في مسألة التبرع بالأعضاء بعد الوفاة الناجمة عن حوادث السير؟، عبدالكريم الدوادي، دعوة الحق، السنة ۳۵، العدد ۳۰۵ و ۳۰۶، ۱۹۹۴م.
- بيع الأعضاء الآدمية في الفقه الإسلامي، محمود محمد حسن، مجلة البحوث القانونية و الاقتصادية، العدد ۵، جامعة المنصورة، كلية الحقوق، ۱۹۸۹م.
- موت الدماغ و التبرع بالأعضاء تعريف و بعض التحفظات مختار المهدي، الندوة الفقهية الطبية الخامسة السياسة الصحية للأخلاقيات و القيم الإنسانية من منظور إسلامي، ۱۹۸۸م.
- حكم التبرع بالإعضاء في ضوء القواعد الشرعية و المعطيات الطبية، محمد نعيم عبدالسلام إبراهيم ياسين، مجلة الحقوق، المجلد ۱۲، العدد ۳، ۱۹۸۸م.
- حكم تبرع الإنسان بجزء من أجزائه لمنفعة شخص آخر، مجلة مجمع الفقه الإسلامي الدولی، المجلد ۱، العدد ۴، ۱۹۸۸م.
- أقوال العلماء في مالية أعضاء جسم الإنسان، علي عبد ابو البصل، هدي الإسلام، المجلد ۳۲، العدد ۱۰ و ۹، ۱۹۸۸م.
- بحث بيع الأعضاء الآدمية، محمد نعيم عبدالسلام إبراهيم ياسين، مجلة الحقوق، المجلد ۱۱، العدد ۱، ۱۹۸۷م.
- زراﻋﺔ و نقل اﻷﻋﻀﺎء اﻟﺒﺸریة بین اﻟﺸریعة و اﻟﻘﺎنون اﻟﻤﻘﺎرن، حسین فریجه. مقاله را از اینجا بخوانید.
- بیع الاعضاء و التبرع بها. مقاله را از اینجا بخوانید.
پایان‌نامه
فارسی
- تصرفات حقوقی انسان بر اعضای بدن خود با مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و مصر، دکتری، جبرائیل فلاح ملامحمود، مرکز تحصیلات تکمیلی، گروه حقوق، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی قرارداد واگذاری اعضای بدن انسان با تاکید بر اهدای عضو محکومین به اعدام، کارشناسی ارشد، محمد طاهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، ۱۴۰۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی خرید و فروش اعضای بدن در نظام حقوقی ایران و نگاهی در فقه معاصر، کارشناسی ارشد، معصومه برزو، موسسه آموزش عالی ادیب مازندران، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی اهدا و خرید و فروش اعضای بدن انسان از دیدگاه آیات و روایات، کارشناسی ارشد، زهرا انتظاری، دانشگاه پیام نور استان خراسان رضوی، مرکز پیام نور نیشابور، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- استیفاء دیون از اعضای بدن متوفی، کارشناسی ارشد، پولادعلی صفری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد صفادشت، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بیع‌و‌هبه‌اعضای‌بدن‌‌در‌پرتوی‌فقه،حقوق‌ایران‌و‌انگلستان، کارشناسی ارشد، اکبر شرقی، موسسه آموزش عالی حکیم نظامی، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۸ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- استفاده از اعضای بدن محکومین به مجازات های قصاص و اعدام با بهره گیری از علوم پزشکی و فقه اسلام، کارشناسی ارشد، اسماعیل ذوالفقاری‌فرد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۹۷ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی امکان پذیری به ارث رسیدن عوض حاصل از فروش اعضای بدن میت، پویا خاکی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، دانشکده علوم انسانی، 1397ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- حکم قطع و فروش اعضای بدن انسان از منظر فقه اسلامی، دکتری، نوری دونمز، جامعه المصطفی العالمیه، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی تطبیقی رابطه انسان و اعضای بدن خود از منظر فریقین، مبانی و آثار آن، دکتری، سید حسین خاتمی سبزواری، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- فروش اعضای بدن در حقوق ایران و فقه امامیه، کارشناسی ارشد، مریم مقدسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- حکم اجزاء جدا شده از بدن زنده و حکم خرید و فروش اعضاء و ضمان آنها، معین الدین دهقان،سطح ۳، پایان‌نامه حوزوی، ۱۳۹۶ش. خلاصه پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- مبانی کیفری پیوند و اهدای اعضای بدن انسان از دیدگاه فقهی و قوانین موضوعه، کارشناسی ارشد، مهشید زمانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- امکان‌سنجی قراردادن اعضای بدن به عنوان مهریه در عقد نکاح، کارشناسی ارشد، ندا یوسفی روشن، دانشگاه شمال، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- حق تسلط بر بدن از دیدگاه فقه شیعه با رویکرد پاسخگویی به شبهات فمینیستی، کارشناسی ارشد، سیده مبارکه میرداداشی، دانشگاه قم، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۵ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی پیوند و خرید و فروش اعضای بدن انسان، کارشناسی ارشد، زهرا ایزدی، دانشگاه ایلام، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- احکام فقهی استفاده اعضای بدن و خون محکومین به اعدام، کارشناسی ارشد، سید رضا محقق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- تحلیل فقهی حقوقی خرید و فروش اعضای بدن انسان با رویکردی بر آراء امام خمینی (س)، کارشناسی ارشد، مریم عزیزی‌منزه، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلام، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی، پیوند، اهدا،خرید و فروش اعضای بدن، کارشناسی ارشد، ناصر سواعدی پور، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی خرید و فروش اعضای شخص محکوم به اعدام، کارشناسی ارشد، احسان یوسف‌پور، دانشگاه ارومیه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ۱۳۹۱ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی-حقوقی معاملات اعضای بدن انسان، کارشناسی ارشد، مهدی زارع، دانشگاه تربیت معلم تهران، دانشکده ادبیات، ۱۳۹۱ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- جنایت بر منافع اعضای بدن در فقه امامیه وحقوق ایران، کارشناسی ارشد، نرجس‌خاتون رحیمی، دانشگاه فردوسی مشهد، پژوهشکده فقه و حقوق، ۱۳۹۱ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- خرید و فروش و پیوند اعضاء از دیدگاه فقه و حقوق، صادق سیدحسینی، سطح ۴، پایان‌نامه حوزوی، ۱۳۹۰ش. خلاصه پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی و حقوقی رابطه حقوق انسان بر اعضای بدن، کارشناسی ارشد، جواد وارسته شاکری، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران، ۱۳۸۸ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی حقوقی بیع اعضاء بدن، مهدی محمدی نوآبادی، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، 1387ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی حقوقی اهداء و پیوند عضو در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی، محمدرضا صادقی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق (ع)، ۱۳۸۲ش. خلاصه پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- خرید و فروش اعضای بدن، کارشناسی ارشد، علی اکبر مرادی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، ۱۳۸۰ش. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- بررسی فقهی حقوقی مالیت اعضای بدن انسان، فاطمه رجائی. پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
عربی
- التصرف بالأعضاء البشرية بين الأباحة و التحريم دراسة مقارنة، کارشناسی ارشد، ماجد احمد برد المشاقبة، جامعة آل البيت، ۲۰۰۳م.
- ضوابط التبرع و نقل و زراعة الأعضاء البشرية في التشريع الفلسطيني دراسة تحليلية مقارنة في ضوء أحكام الشریعة الاسلامیة، کارشناسی ارشد، عامر عبدالحي أحمد المصري، ۲۰۱۹م.
- حكم الإفادة من أعضاء مهدري الدم في الشريعة و النظام السعودي، معتز بن شحاته الينبعاوي، کارشناسی ارشد، الجامعة الإسلامية بالمدينة المنورة، ۲۰۰۹م.
- أحكام تجارة الأعضاء البشرية و طرق مكافحتها دراسة مقارنة، کارشناسی ارشد، مي عبدالحليم محمد عبدالحليم، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۱۷م.
- المسائل الفقهية المعاصرة المتعلقة بجثة الإنسان دراسة فقهية مقارنة، دکتری، خالد عيسى عبدالرحمن أحمد، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۱۸م.
- مشروعية التصرف في الأعضاء البشرية: دراسة مقارنة بين الشريعة الإسلامية والقوانين الوضعية، کارشناسی ارشد، فوزي علي شعبان دربال، جامعة طرابلس، ۲۰۱۲م.
- أحكام تجارة الأعضاء البشرية و طرق مكافحتها دراسة مقارنة، کارشناسی ارشد، مي عبدالحليم محمد عبدالحليم، جامعة أم درمان الاسلامية، ۲۰۱۷م.
- مشروعية التصرف في الأعضاء البشرية دراسة مقارنة بين الشريعة الإسلامية و القوانين الوضعية، کارشناسی ارشد، فوزي علي شعبان دربال، جامعة طرابلس، ۲۰۱۲م.
- الإتجار بالبشر في القانون الكويتي والقانون الأردني على ضوء المعاهدات الدولية، کارشناسی ارشد، مشاري منوخ مشعل الشعلاني، جامعة الشرق الأوسط، ۲۰۱۸م.
- الضوابط القانونية لعمليات نقل وزراعة الأعضاء، فاطمة محمد الأنصاري،۲۰۱۸م. خلاصه پایان‌نامه را از اینجا بخوانید.
- أحكام التصرف في الأعضاء البشرية في التشريع الجزائري، ربيعة خلافي.
سایر منابع
- نشست وقف جسد، شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۱۴۰۰ش. متن را از اینجا بخوانید.
- تبرع اعضا واهدای عضو از نظر شریعت اسلام در دیدگاه فقهای اهل سنت، سایت پاوه پرس، ۱۳۹۷ش. متن را از اینجا بخوانید.
- اهدای عضو از منظر فقهی، ابوالقاسم علیدوست، ۲۰۱۹م. متن را از اینجا بخوانید.
- خرید و فروش اعضاء بدن، سيد علي حاتم زاده، سایت پژوهشکده باقرالعلوم، ۱۳۹۳ش. متن را از اینجا بخوانید.
- احكام معامله اعضای بدن در اسلام، سید محمد موسوی بجنوردی، ۱۳۹۳ش. متن را از اینجا بخوانید.