چندهمسری (منابع مطالعاتی)
چندهمسری به معنای امکان ازدواج دائم مرد با چند همسر است. مستند این حکم آیه ۳ از سوره نساء است که مرد در صورت رعایت عدالت میان همسران می‌تواند تا چهار همسر دائمی داشته باشد.
نسبت به اصل جواز تعدد زوجات چندین نظریه وجود دارد. برخی فقها قائل به جواز و استحباب به صورت مطلق هستند. عده‌ای دیگر همچون سید علی سیستانی استحباب نکاح را فقط مختص به ازدواج اول می‌دانند و در نتیجه، استحباب تعدد زوجات را نپذیرفته‌اند. برخی صاحبنظران معاصر نیز بر آنند که این حکم مختص صدر اسلام یا شرایط اضطراری است و چند همسری را در شرایط کنونی موجب آسیب به بنیان خانواه می‌دانند.
با جدی شدن مباحث حقوق زنان در عصر حاضر برخی حکم به جواز را با حقوق زنان در تعارض می‌دانند و لذا بررسی مجدد این موضوع در فقه معاصر جدی شده است. در این زمینه پرسش‌هایی مطرح است که مراد از رعایت عدالت در میان همسران چیست؟ آیا مشروط کردن ازدواج مجدد به اذن همسر اول جایز است؟ تزاحم بین حکم جواز چند همسری و آسیب بنیان خانواده چگونه حل می‌شود؟ آیا خوف به عدم عدالت برای حرمت چند همسری کافی است؟ آیا فقیه می‌تواند در شرائط فعلی با حکم ثانوی حکم به عدم جواز دهد؟ در این صفحه منابع مرتبط با مسئله چند همسری در فقه معاصر جمع‌آوری شده است.
کتاب
فارسی
- تعدد زوجات ازدیدگاه قرآن و پاسخ به شبهات آن، سکینه شبانی، قم، انتشارات جامعه الزهرا (س)، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات از منظر فقه و حقوق موضوعه کشورهای اسلامی، رسول مظاهری کوهانستانی و عذرا هرتمنی، تهران، انتشارات مجد، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات از منظر فقه، قانون و ادیان، جلال محمدی، تهرام، انتشارات رامان سخن، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی چندهمسری در ایران و کشورهای اسلامی، مرضیه زکی‌زاده، انتشارات خرسندی، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
عربی
- تعدد الزوجات من خلال سورة النساء، معمر عبد العزيز، ۲۰۲۰م.
- تعدد الزوجات في الشريعة الاسلامية، عبدالناصر توفيق، ۲۰۱۴م. کتاب را از اینجا ببینید
- تعدد الزوجات فى الإسلام، نور الدين يوسف الدردير أحمد، دار الإمام البربهارى للنشر والتوزيع، ۲۰۱۷م.
- تعدد الزوجات في الإسلام والنصرانية واليهودية، أحمد الأمير، ۲۰۱۷م.
- تعدد الزوجات، وهبة الزحيلي، دمشق، دار المكتبى، ۲۰۱۲م.
- تعدد الزوجات في الإسلام، محمد بن مسفر الطويل، ۲۰۱۰م.
- تعدد الزوجات في الإسلام وحكمة تعدد زوجات النبي صلى الله عليه وسلم، عبدالله ناصح علوان، دار السلام للطباعة والنشر والتوزيع والترجمة، ۲۰۱۰م.
- تعدد الزوجات من النواحي الدينية والإجتماعية والقانونية، عبد الناصر توفيق العطار، ۲۰۰۹م.\
- تعدد الزوجات في الإسلام الرد على إفتراءات المغرضين في مصر، إبراهيم محمد الجمل، دار الإعتصام، ۲۰۰۸م.
- تعدد الزوجات في الإسلام وحكمة التعدد في أزواج النبي صلي الله عليه وسلم دحض شبه ورد مفتريات، عبد التواب هيكل، دار القلم مكتبة الحرمين، ۲۰۰۸م.
- تعدد الزوجات في الأديان، كرم حلمى فرحات أحمد، ۲۰۰۷م.
- تعدد الزوجات في الشريعة الإسلامية، ندا أبو أحمد.
مقالات
فارسی
- شرایط فقهی چندهمسری و ابهامات قانونی آن، زهرا محمد پرچوی و احمد احمدی‌تبار و زهره رجبیان، فصلنامه فقه، شماره ۱۱۳، بهار ۱۴۰۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل نقش زمان و مکان در جواز و عدم جواز تعدد زوجات از منظر آیات و روایات، رضا عسگری و عباسعلی حیدری و محمود قیوم زاده خالقی، فصلنامه مطالعات قرآنی، شماره ۴۸، زمستان ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مطالعه و بررسی امکان صدور مجوز تعدد زوجات زوج بعد از تصویب قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱، رسول احمدی فر و محمد کاکاوند، دوفصلنامه فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، شماره ۷۵، سال ۲۶، پاییز و زمستان ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جستاری انتقادی در حکم تعدد زوجات، مهناز دهقانی و محمدجعفر صادق پور، فصلنامه فقه، شماره ۳، سال ۲۸، پاییز ۱۴۰۰ش. مقاله را از اینجا ببینید
- حکم اولیه تعدد زوجات از منظر فقه امامیه، احمد شکوهی و علیرضا ابراهیمی، دوفصلنامه مطالعات فقه و اصول، شماره ۱، سال ۳، بهار و تابستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی مسئله تعدد زوجات و ارتباط آن با فطرت زنانه، زهرا درویش و طاهره سادات طباطبایی امین، فصلنامه سفینه، شماره ۶۹، سال ۱۷، زمستان ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مقایسه دیدگاه شهید مطهری و علامه طباطبایی در مورد فلسفه و شرایط تعدد زوجات، الهه هادیان رسنانی، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره ۴، سال ۲۴، زمستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نقد و بررسی دیدگاه‌های مربوط به تعدد زوجات در پرتو اصل معاشرت به معروف، معصومه حافظی کاظم قاضی زاده، فصلنامه زن و جامعه، سال ۹، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- عدالت مداری در تعدد زوجات از منظر متون اسلامی، محمدحسین خواجه بمی، فصلنامه اخلاق، شماره ۳۰، سال ۸، تابستان ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- آیة تعدد زوجات، حکمی مطلق یا مشروط؟، رضا شکرانی و مهدی حبیب اللهی، فصلنامه پژوهشنامه زنان، شماره ۲، سال ۶، تابستان ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تبیین و بررسی گستره ظهور و دلالت آیه جواز چند همسری، سید محمود صادق زاده طباطبایی، فصلنامه فقه و اصول، شماره ۹۵، سال ۴ و ۵، زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- رعایت عدالت در تعدد زوجات، مسعود امامی، فصلنامه فقه، شماره ۴، سال ۲۰، زمستان ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چند همسری در قرآن و سیره پیامبر (ص)، وحیده حمامی، دوفصلنامه بینات، شماره ۵۲، ۱۳۸۵ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات، اصل یا استثناء (محدودیتهای قانونی)، بهناز مدبری، فصلنامه علامه، شماره ۹، بهار ۱۳۸۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- دو بحث کوتاه در مورد تعدد زوجات: ۱- استیفای عده در نکاح منقطع ۲- محدود کردن تعدد زوجات، حسین مهرپور، فصلنامه تحقیقات حقوقی، شماره ۱۶ و ۱۷، پاییز ۱۳۷۴ و بهار ۱۳۷۵ش. مقاله را از اینجا ببینید
- نظری به اعلامیه حقوق بشر(۲۴) چرا اسلام تعدد زوجات را جایز شمرده، زین العابدین قربانی، درس‌هایی از مکتب اسلام، شماره ۱۱، سال ۶، شهریور ۱۳۴۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات در قانون اسلام، مرتضی طبیبی، فصلنامه کانون وکلا، شماره ۹۰، ۱۳۴۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- تعدد الزوجات بين مبرراته الاجتماعية وقيوده وأحکامه الفقهية، فضل سليم فضل عبد الله، مجلة الشريعة والقانون بالقاهرة، شماره ۳۸، ۲۰۲۱م. مقاله را از اینجا ببینید
- تعدد الزوجات: حقائق ووقائع، أمين إسماعيل ساغاغي، سودان، مجلة الشريعة والقانون، شماره ۳۴، ۲۰۱۹م.
- الطلاق بسبب تعدد الزوجات: دراسة فقهية تحليلية على قرارات المحكمة الشرعية باليمبانج... ، زهرة العين منصور، اندونزی، مجلة الزهراء، شماره ۲، جلد ۱۶، ۲۰۱۹م.
- قيود تعدد الزوجات وإشكالاتها : قراءة في نصوص القانون وإجتهادات المحكمة العليا، كريمة محروق، الجزایر، مجلة العلوم الإنسانية جامعة منتوري قسنطينة، شماره ۴۸، ۲۰۱۷م.
- أثر تعدد الزوجات علي عقد النکاح وحقوق الزوجة دراسة فقهية مقارنة بقانون الأحوال الشخصية، نغم إسماعيل محمود عبد اللاه، مجلة كلية الدراسات الإسلامية والعربية للبنات بدمنهور، مجلد ۵، شماره ۲، ۲۰۱۷م. مقاله را از اینجا ببینید
- تعدد الزوجات في الخطاب القرآني: دراسة تحليلية في ضوء مقاصد الشريعة، غالية بوهدة و حبيب الله زكريا، مالزی، مجلة الإسلام في آسيا، شماره ۲، جلد ۱۳، ۲۰۱۶م.
- تعدد الزوجات في الإسلام، هيئة التحرير، عربستان سعودی، الإسلام والعالم المعاصر، شماره ۲، جلد ۱، ۲۰۰۶م.
- تعدد الزوجات: إيثار أم إضرار، محمد امحمد عثمان ابن طاهر، لیبی، مجلة الجامعة الأسمرية الإسلامية، شماره ۴، سال۲، ۲۰۰۴م.
- تاريخ تعدد الزوجات وشروطه في الإسلام، علي مفلح القطارنة، اردن، هدي الإسلام، شماره ۹، جلد ۴۷، ۲۰۰۳م.
- تعدد الزوجات في الإسلام، غاصب بن عبدالله بن غاصب الخثعمى، عربستان سعودی، القوات المسلحة - إدارة الشؤون الدينية، شماره ۳، جلد ۲۱، ۱۹۹۳م.
- تعدد الزوجات في الإسلام، محمد بن مسفر بن حسين الطويل الزهراني، عربستان سعودی، مجلة البحوث الإسلامية، شماره ۳۶، ۱۹۹۲م.
- شريعة تعدد الزوجات في الإسلام، عائدة راغب الجراح، عربستان سعودی، التضامن الإسلامي، شماره ۱۲، سال ۴۵، ۱۹۹۱م.
- إجابات حول إباحة تعدد الزوجات في الإسلام : أيهما خير : تعدد الزوجات بعدد محدد أم إطلاق العنان لتعدد الخليلات والعشيقات والصواحب بلا حد ودون استتباع مسئوليات ؟، عبدالرحمن بن حسن حبنكة الميداني، عربستان سعودی، التوعية الإسلامية، شماره ۲، سال ۱۶، ۱۹۹۰ش.
- تعدد الزوجات في الإسلام، عبدالحافظ عبدالكبيسي، عراق، جمعية التربية الإسلامية، شماره ۴، سال ۲۳، ۱۹۸۰م.
- تعدد الزوجات، جمعة علي الخولي، لبنان، الفكر الإسلامي، شماره ۸، جلد ۹، ۱۹۸۰م.
- تعدد الزوجات في الإسلام وحكمته ومتى يحل، مصطفى محمد الحديدي الطير، اردن، هدي الإسلام، شماره ۷ و ۸، جلد ۲۱، ۱۹۷۷م.
- تعدد الزوجات، عبدالعزيز بن عبدالله بن عبدالرحمن ابن باز، عربستان سعودی، الجندي المسلم، شماره ۱۱، جلد ۳، ۱۹۷۵م.
- مشروعية تعدد الزوجات، يوسف عبدالرحمن البرقاوى، اردن، هدي الإسلام، شماره ۱۰، جلد ۱۸، ۱۹۷۴م.
- تعدد الزوجات وحقوق المرأة في الإسلام، عبدالعزيز بن عبدالله بن عبدالرحمن ابن باز، هند، البعث الإسلامي، شماره ۹، جلد ۱۸، ۱۹۷۴م.
- حول إباحة تعدد الزوجات، الحاج محمد سعيد العاني، عراق، جمعية التربية الإسلامية، شماره ۹، سال ۱۲، ۱۹۷۰م.
- تعدد الزوجات، محمود كمال محمد، کویت، الوعي الإسلامي، شماره ۲۳، سال ۲، ۱۹۶۷م.
پایان‌نامه
فارسی
- حقوق و مسئولیت‌های مرد در چندهمسری از نظر فقه امامیه و شافعیه، حسین رجبی، دکتری، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مبانی چند همسری و احکام آن در فقه اسلامی، کارشناسی ارشد، نرگس اکبری حیدری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی چند همسری در ایران با نگاهی به کشورهای اسلامی، عبدالعلی محمدی، کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی ادیب - مازندران، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- ابعاد حقوقی و شرعی چند همسری و تأثیر آن برنهاد خانواده و فرزندان، درنا مرادی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- نقد محدودیت ازدواج مجدد و آثار آن در قانون حمایت خانواده از منظر فقه وحقوق، بهنام فتحی زاده، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی چند همسری از دیدگاه فقه امامیه و حقوق مدنی ایران با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی، سمیرا نیازی سورکی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، گروه حقوق، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی چند همسری مرد از دیدگاه امامیه، مریم رزاقی، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گلستان، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی شرط عدالت در ازدواج مجدد از منظر فقه امامیه و حقوق ایران، سیده فاطمه کریمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، گروه حقوق ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی احکام تعدد زوجه با محوریت قرآن کریم، سیدحسین توسلی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی مشهد مقدس، ۱۳۹۹ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی چند همسری از دیدگاه فقه امامیه و حقوق مدنی ایران با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی، سمیرا نیازی سورکی، کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهشهر، گروه حقوق، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی ابعاد کیفری تعدد زوجات دراسلام، محمدصادق کریمی، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی فقه - مدرسه عالی فقه تخصصی، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تطبیقی حقوق زنان در تعدد زوجات از منظر فقه امامیه و فقه اهل سنت، کبری علیزاده هی‌هی، کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی شرط منع ازدواج مجدد در نکاح، زینب بختیاری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۳۹۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی حقوقی شرط منع ازدواج مجدد مرد در نکاح، زینب بختیاری، کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آیت‌الله‌العظمی بروجردی (ره)، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- انگیزه‌ها و شیوه مدیریت چند همسری در سیره پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهم السلام)، الهام اکبری قوام‌آبادی، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ولیعصر (عج) رفسنجان، ۱۳۹۵ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی و بند ۱۲ سند نکاح (عدم ازدواج مجدد زوج با رویکردی به قانون جدید حمایت خانواده مصوب ۲/۱۲/۹۱)، ریحانه ولیزاده، کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مجتمع دانشگاهی ولیعصر (عج)، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی بازتاب چند همسری از دیدگاه حقوقی در جامعه، حجت محمدپور، کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات آذربایجان، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- چندهمسری از نظر فقه و حقوق و بررسی آثار آن در جامعه امروز ایران، پروانه اکبرزاده نیاری، کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی ۱۳۸۷ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی تعددزوجات باتکیه برآرای امام خمینی (ره)، فروزان نادری، کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی، ۱۳۸۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات در فقه و خلأهای آن در قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱، بتول سلحشور، کارشناسی ارشد، دانشگاه آیت‌الله حائری میبد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- تعدد زوجات در فقه امامیه، محمدصادق کریمی، کارشناسی ارشد، دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۸۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
عربی
- تعدد الزوجات والاحتساب فيه، جابر بن علي بن عبدالله عسيري، کارشناسی ارشد، عربستان سعودی، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامية، ۱۹۸۵م.