تعمیم زکات (منابع مطالعاتی)
تعمیم زکات عدم انحصار پرداخت زکات در موارد نه‌گانه منصوص آن است. از دیدگاه مشهور فقها وجوب پرداخت زکات به موارد نه‌گانه منصوص اختصاص دارد؛ اما در مقابل نظر مشهور، برخی فقیهان، زکات را یکی از منابع مالی حکومت اسلامی برشمرده‌اند که دایره گستردگی آن به مصالح اجتماعی و امر حاکم بستگی دارد. همچنین برخی فقهای معاصر مانند سید موسی شبیری زنجانی بر آنند که زکات نقدین علاوه بر طلا و نقره شامل پول‌های رایج نیز می‌گردد و زکات پول با تحقق شرایط آن واجب است. از سوی دیگر، مشهور فقهای اهل سنت برآنند که پرداخت زکات مال‌التجاره با تحقق شرایط آن باید پرداخت شود. از میان فقهای معاصر شیعه نیز سید علی سیستانی بر آن است که بنابر احتیاط واجب علاوه بر موارد نه‌گانه، زکات مال‌التجاره نیز با تحقق شرایط آن باید پرداخت شود.
برخی پرسش‌های قابل طرح در بررسی تعمیم زکات عبارتنداز: آیا زکات منحصر در موارد مذکور در قرآن و سنت است یا با لحاظ شرایط زمان و مکان قابل تعمیم به موارد دیگر است؟ با فرض پذیرش تعمیم زکات، تعیین موارد آن در اختیار چه کسی است؟ آیا می‌توان زکات را به‌عنوان یکی از منابع مالی حکومت به‌شمار آورد؟ رابطه زکات و مالیات چگونه است؟ آیا پرداخت زکات مال‌التجاره واجب است؟ آیا پرداخت زکات پول‌های رایج واجب است؟
کتاب‌ها
فارسی
- دانشنامه زکات (ج۱)، یوسف قرضاوی، مترجم: عبدالصمد مرتضوی، تهران، نشر احسان، ۱۳۹۳ش. فهرست مطالب کتاب
عربی
- زکاة مال التجارة، عبدالستار قاسم ساعدی، نشر تحریر اندیشه، ۱۳۹۹ش. فهرست مطالب کتاب
- المختصر فی أحکام الزکاة و مسائلها المعاصرة، انیس بن ناصر المصعبی، دبی، جمعیة دارالبرّ، ۲۰۱۷م. کتاب را اینجا ببینید
- الزکاة فی الإسلام فی ضوء الکتاب و السنة، سعید بن علی بن وهف القحطانی، ریاض، نشر مرکز الدعوة و الارشاد، ۲۰۱۰م. کتاب را اینجا ببینید
- نوازل الزکاة دراسة فقهیة تأصیلیة لمستجدات الزکاة، عبد الله بن منصور الغفیلی، دوحة، دارالاوقاف و الشئون الاسلامیه، ۲۰۰۹م. کتاب را اینجا ببینید
- المسائل المستجدة فی نوازل الزکاة، أیمن بن سعود العنقری، دار المیمان، ۲۰۰۹م. اطلاعات کتاب
- الاسلام یقود الحیاة، سید محمدباقر صدر، قم، نشر دارالصدر، ۱۴۲۹ق. کتاب را اینجا ببینید
- کتاب الزکاة، حکم مال التجاره، محمدحسن آشتیانی، قم، نشر زهير، ۱۳۸۴ش. کتاب را اینجا ببینید
- المسائل المعاصرة فی الزکاة، منصور بن محمد الصعقوب، بی‌تا. کتاب را اینجا ببینید
- حسم الشقاق فی زکاة العروض و الأوراق، محمد الأمین بن أحمد الأفرام الجکنی الشنقیطی، بی‌تا. کتاب را اینجا ببینید
مقاله‌ها
- انحصار یا عدم انحصار موضوعات متعلق زکات، مجید بختیاری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۸۵ و ۸۶، ۱۳۹۵ش. اطلاعات مقاله
- تحلیل حقوقی و ارائه مدل تصمیم‌گیری چند شاخصه برای گرفتن زکات بر اساس مبانی اسلام، احمد شمس و کیامرث فتحی هفشجانی، فصلنامه مبانی فقهی حقوق اسلامی، دوره ۸، شماره ۱، ۱۳۹۴ش. مقاله را اینجا ببینید
- بررسی دیدگاه مشهور در حصر زکات، مهدی فتحی‌نیا، دوره ۱۶، شماره ۶۲، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- تحلیل نظری زکات و بررسی امکان تعمیم دامنه اموال مشمول زکات، محمدمهدی عسکری و مهدی اسماعیل پوردره، دوره ۲، شماره ۱، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
- مبانی نظریه عدم انحصار وجوب زکات در موارد نه‌گانه، مهدی نظری، فصلنامه مقالات و بررسیها، دوره ۳۶، شماره ۵، ۱۳۸۲ش. مقاله را اینجا ببینید
- بازپ‍ژوهی نظریة تعمیم زکات از نظر امامیه، احمد باقری و سید محمدرضا امام و سید یوسف علوی، فصلنامه مقالات و بررسیها، دوره ۴۰، شماره ۱، ۱۳۸۶ش. مقاله را اینجا ببینید
- مسائل مستحدثه زکات، سید کاظم حائری و ابوطالب تجلیل تبریزی و محمدتقی جعفری، فصلنامه فقه اهل بیت (ع) شماره ۱۱ و ۱۲، ۱۳۷۶ش. مقاله را اینجا ببینید این مقاله مصاحبه است.
- مسائل مستحدثه زکات، سید محمدحسن مرتضوی لنگرودی و محمدمهدی آصفی و محمدهادی معرفت، فصلنامه فقه اهل بیت (ع)، شماره ۱۰، ۱۳۷۶ش. مقاله را اینجا ببینید این مقاله مصاحبه است.
پایان‌نامه‌ها
- زکات مال التجاره در فقه اهل‌بیت «علیهم‌السلام» و فقه حنفیه، کمال کورکماز، پایان‌نامه دکتری، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۴۰۱ش. چکیده پایان‌نامه
- زکات اموال تجاری پژوهشی قیاس وار بین شیعیان امامی و پیروان مذهب حنفی، عبدالستار قاسم یسر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، جامعه آل البیت (ع)، ۱۳۹۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- طراحی الگوی یکپارچه‌سازی نظام منابع مالی اسلامی و مالیات‌های متعارف در ایران، عبدالمحمد کاشیان، پایان‌نامه دکتری، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۴ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی اطلاق ادله زکات از دیدگاه مذاهب خمسه و نقش آن در تأمین حقوق شهروندان، طاهره موسوی حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، ۱۳۹۳ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی اقوال فقها در باب وجوب یا استحباب زکات مال‌التجاره، مجید بختیاری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- نظریه تعمیم متعلقات زکات در فقه امامیه و جایگاه آن در منابع مالی حکومت اسلامی، زهرا تابش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مدرسه عالی شهید مطهری، ۱۳۸۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- مقایسه تحلیلی آثار اقتصادی زکات و مالیه تورمی، محمدمهدی عسکری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، امام صادق (ع)، ۱۳۸۷ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- موارد وجوب زکات، عبدالاحد فیاض، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۸۶ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- موارد وجوب زکات از دیدگاه مذاهب خمسه، زهرا خاکپاش، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی، ۱۳۷۹ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- بررسی تطورات و موارد وجوب زکات تا عصر حاضر، علی روحبخش زائری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه قم، ۱۳۷۷ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
- زکات در آئینه فقه شیعه، مریم حجت فرسنگی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶ش. چکیده پایان‌نامه را اینجا ببینید
- نقش زکات در نظام اقتصاد اسلامی، عدنان لاجوردی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده اقتصاد و معارف اسلامی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۷۱ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
منابع دیگر
- انحصار زکات به موارد نه‌گانه، محمدجواد فاضل لنکرانی، ۱۳۹۹ش. گزارش گفتگو