گردشگری (منابع مطالعاتی)
گردشگری گرچه به تفریح انجام می‌شود؛ ولی امروزه در کنار این هدف، انگیزه‌های اقتصادی، تجاری و درآمدزایی، سبب شده تا گردشگری به عنوان یک صنعت سبز مورد توجه قرار گیرد. برخی از پرسش‌های فقهی مرتبط با صنعت گردشکری امور ذیل است: ۱. مسئله نجاست و طهارت غیرمسلمانان ۲. داد و ستد با کفار ۳. ورود غیرمسلمانان به اماکن مقدس ۴.تشبه به کفار و تاثیرپذیری مسلمانان از آن‌ها ۵. احکام ارتباط و ازدواج با زنان و مردان غیرمسلمان ۶. احکام عبادی سفر و مسافر
در زمینه گردشگری به عنوان خاص آن، از ناحیه مراجع حکمی صادر نشده و امری مباح است؛ ولی در ریز موضوعات و احکام خاص سفر فرد مسلمان و ارتباط با غیرمسلمانان در کتاب‌های توضیح المسائل فتاوایی صادر شده است. کتاب‌ها، مقالات و پایان‌نامه‌های زیر به بررسی فقهی گردشگری پرداخته‌اند.
کتاب‌ها
فارسی
- اسلام و گردشگری، مجید اردش و فرزانه حقیقت قهفرخی و امیرعباس نجفی‌پور، تهران، انتشارات کتابسرای اهورا، ۱۴۰۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، سازمان جهانی گردشگری، مترجم فاطمه نوری و فرنگیس عباسی و سید محمود متشرعی، تهران، انتشارات جهان ادیب، ۱۳۹۹ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی حقوقی گردشگری، سیدمحسن قائمی خرق و سمیه آقایی نژاد، خرسندی، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- حقوق گردشگری مطابق با فلسفه حقوق اخلاقی با ارائه الگو و استانداردهای اسلامی، بهرام حسن‌زاده، قم، انتشارات عدالت امین، ۱۳۹۸ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، فیروزه حاجی‌علی‌اکبری و عباس قنبری، تهران، انتشارات یاد عارف، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری حلال: بازاریابی و برندسازی اسلامی در حوزه توریسم با نگاهی به برند حلال، سیدعلی موسوی‌نور و شراره نورانی زنور و اکبر فلاح‌نژاد، تهران، شرکت تعاونی انتشارات هورمزد، ۱۳۹۷ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- درآمدی بر گردشگری در اسلام، نسیبه مؤدب، تهران، انتشارات سنجش و دانش، ۱۳۹۶ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری تعالی بخش: چهل حدیث پیرامون سفر و سیاحت، عباس ارغوانی، قم، انتشارات اندیشه هادی، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- فلسفه و آداب گردشگری در اسلام، محمدرضا اسلامی، گرگان، انتشارات پیک ریحان، ۱۳۹۵ش.
- گردشگری مذهبی، محمدحسن ملکی و یونس عالی‌پور و زهرا قنبری، تهران، انتشارات کتاب اطهر، ۱۳۹۵ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- آیین جلال در گردشگری حلال، محمدعلی زم، زیرنظر محمد غفاری‌استرکی، تهران، انتشارات جمهور، ۱۳۹۴ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری در جهان اسلام، نوئل اسکات و جعفر جعفری، مترجم مهدی رمضان‌زاده لسبویی و محمود حسن‌پور و نازنین تبریزی، تهران، انتشارات مهکامه، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- گردشگری اسلامی، حمید تابلی و محمد رحمانی و سیدجعفر قدیری‌نژاد و علی محفوظی و امیرحسین نورالدینی شاه‌آبادی و ندا سلطانی، رفسنجان، انتشارات سورمه، ۱۳۹۳ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- آداب و احکام جهانگردی در اسلام، محمدباقر نظری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم آباد، ۱۳۹۱ش.
- گردشگری اسلامی، مهدی جمالی‌نژاد، اصفهان، انتشارت آرما، ۱۳۹۱ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- عید نوروز و گردشگری از دیدگاه اسلام، یدالله نفری، قم، نشر نفری، ۱۳۹۰ش. صفحات ابتدایی کتاب را از اینجا ببینید
- جهانگردی در فقه و تمدن اسلامی، مجله فقه، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
عربی
- فقه السیاحة و السفر، سیدصادق حسینی شیرازی، دفتر آیت الله سید صادق حسینی شیرازی، قم. از اینجا ببینید
- أحکام السیاحة و آثارها دراسة شرعیة مقارنة، هاشم محمد حسن نافور، عربستان، دار ابن الجوزی، ۱۴۲۴ق. از اینجا ببینید
- السیاحة فی میزان الشریعة، ناشناس، الثقافة الإسلامیة، از اینجا ببینید
مقاله‌ها
فارسی
- درآمدزایی درقالب گردشگری از منظر فقه، فضه جوادی و مریم برقعی، دوفصلنامه مطالعات دین پژوهی، دوره ۵، شماره ۱۰، ۱۴۰۰ش. مقاله را مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل و بررسی بنیادهای مشروعیت گردشگری از منظر آیات و روایات، محمد رخبین و محمد روحانی‌مقدم و مریم آقایی بجستانی، فصلنامه علمی و پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره ۱۲، شماره ۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های اخلاقی و حقوقی گردشگری سلامت، احسان لامع و شهریار اسلامی‌تبار، پژوهشنامه حلال، شماره ۴، ۱۳۹۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بازکاوی جایگاه سیاحت و گردشگری در اسلام، حسن فضل و سید حسین مجتبوی، فصلنامه پژوهش‌های گردشگری و توسعه پایدار، شماره ۱۲، زمستان ۱۳۹۹ش. اطلاعات مقاله را از اینجا ببینید
- قرآن و فقه گردشگری، سید محمد عارف حسینی (ملک‌زاده)، اندیشه‌های قرآنی، شماره ۱۱، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- قاعده فقهی «تألیف قلوب» به مثابه راهبرد توسعه گردشگری حلال، حسین ادبی و قاسم نوربخش، حلال، شماره ۳، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جایگاه سیر و گردشگری از منظر اسلام، محمدحسین صايمی، دوفصلنامه نورالمصطفی، شماره ۸، بهار و تابستان ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- تحلیل و بررسی چالش‌های فقهی و حقوقی حضور گردشگران غیر مسلمان در ایران، عبدالله زندی فر و محمد روحانی مقدم و مریم آقایی بجستانی، نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، شماره ۴۵، ۱۳۹۸ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های قانونی گردشگری در حقوق ایران، سمانه اسماعیلی و پیمان عباسیان و نسیم رحیق اغصان، مطالعات تطبیقی حقوق در ادیان، شماره اول، ۱۳۹۷ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی گردشگری و سیر و سیاحت در فقه اسلامی، عصمت افشارمنش و میثم تارم، اولین کنفرانس پژوهش در فقه، حقوق و علوم اسلامی، ۱۳۹۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
- ضرورت‌ها و ظرفیت‌های گردشگری اسلامی و رویکردهای آن (از منظر الگوهای فرهنگی اسلام و فقه اسلامی)، سیروس شفقی و عباس حسنوند و محسن مصلحی، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره ۶، ۱۳۹۱ش. مقاله را از اینجا ببینید
- چالش‌های فقهی- حقوقی حضور گردشگران غیرمسلمان در کشورهای اسلامی، سید علیرضا میرکمالی و محمدمهدی حسنی و سحر رجبی فرد، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۹۲، ۱۳۹۴ش. مقاله را از اینجا ببینید
- جنبه‌های قانونی و حقوقی گردشگری پزشکی، نازنین ابوالحسنی، مجله اخلاق زیستی، شماره ۱۲، ۱۳۹۳ش. مقاله را از اینجا ببینید
- توریسم و گردشگری از منظر فقه و حقوق، سعید شیخ و رامین نیکخو و نوشین لقمانی، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، ۱۳۹۲ش. مقاله را از اینجا ببینید
- بررسی فقهی و حقوقی گردشگری، حسین مهدوی، دومین همایش ملی گردشگری و طبیعت گردی ایران زمین، ۱۳۹۲ش. از اینجا ببنید
- جایگاه حقوق گردشگران خارجی از نگاه اسلام و قوانین حقوقی جمهوری اسلامی ایران، رسول افضلی و امین فرجی و محمد شعبانی‌فرد، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره ۷۳، ۱۳۸۹ش. مقاله را از اینجا ببینید
- مبانی فقهی گردشگری، مصطفی قهرمانی، مجله بازاریابی، شماره ۵۵، ۱۳۸۵ش.
- فقه و صنعت جهانگردی، علی اکبر کلانتری، فقه، شماره ۱۴، قم، ۱۳۷۶ش. مقاله را از اینجا ببینید
عربی
- أحكام السیاحة الدینیة فی الفقه الإسلامی دراسة تأصیلة، خالد جاسم الهولی، از اینجا ببینید
- فقه التعامل مع السائح من منظور إسلامی، فاطمة إسماعیل محمد مشعل، مجلة قطاع الشریعة و القانون، از اینجا ببینید
- الحمایة القانونیة من مخالفات القطاع السیاحی فی النظام السعودی، عــمرو محمد الماریة، دراسة مقارنة بالفقه الإسلامی. از اینجا ببینید
- المنع من السفر فی التشریع الفلسطینی: دراسة مقارنة، حسن محمد حسن القهوجی. از اینجا ببینید
- الالتزام بضمان السلامة فی عقد السلامة فی عقد السیاحة_دراسة تحلیلیّة مقارنة بین القانون القطری و القانون الفرنسی، جابر محجوب علی، المجلة الدولیة للقانون، المجلد ۴۱، دار نشر جامعة قطر، ۲۰۱۹م. از اینجا ببینید
- الآثار الإیجابیة والسلبیة للسیاحة فی ضوء الشریعة الإسلامیة، حسن فتحی مصطفی بهلول، مجلة کلیة الشریعة و القانون بطنطا: مجلة فصلیة علمیة محکمة. از اینجا ببینید
پایان‌نامه‌ها
- احکام گردشگری غیر مسلمانان در بلاد و اماکن مقدس اسلامی در فقه فریقین و حقوق موضوعه ایران، اکبر ستاری، دانشگاه تبریز، ۱۴۰۰ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- جایگاه حقوقی تأمین امنیت گردشگران اتباع خارجی در فقه امامیه، محمدعلی خادم‌الرسول، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، ۱۳۹۸ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- الگوی مستخرج گردشگری مبتنی بر منابع فقهی شیعه، بهنام امینی، کارشناسی ارشد، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- مفهوم گردشگری از دیدگاه قرآن کریم، ساره حمید محسن، کارشناسی ارشد، جامعه المصطفی العالمیه، موسسه آموزش عالی علوم و معارف، ۱۳۹۶ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- بررسی مشروعیت فقهی، حقوقی مشاغل ناشی از توریسم، عیسی تمیمی، دانشگاه یاسوج، ۱۳۹۴ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- شناسایی ابعاد توسعه‌ی پایدار گردشگری از دیدگاه اسلام، مهدی امینیان، کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، ۱۳۹۳ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- فقه گردشگری و آثار باستانی، سیدجواد موسوی، دانشگاه پیام نور استان مازندران، ۱۳۹۲ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- حقوق و احکام جهانگردی (توریسم) در اسلام، نسیبه مؤدب، دانشگاه قرآن و حدیث، پردیس تهران، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید
- طراحی مدل مفهومی توسعه نشان تجاری حلال؛ مطالعه موردی: صنعت گردشگری حلال در ایران، احمد ترابی، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۱ش. اطلاعات پایان‌نامه را از اینجا ببینید.
منابع دیگر
- فقه سنتی درک درستی از گردشگری ندارد، مصاحبه با علی شفیعی مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی، منشر شده در: شبکه اجتهاد، سال انتشار: ۱۳۹۸ش. از اینجا ببینید