کاربر:Reyhani/صفحه تمرین۳

وجوب اعطا(مالکیت)

به موجب آیات و روایات پرداخت خمس مالی که از راه کسب بدست آمده و زائد بر مخارج سالیانه باشد واجب است.

سهام و مصارف

بنابر آیه 41 سوره انفال و تفسیر آن، خمس به شش گروه اختصاص یافته است: خدای تعالی، پیامبر اسلام، امام معصوم، و سادات مؤمنی که فقیر، یتیمِ نیازمند و یا در راه مانده باشند. با این وجود از آنجا که سهم خدا و رسول نیز در اختیار امام است می‌توان گفت خمس به دو قسمت سهم امام و سهم سادات تقسیم می‌گردد.

عصر حضور

مالکیت خمس در زمان حضور به امام معصوم تعلق دارد اما در مورد مالکیت آن در زمان غیبت اتفاق نظر وجود ندارد و این مساله مورد بحث و اختلاف فقها و صاحبنظران است. اختلاف نظر فقها در این مساله از آن سو است که در خصوص این مساله دلیل صریح و روشنی در آیات و روایات ذکر نگردیده و اجماع فقها نیز در مورد آن وجود ندارد.

عصر غیبت

اقوال در سهم امام

1. اعطای سهم سادات به مستحقین آن(فقط بحرانی) و حلیت سهم امام برای شیعیان که از سوی برخی اخباریان مانند شیخ یوسف بحرانی و شیخ حر عاملی مطرح گردیده است. حدائق/ج12/ 448 و وسائل/ ج 9 /ص 543 (برخی حلیت سهم امام مطلقا قائلند راجع فیض و عاملی)
2. حفظ سهم امام و وصیت نسبت به آن نسل به نسل تا آنکه در زمان ظهور بدست امام برسد. شیخ طوسی، شیخ مفید و ابن ادریس این قول را پذیرفته اند. (النهایه/ج1/ ص201) ویا دفن آن تا وقت ظهور ظاهر شود باذن الله بر امام. (المقنعة، للشيخ المفيد، ص285) (السرائر الحاوي لتحرير الفتاوى، ابن ادریس حلی، ج‌1 ص: 499‌.)
3. تکمیل سهم سادات با سهم امام و اعطای آن به سادات. شیخ یوسف بحرانی این قول را موافق احتیاط دانسته(همان) و محقق حلی قائل به آن است. شرائع الإسلام في مسائل الحلال و الحرام، نجم الدین محقق حلی، ج‌1 ص: 167.
4. صدقه به مومنان فقیر. در وسائل روایاتی مبنی بر آن نقل شده ست. وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج14، ص: 583.
5. صدقه به عنوان مجهول المالک. صاحب جواهر این قول را پذیرفته است. (جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، شیخ محمد حسن نجفی، ج16 ص: 177.)
6. صرف در جهات مرضی امام مانند مصالح عامه و امور دینی و مخارج حوزه ها. آقای خویی (موسوعة الإمام الخوئي، ج25‌، ص: 330)

خلاصه اقوال و... آیت الله خویی از فقهای معاصر پس از ذکر دو قول به عنوان اقوال قابل طرح در این مساله و بیان اشکال مجهول المالک، قول فوق را پذیرفته است.

1. اعطا به ولی فقیه . امام
2. صرف با اذن مرجع تقلید از باب احتیاط. برخی مانند سید احمد خوانساری و ...

سهم سادات(اصناف ثلاثه) به آنها اعطا می شود اما احتیاط مستحب آن است که اذن فقیه نیز باشد. امام و آقای حکیم اذن فقیه را لازم می دانند. تحرير الوسيلة، امام خمینی، ج1‌، ص: 366. / حاشیه عروه ج‌4، ص: 309، حاشیه شماره 2.

خمس و حکومت

کتاب‌ها

1. تبیین مفهوم مرز و جایگاه آن در فقه سیاسی اسلام، محمدحسن احمدی، تهران، نشر مرزبانان، ۱۳۹۸ش. فهرست مطالب کتاب

مقاله‌ها

فارسی

1. تبیین دلالت‌های فقهی مفهوم مرز در حکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران، سید امیررضا برقعی، فصلنامه علوم انسانی اسلامی صدرا، شماره ۴۰، ۱۴۰۱ش.
2. بررسی و تبیین ادله مشروعیت مرزهای ملی و جغرافیایی، عباسعلی مشکانی و ابوالقاسم علیدوست، فصلنامه مطالعات فقه سیاست، شماره ۱، دوره ۱، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
3. قاعده‌انگاری حفظ ثغور مسلمانان در حکومت اسلامی، طاها زرگریان، احسان شهسوار، سید ابوالقاسم حسینی زیدی، فصلنامه حکومت اسلامی، دوره ۲۶، شماره ۲، ۱۴۰۰ش. مقاله را اینجا ببینید
4. جایگاه مرز و مرزداری در عصر انقلاب اسلامی از منظر فقه، عباس متقیان، همایش بازخوانی آثار علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایران، دوره ۱، ۱۳۹۷ش.
5. وحدت یا تعدد حکومت در نظریه ولایت فقیه، حامد کرمی و محمد علی حیدری، دوفصلنامه فقه حکومتی، دوره ۱، شماره ۲، ۱۳۹۵ش. مقاله را اینجا ببینید
6. مبانی فقهی مرزبانی ایران، مجتبی شیرعلی‌زاده، منتشر شده در همایش ملی مرزنشینی توسعه پایدار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری، ۱۳۹۳ش. چکیده مقاله
7. مرزبانی از منظر فقه و حقوق اسلامی، نادر مختاری و ابراهیم علی عسگری، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت‌ها، ۱۳۹۱ش. مقاله را اینجا ببینید
8. مبانی فقهی مرزبانی در مسئولیت پلیس مرزبانی ناجا، حبیب قیصری و محمد قیصری، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، شماره ۱۴، ۱۳۸۸ش. مقاله را اینجا ببینید
9. تقسیم جهان از دیدگاه اسلام، محمدمهدی نصوحیان، فصلنامه ره آورد سیاسی، شماره ۱۶، ۱۳۸۶ش. مقاله را اینجا ببینید
10. بررسی فقهی حدود دارالسلام و دارالفکر با رویکردی بر اندیشه امام خمینی (س)، سید محمد موسوی بجنوردی و افتخار دانشپور، فصلنامه پژوهشنامه متین، دوره ۸، شماره ۳۲–۳۱، ۱۳۸۵ش. مقاله را اینجا ببینید

پایان‌نامه‌ها

فارسی

1. تبیین دلالت‌های دانش فقه برای مفهوم‌پردازی مرز درحکمرانی فضای مجازی جمهوری اسلامی ایران، سید امیررضا برقعی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه السلام، ۱۳۹۹ش. چکیده پایان‌نامه
2. جایگاه مرز سیاسی و دفاع از آن در فقه مذاهب اسلامی، سلمان محمدی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده فقه و حقوق، دانشگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۹۹ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید
3. بررسی فقهی مرزبانی در نظام اسلامی، احمد نعمتی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۹۵ش. چکیده پایان‌نامه
4. مرز از دیدگاه فقهای شیعه، سید احمد حسنی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جامعة المصطفی العالمیة، ۱۳۹۰ش. پایان‌نامه را اینجا ببینید

عربی

الحدود الدولیة و أحکامها فی الفقه الإسلامی و القانون الدولی العام: دراسة مقارنة، حامد إبراهیم علی محمد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، کلیة الشریعة و القانون، جامعة أم درمان الإسلامیة (السودان) ۲۰۰۶م. اطلاعات پایان‌نامه

منابع دیگر

1. درس خارج فقه سیاسی، ابوالقاسم علیدوست، ۱۴۰۰ش. متن درسگفتار
2. نشست علمی حکمرانی در مرزهای ملی و الزامات آن از منظر فقه سیاسی شیعه، سید سجاد ایزدهی و دیگران، ۱۴۰۰ش. گزارش نشست
3. مفهوم الحدود السياسية و حرس الحدود في الإسلام، محمد السيد البشري، ندوة مهام حرس الحدود في الدول العربية، ۱۹۹۹م.