کاربر:Khoshnudi/صفحه تمرین۷

پرونده:نور آثار ابن سینا.jpg

نرم‌افزار آثار ابن سینا

پرونده:دانشنامه علایی.jpg

کتاب دانشنامه علایی

فهرست آثار ابن سینا مجموعه تألیفات ابن سینا (۳۷۰-۴۲۸ق)، دانشمند، فیلسوف و پزشک نامدار ایرانی است. اکثر آثار ابن‌سینا به جز انگشت شمار، به زبان عربی نوشته شده است. بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا در شرح تألیفات او چنین گزارش داده‌است: «در فهرست‌ها و منابع تاریخی و رجالی، حدود ۴۵۶ یا ۵۰۰ و بلکه بیشتر کتاب، رساله، مقاله و... به ابن‌سینا نسبت داده و از آن او دانسته‌اند. فهرست تفصیلی و تحلیلی آثار شیخ همان‌گونه که بعضی از استادان معاصر همچون جرج قنواتی و دکتر مهدوی انجام داده‌اند کاری است مشکل و به سادگی و آسانی پایان پذیر نیست.» این بنیاد از بین آثار منسوب به ابن سینا ۱۸۵ اثر را با ذکر منبع تایید کرده‌است.

یحیى مهدوى در فهرست مصنفات ابن سینا ۱۳۱ کتاب و رساله را از آثار مسلم او شمرده، و از ۱۱۱ عنوان کتاب و رساله به نام آثار مشکوک وى یاد کرده است که مجموع آنها ۲۴۲ تألیف و تصنیف می‌‏شود.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، مجموعه آثار او را به‌صورت نرم‌افزار و در قالب متن کامل ۷۷ عنوان کتاب، شرح، ترجمه و حاشیه در ۱۰۰ جلد از آثار مربوط به حکیم ابو علی سینا به زبان فارسی و عربی در موضوعاتی چون: الهیات، نبوت، معاد، حکمت مشاء، حکمت عملی، طبیعیات، علوم غریبه، منطق، ادبیات، طب، ریاضیات، فیزیک، سیاست و ...منتشر کرده است.

آثار عربی

بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا، ۱۸۵ اثر را از منابعی همچون سیره شیخ و عیون الانباء خزرجی و فهرست قنواتی و فهرست مهدوی، از آثار ابن سینا برشمرده است که برخی از آنها عبارتند از:

فلسفه و منطق

• الشفا: این کتاب مشهورترین اثر حسین ابن‌سیناست و در منطق، طبیعیات، الهیات و ریاضیات نوشته شده است.
• النجاة: مطالب آن مختصر و گزیده‌ای از مطالب شفا است، از مهم‌ترین نوشته‌های ابن سیناست که فشرده فلسفه وی را در بردارد.
• الاشارات و التنبیهات: گفته شده این کتاب آخرین نوشته ابن سینا و از برجسته‌ترین آثار اوست. نثر عربی ادبی شیوا از ویژگی‌های آن است.
• منطق المشرقیین: این کتاب درباره فلسفه شرقی‌ها و نقاط ضعف فلسفه یونانیان نوشته شده است.
• المبدأ و المعاد: این کتاب برای تبیین مسائل واجب الوجود، حالات نفس و روح قبل و بعد از مرگ نوشته شده است.
• الانصاف: کتاب الانصاف نوشته بزرگی بوده که به گفته ابن‌سینا، نزدیک به ۲۸ هزار مسأله را در برمی‌گرفته است. فقط بخش‌هایی از آن موجود است. الانصاف مجموعه‌ای بوده مشتمل بر سه رساله، (شرح کتاب حرف اللام، شرح کتاب اثولوجیا، التعلیقات علی حواشی کتاب النفس لارسطاطالیس ) به زبان عربی که توسط ابن سینا در موضوع الهیات نگاشته شده بوده است.
• عیون الحکمه: کتابی مختصر در منطقیات، طبیعیات الهیات.
• النُّکَت و الفوائد: مختصری از «منطق»، «طبیعیات» و «الهیات» را در بردارد و مطالب آن یادآور مطالب النجاه و الاشارات است.
• اجوبة الشیخ الرئیس الی ابی سعید ابی الخیر؛ این پرسش و پاسخ‌ مشتمل است بر: القیاس _ تعلق النفس بالبدن _ المعاودة فی امر النفس علم و حکمة الارشاد _ سرالقدر _ القضا الله.
• اختلاف الناس فی امر العقل و النفس؛ نام‌های دیگر آن: امر النفس و امر العقل - رسالة الشیخ ابن علی الکیا الجلیل ابی جعفر محمد بن الحسین (الحسن) ابن المرزبان
• ارجوزة فی المنطق؛ با عنوان‌های: الرجز المنطقی _ القصیدة المزدوجة _ میزان النظر. شیخ در گرگانج این قصیده را برای ابوالحسن سهل بن محمد سهلی سروره است
• الاشارة الی علم المنطق، با عنوان «تعالیق المنطق» نیز آمده است
• اقسام الحکمة؛ نام‌های دیگرش: اقسام العلوم العقلیة _ تقاسیم الحکمة _ اقسام العلوم الحکمیة
• انواع القضایا؛ با عنوان «القضایا فی المنطق» هم آمده است .
• الاوسط الجرجانی فی المنطق؛ با عنوان‌های: «الاوسط _ مختصر المنطق» .
• ایضاح البراهین، مستنبطة من مسائل عویصة
• تقاسیم الحکمة اقسام الحکمة
• الجوهر و العرض
• الحکمة المشرقیه؛ با عنوان: الفلسفة المشرقیة _ بعض الحکمة المشرقیة
• منطق المشرقیین

الهیات

• الانسان؛ بعضی گفته‌اند که این کتاب در بیست مجلد بوده است و شاید همین کتاب «الانصاف» است که پس از این ذکر می‌شود و نام آن را تحریف کرده‌اند.
• الانصاف؛ با عنوان «الانصاف و الاتصاف» و «الانصاف و الانتصاف» هم آمده است. طبق آنچه صاحبان فهارس و رجال تصریح کرده‌اند این کتاب همه کتب ارسطو را شامل می‌شده و دارای ۲۰ مجلد و مشتمل بر ۲۷ هزار مسئله بوده است
• تحصیل السعادة و تعرف با الحجج العشرة؛ عنوان‌های دیگرش: ‌فی السعادة _ الحجج العشرة فی جوهریة نفس الانسان _ التحفة فی النفس و ما تصیر الیة _ المعاد الاصغر
• البر و الاثم
• الجمل من الادله المحققة لبقاء النفس الناطقة؛ با عنوان: بقاء النفس الناطقة _ سبعة المقائیس المنطقیة _ النفس الناطقة
• الحکمة العرشیة؛ با عنوان‌های: العرشیة _حقائق علم التوحید _ معرفة الله و صفاته و افعاله
• العروس؛ با عنوان‌های: ‌اثبات وجود الحق _ اثبات العقول _ سلسلة الفلاسفة _ الحیرة العرش .
• العشق؛ با عنوان اثبات سریان العشق فی الموجودات، آن را برای ابوعبدالله معصومی نوشته است
• القضاء و القدر
• فصول الهیة فی اثبات الاول

دینی

• اثبات النبوة؛ در «الکتاب الذهبی» دو مقاله در مورد نظریه ابن‌سینا نسبت به نبوت آمده است: یکی از استاد «لویس جاردیه» تحت عنوان «نظریة النبوة و الحقائق الدینیة عند ابن‌سینا».
• الاضحویة فی المعاد
• الجمانة الالهیة فی التوحید؛ القصیدة النونیة
• الخطبة التوحیدیة؛ با عنوان‌های: التسبیحیة _ التمجیدیة _ الخطبة الغرا خطبة فی الالهیات _ الخطبة الالهیة _ الکلمة الالهیة _ الخطب التوحیدیة
• الصلوة؛ با نام‌های: اسرار الصلوة _ ماهیة الصلوة
• المبدأ و المعاد
• الملائکة

تفسیر

• تفسیر بعض سور القرآن؛ برخی از این تفسیرها عبارت است از: تفسیر سوره الاخلاص ( التوحید الصمدیة ) _ تفسیر المعوذتین ( سوره الفلق _ سوره الناس ) _ تفسیر سوره الاعلی _ تفسیر آیة النور و ...

پزشکی

• قانون
• الادویة القلبیه
• دفع المضار الکلیه عن الابدان الانسانیه
• قولنج
• سیاسة البدن وفضائل الشراب
• ارجوزة فی التشریح؛ در کتاب الذهبی مقاله‌ای تحت عنوان «الاراجیز الطبیه» از استاد «شارل کونس» آمده و در آن ارجوزه‌های طبی مورد بررسی قرار گرفته است
• الفصد
• الاغذیه والادویه
• ارجوزة فی الطب
• التدارک لانواع الخطا الواقع فی التدبیر الطبی دفع المضار الکلیة عن الابدان الانسانیة
• تدبیر سیلان المنی
• حفظ الصحة
• دفع المضار الکلیة عن الابدان الانسانیة بتدارک انواع خطأ التدبیر؛ با عنوان‌های دیگر: تدارک الخطأ الواقع فی التدبیر الطبی _ رفع المضار الکلیة _ التدارک لأنواع خطأ التدبیر
• مقادیر الشربات من الادویة المفردة و مضارها
• النبض؛ عنوان‌های دیگر آن: نبضیة _ دانش رگ _ مختصر فی النبض
• دستور طبی

ریاضیات

• زاویه؛ با عنوان‌های دیگر: مختصر فی ان الزوایة من المحیط و المماس لامحیط و لا کمیة لها _ رسالة الی ابن سهل المسیحی فی الزاویة
• اقلیدس
• الارثماطیقی؛ عنوان دیگر آن: مختصر کتاب الارثماطیقی من الشفاء

• المجسطی
• جامع البدایع

طبیعیات

• ابطال احکام النجوم
• الآثار العلویة؛ عنوان‌های دیگر این رساله: اسباب الآثار العلویة، الاجرام السماویة، الاجرام العلویة، جوهر الاجرام السماویة او العلویة
• الآلة الرصدیة مقالة فی آلة رصدیة؛ بوعلی آن را در اصفهان نگاشته است.
• ابطال علم النجوم؛ نام‌های دیگر آن: الرد علی المنجمین _ ابطال احکام النجوم.
• فضا
• النبات والحیوان
• خواص خط الاستواء
• اسباب الرعد و البرق
• علم هیئت
• هیئة الارض من السماء و کونها فی الوسط

شیمی

• امر مستورالصنعة؛ عنوان‌های دیگرش: الاکسیر _ الکیمیا _ رسالة الی السهلی فی امر مستور الی الکیمیا
• الکیمیا اصیر مستور الصنعة

علوم غریبه

ابن سینا از جمله فلاسفه‌ای ست که به علوم غریبه پرداخته‌اند.

• او رساله‌ای دربارهٔ حروف مقطعه در قرآن دارد و برای هر یک از حروف معنایی قابل است.
• همچنین او رساله‌ای به فارسی به نام کنوزالمعزمین نگاشته‌است که شامل شرح نیرنجات، طلسمات، رُقیه و تسخیر کواکب می‌باشد.

موسیقی

ابن سینا نظریه‌پردازی دارای دیدگاه‌های موسیقایی است.

• شفا که نام بخش موسیقی آن " جوامع علم الموسیقي " می‌باشد
• المدخل الی صناعة الموسیقی
• لواحق (در دسترس نیست)
• دانشنامه علایی
• نجات
• اقسام العلوم

حکومت و سیاست

• تدبیر منزل العسکر؛ عنوان‌های دیگرش: تدبیر الجند و العساکر و ارزاقهم و خراج الجند و الممالک منزل العسکر ومنزل العسکر
• السیاسة

لغت، ادبیات و شعر

• الملح فی النحو
• اشعار و قصائد مختلف
• لسان العرب؛ بطوریکه اکثر منابع شرح حال شیخ نقل نموده‌اند میان شیخ و ابومنصور جبان در مجلس علاءالدوله پیرامون مسائل لفظی و لغوی کار به مشاجره کشیده شد‌، ‌سپس شیخ به تألیف این کتاب اقدام نمود.

سایر آثار

• الاخلاق

• تعبیر الرویا؛ با نام‌های: تأویل الرویا _ فی الرویا _ المنامیة

آثار فارسی

• دانشنامه علائی، برجسته‌ترین اثر فارسی ابن‌سیناست. وی آن را برای علاءالدوله کاکویه و به درخواست او نوشته و به وی تقدیم کرده است.

رساله‌های کوچک

1. رسالة اَضحَویه: درباره معاد
2. «رسالة فی ماهیة الصلاة»
3. «رسالة فی معنی الزیارة»
4. «رسالة فی القَدَر»
5. رسالة «شرح سوره الاخلاص»
6. «رسالة فی السعادة»
7. «رسالة فی الذکر»
8. «رسالة فی اِبطال احکام النجوم»
9. «مسائل عن احوال الروح»
10. «رسالة فی النفس و بقائها و معادها»
11. «الجواب لبعض المتکلّمین»
12. رسالة فی معرفة النَّفس الناطقه و احوالها
13. «رسالة فی الحدود»
14. «رسالة فی اقسام العلوم العقلیة»
15. «رسالة فی اثبات النبوت»
16. «رسالة النیروزیة»
17. «فی الطبیعیات من عیون الحِکمة»
18. «فی القوی الانسانیة و ادراکاتها»
19. «فی العهد»
20. «فی علم الخلاق».